6256
291
Vợ chồng A Phủ - Đêm tình mùa xuân
Đề bài:
"Trên đầu núi, các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa đã xếp yên các nhà kho. Trẻ em đi hái bí đỏ, tinh nghịch, đốt những những lều quanh nương để sưởi lửa. Ở Hồng Ngài, người ta thành lệ, cứ ăn tết thì gặt hái vừa đoạn, không kể ngày tháng nào. Ăn tết như thế cho kịp mưa xuân xuống thì đi vỡ nương mới. Hồng Ngài năm ấy ăn tết giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió và rét rất dữ dội.
Nhưng trong các làng Mèo Ðỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên mỏm đá xoè như con bướm sặc sỡ [..] Ðám trẻ đợi tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà. Ngoài đầu núi lấp ló đã có tiếng ai thổi sáo rủ bạn đi chơi. Mị nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha bồi hồi. Mị ngồi nhẩm thầm bài hát của người đang thổi.
" Mày có con trai con gái
Mày đi nương
Ta không có con trai con gái
Ta đi tìm người yêu "
Mày đi nương
Ta không có con trai con gái
Ta đi tìm người yêu "
Tiếng chó sủa xa xa. Những đêm tình mùa xuân đã tới.
Ở mỗi đầu làng đều có một mỏm đất phẳng làm cái sân chơi chung ngày tết. Trai gái, trẻ con ra sân ấy tụ tập đánh pao, đánh quay, thổi sáo, thổi khèn và nhảy.
Cả nhà thống lý Pá Tra vừa ăn xong bữa cơm Tết cúng ma. Xung quanh, chiêng đánh ầm ỹ, người ốp đồng vẫn còn nhảy lên xuống, rung bần bật. Vừa hết bữa cơm lại tiếp ngay bữa rượu bên bếp lửa.
Ngày tết, Mị cũng uống rượu. Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ực từng bát. Rồi say, Mị lịm mặt đấy nhìn người nhảy đồng, người hát, nhưng lòng Mị thì đang sống về ngày trước. Tai Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng. Ngày trước, Mị thổi sáo giỏi. Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp và thổi sáo. Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm thổi sáo đi theo Mị.
Rượu đã tan lúc nào. Người về, người đi chơi đã vãn cả. Mị không biết, Mị vẫn ngồi trơ một mình giữa nhà. Mãi sau Mị mới đứng dậy, nhưng Mị không bước ra đường chơi, mà từ từ bước vào buồng. Chẳng năm nào A Sử cho Mị đi chơi Tết. Mị cũng chẳng buồn đi. Bấy giờ Mị ngồi xuống giường, trông ra cái cửa sổ lỗ vuông mờ mờ trăng trắng. Đã từ nay, Mị thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước. Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi. Bao nhiêu người có chồng cũng đi chơi ngày Tết. Huống chi A Sử với Mị, không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với nhau! Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ lại nữa. Nhớ lại, chì thấy nước mặt ứa ra. Mà tiếng sáo gọi bạn yêu vẫn lửng lơ bay ngoài đường."
(Vợ chồng A Phủ, Tô Hoài)
Phân tích đoạn trích trên. Từ đó, nhận xét về cái nhìn nhân đạo của tác giả.
Bài làm:
Một họa sĩ thiên tài của nhân loại đã từng nói "Không có gì nghệ thuật hơn bản thân lòng yêu quý con người" (Van-gốc). Lòng yêu quý con người là một nghệ thuật đỉnh cao làm nên những lâu đài nghệ thuật kì vĩ. Lòng yêu quý con người tự nhiên đã trở thành gốc rễ cho mọi sáng tạo nghệ thuật. Trong nền văn xuôi hiện đại Việt Nam, cũng vì thương quý con người mà một nhà văn đã tạo tác nên một truyện ngắn chạm vào tim và lay động tâm can bất cứ người đọc thế hệ nào, đó là nhà văn Tô Hoài với truyện ngắn "Vợ chồng A Phủ". "Vợ chồng A Phủ" kể về thân phận làm dâu nhà giàu đầy xót xa, cay đắng của Mị-một cô con gái miền núi Tây Bắc trước khi giải phóng. Trong chặng đường làm dâu đầy tủi nhục ấy, Mị cũng đã có lúc thức tỉnh ý thức làm người, đó là vào những ngày Tết ở Hồng Ngài. Người đọc cảm nhận được sâu sắc sức sống ấy trong Mị và qua đó thấy được cái nhìn nhân đạo của tác giả.
