[Thùy Minh]

Đề kiểm tra đọc hiểu truyện ngắn Cái chết của con mực - Nam Cao bao gồm hệ thống các câu hỏi phân bố theo 4 cấp độ: Nhận biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao giúp các bạn học sinh củng cố lại phần kiến thức đã học và kỹ năng làm bài đọc hiểu. Mời các bạn cùng tham khảo:

Đọc hiểu: Cái chết của con mực - Nam Cao​

Đọc văn bản sau:

Người ta định giết Mực đã lâu rồi. Mực là con già hơn trong hai con chó của nhà. Nhưng cũng là con nhiều nết xấu. Nó tục ăn: Đó là thường. Nó nhiều vắt: Cái ấy đủ khổ cho nó. Nó cắn càn ấy là cái khổ của bọn ăn mày. Nhưng nó lại sủa như một con gà gáy: Cái này thì không thể nào tha thứ được. Thoạt tiên người ta định ngày chết cho nó vào dịp Thanh Minh. May cho nó hôm ấy bà chủ nhà bị ốm.

Rồi thì là Tết tháng năm. Bỗng nhiên đứa con út của bà ươn mình: Bà phải kiêng để lấy sữa lành cho con bú. Sau cùng người ta nhất định thịt nó vào rằm tháng bảy ai ốm mặc. Nhưng lần nầy Mực vẫn còn thoát nạn là vì nhờ có Du. Người con cả xa xôi ấy vừa viết thư báo chẳng bao lâu sẽ về. Bà mẹ mừng như tìm được một vật quý bị rơi và bà nhất định lùi ngày xử con Mực lại.

Bây giờ thì Du về rồi. Chiều hôm qua con người phóng đãng ấy đã khệ nệ xách cái vali rất nặng bước vào sân, miệng mỉm cười và mặt đỏ. Cái nhà tranh, mấy cây cau hình như vừa đúng thẳng hơn lên để chào chàng. Rồi đến lũ em ầm ỹ đẩy mành chạy òa ra, và bà mẹ mừng quá cười và khóc. Nhưng kẻ lên tiếng trước nhất là con Mực. Con chó già nua ấy rít lên cái thứ tiếng gà gáy của nó và chạy lại Du. Bà mẹ thét lên và lũ em chửi những câu thô tục. Du bỡ ngỡ nhìn mọi người.

- Hình như mẹ không được khoẻ, ồ các em đã lớn cả rồi: Thanh, Tú, đứa nào đây? À, Thảo con chuột nhắt, trông Thảo xinh quá nhỉ? À! Con Mực, vẫn con chó ngày ấy đấy à? Trông nó già đi tệ!.. Con chó đã nhận ra người chủ cũ. Nó đứng lặng vẫy đuôi, đầu cúi xuống, hai mắt nhèm ương ướt nhìn đất như tủi phận. Du thương hại: Đó là người bạn lặng lẽ thui thủi bên chàng những năm xưa khi đêm vắng, chàng ngồi nhìn trăng mà oơ mộng. Chàng muốn cúi xuống vuốt ve. Nhưng nó bẩn ghê gớm quá, lông rụng từng mảng, thịt trắng lộ ra có nơi sần mụn nữa. Dáng điệu thì già nua, có vẻ buồn và len lén như phòng bị một cách yếu ớt. Không còn những cái vẫy đuôi mạnh dạn những cái nhìn rất bạn bè và những cái hít chân vồ vập như khi một con chó đã vui và không ngờ vực. Du thấy lòng nằng nặng. Chàng đưa chân chạm khẽ vào con chó để tỏ tình thương. Con chó vẫy đuôi mạnh hơn nhưng len lén lánh ra: Dáng điệu một kẻ sợ hãi cố cười với người nó sợ. Và tức khắc nó vặn vẹo mình và rít lên một tiếng ngắn và to; đứa em tưởng anh đá hụt trả thù cho anh bằng một cái đá mạnh vào sườn con vật. Nó lấm lét lảng dần cũng không dám chạy một cách thẳng thắn để đi trốn nữa. Du trách em:

- Sao Tú ác thế?

- Cần gì, đến mai giết thịt cho anh ăn đấy.

Du thấy cái vui đoàn tụ giảm hẳn đi một nửa. Hình ảnh con chó ghẻ với cái buồn mơ hồ cứ lảng vảng trong óc chàng mãi mãi. Sáng hôm sau lúc ăn cơm chàng thoáng thấy nó đi qua, đầu cúi mắt nhìn nghiêng như những người giả trá. Chàng muốn gọi nó vào kẹp nó vào giữa hai bàn chân và vừa ăn vừa vẩy cho nó miếng cơm chung một bát. Nhưng mà không thể được: Dịu dàng quá là yếu tâm hồn, và ai hiểu được rằng mình lại có thể yêu thương một con chó bẩn ghê gớm như thế được?

