[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

1. Lời Ru Của Thầy

Mỗi nghề có một lời ru
Dở hay thầy cũng chọn ru khúc này
Lời ru của gió màu mây
Con sông của mẹ đường cày của cha.

Bắt đầu cái tuổi lên ba
Thầy ru điệp khúc quê nhà cho em
Yêu rồi cũng nhớ yêu thêm
Tình yêu chẳng có bậc thềm cuối đâu!

Thầy không ru đủ nghìn câu
Biết con chữ cũng đứng sau cuộc đời
Tuổi thơ em có một thời
Ước mơ thì rộng như trời, ngàn năm.

Như ru ánh lửa trong hồn
Cái hoa trong lá, cái mầm trong cây
Thầy ru hết cả mê say
Mong cho trọn ước mơ đầy của em.

Mẹ ru em ngủ tròn đêm
Thầy ru khi mặt trời lên mỗi ngày
Trong em hạt chữ xếp dày
Đừng quên mẹ vẫn lo gầy hạt cơm.

Từ trong vòm mát ngôi trường
Xin lời ru được dẫn đường em đi
(Con đường thầy ngỡ đôi khi
Tuổi thơ lăn một vòng bi tới rồi).

Hẳn là thầy cũng già thôi
Hóa thân vào mỗi cuộc đời các em
Thì dù phấn trắng bảng đen
Hành trang ấy đủ thầy đem theo mình.

Đoàn Vị Thượng

Lời người sưu tập: Đoàn Vị Thượng (1959 - 16/2/2021)

Tôi gặp anh Đoàn Vị Thượng lần đầu năm 2001 trong một cuộc hội thảo về văn thơ. Đoàn Vị Thượng tên thật là Trần Quang Đoàn, sinh tại Huế, lớn lên ở Quảng Ngãi, sau đó sống tại TP Hồ Chí Minh. Anh đã có khoảng 10 năm làm giáo viên tiểu học, và có lẽ thời gian dạy học đó đã là nguồn cảm hứng để anh viết bài thơ nổi tiếng Lời Ru Của Thầy .

Sau đó anh chuyển sang làm nhà báo, công tác tại báo Giáo dục và Thời đại . Những lần lên tòa soạn báo Giáo dục và Thời đại nhận nhuận bút, gặp anh tôi vẫn thường mỉm cười chào anh. Do những lúc đó tôi còn đang dạy học và chủ nhiệm lớp 12 nên rất bận rộn, với lại tính tôi thường chỉ thích sáng tác độc lập, nên tôi cũng ít trò chuyện với các nhà văn và nhà thơ khác - trong đó có anh.

Đến gần Tết Nguyên Đán năm 2021, khi dự lễ tổng kết hoạt động của Hội Văn Tp. HCM, tôi được nhà thơ Bùi Đức Ánh báo tin anh bị bệnh và đã qua đời. Xin được kính cẩn cúi đầu chào và tiễn đưa anh: Nhà thơ tài hoa Đoàn Vị Thượng, người anh và cũng là người bạn của tôi.

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

2. Bụi Phấn

Như khi lăn ngón tay tròn trên chứng minh thư
Tự hào với xứ sở, đất đai mình là người công dân trung thực
Làm sao nhớ rõ viên phấn nào đã hằn dấu tay tôi lần thứ nhất
Trước các em, cho đến sáng thu này?

Viên phấn ơi, sao chỉ nhỏ và gầy
Như một ngón tay trong bàn tay tôi đấy
Nào ai nỡ đánh rơi giữa chừng hay tính toan bẻ gãy
Sợ năm ngón tay kia thôi sẽ hết hồng

Tôi cậy nhờ gởi mơ ước nằm trong
Cái màu trắng dịu dàng, nhẫn nại
Cái màu trắng sẽ mòn đi mãi
Cho các em hình dung thêm rõ nét về đời.

Sẽ chẳng còn lại gì tìm thấy ở vành môi
Cả dấu tay tôi vịn vào thuở nào tập đếm bước
Chỉ có bây giờ - Dù đã vững hai chân, tôi đi trọn nghề mình bước nào không dễ vấp
Hiểu con đường đến lớp cũng cheo leo.

Đất nước trở trăn trong thiếu thốn và nghèo
Chúng tôi nhiều khi phải tự góp thêm công để các em có đủ ghế ngồi và tự sớt đồng lương cho những lần thiếu phấn
Có thể nào khác hơn? Khi tôi đưa ngón tay mình lên môi và cắn
Biết rằng viên phấn cũng đau.

Đồng nghiệp tôi mái tóc đã phai màu
Giọng nói khàn như dây đàn cũ,
Có hiểu điều ấy chăng, bụi phấn biết nghiêng mình lễ độ
Không rơi vào lồng ngực, trái tim trong.

