Bài Viết: Tổng Tập Thơ Cầm Giang Trên Việt Nam Overninght Người Giới Thiệu: Lê Gia Hoài NHÀ THƠ CẦM GIANG Tiểu sử: Tên khai sinh: Lê Gia Hợp Bút danh khác: Bạc Văn Ùi và Cầm Vĩnh Ui Sinh năm: 02/05/ 1931 Mất năm: 29/06/1989 Ngày vào hội nhà văn Việt Nam: Quyết định số 241/QĐ – HV ngày 11-05-2010. Nơi sinh, Quê quán: Thôn Nguyệt Viên, xã Hoằng Quang, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa Thường trú: Thôn Khách Nhi, xã Vĩnh Thịnh, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. Thể loại: Thơ Giải thưởng: Giải cống hiến của Hội nhà văn Việt Nam năm 2017. Các tác phẩm: Rừng trắng hoa ban (tập thơ) Thành rồng thành hổ (tập thơ) Cầu vào bản (tập thơ) Gió núi biên phòng (truyện thơ) Người bản Nà Phiêu (2 tập truyện thơ) Nà Phiêu đánh Mỹ (3 tập, truyện thơ) Các tác phẩm tiêu biểu: Núi Mường Hung Dòng Sông Mã (Tình Ca Tây Bắc) Em Tắm. Nhớ Vợ. Em là con gái Châu Yên Rừng Trắng Hoa Ban. 1. NÚI MƯỜNG HUNG DÒNG SÔNG MÃ Anh là núi Mường Hung Em là dòng sông Mã Sông nhiều rêu, nhiều cá Núi nhiều thú, nhiều măng Chiều bóng anh che sông Sớm mắt em long lanh Sáo cành cây anh thổi vang lanh lảnh Gió lùa qua miệng anh lại mỉm cười Rộn ràng em thuyền độc mộc ngược xuôi Như trăm nỗi băn khoăn khi đến tuổi Nếu trời làm em sóng nổi Anh ngả mình ngăn lại lúc phong ba Em là búp bông trắng Anh là ngọn lúa vàng Thi nhau lớn đẹp nương Tỏa mùi thơm cùng nghe chim hót Em cứ về nhà trước Đợi anh ở bên khuông Anh làm no lòng mường Em làm vui ấm bản Nếu con gấu giẫm gãy cành bông trắng Lá lúa anh sẽ cứa đứt chân Nếu lúa này chuột, khỉ dám đến ăn Sợi bông em sẽ bay mù mắt nó Anh là rừng thẳm Em là suối sâu Cây rừng anh làm cầu Bắc ngang lên dòng suối Hoa sim nở đỏ chói Soi bóng xuống lòng em Nếu hùm về, suối em thành thác Nếu sói về, rừng anh sẽ thành chông Quyết chẳng chịu đau lòng Đời chúng ta rừng núi Suối em phá tan bóng tối Rừng anh chặn lại bão dông Để anh lớn mãi thành núi Mường Hung Em ngoan chảy thành dòng sông Mã. 08/1957 Cầm Giang. Bài thơ này đã được nhạc sĩ Bùi Đức Hạnh phổ nhạc thành nhạc phẩm Tình ca Tây Bắc. 2. NHỚ VỢ * Tôi nhớ vợ tôi lắm Xin được về hai ngày Nhà tôi ở Mường Lay Có con sông Nậm Rốm * Ngày kia tôi sẽ đến Lại cầm súng được ngay Tôi càng bắn đúng Tây Vì tay có hơi vợ * Cho tôi đi, đừng sợ Tôi không chết được đâu Vì vợ tôi lúc nào Cũng mong chồng mạnh khoẻ * Cho tôi đi anh nhé Về ôm vợ hai đêm Vợ tôi nó sẽ khen Chồng em nên người giỏi * Ngày kia tôi về tới Được đi đánh cái đồn Hay được đi chống càn Là thế nào cũng thắng * Nếu có được trên tặng Cho một cái bằng khen Tôi sẽ rọc đôi liền Gửi cho vợ một nửa. * Châu Mai Sơn 02/02/1957 * Cầm Giang 3. EM TẮM * Sao anh lại rình Trộm xem em tắm Da của em ngần trắng Da của mẹ, của cha * Tay của em lấm lem Tay của than của bụi Tay của rừng của núi Tay của đất của nương * Em tắm xong lại sạch Vẫn ngát thơm hoa rừng Da của em trắng ngần Là của anh tất cả * Không phải người xa lạ Việc gì mà trộm xem Em tắm suối giữa mường Tắm trong mối yêu thương * Có anh đang đứng giữ Chớ để Tây đến mường. * (Bài thơ được in trên báo Độc Lập năm 1957 bằng cả tiếng dân tộc Thái và tiếng quốc ngữ. Bài thơ được xếp vào tuyển tập 100 bài thơ hay nhất thế kỷ XX do Hội nhà văn tổ chức bình