Bữa ăn xong, con Hoa cầm bát cơm ra: Một tay nó xách cái thúng như để rồi xếp bát. Thấy được ăn, tất cả thú tính của con Mực hoàn toàn nổi dậy. Nó nhảy tới vẫy đuôi hếch mõm nhìn và đợi. Cơm vừa đổ xuống nó vội vàng chúi mõm ăn ngay. Miếng chưa qua cổ thì cái thúng đã chụp quanh trên mình. Nó rít lên, vùng mạnh; nhưng Hoa đã tì cả người lên cái thúng rồi, và con Mực bị thu gọn ở trong vừa vặn đến nỗi không còn giẫy và kêu được. Lũ trẻ con réo ầm lên. Người ta lấy sẵn dao thớt và dây để trói. Phần mở thúng đã đành phải về Du: Ông chủ đi vắng, cả nhà chỉ có chàng là đàn ông, mà không lẽ đi mượn hàng xóm trói giùm một con chó đã úp gọn gàng chỉ việc hơi hé cạp thúng lên, hễ chó thò đầu ra thì một đứa em đặt gậy lên cổ nó để chân chàng dận xuống. Nhưng tay chàng thấy run run. Và khi con chó vừa thò đầu ra thì nó quẫy luôn một cái mạnh, vùng ra được. Con Hoa tủm tỉm cười. Lũ em ngơ ngác nhìn theo con chó vừa ẳng ẳng vừa chạy ở ngoài vườn. Còn Du thì mặt đỏ như gấc chín. Chàng thấy mình yếu tay hơn cả con Hoa. Có lẽ nào chàng lại dịu lòng hơn cả một người con gái. Và tự nhiên chàng giận con Mực. Người ta còn lo con Mực sợ hãi mà đi mất. Quả nhiên suốt ngày hôm ấy nó không về. Nó vẩn vơ vườn hàng xóm, lẩn lút như một con chó trước khi hóa dại.

Người ta tưởng đã mất toi. Nhưng tối hôm ấy nó lần vào gầm giường rồi Du lại nghe thấy cái thứ tiếng gà gáy của nó rít lên ở phía ngõ.

Sáng hôm sau nó vẫn bỏ cơm. Trưa cũng thế. Và cứ thấy bóng người lại cúp đuôi chạy mất. Du thương hại sai người đem cơm đổ ra vườn. Một lúc sau Mực lại gần. Nó trông trước trông sau, đưa mõm rê trên những hạt cơm rồi vô cớ giật mình chạy thẳng. Có lẽ cái kỷ niệm khủng khiếp vừa lóe ra và đập mạnh vào thần kinh nó như luồng điện. Du thấy bồn chồn và vẩn vơ: Thương, hối hận hay là thẹn.

Sau cùng thì chàng bực mình: Chàng nhận ra rằng một con chó đã làm mất sự bình tĩnh của tâm hồn chàng. Và đột nhiên chàng muốn giết con Mực lắm. Chàng muốn có đủ can đảm để giết người. Phải dám giết mà không run tay khi cần phải giết. Còn làm được trò gì nữa nếu chỉ giết một con chó mà tim cũng đập?

Sự do dự đã hết rồi. Khi có một ý định thì ý định ấy chóng thành mạnh mẽ. Du thấy lòng cứng cỏi. Ðã có lúc chàng tưởng đến cái thú dí con dao vào súc thịt giẫy lên đành đạch để máu ấm phọt vào tay. Và chiều hôm ấy khi thấy con chó ở vườn thì chàng gần như mừng rỡ. Con vật khốn nạn đói và sợ đã mệt lử đi rồi. Nó hiện ngủ bên bờ giậu. Du cầm cái gậy to rón rén lại gần. Nhưng giơ gậy lên chàng bỗng thấy tim run một cái. Chàng tưởng như ngạt thở và ngừng lại một giây để nhìn con chó. Giấc ngủ của nó có lẽ đầy ác mộng vì thỉnh thoảng khắp mình nó lại giật lên. Du thấy lòng quả quyết tiêu tán hết. Nhưng con chó bỗng giật mình. Du hoảng hốt thẳng cánh vụt mạnh trên mình nó, bụng nó thót hẳn vào rồi lại phình ra như một khối cao su. Nó rống lên gượng dậy loạng choạng mấy vòng rồi chui bừa qua giậu trong khi Du vụt cuống cuồng theo xuống đất.. Ðêm đã khuya. Du lại nghe tiếng Mực rống lên. Chàng thấy toát mồ hôi và nhất định không giết con chó nữa.