Các em mở ra những trang sách ruộng đồng
Tôi cúi xuống gieo vào hạt chữ
Có giọt mồ hôi và cả dấu tay mình ấp ủ
Lặng thầm nói với mai sau
Mải miết đôi tay đầy bụi phấn trắng phau
Như nhà nông bốn mùa lấm láp.

Viên phấn tự mài mình chết đi để đâm chồi sự thật
Nhẹ nhàng ơi cái chết vô tư
Chúng tôi gìn giữ trái tim chân thực hằng giờ
Các em hồn nhiên mà ánh mắt long lanh soi rọi thế
Cái bục giảng không cao nhưng đã có bao người vấp té
Viên phấn của lòng mình không giữ nổi trên tay.

Buông thả đấy rồi, những ngón loay hoay
Sẽ mỏi mòn đi và rơi rụng
Như người lính không tự cầm lấy súng
Vách chiến hào đâu dễ ấm lưng.

Trong giấc mơ tôi, những viên phấn hằng đêm vạch sáng những hành trình
Bảng xanh trước các em là chân trời rộng mở
Thì bụi phấn ơi, cứ tan mình trong gió
Nơi trăm miền sẽ còn có dấu tay tôi.

1980

Đoàn Vị Thượng

* * *

Lời người sưu tập: Bài thơ Bụi Phấn của nhà thơ Đoàn Vị Thượng viết vào những năm đầu tiên của thập niên 80 thế kỷ 20; những năm mà đất nước vẫn còn chìm trong bao cấp và đói nghèo, những năm mà những người đứng trên bục giảng phải chạy ăn từng bữa để có sức giảng dạy: "Thầy giáo tháo giầy / cô giáo xé giáo án dán áo", "Giáo chức dứt cháo" (không có cháo để ăn), "Phấn trắng bàn tay trắng, mực đen cuộc đời đen"...

Tôi bỗng rợn người khi đọc lại những câu thơ:

"Đất nước trở trăn trong thiếu thốn và nghèo
Chúng tôi nhiều khi phải tự góp thêm công để các em có đủ ghế ngồi và tự sớt đồng lương cho những lần thiếu phấn
Có thể nào khác hơn? Khi tôi đưa ngón tay mình lên môi và cắn
Biết rằng viên phấn cũng đau."

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

3. Bàn Chân Thầy Giáo

Thầy ngồi ghế giảng bài
Xếp cạnh bàn đôi nạng gỗ
Một bàn chân đâu rồi
Chúng em không rõ.

Sáng nào bom Mỹ dội
Phượng đổ ngổn ngang, mái trường tốc ngói
Mặt bảng đen lỗ chỗ vết bom bi
Thầy cầm súng ra đi
Bài tập đọc dạy chúng em dang dở
Hoa phượng
Hoa phượng cháy một góc trời như lửa.

Năm nay thầy trở về
Nụ cười vui vẫn nguyên vẹn như xưa
Nhưng một bàn chân không còn nữa
Đôi bàn chân
Ôi bàn chân
In lên cổng trường những chiều giá buốt
In lên cổng trường những đêm mưa dầm
Dấu nạng hai bên như hai hàng lỗ đáo
Chúng em nhận ra bàn chân thầy giáo
Như nhận ra cái chưa hoàn hảo
Của cả cuộc đời mình.

Bàn chân thầy gửi lại Khe Sanh
Hay Tây Ninh, Đồng Tháp?
Bàn chân đạp xuống đầu lũ giặc
Cho lẽ sống làm người
Em lắng nghe thầy giảng từng lời
Rung động bao điều suy nghĩ
Nghe thầm vọng bàn chân đi đánh Mỹ
Nghe âm vang tiếng gọi của chiến trường
Em đi suốt chiều dài yêu thương
Chiều sâu đất nước
Theo những dấu chân người thầy năm trước.

Và bàn chân thầy, bàn chân đã mất
Vẫn dẫn chúng em đi trọn vẹn cuộc đời...

1972

Trần Đăng Khoa

Lời người sưu tập: Trần Ðăng Khoa, sinh ngày 26.4.1958 tại thôn Ðiền Trì, xã Quốc Tuấn, huyện Nam Thanh, Hải Dương. Hiện ở Hà Nội. Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (1977). Ông tốt nghiệp Trường Viết văn Nguyễn Du, tốt nghiệp Học viện Văn học Thế giới mang tên M.Gorki (CHLB Nga), từng là lính Hải quân, học viên trường Sĩ quan Lục quân. Hiện là biên tập viên tạp chí Văn nghệ quân đội.

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

4. Nghe Thầy Đọc Thơ

Kính tặng thầy Lê Thường

Em nghe thầy đọc bao ngày
Tiếng thơ đỏ nắng, xanh cây quanh nhà
Mái chèo nghiêng mặt sông xa
Bâng khuâng nghe vọng tiếng bà năm xưa
Nghe trăng thở động tàu dừa
Rào rào nghe chuyển cơn mưa giữa trời...

