[Bài Thơ] Ức Trai Thi Tập - Nguyễn Trãi

80. Hí đề

Bấm để xem

Nhàn lai vô sự bất thanh nga,

Trần ngoại phong lưu tự nhất gia.

Khuê bích thiên trùng khai điệp nghiễn,

Pha lê vạn khoảnh dạng tình ba.

Quản huyền tào tạp lâm biên điểu,

La ỷ phương phân ổ lý hoa.

Nhãn để nhất thì thi liệu phú,

Ngâm ông thùy dữ thế nhân đa.

Dịch nghĩa

Khi nhàn rỗi, không việc gì mà không ngâm nga thanh nhã

Ta tự là bậc phong lưu ngoài cõi tục

Núi non trùng điệp mở ra như ngọc khuê ngọc bích

Nước trong sóng sánh như muôn khoảnh pha lê

Chim bên rừng ríu rít như đàn sáo

Hoa trong giậu như lụa là thơm ngát

Nơi đáy mắt nhà thơ, một khi đã giàu thi liệu

Thì nhà thơ với người đời, ai hơn ai?

 

81. Tức hứng

Bấm để xem

Lãm Thúy đình đông trúc mãn lâm,

Sài môn trú tảo tịnh âm âm.

Vũ dư sơn sắc thanh thi nhãn,

Lạo thoái giang quang tịnh tục tâm.

Hộ ngoại điểu đề tri khách chí,

Ðình biên mộc lạc thức thu thâm.

Ngọ song thụy tỉnh hồn vô mị,

Ẩn kỷ phần hương lý ngọc cầm.

Dịch nghĩa

Phía đông đỉnh Lãm Thúy trúc mọc đầy rừng

Cửa rào tre ban ngày quét sạch bong

Mưa tạnh, sắc núi xanh làm trong trẻo mắt nhìn thơ mộng

Lụt rút rồi, ánh sáng trên sông tẩy sạch lòng tục

Chim kêu ngoài cửa biết là có khách

Lá rụng bên sân báo mùa thu đã muộn

Bên cửa sổ ban trưa tỉnh dậy rồi không ngũ được nữa

Dựa ghế đốt trầm đánh đàn ngọc.

 

82. Vãn hứng

Bấm để xem

Cùng hạng u cư khổ tịch liêu,

Ô cân trúc trượng vãn tiêu diêu.

Hoang thôn nhật lạc, hà thê thụ.

Dã kính nhân hy, thủy một kiều.

Kim cổ vô cùng giang mạc mạc,

Anh hùng hữu hận diệp tiêu tiêu.

Quy lai độc bẵng lan can tọa,

Nhất phiến băng thiềm quải bích tiêu.

Dịch nghĩa

Trong ngõ cùng, ở nơi vắng vẻ, buồn nỗi quạnh hiu,

Khăn đen, gậy trúc đi dạo chơi buổi chiều.

Nơi thôn vắng, mặt trời xế, ráng đậu trên cây,

Con đường ngoài nội ít người qua lại, nước ngập cầu.

Xưa nay thời gian không cùng như sông chảy xuôi mờ mịt,

Anh hùng mang hận như tiếng gió thổi cây lá nghe vu vu.

Trở về một mình ngồi tựa lan can,

Một mảnh trăng sáng lạnh như băng treo trên nền trời biếc.

 

83. Mạn thành (II)

Bấm để xem

Thanh niên phương dự ái nho lâm,

Lão khứ hư danh phó mộng tầm.

Trượng sách hà tòng quy Hán thất,

Bão cầm không tự tháo Nam âm.

Trọng Ni tam nguyệt vô quân niệm,

Mạnh Tử cô thần lự hoạn tâm.

Đãn hỉ cung cơ tồn cựu nghiệp,

Truyền gia hà dụng mãn doanh câm.

Dịch nghĩa

Thuở thanh xuân từng được tiếng thơm trong rừng nho học

Đến lúc già chỉ biết tìm danh hão trong mộng

Do đâu (có người) chống roi ngựa đi theo phục vụ nhà Hán?

Ôm đàn chỉ gãy khúc nhạc Nam âm

Trọng Ni buồn vì ba tháng không có vua

Mạnh Tử lo lắng cho cảnh cô thần (lòng lâm cảnh hoạn nạn)

Mừng được sự nghiệp cung cơ cũ còn lại

Cần gì nhiều vàng bạc để lưu lại cho con cháu?

 

84. Thứ vận Hoàng môn thị lang Nguyễn Cúc Pha hạ tân cư thành

Bấm để xem

Cung dư tịch địa bán trăn kinh,

Hỷ đắc tân thi đương tọa minh.

Ung thuật lũ khuynh mưu phụ tửu,

Nang thư duy hữu thảo Huyền kinh.

Bồng môn đảo lý nghinh giai khách,

Hoa ổ di sàng cận khúc linh.

Tiếu ngã lão lai cuồng cánh thậm,

Bàng nhân hưu quái Thứ côngtinh.

Dịch nghĩa

Chỗ đất vắng hơn một công, phân nửa rậm rạp gai

Mừng được bài thơ mới nên chép vào chỗ ngồi (để nhớ)

Hũ gạo thường dốc nghiêng, nghĩ chuyện nấu rượu với vợ

Túi sách chỉ có chép Thái Huyền kinh thôi

Mang ngược dép vội ra cửa bồng đón khách quý

Dời giường gần chỗ gốc giàn hoa

Tự cười ta về già càng điên lắm

(Nhưng) người láng giềng chớ lạ rằng Thứ Công vẫn tỉnh đây.