chọn năm 2005 * Cầm Giang * 4. RỪNG TRẮNG HOA BAN * Giữa mùa rừng trắng hoa ban Hồng leo chín đỏ dưa vàng nương ngô Vớt rêu hái nấm phơi khô Sông Đà sửa núi lững lờ trôi xuôi * Địch đến đốt ngày vui Bắn chìm thuyền độc mộc Hiếp gái trước mặt người Nứa nổ loang tiếng khóc Ông đội trưởng du kích Hy sinh giữa Đèo Giào Chúng đâm ông chủ tịch Treo xác trên cành đào Còn lại anh đội phó Mắt sáng như đại đao Họp dân anh nói rõ: ".. Quyết giữ vững phong trào Có Bác Hồ dẫn đầu Rừng hoa ban lại trắng!.." * Rời bản vào ở lán Rào các nẻo đường quen Làm nương nhỏ từng mảng Lập thêm đoàn du kích các em Vót nhiều lao, nhiều tên Nữ cũng tập quân sự Trăng tạm đợi tiếng khèn Anh đi từng lán động viên * Mỗi gốc cây quyết thành nơi giết giặc Biến của rừng thành thức ăn thức mặc Tre, giang đan áo trấn thủ, dây lưng Nhũ đá vôi thay phấn, học bình dân Thiếu muối có than gianh Đói cơm có măng, mài, củ bớn Lại mùa hoa ban, mùa khô dưa chín Địch tập trung càn lớn Ta chặn đánh suối ngoài Núi địch đóng ban ngày Ban đêm ta chiếm lại Địch đi vòng Huối Chải Ta giật bẫy đá lăn Địch lùi xuống Na Ngân Ta triệt đường nước uống Khi chúng đi ngựa súng Lúc về đầy cáng thương Máu nối giọt trên đường Đường in câu địch vận Thắng càn; ngô chóng lớn Lúa trái vụ chóng xanh Vui trưa học bình dân Bông tốt thi với sắn Anh đội phó chào dân đi họp Đảng Nắng ấm đường, rừng trắng hoa ban. Châu Mai Sơn tháng 1/1953 Cầm Giang. * 5. EM LÀ CON GÁI CHÂU YÊN * Rừng Châu Yên có nhiều cây khế Suối Châu Yên có lắm tai chua Có nhiều cái mỏ thật to Nhưng con gái Châu Yên không chua không chát Ngọt ngào như tiếng cười câu hát Giỏi đánh cồng, ham xòe quạt Thích gội đầu lá sả tóc như rêu Thích làm nương, đi súc, dệt, thêu Ghét lắm những người đi làm giặc * Suối Yên Châu chảy nhanh nhiều thác Nhiều đá ngầm hang thẳm vực sâu Như bàn tay con gái Yên Châu Lại mềm hơn cành hóp ngọn lau Đồ xôi nắm xôi thơm dẻo Nướng quả ớt thấy mùi thơm đĩa chéo Đụng vào khung cửi vải thành hoa Tung nắm tấm thành ra đàn gà Khua cái chày hóa ra ghạo trắng Đụng vào cỏ thì cỏ chết nắng Vuốt lên lúa thì lúa ra bông Sáng vòng bạc khéo cả ôm chồng * Rừng Châu Yên có nhiều rắn, nhiều ong Có đười ươi, có nhiều con hổ Có cả voi đàn, chăn gió, gấu đôi Nhưng gái Yên Châu hiền như những lá sồi Lành như con chim, con rúi Cha mắng sợ run không giám nói Em trai cãi cũng làm thinh Chồng ra nương lén lút ngoại tình Cũng chỉ biết ôm chồng mà khóc Nhặt quả nui hái rau sắng khó nhọc Chị em nghèo muốn san sẻ cùng nhau * Gái Yên Châu ấm như bông vải, ngọt như canh rau Má thơm mùi quả nê, cao gạc Miệng nên khướu khi hát Chân nên công lúc xòe Êm ái đưa tróng ru con ngủ đêm khuya Thủ thỉ làm lành khi chồng đang giận Nhưng khi giặc đến giết người Thái Trắng Thì con gái Yên Châu cũng giỏi bắn Cũng làm nên cái bẫy, cái chông Cũng biết pha từng đùm thuốc độc Thương người Yên Châu thì khóc * Lo việc cho chồng bận đánh nhau Để thằng Tây kinh cái đất Yên Châu Để thằng ngụy sợ người con gái Thằng thổ phỉ không dám quay lại Yên Châu là đúng Châu Yên Con gái Yên Châu vẫn đẹp vẫn xinh Vẫn mềm mại như bông lau cành hóp. * Châu Mai Sơn tháng 10/1957 Cầm Giang Bài thơ được trích học trong chương trình môn văn học cấp II giai đoạn 1976 – 1986.