Đêm nay thầy ở đâu rồi
Nhớ thầy, em lại lặng ngồi em nghe...

1967
Trần Đăng Khoa

Nguồn: tập thơ Góc sân và khoảng trời, NXB Văn hóa dân tộc 1999

* * *

Lời người sưu tập: Bài thơ Nghe Thầy Đọc Thơ của nhà thơ Trần Đăng Khoa có rất nhiều phiên bản, nguyên nhân là do sự sai biệt từ nhiều nguồn khác nhau

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

4a. Nghe Thầy Đọc Thơ (Phiên bản sách giáo khoa)

Em nghe thầy đọc bao ngày
Tiếng thơ đỏ nắng, xanh cây quanh nhà
Mái chèo nghe vọng sông xa
Bâng khuâng nghe tiếng của bà năm xưa
Nghe trăng thở động tàu dừa
Rào rào nghe chuyển cơn mưa giữa trời
Thêm yêu tiếng hát nụ cười
Nghe thơ em thấy đất trời đẹp ra.

Trần Đăng Khoa

Nguồn: SGK Tiếng Việt 4, tập 1, NXB Giáo dục, 2002

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

5. Dạy Học

Hè năm học lớp sáu
Mới hơn mười tuổi thôi
Vai còn đeo khăn đỏ
Mình đã đi dạy rồi!

Buổi sáng mình đi học
Trưa về nhà ăn cơm
Chiều đi bộ lóc cóc
Đến nơi thành "cô" liền!

Đây hiệu kem Hồng Vân
Ở góc Bờ Hồ ấy
Chiều chiều mình đến đấy
Dạy cho bà chủ nhà.

Ối giời ôi buồn ngủ
Mình ngượng quê lắm cơ
Ra bài cho bà viết
Là mình ngồi lơ mơ.

Chẳng xứng là cô giáo
Mà dạy suốt cả hè
Đi dạy học năm ấy
Là lần đầu, thích ghê.

Phan Thị Thanh Nhàn

Lời người sưu tập: Phan Thị Thanh Nhàn sinh ngày 9.8. 1943 tại Tứ Liên, quận Tây Hồ, Hà Nội. Bà làm thơ từ sớm, đầu những năm 1960 đã có thơ đăng báo. Năm 1969, bài thơ Hương thầm của bà đoạt giải nhì cuộc thi thơ của báo Văn nghệ .

Bà là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Uỷ viên Ban chấp hành hội trong giai đoạn 2001-2005. Ngoài làm thơ, bà còn viết báo, truyện ngắn, truyện cho thiếu nhi. Phan Thị Thanh Nhàn kết hôn với nhà thơ Thi Nhị và người bạn đời của bà đã mất năm 1979, hiện bà đang sống cùng con gái duy nhất tại Hà Nội.

Phan Thị Thanh Nhàn được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2007.

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

[Thảo luận - Góp ý] thơ hay nghề giáo ngày 20 tháng 11

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

6. Bài Thơ Dâng Thầy

Như ngàn con sóng dạt dào
Vòng tay rộng mở ngọt ngào yêu thương
Thời gian bụi phấn còn vương
Tóc thầy thêm những vui buồn tháng năm.

Lòng thầy khắc một chữ tâm
Bao chuyến đò, bấy nghĩa nhân vời vời
Tình thầy cao rộng biển trời
Làm sao con viết thành lời... khó thay!

Đã bao năm, con làm thầy
Cũng đưa bao chuyến đò đầy sang sông
Nhưng sao vẫn thấy trong lòng
Chưa làm tròn những hoài mong của thầy.

Vụng về câu chữ đêm nay
Dâng thầy một chút lòng này cỏn con
Gieo câu lục bát chưa tròn
Bài thơ con viết vẫn còn... dở dang.

20.11.2008

Nguyễn Lãm Thắng

Lời người sưu tập: Nguyễn Lãm Thắng vừa là bút danh vừa là tên thật, ngoài ra còn có các bút danh danh khác là Lãm Thắng, Lam Thuỵ và các bút danh viết cho thiếu nhi: Nguyễn Trần Bảo Nghi, Du Lãm, Nhật Quang...

Anh sinh ngày 14.8 năm 1973 (Quý Sửu), quê tại làng Tịnh Đông Tây (Hà Dục), Đại Lãnh, Đại Lộc, Quảng Nam. Tốt nghiệp cử nhân văn-hoạ Trường Đại học Sư phạm Huế năm 1998, hiện là giảng viên Khoa Ngữ văn Trường Đại học Sư phạm Huế, là hội viên Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế, trưởng Gia đình Áo trắng Huế.

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

7. Nắng Ấm Sân Trường

Cây điệp già xòe rộng tán yêu thương
Lá lấp lánh cười duyên cùng bóng nắng
Giờ đang học, mảng sân vuông lặng vắng
Chim chuyền cành buông tiếng lạnh bâng quơ.

