Đọc hiểu văn bản: Những chiếc lá thơm tho - Trương Gia Hòa, Ngữ văn 8 - Chân trời sáng tạo

NHỮNG CHIẾC LÁ THƠM THO - TRƯƠNG GIA HÒA

Bà hay bày cho tôi cách chơi với những chiếc lá. Những con cào cào, con chim sẻ, con rết thắt bằng lá dừa. Những cái lồng đèn bằng lá cau kiểng. Hay là lá chuối, xé ra cho đều rồi trở mặt đan nong mốt, nong hai'. À, bà còn chỉ tôi cách làm đầu trâu bằng lá xoài, làm cái làn xách đi hái hoa, bắt bướm bằng lá dừa nước nữa..

Những chiếc lá của bả, đã từng kì diệu hơn cả thuốc tiên khi tôi còn nhỏ. Sau này, sống một mình nơi phố thị, mỗi khi bị cảm, tôi mua ở tiệm thuốc tây vài viên thuốc xông. Nấu một nồi nước rồi cho dung dịch trong viên thuốc ấy vào nổi, hơi nóng bốc lên cùng thơm hương sả, hương là bưởi, lá chanh, cũng và mồ hôi, cũng thông mũi sảng khoái, rồi thôi, tôi vẫn phải uống thuốc, vẫn phải bẹp di ở nhà hai ba bữa mới ngóc đầu dậy nổi. Những ngày như thế, tôi thêm được ở gần bà, để nhõng nhẽo, để sụt sịt rồi bà sẽ thương minh "đứt ruột" mà đi nhanh ra sau nhà, hải bảy tám loại là vào nấu cho tôi một nổi xông. Tôi thưởng tuyên bố mình hết bệnh sau khi chui ra khỏi chăn, mồ hôi nhễ nhại, ngồi quay lưng cho bà lật áo lau mồ hôi khắp người. Đôi khi tôi nghĩ, hay là nồi lá xông ngày xưa nhờ có mồ hôi của bà mà tôi nhanh hết bệnh? Còn bây giờ, tìm được người đổ mồ hôi cho mình sao mà khó quả, nên tôi bệnh hoại nên tôi uống thuộc hoài.

Những chiếc là của bà thơm. Thơm ngọt ngào suốt hành trình tuổi thơ tôi. Than bằng khung cho đến tận bây giờ và thơm dịu dàng cho cả những ngày mai. Những chiếc lá của ba còn thơm ở một hành trình thiên thu khác, hành trình ông tôi trở về cát bụi.

Tôi nhớ ngày đó, dường như biết trước được sự ra đi của ông, bà sai anh rể tôi ra ngoài bưng hái lá tràm khuynh diệp. Anh tôi chèo ghe dọc sông Vàm Cỏ, hái được đầy xuống thứ lá thơm nồng ấy, chở về cho bà ba bao to, bả đỗ hết chúng ra phơi trước sân nhà. Ba buổi chiều liên tục, khi trời hết nắng thì bà gom chúng lại trên một chiếc đệm bàng' to. Bà im lặng làm, không sai bảo cháu con, mà dáng bà ngồi gom lá nhìn sao buồn quá. Khi ấy tôi còn nhỏ, tôi không biết bà nghĩ gì trong lòng, cũng không biết mình sắp sửa mất đi một người thân, rất thân. Tôi không biết bà phơi lá làm gì, nhưng sự tỉ mẫn, sự toàn tâm và nét u sầu của bà khiến tôi ngại ngần không dám hỏi.

Nhà tôi những ngày ấy thơm mùi khuynh diệp mà ai nấy cũng xao xác, thất thần, nhất là ba tôi và bà. Vài ngày sau thì ông tôi đi. Người ta dùng toàn bộ số lá ây lót dưới đáy hòm, rồi phủ lên một tấm vai trắng.. Ông tôi nằm trên ấy, chắc chắn êm lắm. Lúc đó tôi mới biết, bà tôi cầu mong gì cho hành trình thăm thẳm của ông. Tôi tin là ông nghe được hương trầm thơm, hương tràm thơm mùi hạnh phúc, hạnh phúc được người bạn đời của mình chăm lo ân cần như thế. Kể cả khi ông đã nhắm mắt, buông bọ hết mọi thứ.