6. ANH MUỐN CÓ ĐÔI Con chim ngói có đôi Ý anh muốn được Sao sáng trên trời Để cùng có đôi Là em xinh đẹp Đôi mắt em liếc Cái miệng tròn tròn Đôi má ửng hồng Ai mà không mến Anh muốn tìm đến Thì sợ mẹ cha Muốn gọi em ra Nhưng em nhiều việc Không yêu thì tiếc Không đến thì sầu Không gặp mặt nhau Thì sinh ra ốm Đàn môi bé tiếng Sợ không lọt phên Nhỡ em ngủ quên Thì ai nghe hộ Gảy to sợ lộ Bố mẹ đánh em Đến nương làm quen Đông người em thẹn Gặp nhau bàn chuyện Anh cướp em về Anh hẹn ngày kia Em gật đầu khẽ Dấu cha, dấu mẹ Em mặc váy hoa Mắt ướt nhìn nhà Chạy ra đầu bản Miệng thì hô hoán "Trai họ cướp tôi" Nhưng đến đây rồi Lên lưng anh cõng Làng nổi chiêng trống Chạy đuổi theo ta Càng chạy, càng xa Chân anh như gió Nghe em nói nhỏ "Mình đã thoát rồi" Nhìn em anh cười Ta là sức mạnh Trai làng kiêu hãnh Đã cướp được em Đàn môi gảy lên Cho em ca hát Vừa đúng mùa gặt Em càng thêm xinh Đôi mắt thêm tình Anh đàn em hát Ta càng yêu nhau Tháng 3/1957 Cầm Giang
7. BÃI CÁT SÔNG ÂM Có người mẹ từ chân trời muối mặn Dừng chân bên bãi cát sông âm Nước trong xanh tiếng lá rì rầm Cúi xuống dòng sông góp thêm giọt nước Con mẹ cách sáu năm về trước Đã đem dòng máu giữ sông âm Phút cuối cùng gửi gió thì thầm Những mối tình đời đến quê hương sóng biển Nước ngại trôi nợ tình lưu luyến Núi búp măng soi bóng hiền lành Dọc đôi bờ ấp ủ mái tranh Chân con mẹ còn in khắp nẻo. Tây Bắc tháng 12/1956 Cầm Giang
8. BÊN BỜ SUỐI Em vốc từng vốc nước Rửa khuân mặt trái soan Gió nhẹ rung lá vàng Suối rì rầm êm chảy Ghìm cương ngựa đứng lại Giật mình em ngước nhìn anh Chân khua bóng nước rung rinh Vắng vẻ giữa rừng em sợ Anh xuống ngựa hỏi thăm Em nói nhỏ Con đường đi, tay em vạch vệt dài - Không! Chẳng có ai Bản mường yên tĩnh cả Nhưng đường qua rừng có lửa Khóe mắt em thoáng nét hãi hùng Tôi hỏi lại nhìn theo tay em chỉ Biết rồi ý nghĩ Tại sao em giật mình! Đừng lo Em hãy soi bóng nước rung rinh Anh sẽ giữ cho suối trong êm chảy Ánh lửa nào đêm ấy Sẽ trả lời em! Em chào trong ríu rít tiếng chim Nạp đạn lên yên – theo ngón tay em chỉ Rừng sâu, ngựa hý Suối chảy rì rầm - Ánh lửa đêm qua Máu rộn trong tim Giật cương nhanh – luồn cây lên dốc Em lại múc từng vốc Dấp tóc xanh bóng nước soi gương Ngước nhìn theo nhạc ngựa rộn trên đường. Tây Bắc tháng 12/1956 Cầm Giang