Chúng em ngồi nghe thầy giảng bình thơ
Nắng ghé theo chồm lên ngồi bệ cửa
Và cả gió cũng biết mê thơ nữa
Thổi thoảng vào mát ngọt giọng thầy ngâm.

Cả lớp say theo từng nhịp bổng trầm
Điệp từng bông vàng ngây rơi xoay tít
Ngày vẫn xuân, chim từng đôi ríu rít
Sà xuống sân tắm nắng ấm màu xanh.

Em ngồi yên uống suối mật trong lành
Thời gian như dừng trôi không bước nữa
Không gian cũng nằm yên không dám cựa
Ngại ngoài kia nắng ấm sẽ thôi vàng.

Sân trường căng rộng ngực đến thênh thang
Kiêu hãnh khoe trên mình màu nắng ấm
Lời thơ thầy vẫn nhịp nhàng sâu lắng
Nắng ấm hơn nhờ giọng ấm của người...

Nguyễn Liên Châu

Lời người sưu tập: Nhà thơ Nguyễn Liên Châu tên thật là Bùi Tấn Tiến, sinh năm 1955, quê nội ở Hải Phòng, quê ngoại ở Thừa Thiên – Huế. Ông sinh ra và lớn lên tại Đà Lạt, chuyển về Sài Gòn sinh sống từ sau năm 1975. Ông còn dùng các bút danh khác là Bùi Hữu Miên, Hồ Quốc Nhạc, Hắc Ngưu.

Hiện nay ông là Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Tuổi Ngọc, từng thực hiện các tủ sách, tập san, tạp chí: Tuổi hồng, Sinh viên, Hoa niên, Gieo & Mở, Văn chương, Mỹ thuật thời nay, Mỹ thuật cười, Áo trắng, Tuổi ngọc, Hạnh ngộ, Văn tuyển...

Nhà thơ Nguyễn Liên Châu đã tuyển nhiều thơ của Thanh Trắc Nguyễn Văn vào các tập thơ tuyển của anh, trong đó có bài thơ Chiều Trên Sông Hàn trong tập thơ Lục Bát Tình của ông. Ông có tặng cho Thanh Trắc Nguyễn Văn quyển thơ tuyển này. Còn những tuyển thơ khác do lúc đó tôi còn là giáo viên nghèo (những năm trước năm 2000) nên không có tiền mua để giữ làm lưu niệm!

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

8. Không Đề

Cầm bút lên điều đầu tiên con nghĩ
Đâu là cha, là mẹ, là thầy...
Chỉ là những cảm xúc vu vơ, tầm thường, nhỏ nhặt...
Biết bao giờ con lớn được,
Thầy ơi !

Con viết về thầy, lại "phấn trắng", "bảng đen"
Lại "kính mến", lại "hy sinh thầm lặng"...
Những con chữ đều đều xếp thẳng
Sao lại quặn lên những giả dối đến gai người.

Đã rất chiều bến xe vắng quạnh hiu
Chuyến xe cuối cùng bắt đầu lăn bánh
Cửa sổ xe ù ù gió mạnh
Con đường trôi về phía chẳng là nhà...

Mơ màng nghe tiếng ngày cũ ê a
Thầy gần lại thành bóng hình rất thực
Có những điều vô cùng giản dị
Sao mãi giờ con mới nhận ra.

Nguyễn Thị Chí Mỹ

Nguồn: Văn nghệ Tiền Giang

* * *

Lời người sưu tập: Nguyễn Thị Chí Mỹ là một nữ tác giả thường được chọn đăng thơ trên trang web văn học Văn nghệ Tiền Giang Online. Bài thơ Không Đề của cô đã được đem vào trong Đề thi học kì 1 môn Ngữ văn lớp 11 trường THPT Tôn Đức Thắng, niên học 2019 - 2020, tỉnh Ninh Thuận

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

9. Bụi Phấn

Thầy con giờ đã già rồi
Mắt mờ, chân yếu, da mồi còn đâu
Phấn rơi bạc cả mái đầu
Đưa con qua những bể dâu cuộc đời
Mỗi khi bụi phấn rơi rơi
Thầy gieo mầm hạt những lời yêu thương
Cho con vững bước nẻo đường
Hành trang kiến thức, tình thương của thầy
Biết bao vất vả, đắng cay
Gạo tiền, cơm áo, vòng quay cuộc đời
Nhưng tâm thầy mãi sáng ngời
Dựng xây sự nghiệp trồng người thanh cao!
Trọn đời con mãi tự hào
Cúi đầu cung kính thương sao dáng thầy
Dẫu đời xuôi, ngược đó đây
Tim con ghi khắc lời thầy khi xưa
Khuya rồi thầy đã ngủ chưa?
Ngàn bông hoa thắm kính thưa dâng thầy
Cho con cuộc sống hôm nay
Mừng ngày Nhà giáo ơn thầy chẳng quên!

