Soạn bài: Bản sắc là hành trang - Nguyễn Sĩ Dũng - Ngữ Văn 10 Cánh Diều

Bản sắc là hành trang là một bài viết nghị luận của nhà khoa học, nhà phản biện xã hội Nguyễn Sĩ Dũng, được đăng trong tập sách Những nghịch lý của thời gian năm 2011. Bài viết nêu lên vấn đề bản sắc văn hóa trong thời kì hội nhập, khẳng định tầm quan trọng của việc giữ gìn và phát huy những giá trị đặc trưng cho dân tộc Việt Nam. Bài viết cũng đưa ra những ví dụ minh họa và lập luận chặt chẽ để thuyết phục người đọc. Phần soạn bài dưới đây sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về nội dung, bố cục, phương thức biểu đạt và giá trị của bài viết.

Soạn bài Bản sắc là hành trang (Bài 8) - Nguyễn Sĩ Dũng

Ngữ văn 10 - Cánh Diều​

Câu 1: Em hiểu như thế nào về nhan đề Bản sắc là hành trang? Nhan đề này cho em biết vấn đề tác giả bàn luận trong văn bản là gì? Vấn đề ấy có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập?

Nhan đề Bản sắc là hành trang cho ta biết vấn đề tác giả bàn luận trong văn bản là vấn đề bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam trong thời kì hội nhập toàn cầu. Tác giả muốn nhấn mạnh rằng bản sắc là một yếu tố quan trọng, quyết định cho sự tồn tại và phát triển của dân tộc. Bản sắc cũng là hành trang để dân tộc Việt Nam giao lưu, hợp tác và đóng góp cho nhân loại. Vấn đề này có ý nghĩa rất lớn trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập, khi mà nhiều nền văn hóa đang đối mặt với nguy cơ mất đi những giá trị đặc trưng, riêng biệt của mình.

Câu 2: Hãy nêu ý chính được trình bày ở ba phần của bài viết

Ý chính được trình bày ở ba phần của bài viết là:

+Phần 1: Tác giả giới thiệu vấn đề bản sắc văn hóa trong thời kì hội nhập toàn cầu, chỉ ra những nguy cơ và thách thức mà dân tộc Việt Nam phải đối mặt. Tác giả cũng nêu lên những biểu hiện của bản sắc dân tộc Việt Nam qua các lĩnh vực như ngôn ngữ, chữ viết, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật..

+Phần 2: Tác giả phân tích mối quan hệ giữa hiện đại và truyền thống, cái riêng và cái chung trong quá trình hội nhập toàn cầu. Tác giả cho rằng không nên phủ nhận hay bỏ rơi cái riêng để theo cái chung, mà phải biết kết hợp hai yếu tố này một cách hài hòa và sáng tạo. Tác giả dùng ví dụ về chiếc xe Lếch - xớt và cây ô liu để minh họa cho quan điểm của mình.

+Phần 3: Tác giả kết luận bài viết bằng cách khẳng định vai trò và ý nghĩa của việc giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc Việt Nam trong thời kì hội nhập toàn cầu. Tác giả cũng đưa ra những khuyến nghị và gợi ý cho việc thực hiện điều này.

Câu 3: Phân tích những biểu hiện của bản sắc dân tộc Việt Nam được tác giả nêu lên trong văn bản Bản sắc là hành trang. Em có thể bổ xung những biểu hiện nào khác của bản sắc dân tộc.

Những biểu hiện của bản sắc dân tộc Việt Nam được tác giả nêu lên trong văn bản Bản sắc là hành trang là:

+Ngôn ngữ: Tiếng Việt là ngôn ngữ chính thức và phổ biến nhất của dân tộc Việt Nam. Tiếng Việt có nguồn gốc từ tiếng Hán - Nôm, được viết bằng chữ Quốc ngữ do người Pháp sáng tạo. Tiếng Việt có những đặc điểm âm thanh, ngữ pháp, từ vựng, cách diễn đạt riêng biệt và phong phú. Tiếng Việt cũng là công cụ để truyền đạt những tư tưởng, cảm xúc, giá trị văn hóa của dân tộc Việt Nam.

+Chữ viết: Chữ Nôm là chữ viết do người Việt Nam sáng tạo ra từ chữ Hán để ghi lại tiếng Việt. Chữ Nôm có hơn 20.000 ký tự, phản ánh sự đa dạng và sáng tạo của người Việt Nam. Chữ Nôm là chứng nhân cho lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của dân tộc Việt Nam. Nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng như Truyện Kiều, Chinh phụ ngâm, Tự tình.. đều được viết bằng chữ Nôm.

+Lịch sử: Lịch sử dân tộc Việt Nam là lịch sử của một dân tộc nhỏ bé nhưng anh hùng, luôn biết đấu tranh cho sự tự do và độc lập của mình. Lịch sử dân tộc Việt Nam cũng là lịch sử của một dân tộc biết yêu thương và giúp đỡ nhau trong những hoàn cảnh khó khăn. Lịch sử dân tộc Việt Nam cũng là lịch sử của một dân tộc biết học hỏi và vận dụng những nền văn minh khác để phát triển bản thân.

+Văn hóa: Văn hóa dân tộc Việt Nam là văn hóa của một dân tộc nông nghiệp, có truyền thống yêu nước, yêu gia đình, yêu thiên nhiên. Văn hóa dân tộc Việt Nam có những giá trị như lòng hiếu thảo, lòng nhân ái, lòng trung thành, lòng kiên cường.. Văn hóa dân tộc Việt Nam cũng có những phong tục, tập quán, lễ hội đặc sắc như Tết Nguyên Đán, Tết Trung Thu, Giỗ Tổ Hùng Vương..