9. BÔNG HOA GAI Có đi phát nương mới biết rừng rậm Có đi săn đêm mới biết suối dài Muốn ăn thịt con hoẵng con nai Phải chịu tranh cứa tay gai đâm gót Có già mới biết đau cái ruột Nhớ từ khi mới biết nghĩ làm người Chạy lùa nhau dưới gậm vui cười Tưởng đời như cái bông hoa gạo Đỏ đẹp suốt mùa nở thành quả thành bông Mượt mà sơ bay mềm đẹp trắng trong Nhưng cái đời con người lại khác Cha chết vì đi làm phu cho giặc Sác ở đâu mẹ cũng chẳng hay Vạch than lên đầu cột đếm ngày Nhà sàn nhỏ cứ xiêu dần xuống suối Sàn gãy chạn hư mái tranh mưa dội Như lưng bà còng xuống sườn nương Như váy mẹ nhiều màu vải vá Sớm chiều mẹ nhìn đàn quạ Bay lên trời phủ lòng mẹ thêm đen Lá chuối rừng sơ xác tàu nghiêng Vẫy gọi mẹ đường đi nương sớm tối Nhặt trám rơi chiều buông vời vợi Mẹ nựng con khoe quả trám to to Hôm cúng ma mường hũ rượu mẹ bị dò Không còn hơi men tạo phìa chửi mắng Chúng bàn nhau phạt mẹ thật nặng Vì ông phìa chưa có vợ thứ năm Mà đầu mẹ tóc vẫn còn xanh Nên sau nhiều lần bị phạt Vì lí này hay vì lẽ khác Mái nhà siêu nay nó lại siêu hơn Nhiều đêm bên bếp mẹ khóc với con Con ngủ gục đầu vào lòng mẹ Ông lính lên nhà khen mẹ còn trẻ Ông Tây qua đường gặp mẹ cũng theo Con nhớ một đêm mẹ khóc thật nhiều Gió mùa đông rít qua kẽ liếp Lùa theo vào làn sương mù bụi tuyết Mẹ ôm con ủ chặt vào lòng Trên đầu con nước mắt mẹ dòng dòng Như hoa gai hé nở giữa đêm đông. Tây Bắc tháng 10/1957 Cầm Giang
10. CÁI LẾP VÒNG TAY Anh cho em cái vòng tay Em quý lắm nhưng sợ cha sợ mẹ Phải dấu kín chị em không dám hé Khi nào đi họp em mới dám đeo Em cho anh cái lếp Anh về treo lên gác bếp Vì sợ gái trai trong bản cười Sợ xấu hổ anh chẳng dám đeo Khi nào lên đây đi bắn Lếp em mới được ấm lưng. · Lếp chính là cái vòng đeo tay của người Thái Tháng 10/1957. Cầm Giang.