Vậy đó, tuổi thơ tôi thơm tho và rực rỡ với bà và với những chiếc lá thần thánh. Những chiếc lá diệu kì cho đến tận hôm nay. Mỗi khi cầm chiếc lá bổ để để ngước nhìn mặt trời, tôi thấy mình như bé lại, bé ti như hạt đậu, năm ngoan ngoãn trong lòng tay bà chờ một ngày được nảy mầm, bật lên những chiếc lá xanh. Có bao giờ bạn cầm một chiếc lá ngắm nhìn thật kĩ, thấy trời xanh thiên thu, thấy nồng nàn từng tế bào lá úa, hay chỉ có mình tôi, để rồi suốt một quãng đời dài thấy mình cứ loanh quanh giữa những đường gân lá.

​

* TÁC GIẢ TRƯƠNG GIA HÒA:

- Trương Gia Hòa quê quán ở Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh

- Trương Gia Hòa xuất hiện trên văn đàn từ giữa những năm 1990 khi còn là sinh viên Khoa Ngữ văn - Báo chí Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP Hồ Chí Minh.

* ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

Câu 1: Tác giả đã hồi tưởng về những kỉ niệm nào với bà qua những chiếc lá?

Tác giả nhớ về những kỉ niệm khi bà chỉ dạy cách chơi với những chiếc lá, như làm con cào cào, chim sẻ bằng lá dừa, làm lồng đèn bằng lá cau, hay làm đầu trâu bằng lá xoài. Những chiếc lá của bà không chỉ là trò chơi mà còn giúp tác giả khỏi bệnh khi bà nấu lá xông, giúp xoa dịu những cơn cảm lạnh thời thơ ấu.

Câu 2: Tình cảm giữa nhân vật "tôi" với bà được thể hiện như thế nào qua những kỉ niệm ấu thơ?

- Kỉ niệm thời thơ ấu: Bà bày cách chơi với những chiếc lá (làm cào cào, chim sẻ bằng lá dừa, lồng đèn bằng cau kiểng, đan nong bằng lá chuối, làm đầu trâu bằng lá xoài, làm làn xách đi hái hóa, bắt bướm bằng lá dừa nước, bà hái lá xông khi tôi bệnh cảm.

- Thể hiện tình yêu thương, chăm sóc ân cần, chu đáo của bà với cháu.

Câu 3: Hãy nêu một vài điểm giống và khác nhau trong cách thể hiện hình ảnh người bà của văn bản này với văn bản khác mà em đã đọc (ví dụ: Hương khúc của Nguyễn Quang Thiều).

- Giống: Đều hiện lên hình ảnh người bà chân chất, mộc mạc, giàu tình yêu thương với con cháu

- Khác nhau:

+ Những chiếc lá thơm tho: Hình ảnh người bà gắn với trò chơi tuổi thơ với những chiếc lá và sự chăm sóc của bà khi cháu bệnh

+ Hương khúc: Hình ảnh người bà gắn với kỉ niệm về một món ăn thời thơ ấu (bánh đúc)

Câu 4: Em hiểu thế nào về ý nghĩa của từ "thơm" trong những câu sau: "Những chiếc lá của bà thơm. Thơm ngọt ngào suốt hành trình tuổi thơ tôi. Thơm bảng khuâng cho đến tận bây giờ và thơm dịu dàng cho cả những ngày mai"?

- Từ thơm có nghĩa là chứa đầy yêu thương

- Yêu thương ấy của bà theo suốt tuổi thơ và cả cuộc đời của nhân vật tôi

Câu 5: Tại sao tác giả cho rằng những chiếc lá của bà có "hành trình thiên thu"?

Tác giả nhắc đến "hành trình thiên thu" vì bà đã dùng lá khuynh diệp để lót đáy hòm cho ông trong ngày ông qua đời. Hành động ấy thể hiện tình cảm sâu nặng và sự chăm sóc tận tụy mà bà dành cho ông trong hành trình về cõi vĩnh hằng, giúp ông cảm nhận được sự êm ấm và tình thương ngay cả khi ông đã rời xa.

Câu 6: Thông điệp chính của tác giả qua hình ảnh những chiếc lá là gì?

Thông điệp chính là sự trân trọng những kỉ niệm đẹp và tình thương gia đình. Những chiếc lá không chỉ là vật bình thường mà còn tượng trưng cho tình yêu, sự gắn kết và sự che chở của bà dành cho tác giả. Chúng lưu giữ ký ức tuổi thơ, tình cảm gia đình và nhắc nhở về giá trị của tình yêu thương giữa những người thân yêu.

Câu 7: Chia sẻ câu chuyện về tình cảm của cháu với ông bà mà em biết hoặc trải qua?

Bà là người cho ăn khi còn nhỏ.. Câu chuyện về cậu bé Tích Chu được bà yêu thương, chăm sóc nhưng lại quá ham chơi, khiến bà khát nước, biến thành chim. Cậu bé hối hận, tìm suối tiên, lấy nước để bà uống, trở lại thành người..