 

85. Đồ trung ký Thao giang thứ sử Trình Thiêm Hiến

Bấm để xem

Thao Giang nhất biệt ý du du,

Bôi tửu luận văn ức cựu du.

Đông Ngạn mai hoa tình ánh lãm,

Bình Than nguyệt sắc viễn tùy châu.

Trình Công thế thượng vô song sĩ,

Hà Lão triều trung đệ nhất lưu.

Linh các tưởng ưng thanh thoại xứ,

Thiên nhai khẳng niệm cố nhân phù?

Dịch nghĩa

Sau khi từ biệt sông Thao lòng ta bồi hồi

Chén rượu câu văn luận bàn gợi nhớ lại chỗ đã đến chơi xưa

Bên bờ phía đông trời tạnh ánh sáng quyện vào hoa mai

Trên bãi sông ánh trăng đã đi xa theo thuyền

Trình Công là kẻ sĩ có một không hai trên đời

Trong triều Hà Lão là người bậc nhất

Nghĩ rằng Linh các đúng là nơi đời sống thanh nhàn

Có nhớ đến cố nhân ở chân trời chăng?

 

86. Thu nguyệt ngẫu thành

Bấm để xem

U trai thụy khởi độc trầm ngâm,

Án thượng hương tiêu tịnh khách tâm.

Tĩnh lý càn khôn kinh vạn biến,

Nhàn trung nhật nguyệt trị thiên kim.

Nho phong lãnh đạm thời tình bạc,

Thánh vực ưu du đạo vị thâm.

Độc bãi quần thư vô cá sự,

Lão mai song bạn lý dao cầm.

Dịch nghĩa

Phòng vắng ngủ dậy, một mình trầm ngâm,

Hương trên án cháy hết lắng sạch lòng khách.

Trong cõi tĩnh lặng kinh sợ nỗi biến hóa muôn ngàn của trời đất,

Ở cảnh nhàn tháng ngày đáng giá ngàn vàng.

Thói nhà nho lạnh nhạt, tình đời bạc bẽo,

Cõi thánh thong dong mùi đạo thâm sâu.

Đọc xong các sách không bận việc gì,

Bên cội mai già cạnh song cửa gảy dao cầm.

 

87. Hạ nhật mạn thành (II)

Bấm để xem

Vũ quá đình kha trưởng lục âm,

Thiền thanh cung chủy tấu Ngu cầm.

Song tiền hoàng quyển công môi thụy,

Hộ ngoại thanh sơn cố sách ngâm.

Trú tĩnh càn khôn khoan đạo tứ,

Nhân gian danh lợi tỉnh sơ tâm.

Hồi đầu tam thập niên tiền sự,

Mộng lý du du cánh mạc tầm.

Dịch nghĩa

Mưa tạnh, cành cây ngoài sân thêm sắc xanh

Tiếng ve ngâm như tấu nhạc vua Ngu Thuấn

Trước song cửa cuốn sách vàng ru giấc ngủ

Ngoài kia núi non xanh biếc giục ngâm thơ

Ngày lặng, trong trời đất gieo ý đạo

Người nhàn đã giác ngộ về lòng ham danh lợi buổi đầu

Hồi tưởng lại công việc ba mươi năm về trước

Trong mộng mịt mù khó thể tìm lại được.

 

88. Tiên Du tự

Bấm để xem

Đoản trạo hệ tà dương,

Thông thông yết thượng phương.

Vân quy Thiền sáp lãnh,

Hoa lạc giản lưu hương.

Nhật mộ viên thanh cấp,

Sơn không trúc ảnh trường.

Cá trung chân hữu ý,

Dục ngữ hốt hoàn vương (vong).

Dịch nghĩa

Mái chèo ngắn buộc trong bóng xế

Vội vàng lên chùa lễ Phật

Mây kéo về làm lạnh giường Thiền

Hoa rụng xuống khiến dòng suối thơm.

Chiều hôm tiếng vượn kêu rộn

Núi trống bóng trúc dài ra;

Trong cảnh ấy thật có ý

Ta muốn nói ra bỗng lại quên lời.

 

89. Đề Bão Phúc nham

Bấm để xem

Bình minh các trạo thướng nham đầu,

Thừa hứng liêu vi Ngọc Cục du.

Cửu chuyển đơn thành cô hạc khứ,

Tam thần cổ đoạn nhất ngao phù.

Thạch lan ảnh phụ thương giang nguyệt,

Tiên động yên hàm bích thụ thu.

Thị xứ chân kham dung ngã ẩn,

Sơn trung hoàn hữu cựu sa phù.

Dịch nghĩa

Sáng sớm gác mái chèo lên đỉnh núi

Thừa hứng tham quan cảnh Ngọc Cục

Sau chín lần luyện thành linh đơn chim hạc đã đi mất

Ba núi thần bị đứt chân và một con ngao đã nổi lên ở đây

Lan can đá phản chiếu ánh trăng trên dòng sông xanh

Khói ở cửa động tiên nhuốm vẻ mùa thu trên cây lá

Chốn này quả đáng cho ta ở ẩn

Trong núi còn có đơn sa để luyện thuốc trường sinh chăng?