"Vợ chồng A Phủ" được in trong tập "Truyện Tây Bắc" - một tập truyện kế tiếp xuất sắc những tác phẩm của Tô Hoài như "Dế Mèn phiêu lưu kí", "O chuột". Vợ chồng A Phủ là kết quả của chuyến công tác tám tháng của Tô Hoài trên Tây Bắc. Trở về sau chuyến công tác ấy, Tô Hoài nói: "Tây Bắc để thương để nhớ cho tôi nhiều quá". Viết "Truyện Tây Bắc", Tô Hoài mong muốn trả món nợ ân tình với vùng đất mà ông đã từng gắn bó, vùng đất đã cho ông những hiểu biết sâu sắc về phong tục tập quán của đồng bào dân tộc thiểu số làm nên phong cách sáng tác của ông. Tuy là truyện ngắn nhưng "Vợ chồng A Phủ" có dung lượng của một truyện dài gồm hai phần, trong đó phần đầu có giá trị hơn cả. Truyện kể về Mị-một cô gái xinh đẹp, có tài thổi sáo, nhiều người mê ngày đêm thổi sáo đi theo Mị. Nhưng nhà Mị nghèo, cha Mị không có tiền cưới mẹ Mị nên phải vay của cha thống lí Pá Tra, cho đến tận khi cả hai đã già, mẹ Mị chết món nợ vẫn chưa trả xong. Thống lí Pá Tra bảo bố Mị cho Mị về làm dâu thì xóa nợ cho. Bố Mị thương con nhưng tiếc nương ngô phải trả nên không biết nói thế nào. Mị xin cha cho con ở nhà cuốc nương, làm ngô trả nợ thay cho bố, xin bố đừng bán con cho nhà giàu. Tết đến, Mị bị A Sử lừa cướp về cúng trình ma nhà thống lí. Mấy tháng đầu đêm nào Mị cũng khóc, Mị trốn về nhà quỳ lạy cha với nắm lá ngón trong tay nhưng vì thương cha, Mị quay trở lại nhà thống lí. Rồi lần lần mấy năm sau bố Mị chết, Mị cũng chẳng nghĩ đến việc ăn lá ngón tự tử nữa. Ở lâu trong cái khổ, Mị cũng quen khổ rồi, Mị tưởng mình là con trâu, con ngựa, chỉ biết ăn cỏ rồi đi làm mà thôi. Mỗi ngày Mị càng không nói, lầm lũi như con rùa nuôi trong xó cửa, ngày ngày trông ra cái cửa sổ có lỗ vuông to bằng bàn tay đến bao giờ chết thì thôi.
Tưởng rằng Mị sống nhẫn nhục, câm lặng như vậy cho đến lúc chết nhưng những ngày Tết ở Hồng Ngài đã đánh thức sức sống và lòng ham sống âm thầm trong Mị. Tô Hoài đã miêu tả sống động và rõ nét ngày Tết ở Hồng Ngài để ta hiểu thêm về sự thay đổi ở nhân vật Mị. Chi tiết "Ở Hồng Ngài người ta thành lệ cứ ăn Tết khi gặt hái vừa xong, không kể ngày nào, tháng nào" gợi nhắc thời điểm ăn Tết đặc biệt của dân Hồng Ngài. Họ không kể ngày tháng nào, chỉ cần lúa ngô đã xếp yên đầy các nhà kho, chỉ cần cảm giác no đủ là ăn Tết. Tết năm ấy đến trong cái "gió và rét rất dữ dội", làm con người ta cần nhau hơn. Mùa xuân ở Hồng Ngài rực rỡ sắc màu. Đó là màu vàng ửng của cỏ gianh, là màu đỏ của những chiếc váy hoa phơi trên những mỏm đá xòe ra như những con bướm sặc