11. CÂU HỎI Trả lời câu hỏi của Nguyễn Đình Thi "Tại sao đợt này Cầm Giang không có tác phẩm mới gửi in ở các báo" Anh hỏi tại sao tôi ngừng viết? Anh tiếc! Vâng, cảm ơn, tôi biết Bếp lửa nhà sàn vẫn ấm Mường Hung Sông Mã ngọn nguồn vẫn băng băng nước xiết Đỉnh Pha Luông vẫn chót vót oai hùng Và than Phấn Mễ vẫn tuôn dòng Tiếng mìn nổ moong tầng đang kêu gọi Anh hỏi Như lòng tôi từng hỏi Những đêm dài lá mía đói phù sa Nhưng trước tiên là một người cha Tôi phải làm thơ trên đầu ba con nhỏ Nếu có văn chương viết bằng chữ đỏ Xin đừng quên cơm trắng rau xanh Một đường khâu gãy kim Một mái đầu lắm chấy Một cơn hờn ngủ dậy Một bài thơ đè nặng chúi vai thơ Còn ước mơ? Vẫn như bếp ba lần đỏ lửa Mẻ ngô giang vẫn xòe hoa nở Cánh buồm nâu vẫn đợi gió sông Hồng Nhưng trước là một người chồng Tôi không muốn suối vàng đau lòng vợ Nếu đời còn nợ Thì tôi mong không nợ nghĩa, nợ tình Khi con gái xinh xinh Khi con trai vạm vỡ Nhắc đến mẹ xưa chúng không thấy khổ Thấy cuốc đời vẫn phấp phới màn nôi Đấy, xin mời đọc tác phẩm của tôi Ai xa xôi Ai gần gụi Có thể xin đừng mong đợi Rừng hoa nào hơn rừng trắng hoa ban Hoa đời chẳng lụi tàn Nhưng đời hoa có tiết Sông đời vẫn chảy xiết Nhưng nước sông có lúc vơi đầy Tôi về già với danh nghĩa người thầy Không mòn mỏi Nam Cao Không hồi trào Nguyễn Trãi Không thủy chung Phạm Tải Không làm lại đời như giấc mộng Kinh Kha Vâng khi êm cửa ấm nhà Tôi sẽ ngồi vào bàn viết Mong nói được những điều chưa ai biết Hoặc cho đến chết Trước ngọn đèn trang giấy vẫn mênh mông Khi cuộc đời vẫn chảy xiết dòng sông Và nhịp sống vẫn ồn ào gió núi Anh hỏi, tôi không tủi Chỉ thấy tin yêu Câu hỏi dục tôi lúc xế chiều. Vĩnh Thịnh, Vĩnh Tường tháng 7/1970. Cầm Giang.
12. CÂY VẢ QUẢ TAI CHUA Đầu bản em có cây vả mật Cuối bản anh quả tai chua óng vàng Từ xưa người ta bảo rằng "Vả kị tai chua" - thù hằn dằng dặc Mùa suối lũ dâng thêm nước mắt Nhựa vả quầng trôi dính gốc tai chua Đếm lần vả chín sáu mùa Vẫn len lét thầm yêu Giấu cha, giấu mẹ Ai hỏi em lắc đầu "còn bé" Tuy tóc dài đã nên búi tròn khăn Họ đốn cây dấp lối chúng mình Đào rãnh, phá cầu cản đường qua lại Vì anh người Thái Em con gái Xá Đen Tai chua miệng ăn quen Vả chín nhiều lần anh hái Có kị đâu! Càng thắm tình qua lại Thương nhau như chim núi "Bắt Cô" Sách nào chép, ai đặt tự bao giờ Sao không bảo trừ cho điều tai ác Nếu sách đặt phải xé đi, viết lại Nếu là người, giương nỏ bắn chết tươi Giữa rừng mộc nhĩ đều cười Con cú còn tự do chọn đôi Sao Thái – Xá lại cấm chung tình đẹp Tiếng em trong như dao gõ thép Mắt anh nhìn chiếu rọi tựa sao mai Rộn tiếng cười, đào sắn – quăng trài Vui giọng hát đi săn – nhặt nấm Tắt nụ cười mím môi nghe tiếng "Cấm" Tai chua vàng, vả chín, cứ mùa qua Một buổi nắng ấm nhà Phá tan lớp sương mù phủ bản Hang sâu bừng lửa sáng Đoàn kết nhau khu tự trị - thương yêu Quả tai chua, cành vả cùng reo Gió vi vu ngân lên tiếng hát Thổi lòng ta trong mát Thổi bay tục xấu, suối cuộn trôi Cầu treo, gốc vả, lại tiếng cười Đồi sắn, nương ngô nói câu "phải lứa" Đôi chim uyên ương hót trên cành nứa Nhịp cánh bay ngang núi, lưng trời Giọng em hát ấm hơi Câu tiếng Xá dân ca chìm bổng Cùng ném còn giữa bản Đêm cưới vui giữa mường Vò rượu cần ngát hương Hai dân tộc, chúc mừng tình chồng vợ Ngọt miệng anh bản em quả vả Mát lòng em bản anh quả tai chua. Lai Châu 1955 Cầm Giang
13. CHAI MẬT ONG Có người chị Sơn La Nhận đưa em nuôi quê từ Rạch Giá Hai thứ tiếng nhưng không xa lạ Em lên đây giúp quê chị mở đường Tình thân sát nhập quê hương Chị chưa đến quê em nhưng thấy như gần lắm Ngày mới đến Em hẹn hai năm sẽ về Nam Chị cho em chai mật ong Món quà của hương rừng nhụy núi Em cầm chai mật lòng thầm nói Thứ này má ao ước từ lâu Chắc hẳn thêm vui khi tổ quốc liền cầu Từ đấy Nhìn chai mật em tính ngày đếm tháng Qua hai mùa nắng Chai mật cạn dần Tình chị em thêm thân Dường mở rộng vắt qua ngàn qua dốc Nhưng đất nước vẫn còn chia cắt Quân thù giả giọng làm thinh Chai mật ong thành nhiệt kế chân tình Biết đến khi nào được vào tay má Qua ba mùa hạ Chai mật cạn thêm Qua bốn mùa hạ Đâug giường chai mật vẫn treo nguyên Mật cạn dần nhưng không cạn lòng tin Càng đầy nấc lòng thù hận Mật ong thành gừng cay muối mặn Mỗi lần nhìn theo năm tháng trôi qua Càng sắn tay bạt vách núi Sơn la Nối thêm dây cho chiếc diều miền Bắc Chị nuôi biết lòng em ao ước Nuôi mộng ước quá đơn sơ Cũng bao lần nhìn chai mật thẫn thờ Lòng gắt gao mỗi mùa thu đến Chị bấm đốt tay thầm đếm Bốn mùa rồi đã quá hai năm Chỉ chai chị nói với em: "Bữa nào thống nhất rót thêm cho đầy Hẳn rằng má thích thứ này" Đường hợp tác chị vươn từng bước chân Góp sức mình nối đất nước nở hoa. Tây Bắc tháng 8/1958. Cầm Giang
14. CHẲNG NGHE CHÚNG NỮA ĐÂU Anh ơi chúng nói nhỏ Với trai gái bản ta Rằng chỉ mấy đêm nữa Thì đến ngày vua ra Chúng nói nhiều như máng nước chảy qua Mặt trai gái buồn xuống núi Lòng em nghe như quận dây vò rối Nhìn rừng đèo thấy quả lũn nhiều hơn Chiều xuống dần lòng day dứt nhớ anh Nhìn ngọn núi mây vờn gió réo Nhíu lông mày em thấy thiếu bóng anh Lưng trời sao sáng vẫn long lanh Nhưng ao ước thấy ngôi sao mũ lưới Chiều chiều nghe tiếng chày chạm cối Như bên tai vẫn mong một tiếng gì Đêm dài cời bếp lửa "Cái ngày Mỹ đến vua ra" Miệng nó rõ ràng người Mẹo chúng ta Nhưng cái lời nghe như lời nước khác Mấy đêm nay vắng tiếng đàn môi câu hát Cũng sáng trăng, sân bản thưa người Câu thì thào đang lấn tiếng cười Mắt nhìn nhau sườn nương dò hỏi Anh ơi chúng vẫn nói Bên đèn bàn, máng nước, góc sân Rít kẽ răng câu nghĩa câu ân Nào thương sót.. coi chừng.. tự liệu Sớm tối nẻo rừng vẫn vết chân đi Em món mắt tìm vết dày Hà Nội Anh ơi chúng vẫn nói Mẹ cha cũng lo lắng như em Khóe mắt răn đầu bạc chĩu ưu phiền Tôi thở dài bên ninh cơm bốc khói Chúng em rồi không còn dám nói Anh không về nhưng đồng đội đã đến đây Cũng mũ sao, cũng tiếng nói dấu giày Như hồi ấy anh về đèn lại sáng Bản lại vui đỉnh núi cao ấm nóng Anh ơi! Tin em nhé Chẳng nghe chúng nữa đâu Những lúc mây phủ đầu Nhớ anh lắm người chồng bộ đội. Tây Bắc 8-8-1957 Cầm Giang