Hoài Thương

* * *

Lời người sưu tập: Lời của một người học trò cũ với người thầy đã lớn tuổi thật tôn kính và cũng thật tha thiết. Cảm ơn tác giả Hoài Thương đã viết cho đời những câu thơ thật cảm động và cũng đầy tính nhân văn.

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

10. Tri Ân

Thu tàn trời đã sang đông
Bồi hồi tấc dạ nhớ mong cô thầy
Người trao khát vọng hôm nay
Chắp cho đôi cánh em bay vào đời
Bao chuyến đò lặng không lời
Ươm mầm xanh tốt rạng ngời tương lai
Bên trang giáo án miệt mài
Hao gầy tâm huyết năm dài tháng qua
Từng câu từng chữ ê a
Bao lời dạy dỗ thiết tha nồng nàn
Mỏi mòn khuya sớm gian nan
Nhiều đêm tắt tiếng ho khan quặn lòng
Bao thế hệ đã sang sông
Thầy cô luôn mãi vọng trông theo cùng
Mặc cho mưa gió bão bùng
Vẫn âm thầm thắp sáng vùng trời mơ
Hôm nay kính dệt vần thơ
Tri ân hai tiếng vô bờ khắc ghi
Nẻo đời dẫu có thịnh suy
Dù bao gian khó mãi ghi ơn dầy
Mừng ngày nhà giáo hôm nay
Kính dâng lời chúc cô thầy muôn nơi
An khang hạnh phúc rạng ngời
Gia can êm ấm trọn đời yêu thương
Dẫu cho cách trở ngàn phương
Lòng hoài khắc khoải vấn vương cô thầy.

Thái Tài

* * *

Lời người sưu tập: Bài thơ thật đậm đà ý nghĩa đúng như lời tựa Tri Ân của bài thơ. Tác giả Thái Tài đã tặng một bó hoa thơ ý nghĩa, đầy màu sắc tôn kính cho các thầy cô trên đất nước Việt Nam. Ngoài bài thơ Tri Ân này, tôi cũng đã đọc nhiều bài thơ khác của Thái Tài. Thơ lục bát của anh luôn vững vàng vần và thanh luật, không hề thua kém thơ lục bát của những nhà thơ đã thành danh khác

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

11. Chuyến Đò Tri Thức

Tôi về thăm mái trường xưa
Bao nhiêu kỷ niệm như vừa mới đây
Pha sương mái tóc cô thầy
Bảng đen phấn trắng còn đây căn phòng
Con đò neo đậu bến sông
Đưa đàn em nhỏ ấm nồng yêu thương
Bằng lăng tím rụng cuối đường
Phượng buồn nỗi nhớ vấn vương níu hè
Ríu ran chim hót cành me
Cánh diều mơ ước ta về tuổi thơ
Bên trang giáo án từng giờ
Lặng thầm thầy vẫn đưa đò qua sông
Ngoài sân vương sợi nắng hồng
Chuyến đò tri thức mênh mông tình thầy.

Bằng Lăng Tím

---

Lời người sưu tập: thơ lục bát nhẹ nhàng như những cánh bằng lăng tím lay nhẹ trong gió. Bài thơ Chuyến Đò Tri Thức của tác giả Bằng Lăng Tím rất xứng đáng nằm trong bộ sưu tập "Thơ Ký Niệm Ngày Nhà Giáo" của những người yêu thơ.

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

12. Huyền Thoại Người Lái Đò

Sáu mươi năm tuổi đời
Thầy về hưu với những giấc mơ bạc trắng
Con đò ngang rệu rã
Cùng bao lớp học trò đã lũ lượt qua sông
Có những ánh mắt thân thương
Cũng có những giọng cười bất nghĩa
Dòng sông chữ bây giờ không còn hiền hòa
Cứ chập chờn sóng dữ.

Các quan chức giáo dục đứng trên gò cao
Thét gào
Hô hào
Hò hét
Hãy truyền lửa cho học sinh
Truyền trong từng tiết học!
Hãy truyền lửa cho học sinh
Truyền trong từng bài giảng!
Nhưng lửa ở đâu?
Lửa ở đâu?

Lấp ló quanh trường
Hết bão đen rồi lại nước mắt
Lũ sát thủ tuổi teen
Những băng cướp áo trắng
Clip sex học trò
Bạo lực học đường...
Ngày ngày vây quanh
Ngày ngày gầm gừ
Ngày ngày rình rập
Thầy từng đêm vò đầu thức trắng
Lửa ở đâu?
Lửa ở đâu?

