Cảm nhận vẻ đẹp của sông Hương và nhận xét chất thơ của Hoàng Phủ Ngọc Tường

ĐỀ BÀI

Cảm nhận vẻ đẹp của sông Hương trong đoạn trích trên; từ đó, nhận xét về chất thơ của ngòi bút Hoàng Phủ Ngọc Tường được thể hiện trong đoạn.

Phải nhiều thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy cỏ dại. Nhưng ngay từ đầu vừa ra khỏi vùng núi, sông Hương đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm, như một cuộc tìm kiếm có ý thức để đi tới nơi gặp thành phố tương lai của nó. Từ ngã ba Tuần, sông Hương theo hướng Nam Bắc qua điện Hòn Chén; vấp Ngọc Trản, nó chuyển hướng sang tây bắc, vòng qua thềm đất bãi Nguyệt Biều, Lương Quán rồi đột ngột vẽ một hình cung thật tròn về hướng đông bắc, ôm lấy chân đồi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế. Từ Tuần về đây, sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, vượt qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh thẳm, và từ đó nó trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, với những điểm cao đột ngột như Vọng Cánh, Tam Thai, Lựu Bảo mà từ đó, người ta luôn luôn nhìn thấy dòng sông mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi. Những ngọn đồi này tạo nên những mảng phản quang nhiều màu sắc trên nền trời tây nam của thành phố, "sớm xanh, trưa vàng, chiều tím" như người Huế thường miêu tả. Giữa đám quần sơn lô xô ấy, là giấc ngủ nghìn năm của những vua chú được phong kín trong lòng những rừng thông u tịch, và niềm kiêu hãnh âm u của những lăng tẩm đồ sộ tỏa lan khắp cả một vùng thượng lưu "Bốn bề núi phủ mây phong – Mảnh trăng thiên cổ bóng tùng Vạn Niên". Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất chả sông Hương, như triết lí, như cổ thi, kéo dài mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà.. "

ĐỊNH HƯỚNG LÀM BÀI:

A. Mở bài

Puskin từng viết:" Linh hồn là ấn tượng của mỗi tác phẩm. Cỏ cây sống được là nhờ ánh sáng, chim muông sống được là nhờ tiếng ca, một tác phẩm sống được là nhờ tiếng lòng của người cầm bút. "Và nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã để tiếng lòng của người của mình cất lên, để tinh hồn của tác phẩm." Ai đã đặt tên cho dòng sông "bay lên theo hình tượng dòng sông Hương xinh đẹp, diệu kì với vô vàn nét đẹp phong phú bên xứ Huế thân thương. Dòng sông ấy đã trao cả nhan sắc, tâm hồn của mình cho Hoàng Phủ Ngọc Tường. Đặc biệt là qua đoạn trích" Phải nhiều thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy cỏ dại.. Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất chả sông Hương, như triết lí, như cổ thi, kéo dài mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà.. "Dòng Sông Hương đã được miêu tả rất đẹp, rất thơ mộng. Qua đây còn thể hiện được chất thơ vô cùng độc đáo của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường.

(mở bài này có thể áp dụng tương tự cho tác phẩm" Người lái đồ sông Đà "đặc biệt là hình tượng người lái đò)

B. Thân bài

1. Khái quát

- Hoàn cảnh sáng tác

- Vị trí và nội dung của đoạn văn

2. Phân tích vẻ đẹp sông Hương trong đoạn trích

- Trên hành trình về Huế, sông Hương phải chảy qua một vùng chuyển tiếp từ đồi núi sang đồng bằng nên rất đa dạng về địa hình: Có vực sâu, có núi đồi trùng điệp, có thềm đất bãi, có vùng lăng tẩm thâm u, trầm mặc dưới những đồi thông u tịch.. Bởi thế mà dòng sông mang vẻ đẹp đầy biến ảo và kì thú. Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng đến ngoại vi thành phố Huế đã bộc lộ nét tài hoa, lịch lãm trong lối viết của tác giả. Người đọc khó có thể cưỡng lại sức hấp dẫn toát ra từ cách viêt tài hoa, miêu tả dòng chảy của sông Hương thật sống động qua các địa danh khác nhau của xứ Huế.

- Mở đầu đoạn văn, HPNT đã ví SH với (trích dẫn câu đầu đoạn văn)..

Với vốn hiểu biết tường tận về địa lí và thổ nhưỡng, tác giả đã miêu tả tỉ mỉ về sông Hương như một người con gái đẹp, sau nhiều thế kỉ vẫn đang" ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại "thì được đánh thức bởi tiếng gọi của" người tình mong đợi ". Hình ảnh được nhân cách hóa, liên tưởng thú vị tới truyện cổ tích" Nàng công chúa ngủ trong rừng ". Hai chữ" mơ màng "gợi tả sống động hình ảnh dòng sông như một người mĩ nữ trong giấc ngủ đẹp và đầy quyến rũ. Dòng sông như tỉnh như mơ, như thực như mộng. Hình ảnh cánh đồng hoa dại gợi tả một không gian trong trẻo, thơ mộng nhuốm màu cổ tích. Chỉ một câu văn ngắn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã làm toát lên vẻ đẹp trong sáng, hồn nhiên của dòng sông, để từ đó, ngòi bút của nhà văn cuốn hút người đọc vào thuỷ trình đầy mê hoặc của Hương giang. Được tình yêu đánh thức, người gái đẹp Hương giang chợt tỉnh giấc mộng, bừng lên sức trẻ và niềm khao khát của tuổi thanh xuân, ngay lập tức bắt đầu một hành trình đầy gian truân để tìm kiếm tình yêu. Hành trình ấy giúp sông Hương bộc lộ tính cách riêng, tâm hồn riêng và vẻ đẹp riêng của nó.

- Ngay từ đầu vừa ra khỏi vùng núi, dòng sông đã" liên tục chuyển dòng, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm ":

+ Từ ngã ba Tuần, sông Hương chảy theo hướng nam bắc qua điện Hòn Chén.

+ Vấp Ngọc Trản, nó chuyển sang hướng tây bắc, vòng qua thềm đất bãi Nguyệt Biểu, Lương Quán.

+ Rồi đột ngột vẽ một cánh cung thật tròn về phía đông bắc, ôm lấy chân đồi Thiên Mụ.

Sự chuyển dòng ấy, trong cách cảm nhận thật tình tứ của Hoàng Phủ Ngọc Tường giống như" một cuộc tìm kiếm có ý thức để đi tới nơi gặp thành phố tương lai của nó ". Sự quanh co uốn lượn bởi những vật cản trên thủy trình của dòng chảy đã giúp sông Hương phô khoe được vẻ đẹp dịu dàng, nữ tính và rất mực duyên dáng của mình, tưởng như đó là những đường cong thật mềm mại trên cơ thể của người con gái thanh xuân. Nói cách khác, thủy trình của Hương Giang không thẳng tắp, không đơn điệu. Những đoạn gấp khúc uốn quanh không chỉ cho ta thấy những đường cong thật mềm của người thiếu nữ mà còn thoáng chút gì như e lệ, như một chút chùng chình khi đến nơi hẹn với người tình chung thủy. Phép liệt kê: Điện Hòn Chén, Ngọc Trản, Nguyệt Biều, Lương Quán, Thiên Mụ.. mang đến cho người đọc những danh lam thắng cảnh nổi tiếng của xứ Huế cũng như vốn hiểu biết sâu rộng, kiến thức địa lý phong phú của nhà văn. Tác giả sử dụng nhiều động từ chỉ đường nét khiến ta hình dung về dòng chảy trữ tình của con sông thật sống động:" Vấp – chuyển hướng – vòng qua – vẽ một hình cung – ôm lấy – xuôi dần.. ". Hệ thống động từ đặc tả dòng chảy ấy làm sông Hương hiện lên chân thực, sắc nét, có hồn như một sinh thể sống động và giàu sức sống.

- Từ Bến Tuần," sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, vượt qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh thẳm, và từ đó nó trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, với những điểm cao đột ngột như Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo ". Đi trong" dư vang "là đi trong âm vang, trong sự vang vọng của đại ngàn Trường Sơn. Dòng chảy ấy dù uốn quanh, lượn vòng nhưng lưu tốc vẫn còn mạnh mẽ. Hai chữ" vượt qua "gợi hành trình nhọc nhằn, gian truân; và sắc nước" xanh thẳm "là phần thưởng xứng đáng có được sau hành trình nhọc nhằn ấy. Để khi về đến những Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo, dòng sông đã phần nào được kiềm chế sức mạnh của nó. Từ những đỉnh cao nhìn xuống, người ta luôn thấy" dòng sông mềm như tấm lụa, với những con thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi ". Sắc nước hòa vào sắc núi, sắc đồi và ánh chiếu lên bầu trời Tây Nam thành phố sắc màu lộng lẫy mà chỉ riêng Huế mới có. Đấy là tấm lụa rực rỡ sắc màu và những sắc màu ấy lại biến đổi theo thời gian:" Sớm xanh, trưa vàng, chiều tím ". Đó là những phản quang nhiều màu sắc không cùng đồng hiện trên nền trời, biến ảo theo thời gian trong ngày và đủ cho ta thấy vẻ đẹp kì ảo của thiên nhiên một miền đất. Như thế, cảnh sắc thiên nhiên quanh dòng sông càng trở nên diễm lệ và mơ màng. Cảnh sắc ấy đã khiến bao tài tử, thi nhân bâng khuâng:

Sớm trông mặt đất thương xanh núi

Chiều vọng chân mây nhớ tím trời​

(Xuân Diệu)​

- Nói đến Huế còn phải nói đến những lăng tẩm thâm u và kiêu hãnh của các vua chúa triều Nguyễn. Đây là nét văn hóa riêng biệt, đặc sắc không thể trộn lẫn của đô thị cổ kính này. Sông Hương cũng trôi chảy giữa đám quần sơn lô xô, nơi đấy có những rừng thông u tịch phong kín giấc ngủ nghìn năm của bao đấng quân vương, khiến cho một đoạn sông Hương như chìm trong vẻ đẹp cổ xưa của quá vãng huy hoàng:

Bốn bề núi phủ mây phong

Mảnh trăng thiên cổ bóng tùng vạn niên​

Dòng sông trở nên" trầm mặc ", nghĩa là gợi ra những cảm nhận về nghĩ suy, về những gì thâm nghiêm. Nét trầm mặc này được tác giả ví như triết lí, như cổ thi - tác giả đã không so sánh với những gì cụ thể, dễ nhận biết mà lại so sánh với những thứ xa xôi, trừu tượng, mơ hồ để con người như càng thêm trầm tư, mặc tưởng trước vẻ đẹp đặc thù của một đoạn sông Hương. Vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm ấy của nó kéo dài mãi cho đến khi mặt nước phẳng lặng gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga. Những câu văn đẹp như những dòng thơ trữ tình bay bổng, lãng mạn đã bộc lộ một cách xuất sắc sự tài hoa, tinh tế của ngòi bút Hoàng Phủ Ngọc Tường.

=> Từ góc nhìn mang tính phát hiện, nhà văn đã hình dung cuộc hành trình của sông Hương là cuộc hành trình tìm kiếm người tình mong đợi của nó - một hành trình đầy gian truân và không hề ngắn ngủi. Trong cuộc hành trình ấy, sông Hương bộc lộ những vẻ đẹp đa dạng, đầy biến hóa: Có lúc mãnh liệt, mạnh mẽ, cuồng nhiệt; có lúc dịu dàng, e ấp, duyên dáng; nhưng cũng có lúc trang nghiêm, cổ kính, trầm mặc.. Khắc họa hình tượng dòng sông Hương, HPNT đã cho thấy một niềm say mê đối với con sông xinh đẹp và nét văn hóa đặc sắc của quê hương mình cũng như bộc lộ một ngòi bút viết kí tài hoa với những lời văn thật đẹp, thật sang, như Phạm Phú Phong đã ca ngợi:" Với tư cách nhà văn, anh không phải là người duy nhất, nhưng chắc chắn là người số một, người viết nhiều nhất và hay nhất về khí hậu, đất đai, sông núi, thiên nhiên và con người xứ Huế ".

3. Đặc sắc nghệ thuật

(Tham khảo)

Để có một tác phẩm hay và xuất sắc như" Ai đã đặt tên cho dòng sông "ngoài yếu tố nội dung sâu sắc ta không thể không nhắc đến yếu tố nghệ thuật độc đáo. Tác phẩm được viết với một văn phong hướng nội, sâu sắc và súc tích." Ai đã đặt tên cho dòng sông"được xây dựng trên một hệ thống hình ảnh giàu sức tưởng tượng, ngôn từ phong phú và giàu chất thơ.. (có thể viết thêm rất nhiều). Tất cả tạo nên một sức hấp dẫn, cuốn hút độc giả.

4. Đoạn văn đã thể hiện chất thơ..

- Chất thơ là gì?

- Biểu hiện của chất thơ trong đoạn:

+ Vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn, tình tứ.. của SH

+ Vẻ đẹp trong cảm xúc tinh tế, ngọt ngào của tác giả..

=> yếu tố tạo nên sự quyến rũ của tác phẩm

C. Kết bài

Ai đã đặt tên cho dòng sông? Của Hoàng Phủ Ngọc Tường là bài văn xuôi đặc sắc đầy chất thơ về dòng sông Hương. Với tình yêu say đắm, thiết tha và với vốn hiểu biết sâu rộng về văn hóa, lịch sử, địa lí.. nhà văn đã cống hiến cho người đọc một ấn tượng sâu đậm về vẻ đẹp của dòng sông xứ Huế mộng mơ, nhất là đoạn chảy ở đồng bằng đến ngoại vi thành phố Huế. Hương Giang vốn đã đẹp ở ngoài nhưng trong những trang viết của mình, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã khiến dòng sông đẹp hơn như một bức họa đồ, nhẹ nhàng êm ái như điệu slow tình cảm, hay dịu dàng cuốn hút như người tình trong mộng. Tất cả những điều đó làm dấy lên trong lòng người đọc nhưng khao khát được đến với sông Hương của xứ Huế thơ mộng. Dòng sông đúng là một công trình nghệ thuật mà tạo hóa đã ban tặng cho con người.

Hãy cùng Ptina vượt qua kì thi THPT thành công nhé