sỡ. Các gam màu ấm nóng đã xua đi cảm giác lạnh giá, tác động mạnh đến thị giác của con người. Hồng Ngài ngập tràn sắc xuân cùng âm thanh của đám trẻ đợi Tết chơi quay cười đùa ầm ĩ, thanh niên đôi lứa ném pao, thi nhau thổi sáo. Và chắc chắn không thể thiếu được "tiếng sáo gọi bạn yêu lơ lửng bay ngoài đường". Chính những hình ảnh và âm thanh ấy như một cơn gió thổi tung đám tàn tro đang vây quanh cuộc đời Mị. Đặc biệt qua nghệ thuật trần thuật và miêu tả đặc sắc, Tô Hoài đã mang đến cho người đọc hình dung về một linh hồn đang cựa quậy hồi sinh đằng sau lớp xác giá băng. Chính tiếng sáo đã tác động đến Mị, góp phần thức tỉnh một tâm hồn nguội lạnh. Tiếng sáo như sợi dây vô hình nối Mị với quá khứ và hiện tại, làm sống dậy trong Mị một ký ức tươi đẹp. Đó là tài thổi sáo hay, thổi lá giỏi, được bao người mê ngày đêm thổi sáo đi theo. Vì vậy, Mị đồng điệu với âm thanh và với tiếng lòng của người đang thổi sáo. Sức sống trong Mị tuy hồi sinh nhưng còn âm thầm, lặng lẽ. Cảm xúc, tâm trạng của Mị có sự chuyển biến "Mị thấy thiết tha, bồi hồi". Từ chỗ vô cảm đã sống lại trạng thái thấy trong lòng thiết tha với cuộc đời, thấy trong lòng rộn ràng. Từ một cô Mị thu mình vào bên trong, câm lặng giờ đây hướng ra bên ngoài, hướng về tiếng sáo, nhẩm thầm lời bài hát, nhớ lại, sống lại với lời bài hát:
"Mày có con trai con gái rồi
Mày đi làm nương
Ta chưa có con trai con gái
Ta đi tìm người yêu"
Tuy nhiên âm thanh mới chỉ được vang lên trong lòng, mới chỉ lặng thầm trong con tim của Mị mà thôi.
[HIDETHANKS=1]Nếu như sức sống trong Mị được hồi sinh khi Hồng Ngài bắt đầu ăn Tết thì đến đêm tình mùa xuân sức sống ấy đã thức dậy rõ nét hơn. Mị không còn ngồi lầm lũi trong xó cửa mà đã ra bếp lửa nhìn mọi người uống rượu, nhảy đồng. Nhưng Mị chỉ lặng nhìn, không tham gia vào cuộc vui của nhà thống lý "Mị lịm mặt ngồi đấy nhìn mọi người nhảy đồng, người hát". Đây cũng là một sự thay đổi khi Mị rời khỏi xó cửa, rời khỏi căn phòng kín mít, tăm tối bước ra bên ngoài. Mị trở nên mạnh mẽ hơn bằng một hành động "nổi loạn nhân tính". Mị tìm đến rượu, nhưng không phải để tìm vui mà là để giải sầu "Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ực từng bát". Sống trong nhà thống lí, Mị không được tự do làm bất cứ điều gì vì thế phải lén lấy hũ rượu để uống. Cách Mị uống "ực từng bát" rất đặc biệt dù người Mèo uống rượu bằng bát là bình thường. "Uống ực từng bát" là uống một lần hết cả bát rượu. Cách uống ấy như nuốt cay, nuốt đắng, nuốt mọi ấm ức vào lòng.