Người Lớn nói "có":
- Dù có tiêu cực
Dù có ném "phao"
Dù có nâng điểm
Nhưng kết quả thi vẫn thành công tốt đẹp!
(nói "có" có nghĩa là "không"?)
Người Lớn nói "không":
- Hãy nói không với bệnh thành tích
Hãy nói không với gian lận thi cử
Nhưng thi tốt nghiệp vẫn không được rớt nhiều!
(nói "không" cũng là "có"?)
Các bài giảng đạo đức bỗng rụt đầu xấu hổ
Các con số đậu 100% cứ lăn lộn mãi vì cười
Học trò nhìn nhau ngơ ngác
Lửa ở đâu?
Lửa ở đâu?

Học trò về thăm bến sông xưa
Con đò ngang vắng bóng...
Có em nói thầy đã đi tìm lửa phương xa
Có em đoán thuyền thầy đang ra khơi vượt biển lớn
Có em vớt được những mảnh vỡ của thuyền
Khóc...

2012
(Trang web văn học Hội Nhà Văn tp.HCM ngày 20.11.2012)
Thanh Trắc Nguyễn Văn

Lời người sưu tập: ảnh Thanh Trắc Nguyễn Văn tại trường Võ Thị Sáu

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

Bình thơ: Cái Chết Của Người Lái Đò Là Điều Tất Yếu...

Về hưu, đáng lẽ sẽ là những tháng ngày thanh thản nhất của người thầy giáo già trong bài thơ. Nhưng không, ông về hưu mà lòng vẫn nặng trĩu vì những bất cập về chỉ tiêu, những tiêu cực cũ và mới về thi cử, những cái phi lý trái khoáy khi đánh giá về đạo đức và học tập của học trò, vẫn còn tồn tại trong ngành giáo dục. Một bi kịch, một nỗi đau đáu mà hầu hết những nhà giáo có tâm huyết với nghề vẫn phải thường mang theo trong những tháng năm dài đứng trên bục giảng.

Tác giả Thanh Trắc Nguyễn Văn đã tỏ ra rất khéo léo khi dẫn dắt người đọc vào "nút thắt" của bài thơ bằng những câu thơ ở cuối khổ một:

"Dòng sông chữ bây giờ không còn hiền hòa
Cứ chập chờn sóng dữ"

báo hiệu sẽ có những đợt sóng ngầm dữ dội đang sắp đến.

Truyền lửa cho học trò để học trò có lửa mà học tập là mơ ước của tất cả những người giáo viên chân chính. Nhưng lấy lửa ở đâu mới là điều quan trọng. Trong bài thơ các quan chức giáo dục cũng tỏ ra rất quan tâm đến điều này:

"Các quan chức giáo dục đứng trên gò cao
Thét gào
Hô hào
Hò hét
Hãy truyền lửa cho học sinh
Truyền trong từng tiết học!
Hãy truyền lửa cho học sinh
Truyền trong từng bài giảng!"

Nhưng tiếc thay họ lại quá quan liêu khi chỉ biết đứng "trên gò cao", chỉ biết "thét gào, hò hét" ra lệnh suông mà thôi! Họ bảo các nhà giáo hãy truyền lửa cho học trò, nhưng bản thân họ cũng đâu có lửa để đưa cho các nhà giáo! Bi hài chính là ở chỗ đó! Thử hỏi các nhà giáo lấy lửa ở đâu ra, khi người giáo viên đồng lương còn quá thấp, ngoài việc dạy học còn phải lo toan trăm điều, trăm việc cho công cuộc mưu sinh? Lấy lửa ở đâu ra khi chương trình giảng dạy còn quá nặng nề, toàn là áp đặt và "nhồi sọ" học sinh? Đúng là lực bất tòng tâm!

Chưa hết những cơn "bão đen" như: những sát thủ tuổi teen, những băng cướp giật áo trắng, những clip sex học trò, những bạo lực học đường... luôn luôn diễn ra trên mọi thông tin hàng ngày của các loại báo viết, báo mạng, đài truyền thanh và đài truyền hình. Giáo dục đang xuống cấp trầm trọng, học đường đang bị cái xấu tấn công toàn diện, tấn công mọi lúc mọi nơi. Những câu thơ của tác giả Thanh Trắc Nguyễn Văn đã làm cho chúng ta phải cảm động đến rơi nước mắt, đã làm cho chúng ta phải đồng cảm vì sự lo lắng ưu tư đáng lẽ ra không phải có ở một Người Lái Đò tuổi đã về hưu:

"Thầy từng đêm vò đầu thức trắng
Lửa ở đâu?
Lửa ở đâu?"

Bài thơ cứ như một cuốn phim phóng sự, cứ đưa lên màn hình hết thước phim thời sự này lại đến thước phim thời sự khác. Ở khổ thơ thứ tư, tác giả Thanh Trắc Nguyễn Văn lại tỏ ra rất thành công khi đưa ra một câu chuyện hoàn toàn có thật đã từng xảy ra ở trường Đồi Ngô tỉnh Bắc Giang. Câu chuyện đau lòng là chỉ vì "căn bệnh thành tích" muốn đạt được tốt nghiệp 100% mà nhiều cán bộ coi thi đã cung cấp "phao" cho thí sinh! Thật không thể hiểu nổi và cũng thật không thể nào tin nổi: Những người giữ đền lại là những kẻ đốt đền! Các câu thơ lúc thì lạnh lùng như vết dao cứa, lúc thì lại nhẹ nhàng giễu cợt khiến người đọc vừa đau đớn xót xa, vừa buồn cười cho những cái trò dối trá đầy bi hài:

"Các bài giảng đạo đức bỗng rụt đầu xấu hổ
Các con số đậu 100% cứ lăn lộn mãi vì cười
Học trò nhìn nhau ngơ ngác
Lửa ở đâu?
Lửa ở đâu?"

Đoạn cuối bài thơ cũng là đỉnh cao nhất của bài thơ, cũng là lúc gỡ nút cho bài thơ. Người Lái Đò về hưu tuy sức tàn lực kiệt, tuy "con đò ngang đã rệu rã" vì thời gian, nhưng vẫn quyết tâm ra đi vượt biển tìm lửa! Ông không tìm lửa riêng cho bản thân mình mà là đi tìm lửa cho những lứa học sinh tương lai, những lứa học sinh mà sau này không phải là học trò ông trực tiếp giảng dạy. Người Lái Đò cao thượng, trong sáng bỗng trở thành vị thần Prométhée đi tìm lửa ở thế kỷ 21, là một hiệp sĩ Don Quixote trong thời đại giáo dục hiện nay. Và thật bi hùng, Người Lái Đò đã quyết chí lên đường và trở thành huyền thoại:

"Học trò về thăm bến sông xưa
Con đò ngang vắng bóng...
Có em nói thầy đã đi tìm lửa phương xa
Có em đoán thuyền thầy đang ra khơi vượt biển lớn
Có em vớt được những mảnh vỡ của thuyền
Khóc..."

Cái chết của Người Lái Đò là điều tất yếu, là điều vô cùng hợp lý vì "một con đò ngang rệu rã" không thể nào vượt qua biển lớn được. Nhưng cũng chính nhờ sự hy sinh đó của ông lại thắp sáng lên một "ngọn lửa lương tri" khác khiến cho những ai còn quan tâm đến ngành giáo dục phải cúi đầu suy nghĩ!

"Huyền thoại người lái đò" là một bài thơ hay hiện thực nói chung và cũng là một bài thơ hay nói về nghề giáo nói riêng. Bài thơ là một hồi chuông báo động gióng lên cho mọi người hiểu và đồng cảm về những khó khăn còn tồn tại trong ngành giáo dục. Hình tượng bi tráng của Người Lái Đò trong bài thơ đã làm người đọc phải trăn trở, phải xúc động, giúp cho mọi người hiểu tường tận thêm những "tâm sự khó nói" của những người đang đứng trên bục giảng hiện nay.

Thành công của bài thơ có lẽ cũng còn phải kể đến một yếu tố quan trọng khác: tác giả Thanh Trắc Nguyễn Văn cũng là một nhà giáo thật ở ngoài đời!

(Trang web văn học Đất Đứng ngày 23.12.2012)
Huỳnh Ngọc

Lời người sưu tập: Xem thêm: Lời bình thơ của Trương Thị Ngọc Vi

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

13. Em Mãi Khắc Ghi

Thời gian dù mãi dần trôi
Con thuyền tri thức suốt đời thầy mang
Lật từng cuốn vở sang trang
Đong đầy ký ức muôn vàn niềm yêu
Nhớ thầy cô những sớm chiều
Tận tâm chỉ dạy những điều sáng soi
Cho em vững bước vào đời
Tương lai trí tuệ rạng ngời mai sau
Tóc thầy giờ đã bạc màu
Đêm ngày thầy vẫn chăm bầy em thơ
Mong đàn em dựng cơ đồ
Nước non Đất Việt trong mơ trường tồn
Nay giờ em đã lớn khôn
Chúc thầy cô mãi giữ hồn non sông
Việt Nam sáng mãi trời hồng
Chúng em ghi nhớ khắc công ơn thầy.

Trần Văn Nghệ

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

14. Công Ơn Thầy Cô

Kinh mài, chữ giũa, mực nghiên
Dạy trò con chữ đẹp duyên học đường
Mỗi ngày cắp sách đến trường
Ươm mầm tri thức làm gương bao người
Lúc thầy mới tuổi ba mươi
Hay thương giúp trẻ, hay cười vị tha
Không màn nhung gấm lụa là
Chỉ chăm con chữ để đà dạy răn
Mong trò học giỏi siêng năng
Khơi nguồn trí tuệ, tài năng cho đời
Giáo viên nét đẹp rạng ngời
Biết bao thế hệ muôn đời tôn vinh
Ơn cô nghĩa thắm đậm tình
Tỏa vầng giáo hạnh cho mình ước mơ
Nhân ngày Nhà giáo làm thơ
Chúc cho hết thảy thầy cô yêu nghề!