Nhưng trời gần sáng chàng còn đương mơ mộng, thì đã nghe tiếng Hoa gọi cuống cuồng lên. Con vật khốn nạn không biết mỏi mệt thế nào mà ngủ quên đi ngay ở giữa sân để đến nỗi bị Hoa úp được. Lần này thì người ta cẩn thận hơn. Hai ba người nắm vào hai đầu gậy tre ngáng sẵn bên cạnh thúng rồi Hoa mới hơi hé miệng thúng lên. Thấy sáng con Mực nhô ra ngoài cái mõm ướt phì phì. Hoa nhích lên tí nữa nhưng một cái gối đã tì sẵn trên thúng. Mực lách cả cái đầu ra. Cái gậy đè mạnh xuống. Con vật khốn nạn không còn kịp kêu.

- Ðè chặt, thật chặt, đừng buông nó ra nó cắn đấy!

Du kêu lên như thế nhưng tiếng chàng đã hơi run run. Con chó phì một cái nữa: Hơi thở mới thoát ra một nửa bị tắc. Cái gậy đè sát đất, mắt nó trợn lên. Lòng đen ươn ướt cứ đờ dần rồi ngược lên lần một nửa vào mí trên. Lòng trắng đã hơi đục. Lúc Hoa trói xong cả chân trước, chân sau và buộc mõm rồi thì con chó đã mềm ra không còn cựa quậy nữa.

Du nghẹn ngào nén khóc..

Trả lời câu hỏi:

Câu 1. Xác định thể loại của văn bản.

Câu 2. Truyện được kể theo ngôi thứ mấy?

Câu 3. Truyện có sự chuyển dịch điểm nhìn như thế nào?

Câu 4. Truyện kể lại tình huống gì?

Câu 5. Thái độ của Du khi Tú đá con Mực là gì? Sau đó, thái độ của Du đã thay đổi như thế nào? Theo em, vì sao Du lại thay đổi thái độ?

Câu 6. Em có nhận xét gì về nhân vật Du?

Câu 7. Thông điệp ý nghĩa nhất mà em rút ra từ câu chuyện là gì?

Câu 8. Ý nghĩa phê phán của câu chuyện trên là gì?

Câu 9. Nêu những nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao.

Câu 10. Từ văn bản trên, hãy nêu suy nghĩ của em về vai trò của tình yêu thương, lòng trắc ẩn.

Gợi ý trả lời câu hỏi:

Câu 1. Thể loại của văn bản: Truyện ngắn

Câu 2. Truyện được kể theo ngôi thứ ba (người kể chuyện giấu mình).

Câu 3. Truyện có sự chuyển dịch điểm nhìn từ điểm nhìn của người kể chuyện sang điểm nhìn của nhân vật Du (là chủ yếu) và điểm nhìn của nhân vật Hoa.

Câu 4. Truyện kể lại tình huống Du đi du học trở về, Du cùng mọi người tìm cách giết con chó Mực để chào mừng anh.

Câu 5.

- Thái độ của Du khi Tú đá con Mực: Thương xót, không đồng tình, trách em khi em đá con mực.

- Sau đó, thái độ của Du đã thay đổi: Du bực mình vì con Mực, muốn giết nó để tỏ lòng cứng cỏi của mình.

- Du thay đổi thái độ vì anh là người không có chính kiến, lập trường: Chỉ vì để xổng con chó và trước cái "tủm tỉm cười" của đứa em, Du đã quên luôn cái lòng yêu thương đối với con vật từng là bạn cũ của mình, để trở nên tức giận. Càng ngày, cái tự ái nhỏ nhen trong Du lại bốc lên cao, chàng cho rằng một con chó đã làm mất sự bình tĩnh của tâm hồn chàng. Suy nghĩ này khiến Du có quyết tâm giết con Mực. Tâm trạng của Du cứ lên xuống theo từng tình tiết, cuối cùng chàng vẫn giết con Mực. Như vậy, chính sự nhu nhược, thiếu chính kiến đã giết chết bản tính lương thiện vốn có của một vốn người hiền lành.

Câu 6. Nhân vật Du là người có lòng trắc ẩn, có tình thương đối với con Mực, bản tính Du không phải người ác, mà là một kẻ nhu nhược, thiếu quyết đoán, không dám dũng cảm đứng về phía cái thiện. Anh hành xử theo đám đông, muốn giống đám đông, muốn được đám đông công nhận, để rồi lương tâm lại bị giằng xé, bởi những hành động đó đi trái với lương tâm của chính mình.

Câu 7. Bạn đăng kí tài khoản miễn phí tại LINK và like bài viết để đọc tiếp nha!