+Nghệ thuật: Nghệ thuật dân tộc Việt Nam là nghệ thuật của một dân tộc có trí tuệ và tài năng cao. Nghệ thuật dân tộc Việt Nam có nhiều thể loại và biểu hiện khác nhau như văn học, âm nhạc, mỹ thuật, điêu khắc, kiến trúc.. Nghệ thuật dân tộc Việt Nam thể hiện được cái đẹp, cái hay, cái thiện của con người và cuộc sống. Nghệ thuật dân tộc Việt Nam cũng góp phần vào sự phong phú và đa dạng của nghệ thuật thế giới.

Em có thể bổ xung những biểu hiện khác của bản sắc dân tộc Việt Nam theo ý thích và hiểu biết của em. Ví dụ: Ẩm thực, trang phục, đạo đức..

Câu 4: Phân tích mối quan hệ giữa hiện đại và truyền thống, cái riêng và cái chung được tác giả nêu lên qua ví dụ về chiếc xe Lếch - xớt và cây ô liu

Mối quan hệ giữa hiện đại và truyền thống, cái riêng và cái chung được tác giả nêu lên qua ví dụ về chiếc xe Lếch - xớt và cây ô liu là một mối quan hệ hài hòa, sáng tạo và phát triển. Tác giả cho rằng chiếc xe Lếch - xớt là một sản phẩm của sự kết hợp giữa cái riêng của dân tộc Việt Nam (chiếc xe đạp) và cái chung của thế giới (động cơ xăng). Chiếc xe Lếch - xớt không chỉ tiết kiệm nhiên liệu, mà còn thể hiện được tính linh hoạt, khéo léo và sáng tạo của người Việt Nam. Tác giả cũng ví dụ về cây ô liu, một loại cây trồng có nguồn gốc từ Địa Trung Hải, nhưng đã được người Việt Nam trồng thành công ở vùng đất khô cằn của Ninh Thuận. Cây ô liu không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn góp phần bảo vệ môi trường và làm đẹp cảnh quan. Từ hai ví dụ này, tác giả muốn nói rằng người Việt Nam không nên bị ám ảnh bởi cái hiện đại hay cái chung, mà phải biết lựa chọn và vận dụng chúng theo cách phù hợp với bản sắc và điều kiện của mình.

Câu 5: Tác giả có thái độ như thế nào đối với vấn đề bản sắc và hội nhập toàn cầu hóa? Dẫn ra một số câu văn, đoạn văn trong văn bản thể hiện thái độ ấy.

Tác giả có thái độ tích cực, khuyến khích và trân trọng đối với vấn đề bản sắc và hội nhập toàn cầu hóa. Tác giả cho rằng bản sắc là một yếu tố quan trọng, quyết định cho sự tồn tại và phát triển của dân tộc. Tác giả cũng cho rằng hội nhập toàn cầu hóa là một cơ hội để dân tộc Việt Nam giao lưu, hợp tác và đóng góp cho nhân loại. Tác giả không phủ nhận hay chống đối cái hiện đại hay cái chung, mà khuyến khích người Việt Nam biết kết hợp chúng với cái truyền thống hay cái riêng một cách hài hòa và sáng tạo. Một số câu văn, đoạn văn trong văn bản thể hiện thái độ ấy là:

+ "Bản sắc là yếu tố quyết định cho sự tồn tại của dân tộc. Bản sắc là yếu tố quyết định cho sự phát triển của dân tộc."

+ "Hội nhập toàn cầu không có nghĩa là phủ nhận hay bỏ rơi cái riêng để theo cái chung. Hội nhập toàn cầu có nghĩa là biết kết hợp hai yếu tố này một cách hài hòa."

+ "Chúng ta không nên bị ám ảnh bởi cái hiện đại hay cái chung. Chúng ta phải biết lựa chọn và vận dụng chúng theo cách phù hợp với bản sắc và điều kiện của mình."

+ "Giữ gìn bản sắc của dân tộc không chỉ là phương châm hành động, mà còn là bản năng tồn tại của chúng ta."

Câu 6: Em hiểu thế nào về câu kết của bài viết: "Giữ gìn bản sắc của dân tộc không chỉ là phương châm hành động, mà còn là bản năng tồn tại của chúng ta."? Vấn đề đặt ra trong văn bản có ý nghĩa gì với cá nhân em?

Câu kết của bài viết là một câu nói mang tính khẳng định và nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc Việt Nam trong thời kì hội nhập toàn cầu. Tác giả cho rằng việc này không chỉ là một nguyên tắc hay một mục tiêu, mà còn là một nhu cầu thiết yếu, một sức sống cốt lõi của dân tộc. Nếu không có bản sắc, dân tộc sẽ mất đi những giá trị đặc trưng, riêng biệt, sẽ không thể tự tin và tự hào, sẽ không thể giao lưu và hợp tác với các dân tộc khác. Vấn đề đặt ra trong văn bản có ý nghĩa rất lớn với cá nhân em, vì em là một thành viên của dân tộc Việt Nam, em có trách nhiệm và quyền lợi trong việc bảo vệ và phát triển bản sắc dân tộc. Em cũng muốn học hỏi và tiếp thu những điều tốt đẹp từ các nền văn hóa khác, nhưng không để mất đi cái riêng của mình. Em tin rằng bản sắc là hành trang để em có thể tự tin và tự hào khi đứng trước thế giới.