Trương Văn Thi

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

15. Về Trường Cũ Thăm Thầy

Con về trường cũ chiều nay
Thầm mong được gặp lại thầy, thầy ơi!
Đưa con qua tới bến đời
Đò xưa thầy vẫn không rời sớm trưa

Thầy ơi nói mấy cho vừa
Ơn thầy dạy dỗ, con chưa đáp đền
Biển đời ghềnh thác, chông chênh
Đôi khi con sợ mình quên lối về

Thầy giờ lận đận chốn quê
Lo toan cuộc sống bộn bề có hay
Con về trường cũ chiều nay
Thầm mong được gặp lại thầy, thầy ơi!

Đỗ Quang Vinh

Lời người sưu tập: Đỗ Quang Vinh sinh ngày 2.10.1960, quê ở thị trấn Phú Long, huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận. Ông đến với âm nhạc bằng con đường tự học, trưởng thành trong phong trào văn nghệ quần chúng từ sau năm 1975. Ông là một nhạc sĩ và cũng là một nhà thơ.

Năm 1979, ông được điều về công tác tại Phòng Văn nghệ Ty Văn hoá Nghệ thuật Thuận Hải (nay là Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Thuận) tham gia công tác biên tập, xuất bản và phụ trách hoạt động phong trào văn nghệ quần chúng.

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

16. Lời Tri Ân

Người thầy áo bạc sờn vai
Vẫn đưa thuyền đến tương lai vững vàng
Tình thầy con mãi nặng mang
Dù xa cách vẫn nồng nàn trong tim
Dù bao dâu bể nổi chìm
Thầy gò vai gánh chữ thêm cho đời
Đêm trường giấc ngủ chơi vơi
Ngày xiêu bóng nắng bời bời gió bay
Trường xưa in đậm dấu giày
Cỏ ơi nâng nhẹ thân gầy thầy tôi
Từng trò từng lớp xa xôi
Rừng hoang loang tím dáng ngôi trường nghèo
Đôi dòng ngăn cách trông theo
Còn đây chút phận bọt bèo nổi trôi
Chiều rơi nắng đã tắt rồi
Bên dòng suối ngọt bồi hồi nhớ nhung.

Thái Yên Sa

 

[Thanh Trắc Nguyễn Văn]

17. Nhớ Ơn Thầy Cô

Bao năm học dưới mái trường
Thầy cô tiếp bước con đường tương lai
Dù em có bướng có sai
Thầy cô vẫn bảo không ai tự tài
Quyết tâm rèn dũa miệt mài
Rồi sau mới sướng mới oai với đời
Sinh ra ai chẳng muốn cười
Nhưng ai cũng khóc chào đời đấy thôi
Học sinh thích phá thích chơi
Đó là quy luật muôn đời đã qua.

Nói thì nhất quỷ nhì ma
Nhưng ai chẳng sợ thứ ba học trò
Thầy cô trọn kiếp đưa đò
Dù mưa dù gió phận cò cũng đi
Mỗi khi sắp đến mùa thi
Tóc thầy thêm bạc mắt cô thêm ngần
Nào ai than khó khổ gần
Vì nghề nhà giáo phải cần hy sinh
Bao người giỏi tiếng thông minh
Rồi đâu có sướng bởi khinh chữ thầy
Một chữ chẳng thể đong đầy
Nhưng dù nửa chữ gọi thầy vẫn nên
Dưới thì phải kính bề trên
Nợ thì phải trả chớ nên vong tình
Học tài học trí Trạng Quỳnh
Vang danh sử sách bóng hình quê hương.
Lời thầy vẫn mãi thân thương
Tình cô vẫn mãi trên đường em đi
Lệ nhòa mắt đã tràn mi
Tiếc thời cắp sách qua đi vội vàng.

Hai mươi, mười một đương sang
Em vì sự nghiệp nên đang xứ người
Nhưng dù đến khắp mọi nơi
Ơn thầy cô mãi muôn đời không quên
Xin trời, thượng đế ơn trên
Cho thầy cô khỏe vui bên gia đình
Để mỗi buổi sáng bình minh
Thầy cô tiếp bước công trình tương lai
Hai từ "cao quý" chẳng sai
Bởi nghiệp nhà giáo không ai sánh bằng.

Sở Lưu Hương

-----------

Lời người sưu tập: Sở Lưu Hương là một tác giả thơ thường đăng các sáng tác của mình trên mạng. Thơ Sở Lưu Hương xuất hiện rải rác và nhiều trên Facebook, trang web văn học Thư Viện Thơ. Thơ Sở Lưu Hương trong sáng, giản dị, vần luật rất chỉnh. Một số bài thơ tiêu biểu của Sở Lưu Hương: Các Anh Không Về, Suy Gẫm Về Đồng tiền, Vợ...