Men rượu làm Mị lâng lâng say, nhưng tâm hồn Mị thì từ từ thức tỉnh. Hơi men của rượu đã đưa tâm hồn Mị đi theo tiếng sáo, nó khiến Mị nhớ lại những kỉ niệm đẹp của thời con gái. Ngày xưa Mị giỏi thổi sáo, nhiều người ngày đêm thổi sáo đi theo Mị. Chi tiết ấy cho thấy Mị ý thức rất rõ về giá trị của bản thân, giá trị của một người tài giỏi, được nhiều người say mê. Khác hẳn với một cô Mị chỉ thấy mình là con trâu con ngựa, thậm chí thấy không bằng con ngựa. Nếu như trước kia sức sống mới chỉ âm thầm thức dậy trong lòng Mị, nay được biểu hiện rõ nét "Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp và thổi sáo. Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo". Lúc này, Mị đã dám cất lên tiếng sáo, dám thổi sáo, thổi lá. Mị đã trở lại với con người thưở ban đầu sôi nổi, dám khẳng định bản thân. Mị chìm đắm trong quá khứ, trong thế giới của riêng mình, tới mức "Rượu đã tan lúc nào. Người về, người đi chơi đã vãn cả. Mị không biết, Mị vẫn ngồi trơ một mình giữa nhà". Mị không nhận ra tiệc rượu đã tan từ lúc nào, người về người đi đã vãn. Mị ngồi trơ lại một mình ở giữa nhà, cô độc lặng lẽ. Mặc dù quá khứ tươi đẹp sống lại với tiếng sáo gọi bạn đầu làng nhưng Mị đứng dậy song không bước ra đường chơi mà từ từ bước vào buồng. Cảm nhận chi tiết này ta thấy tiếng sáo chưa đủ sức mạnh để cuốn bước chân Mị ra đường đi theo nó. Và Mị chưa thắng nổi thói quen, quán tính mà đã hình thành từ mấy năm: Tết năm nào Mị cũng từ bếp lửa đi vào buồng. Mị cũng nhận thức rõ A Sử không năm nào cho Mị đi chơi Tết mà bản thân Mị cũng "chẳng buồn đi". Mị mất hết nhu cầu, khát khao hạnh phúc và hoàn toàn buông xuôi.
Sức sống trong Mị chỉ thức dậy thực sự mạnh mẽ khi Mị vào buồng và ngồi xuống giường "Mị thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước". Tuổi xuân, tuổi trẻ, ký ức ngày xưa của Mị cứ thế lớn dần lên, cho tới khi chiếm trọn tâm hồn cô, Mị đã sống lại với cảm giác vui sướng như trong quá khứ. Mị chợt nhận ra "Mị trẻ lắm, Mị vẫn còn trẻ, Mị muốn đi chơi". Còn trẻ là nghĩa là còn sức sống, còn khao khát sống, còn muốn yêu thương. Mị hiểu rõ ý nghĩa của việc đời sống, hiểu rõ thời gian trôi qua quý giá như thế nào. Khiến khao khát đi chơi càng rõ hơn. Mị không còn là cô gái cam chịu, chấp nhận, "lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa" như trước đây nữa. Thay vào đó, là suy nghĩ của một người muốn được đi chơi, muốn sống với nhu cầu, quyền lợi chính đáng của mình. Hơn nữa, Mị nhận thức rõ về quyền con người "Bao nhiêu người có chồng cũng đi chơi ngày Tết". So sánh với những người có chồng khác, Mị hiểu bản thân thiệt thòi, bị tước đoạt quyền tự do. Nhà văn Tô Hoài thật tinh tế, thật thành công trong việc miêu tả diễn biến tâm trạng của Mị trong đêm tình mùa xuân, qua những câu văn ngắn mang nhịp điệu gấp gáp như thể Mị đang nhanh chóng, dứt khoát thực hiện hành động giải phóng cho mình, rũ bỏ khỏi con ma nhà thống li, thoát khỏi căn buồng kín mít, thoát khỏi chốn địa ngục trần gian chôn vùi tuổi xuân của cô.