[HIDETHANKS=1]Thông điệp ý nghĩa nhất mà em rút ra từ câu chuyện là:

- Sự do dự, hành xử theo cách nhìn của người khác sẽ mang lại cho bản thân những hối hận về sau.

- Cần phải có chính kiến, lập trường vững vàng trước mọi sự việc trong mọi hoàn cảnh

- Cần phải hành động theo tiếng nói của lương tri

- Không a dua theo đám đông khi chưa suy xét kĩ càng.

Câu 8. Ý nghĩa phê phán của câu chuyện trên:[/HIDETHANKS]

Thông qua cái chết của con Mực, Nam Cao lên án sự nhu nhược của con người cá nhân trước sức mạnh của tập quán xã hội. Vì sống theo tập quán, vì muốn được như người khác, vì không muốn bị người khác xem là yếu đuối, con người đã sẵn sàng từ bỏ cả lòng trắc ẩn, cả bản tính lương thiện của mình, để rồi lại bị cắn rứt lương tâm.

Câu 9. Những nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao:

- Nghệ thuật kể chuyện lôi cuốn, hấp dẫn: Dựng tình huống có vấn đề, buộc nhân vật phải bộc lộ tính cách;

- Miêu tả tâm lí nhân vật đặc sắc: Nam Cao đã sử dụng ngòi bút tài tình của mình để tinh tế khắc họa rõ nét tâm lý của nhân vật Du thông qua những tình huống tưởng chừng như giản đơn nhưng lại hết sức lôi cuốn và đầy kịch tính, bất ngờ.

- Sự chuyển dịch điểm nhìn từ người kể chuyện sang nhân vật khiến suy nghĩ, nội tâm nhân vật được miêu tả sâu sắc, trọn vẹn hơn.

- Ngôn ngữ kể chuyện tự nhiên, giản dị.

Câu 10. Suy nghĩ của em về vai trò của tình yêu thương, lòng trắc ẩn:

- Tình yêu thương giúp ta hoàn thiện nhân cách, sống ý nghĩa, tốt đẹp; được mọi người yêu mến;

- Trao đi tình yêu thương giúp những mảnh đời cơ cực được giúp đỡ, sống tốt hơn, cuộc đời trở nên tươi đẹp hơn;

- Tình yêu thương giúp ta sống hạnh phúc, thanh thản;

- Tình yêu thương giúp gắn kết con người lại với nhau;

- Tình yêu thương giúp ta có sức mạnh để chiến thắng mọi thử thách, khó khăn;

- Tình yêu thương giúp lan tỏa những điều tốt đẹp trong cộng đồng, tạo nên xã hội văn minh, nhân ái.

 

[Thùy Minh]

Một số điểm nổi bật về chủ đề của tác phẩm:

- Truyện đề cập đến tình yêu thương và sự phản bội. Con chó Mực, mặc dù nhiều nết xấu, vẫn là một hình ảnh biểu trưng cho tình bạn và lòng trung thành. Sự đấu tranh nội tâm của Du giữa tình yêu dành cho Mực và áp lực từ gia đình để giết nó thể hiện rõ ràng mâu thuẫn giữa tình cảm và trách nhiệm.

- Truyện còn phản ảnh bi kịch số phận của con vật đáng thương. Mực là nạn nhân của hoàn cảnh. Nó không có quyền quyết định số phận của mình, mà phải chịu đựng sự thù hận và sự hời hợt của con người. Số phận bi thảm của nó khiến người đọc cảm thấy thương xót và bức xúc trước sự tàn nhẫn của con người.

- Truyện phản ánh bản chất con người thông qua sự kiện giết mổ Mực. Tác giả phơi bày bản chất con người - sự lạnh lùng, thờ ơ trước nỗi khổ của kẻ yếu thế. Du, mặc dù có lòng thương cảm, cũng không thể đứng lên chống lại quyết định của gia đình mình.

- Truyện đề cập đến sự phức tạp trong tâm lý con người. Nam Cao khắc họa sâu sắc tâm lý của Du, từ sự thương hại đến sự giằng xé giữa tình cảm và trách nhiệm. Cảm giác tội lỗi và hối hận của Du khi chứng kiến cái chết của Mực cho thấy sự phức tạp của tâm lý con người khi đối diện với những lựa chọn khó khăn.

- Cuối cùng, cái chết của Mực không chỉ là một sự kết thúc của một sinh mệnh, mà còn là biểu tượng cho những điều vô nghĩa trong cuộc sống. Du cảm thấy ngột ngạt khi phải chấp nhận thực tế tàn nhẫn này, làm nổi bật sự vô nghĩa của một cuộc sống không có tình yêu và lòng nhân ái.