[Bài Thơ] Ức Trai Thi Tập - Nguyễn Trãi

60. Đề Trình xử sĩ vân oa đồ

Bấm để xem

Giai khách tương phùng nhật bão cầm,

Cố sơn quy khứ hứng hà thâm.

Hương phù ngõa đỉnh phong sinh thụ,

Nguyệt chiếu đài cơ trúc mãn lâm.

Tẩy tận trần khâm hoa ngoại mính,

Hoán hồi ngọ mộng chẩm biên cầm.

Nhật trường ẩn kỷ vong ngôn xứ,

Nhân dữ bạch vân thùy hữu tâm.

Dịch nghĩa

Khách quý gặp nhau ôm đàn gảy suốt ngày

Trở về núi cũ hứng thú biết bao!

Hương bốc lên ở đỉnh sành, gió rung cây

Trăng chiếu xuống ghềnh rêu, trúc đầy rừng

Muốn tẩy sạch lòng trần có đọt trà ngoài chỗ hoa viên

Để gọi tỉnh giấc mộng ban trưa, có tiếng chim bên gối

Suốt ngày tựa ghế quên cả nói

Thử hỏi giữa người và mây trắng kia ai là có tâm tình?

 

61. Đề Từ Trọng Phủ Canh Ẩn đường

Bấm để xem

Khứ phạ phồn hoa đạp nhuyễn trần,

Nhất lê nham bạn khả tàng thân.

Thương gia lệnh tá xưng Sằn Dã,

Hán thế cao phong ngưỡng Phú Xuân.

Tùng cúc do tồn quy vị vãn,

Lợi danh bất tiển ẩn phương chân.

Ta dư cửu bị nho quan ngộ,

Bổn thị canh nhàn điếu tịch nhân.

Dịch nghĩa

(Ông) từ bỏ chốn xa hoa đầy bụi bặm

Đến đây tự giấu mình để cày bên núi đá

Sằn Dã (Y Doãn) từng lưu tiếng phục vụ tốt cho nhà Thương

Noi gương đỉnh Phú Xuân (tức Nghiêm Tử Lăng) về vụ vua Hán mời ra phục vụ (mà không nhận)

Lúc trở về tùng cúc đang còn đấy

Lợi danh chẳng tiện gì, ở ẩn là phương sách chân thực

Tự than mình đã lâu bị ngộ nhận vì vẻ nho quan

Vốn chỉ thích cày ruộng, câu cá, sống đời ẩn dật.

 

62. Đề Hà hiệu úy "Bạch vân tư thân"

Bấm để xem

Đình vi nhất biệt tuế hoa thâm,

Ái mộ nhân giai cộng thử tâm.

Khách lí khán vân tình dị thiết,

Công dư phi quyển ý nan câm.

Gia sơn thục bất hoài tang tử,

Trung hiếu hà tằng hữu cổ câm (kim).

Trì thử tặng quân hoàn tự cảm,

Thi thành ngã diệc lệ triêm khâm.

Dịch nghĩa

Từ khi cách biệt cha mẹ, đã nhiều năm qua

Tình yêu mến, người ta đều cùng một tấm lòng đó

Nơi đất khách trông mây, tình dễ tha thiết

Xong việc công, mở sách, cảm xúc khó cầm

Tình quê hương, ai chẳng nhớ cây dâu cây tử

Lòng trung hiếu có bao giờ phân biệt xưa và nay

Cầm bài này tặng ông, lại tự thấy cảm động

Thơ làm xong, ta cũng nước mắt ướt vạt áo

 

63. Thu nhật ngẫu thành

Bấm để xem

Tiêu tiêu trụy diệp hưởng đình cao,

Bệnh cốt tài tô khí chuyển hào.

Thiên địa tư văn tùng cổ trọng,

Hồ sơn thanh hứng nhập thu cao.

Kính trung bạch phát giai nhân lão,

Thân ngoại phù danh mạn nhĩ lao.

Miến tưởng cố viên tam kính cúc,

Mộng hồn dạ dạ thượng quy đao.

Dịch nghĩa

Lá rụng tiêu điều nghe tiếng vì vèo ngoài sân

Bệnh nặng vừa khỏi, lấy lại được hào khí

Nền tư văn của trời đất từ xưa vốn được trọng nể

Nguồn cảm hứng với non nước sang mùa thu càng cao

Xem gương thấy tóc đã bạc, cũng già như thiên hạ

Danh hão ở ngoài cái thân con người, chỉ đưa đến sự nhọc mà thôi

Nhớ về vườn cũ xa vời ba luống cúc

Đêm đêm hồn mộng cứ giục lên thuyền để về.

 

64. Mạn hứng (II) kỳ 1

Bấm để xem

Phác tán thuần ly thánh đạo nhân,

Ngô nho sự nghiệp yểu vô văn.

Phùng thời bất tác Thương Nham vũ,

Thối lão tư canh Cốc Khẩu vân.

Mỗi thán bách niên đồng quá khách,

Hà tằng nhất phạn nhẫn vong quân.

Nhân sinh thức tự đa ưu hoạn,

Pha lão tằng vân ngã diệc vân.

Dịch nghĩa

Những gì gọi là thuần phác đều tan rã, đạo Thánh bị chìm

Sự nghiệp của nhà nho ta lu mờ chẳng có tiếng tăm gì

Gặp thời chẳng tạo được mưa ở Thương Nham

Lúc già trở về cày mây ở Cốc Khẩu

Thường than trăm năm của cõi đời y như khách qua đường

Chưa từng lúc nào ăn một bữa cơm mà không nhớ đến vua

Con người sinh ra biết chữ nghĩa gặp nhiều nạn phải lo lắng

Ông già Tô (Tô Đông Pha) hằng nói thế, ta cũng nói thế.

 

65. Mạn hứng (II) kỳ 2

Bấm để xem

Cửu vạn đoàn phong ký tích tằng,

Đương niên thác tỷ bắc minh bằng.

Hư danh tự thán thành cơ đẩu,

Hậu học thùy tương tác chuẩn thằng.

Nhất phiến đan tâm chân hống hỏa,

Thập niên thanh chức ngọc hồ băng.

Ưu du thả phục ngôn dư hiếu,

Phủ ngưỡng tùy nhân tạ bất năng.

Dịch nghĩa

Nhớ xưa từng có ý muốn cưỡi gió lên chín vạn dặm cao

Bây giờ toan tự sánh mình với chim bằng ở biển bắc

(Tự thẹn) hư danh (vô dụng) chẳng khác nào sao cơ sao đẩu

Kẻ học sau ai lại đem mình ra làm mức làm chuẩn

Một tấm lòng son sắt như lò lửa luyện kim đan

Mười năm phục vụ liêm khiết trong như bầu ngọc

Lại bảo rằng ta ưa thanh nhàn

Còn như cúi mình theo người thì ta không có khả năng.

 

66. Mạn hứng (II) kỳ 3

Bấm để xem

Tiểu viện âm âm thạch kính tà,

Tiêu nhiên hoạn huống tự tăng gia.

Quan tình dị khiếp thương cung điểu,

Mộ cảnh nan lưu phó hác xà.

Mộng giác cố viên tam kính cúc,

Tâm thanh hoạt thủy nhất âu trà.

Hồi đầu lục thập niên tiền sự,

Song mấn tinh tinh lưỡng nhãn hoa.

 

67. Mạn thành (I) kỳ 1

Bấm để xem

Nhãn trung phù thế tổng phù vân,

Oa giác kinh khan nhật Tấn Tần.

Thiên hoặc táng tư tri hữu mệnh,

Bang như hữu đạo diệc tu bần.

Trần Bình tự tín năng vi tể,

Đỗ Phủ thùy liên dĩ ngộ thân.

Thế sự bất tri hà nhật liễu,

Biển chu quy điếu Ngũ Hồ xuân.

Dịch nghĩa

Nhìn vào cuộc thế đều là mây nổi cả

Sợ thấy cảnh Tấn Tần tương tranh hằng ngày như chuyện sừng ốc sên

Khi Trời đã bỏ mất nền tư văn tất có mệnh

Nước có đạo đức mà nghèo thì cũng xấu hổ

Trần Bình tự tin có thể làm tể tướng

Đỗ Phủ ai ngờ bị lầm lẫn mà thân phải khổ

Việc đời không biết ngày nào xong

Chèo một con thuyền nhỏ về câu cá mùa xuân ở Ngũ Hồ (là tốt).

 

68. Mạn thành (I) kỳ 2

Bấm để xem

Bác sơn hương tẫn ngọ song hư,

Lạn tính tòng lai ái tác cư.

Gia hữu cầm thư nhi bối lạc,

Môn vô xa mã cố nhân sơ.

Tê diêm tùy phận an hoành bí,

Hồ hải thê thân ức điếu ngư.

Dữ thế tiệm sơ đầu hướng bạch,

Đông Sơn nhật nhật phú quy dư.

Dịch nghĩa

Lò trầm hương đã cháy hết, cửa sổ buổi trưa để ngỏ

Tính lười trước nay vốn thích ở một mình

Nhà có đàn có sách thì con cháu vui

Ngoài cửa không có xe ngựa tức bạn bè xa

An phận muối dưa nơi cửa ngõ thô sơ, nước non rộng rãi

Nương mình chỗ hồ biển nhớ thú chài lưới

Dần bớt thân thiện với cuộc đời đầu tóc đã đốm bạc

Ngày ngày cứ nuôi ý về núi Đông Sơn chăng?

 

69. Thù hữu nhân kiến ký

Bấm để xem

Kiểu kiểu long tương vạn hộc chu,

An hành mỗi cụ phúc trung lưu.

Sự kham thê lệ phi ngôn thuyết,

Vận lạc phong ba khởi trí mưu.

Thân ngoại phù danh Yên Các quýnh,

Mộng trung hoa điểu cố sơn u.

Ân cần kham tạ hương trung hữu,

Liêu bả tân thi tả ngã sầu.

Dịch nghĩa

Con thuyền muôn hộc lướt mạnh mẽ như rồng

Dù đi yên ổn nhưng vẫn sợ bị lật giữa dòng

Việc đáng ứa lệ nhưng không nói được

Vận rơi vào cảnh phong ba, mưu trí thế nào được

Phù danh ở ngoài bản thân mình, xa rời Yên Các

Hoa và chim ở trong giấc mơ, cảnh non quê lặng lẽ

Ân cần xin tạ lòng các bạn trong làng

Tạm mang mấy vần thơ mới để giải bày mối sầu của ta.