Nhưng đau đớn thay, cùng với cảm xúc tìm lại được chính mình là một nỗi tủi thân. Tủi thân khi nghĩ về thực tại. Mị sống trong nhà thống lí không bằng kiếp con trâu con ngựa, quan trọng là "A Sử với Mị, không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với nhau". Nhà văn khéo léo viết "Không có lòng với nhau". Có cay đắng nào bằng cuộc sống hôn nhân mà không xuất phát từ tình yêu, tình nghĩa vợ chồng mà không có sự gắn kết. Mị lại tưởng đến nắm lá ngón "Nếu có nắm lá ngón trong tay ngay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ lại nữa. Nhớ lại chỉ thấy nước mắt ứa ra". Ăn lá ngón là hành động hoàn toàn trái ngược với cô Mị lầm lũi suốt bao năm trong nhà thống lí. Vậy mà lại một lần nữa Mị muốn chết để giải thoát nỗi đày đọa, để thoát khỏi bi kịch. Điều này dễ thông cảm nhưng hơn hết Tô Hoài đã mang đến cho người đọc hình ảnh của Mị và quá trình lột xác của cô. Muốn chết chính là biểu hiện của sức sống. Khi Mị đã hồi sinh, khó có thể nào chấp nhận được thực tại cay đắng này. Mị thậm chí còn chẳng muốn nhớ lại quá khứ. Nhớ lại là "nước mắt ứa ra", Mị khóc cho thân phận mất tự do, khóc cho quyền được vui chơi, được hạnh phúc bị tước đoạt. Mị khóc cho tương lai mù mịt, không có lối thoát. Cùng lúc đó, ngoài kia, tiếng sáo gọi bạn vẫn lơ lửng ngoài đường. Nhưng không còn là tiếng sáo đi tìm người yêu mà là tiếng sáo đau khổ của chàng trai thất tình:
"Anh ném pao, em không bắt
Em không yêu, quả pao rơi rồi"
Cũng như Mị đã không bắt của người yêu ngày nào nên thấm thía nỗi đau của chàng trai.
Tóm lại, đoạn trích miêu tả rõ nét khung cảnh ngày xuân với vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh sinh hoạt và sức sống tiềm ẩn trong Mị. Qua đó, nhà văn khám phá, ngợi ca vẻ đẹp thiên nhiên và con người miền núi Tây Bắc. Đặc biệt, nhà văn trân trọng những khao khát tình yêu, hạnh phúc của con người, thể hiện ở niềm tin vào sức sống của con người khi bị các thế lực tàn ác tìm cách hủy diệt. Người đọc còn ấn tượng bởi đoạn văn giàu tính nhạc thơ, trữ tình gợi cảm. Âm điệu câu văn êm ả, ngắn và đậm phong vị Tây Bắc, các từ ngữ địa phương gợi những hình ảnh gần gũi đặc trưng cho miền núi. Đặc biệt, tác giả còn đi sâu vào khai thác diễn biến tâm lí nhân vật Mị rất tự nhiên, chân thực và sâu sắc thông qua hành động và tâm trạng tinh tế, xúc động.
Qua đoạn trích, ta thấy được cái nhìn nhân đạo trong sáng tác của Tô Hoài. Nhà văn thể hiện niềm cảm thông sâu sắc đối với những số phận bất hạnh, bị tước đoạt quyền sống, quyền tự do, bị đày đọa lăng nhục cả về thể xác lẫn tinh thần bởi cường quyền. Nhà văn cũng không quên phát hiện, nâng niu và trân trọng những vẻ đẹp tâm hồn, nhân phẩm cao đẹp của nhân vật, trong trích đoạn là cô Mị. Truyện ngắn "Vợ chồng A Phủ" đã chinh phục mọi trái tim độc giả. Sức chinh phục ấy không phải là từ thứ văn chương bay bổng hay những ngôn từ hoa mĩ, mà là ở chỗ nhà văn đã đứng về phía khát vọng được sống, được yêu để tố cáo cái xã hội phong kiến - thực dân đã giam hãm, trói buộc, hủy hoại tuổi xuân của con người đặc biệt là người phụ nữ. Và sâu sắc hơn cả là tấm lòng nhân đạo của nhà văn Tô Hoài khi tin tưởng vào sức sống bất diệt, tin tưởng vào khả năng tự vươn lên, phản kháng cái hiện thực đen tối để tìm đến tình yêu, tự do và hạnh phúc của con người. Với cái nhìn nhân đạo sâu sắc ấy, "Vợ chồng A Phủ" trở thành ngọn nguồn sản sinh những tác phẩm nghệ thuật xuất sắc của điện ảnh và âm nhạc hiện đại.[/HIDETHANKS]
* Một số bài phân tích khác
- Chữ người tử tù - Phân tích nhân vật Huấn Cao
- Hai đứa trẻ - Phân tích bức tranh phố huyện nghèo
- Nghị luận xã hội - Lời cảm ơn
- Vợ chồng A Phủ - Phân tích Đêm tình mùa xuân
- Vợ chồng A Phủ - Kiếp làm dâu
- Người lái đò sông Đà - sông Đà trữ tình
Chúc các em học tốt nhé ^^
Chỉnh sửa cuối:
