[Thùy Minh]

Đọc hiểu văn bản: Mây trắng còn bay - Bảo Ninh

Trắc nghiệm kết hợp tự luận

ĐỀ 1​

Xem thêm: Phân Tích, Đánh Giá Đặc Sắc Nội Dung, Nghệ Thuật Của Truyện Ngắn: Mây Trắng Còn Bay - Bảo Ninh​

Đọc văn bản sau:

Máy bay cất cánh trong mưa. Tiếng càng bánh xe gấp lại có vẻ mạnh hơn bình thường dội độ rung vào thân máy bay. Tôi tiếc là đã không nghe lời vợ. Đáng lý nên trả vé, đừng theo chuyến này. Ngày xấu, giờ xấu, thời tiết xấu.

Máy bay hẫng một cái như hụt bước. Tay vận complet ngồi bên cạnh tôi mặt nhợt đi, mắt nhắm nghiền, cặp môi run run. Tôi bấu chặt các ngón tay vào thành ghế. Con người tôi bé tí hin treo trên vực sâu đang càng lúc càng sâu thẳm.

- Mây ngay ngoài, các bác kìa! - bà cụ ngồi ở ghế trong cùng, kề cửa sổ, thốt kêu lên.

Chiếc TU đã lấy được độ cao cần thiết, bắt đầu bay bằng. Hàng chữ điện "Cài thắt lưng an toàn" đã được tắt đi. Nhưng ngoài cửa sổ vẫn cuồn cuộn mây.

- Mây cận quá, bác nhỉ, với tay ra là với được - Bà cụ nói - Y thể cây lá ngoài vườn.

Tay vận complet nhấc mi mắt lên. Môi y mím chặt, vẻ căng thẳng đổi thành quàu quạu.

- Vậy mà sao nhiều người họ kháo là tàu bay trỗi cao được hơn mây bác nhỉ?

Tay nọ làm thinh.

- Chả biết đâu trời đâu đất thế này biết lối nào mà về bến, thưa các bác?

Không được trả lời, bà cụ chẳng dám hỏi han gì thêm. Bà ngồi im, ôm chặt trong lòng một chiếc làn mây. Hình vóc bé nhỏ, teo tóp của bà như chìm lấp vào thân ghế. Khi cô tiếp viên đẩy xe đưa bữa điểm tâm đến, bà không muốn nhận khay đồ ăn. Bà bảo cơm nước lạ kiểu chẳng đũa bát gì chẳng quen, mấy lại đã ăn no bụng hồi sớm, mấy lại cũng thực tình là già chẳng có lắm tiền. Cô gái ân cần giải thích để bà cụ yên tâm rằng giá của suất ăn này đã được tính gộp trong tiền vé.

- Thảo nào hai lượt tàu bay những triệu bạc - bà cụ nói - Vậy mà lúc biếu già tấm vé các chú không quân cùng đơn vị với con trai già ngày nọ bảo là tốn có trăm ngàn. Các chú ấy cho già thì có, chứ còn tính ở quê đừng nói triệu với trăm ngàn, ngàn với trăm cũng khó.

Bà cụ hạ chiếc bàn gấp xuống song không bày bữa ăn lên đấy. Tất cả các thứ hộp thứ gói trên khay bà dồn hết vào chiếc làn mây. Bà chẳng ăn chút gì. Lúc người ta mang đồ uống đến, bà cũng chỉ xin một cốc nước lọc. Bà hỏi cô tiếp viên:

- Đã sắp đến sông Bến Hải chưa con?

- Dạ thưa - Cô gái nhìn đồng hồ đeo tay - Còn chừng dăm phút nữa ạ. Nhưng thưa cụ vì chúng ta bay trên biển nên không ngang qua sông mà sẽ chỉ ngang qua vùng trời vĩ tuyến 17.

- Lát qua đấy con bật dùm già cái cửa tròn này con nhé, cho thoáng.

- Ấy chết, mở thế nào được ạ. Cô gái bật cười.

Ngoài cửa sổ nắng loé lên, cánh máy bay lấp lánh, nhưng chỉ trong chốc lát. Trên rất cao này, trời vẫn còn mây. Người tôi nôn nao như ngồi trên đu quay. Chưa chuyến nào thấy mệt như chuyến này. Có lẽ vì cơn bão đang hoành hành ở miền trung nên không trung đầy rẫy ổ gà. Máy bay chòng chành, dồi lắc, bên thân và dưới sàn khe khẽ phát ra những tiếng răng rắc như sắp rạn.

Tay vận complet xoè diêm châm thuốc. Là dân nghiện nhưng lúc này tôi thấy gai với khói. Lẽ ra y nên xuống phía dưới mà thả khí chứ chẳng nên phớt lờ hàng chữ "không hút thuốc" sáng nay trước mũi y như vậy, tôi sẽ uể oải thầm nghĩ, đậy tờ báo lên mặt và nhắm mắt lại.

Giấc ngủ thiu thiu chầm chậm trườn tới.

- Làm cái gì vậy? Hả! Cái bà già này!

Tôi giật bắn mình. Tôi bị giằng khỏi giấc ngủ không phải vì tiếng quát, tay ngồi cạnh tôi không quát to tiếng, chỉ nạt, nạt khẽ thôi, đủ nghe. Nhưng âm hưởng của nỗi hoảng hốt và sự cục cằn trong giọng y như tát vào mặt người ta. Thận trọng, tôi liếc nhìn. Khói thuốc và cặp vai to đùng của y che khuất cả bà cụ già, cả ô cửa sổ.

- Này, cô kia, cô nhân viên! - Y sang trọng đứng dậy mắng - Tới mà nhìn! Đây là hàng không hay là cái xô bếp? Là phi cơ hay là cái miếu thờ thế này, hả?

- Van bác.. - Bà cụ sợ sệt - Bác ơi, van bác.. Chẳng là, bác ạ, bữa nay giỗ thằng cả nhà tôi. Non ba chục năm rồi, bác ơi, tôi mới lên được đến miền cháu khuất.

Tay nọ gần như bước xéo lên đùi tôi, xấn ra lối đi. Bộ mặt hồng hào bừng bừng giận dữ và khinh miệt.

Bà cụ ngồi, lặng phắt, lưng còng xuống, hai bàn tay chắp lại, gầy guộc. Trên chiếc bàn gấp bày đĩa hoa cúng, nải chuối xanh, mấy cái phẩm oản và ba cây nhang cắm trong chiếc cốc thuỷ tinh đựng gạo. Một bức ảnh ép trong tấm kính cỡ bàn tay để dựng vào thành cốc.

Cô tiếp viên vội đi tới. Cô đứng sững bên cạnh tôi. Không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng nhìn.

Máy bay vươn mình nâng độ cao vượt qua trần mây. Sàn khoang dốc lên. Cái bàn thờ nhỏ bé bỏng của bà cụ già hơi nghiêng đi. Tôi xoài người sang giữ lấy cái khung ảnh. Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ.

Khói nhang nhả nhè nhẹ, bốc lên dìu dịu, mờ mỏng trong bầu không khí lành lạnh của khoang máy bay. Những cây nhang trên trời thẳm tỏa hương thơm ngát. Ngoài cửa sổ đại dương khí quyển ngời sáng.

Mây trắng còn bay, Bảo Ninh, NXB Trẻ TP. HCM, 2008​

Chọn đáp án đúng:

Câu 1. Xác định thể loại của văn bản trên:

A. Truyện ngắn

B. Tiểu thuyết

C. Hồi kí

D. Tự truyện

Câu 2. Xác định ngôi kể, điểm nhìn trần thuật trong văn bản:

A. Ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn hạn tri

B. Ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn toàn tri

C. Ngôi kể thứ ba, điểm nhìn hạn tri

B. Ngôi kể thứ ba, điểm nhìn toàn tri

Câu 3. Xác định đề tài của truyện

A. Đề tài chiến tranh

B. Đề tài người lính

C. Đề tài người mẹ anh hùng

D. Đề tài đất nước

Câu 4. Nhân vật chính trong truyện là nhân vật nào?

A. Tôi

B. Bà cụ

C. Tay vận (mặc) complet

D. Người con đã hi sinh của bà cụ

Câu 5. Những câu thoại của bà cụ: - Mây ngay ngoài, các bác kìa! / - Mây cận quá, bác nhỉ, với tay ra là với được - Y thể cây lá ngoài vườn. / - Vậy mà sao nhiều người họ kháo là tàu bay trỗi cao được hơn mây bác nhỉ? / - Chả biết đâu trời đâu đất thế này biết lối nào mà về bến, thưa các bác? có tác dụng như thế nào?

A. Tạo ấn tượng về sự già cả, có phần lẩm cẩm của bà cụ; đồng thời "đánh lạc hướng" độc giả để chuẩn bị cho sự xuất hiện của bà cụ - bà mẹ đau thương mà kiên cường ở phần cuối truyện.

B. Tạo sự đối lập trong cách xây dựng nhân vật: Bà cụ già cả, lẩm cẩm phần đầu truyện lại là người mẹ anh hùng phần cuối truyện.

C. Tạo sự đối lập trong cách xây dựng nhân vật: Nhân vật bà cụ chân chất, mộc mạc và nhân vật mặc com-lê sang trọng mà khiếm nhã ngồi cạnh.

D. Cả A, B, C

Câu 6. Câu nói nào sau đây góp phần chuyển câu chuyện sang một bước ngoặt khác:

A. - Mây ngay ngoài, các bác kìa!

B. - Chả biết đâu trời đâu đất thế này biết lối nào mà về bến, thưa các bác?

C. - Đã sắp đến sông Bến Hải chưa con?

D. - Làm cái gì vậy? Hả! Cái bà già này!

Câu 7. Chủ đề của truyện là:

A. Nỗi đau của những người lính hi sinh vì chiến tranh

B. Nỗi đau của những người mẹ có con hi sinh trong chiến tranh

C. Phê phán sự thờ ơ vô tâm của những con người vô ơn, quên nguồn cội

D. Ca ngợi tình cảm tốt đẹp giữa con người với con người

Trả lời câu hỏi:

Câu 8. Nhan đề "Mây trắng còn bay" gợi cho em suy nghĩ gì?

Câu 9. Nhận xét về thái độ của các nhân vật đối với bà cụ khi bà cụ mang lễ ra thắp hương.

Câu 10. Em hãy nêu các phương diện thể hiện giá trị hiện thực và giá trị nhân văn của truyện.

Gợi ý đọc hiểu​

Câu 1. A. Truyện ngắn

Câu 2. A. Ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn hạn tri

Câu 3. C. Đề tài người mẹ anh hùng

Câu 4. B. Bà cụ

Câu 5. D. Cả A, B, C

Câu 6. D. - Làm cái gì vậy? Hả! Cái bà già này!

Câu 7. B. Nỗi đau của những người mẹ có con hi sinh trong chiến tranh

Câu 8. Nhan đề "Mây trắng còn bay" :

- Gợi lên hình ảnh thực của thiên nhiên trong truyện: Mây vẫn bay trên bầu trời, nơi chiếc máy bay đã bay qua;

- Gợi lên nhiều liên tưởng:

Nếu bạn chưa có tài khoản, hãy đăng kí miễn phí tại LINK để đọc tiếp nội dung ẩn nha!

[HIDETHANKS=1]+ Mây trắng của thiên nhiên tượng trưng cho sự bình yên, cho vẻ đẹp của đất nước, để có được cuộc sống yên bình, tốt đẹp ấy, biết bao người lính đã hi sinh, bao người mẹ mất con, cả đời thương nhớ con; vì vậy, mỗi con người sống trong hòa bình cần phải biết ơn họ, trân trọng những hi sinh, cống hiến của họ;

+ Mây trắng còn khiến ta liên tưởng đến anh linh của những con người đã ngã xuống, họ như hóa thân vào thiên nhiên, mãi mãi để lại tuổi đôi mười trên vùng trời họ đã từng không tiếc máu xương canh giữ.

+ Mây trắng còn bay gợi lên quy luật cuộc sống: Cuộc sống vẫn tiếp diễn, nhưng nỗi đau của những người mẹ mất con vẫn không thể lành theo năm tháng..[/HIDETHANKS]

Như vậy nhan đề "Mây trắng còn bay" là một nhan đề đa nghĩa, gợi nhiều liên tưởng.

Câu 9. Nhận xét về thái độ của các nhân vật đối với bà cụ khi bà cụ mang lễ ra thắp hương.

- Khi bà cụ thắp hương làm lễ giỗ cho người con hi sinh, các nhân vật:

+ Người mặc com-lê nói: - Làm cái gì vậy? Hả! Cái bà già này! và nói với nhân viên máy bay: - Tới mà nhìn! Đây là hàng không hay là cái xô bếp? Là phi cơ hay là cái miếu thờ thế này, hả?

=> thái độ gắt gỏng, phản đối, không có sự đồng cảm, thấu hiểu với bà cụ;

+ Cô nhân viên: Đứng sững, không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng nhìn.

=> sau phút ngạc nhiên ban đầu, cô đã thấu hiểu được nỗi đau của người mẹ, đồng cảm với bà cụ;

+ Nhân vật tôi có hành động: Xoài người sang giữ lấy cái khung ảnh

=> nhân vật tôi thấu hiểu được sự việc, cảm thông cho bà cụ, giúp bà cụ hoàn thành tâm nguyện.

Câu 10.

- Các phương diện thể hiện giá trị hiện thực:

+ Truyện khai thác đề tài hậu chiến, viết về nỗi đau của người mẹ khi con hi sinh. Hòa bình lập lại, nhưng nỗi đau, nỗi nhớ thương con vẫn còn hiện hữu;

+ Truyện phản ánh thái độ, cách cư xử của một số kiểu người trong xã hội hiện đại đối với quá khứ.

- Các phương diện thể hiện giá trị nhân văn của truyện:

+ Truyện thể hiện lòng cảm thông sâu sắc của tác giả đối với nỗi đau của những người mẹ có con hi sinh trong chiến tranh;

+ Ca ngợi tấm lòng người mẹ: Dù con mất đã ba mươi năm nhưng lòng mẹ vẫn không nguôi thương yêu, mong nhớ con.

Xem tiếp bên dưới: Đề 2

 

[Thùy Minh]

Đọc hiểu văn bản: Mây trắng còn bay - Bảo Ninh (tt)​

Đọc văn bản (trên), thực hiện các yêu cầu:

Chọn đáp án đúng:

Câu 1: Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản:

A. Miêu tả

B. Tự sự

C. Biểu cảm

D. Nghị luận

Câu 2: Không gian xảy ra câu chuyện là:

A. Trên máy bay

B. Trên ô tô

C. Tại nghĩa trang liệt sĩ

D. Trên dòng sông Bến Hải

Câu 3: Các nhân vật tham gia vào câu chuyện là:

A. Bà cụ, người mặc áo com-lê

B. Bà cụ, con trai của bà cụ

C. Bà cụ, người mặc áo com-lê, nhân vật tôi

D. Bà cụ, người mặc áo com-lê, nhân vật tôi, cô tiếp viên

Câu 4: Tác giả khắc họa nhân vật bà cụ ở phần đầu câu chuyện là người như thế nào?

A. Người già cả

B. Người già cả, không có hiểu biết, cái gì cũng lạ lẫm

C. Là bà lão "quê mùa" chân chất, mộc mạc, có phần lạc hậu và lạc lõng trong thế giới hiện đại

D. Là bà lão tính tình vui vẻ, hoạt bát, thích đùa, thân thiện với mọi người, dễ làm quen, dễ bắt chuyện

Câu 5: Địa danh Sông Bến Hải và vĩ tuyến 17 được nhắc đến trong truyện có ý nghĩa như thế nào?

A. Giúp câu chuyện tiếp diễn bình thường

B. Tạo không gian chân thực cho câu chuyện

C. Tạo bước ngoặt để câu chuyện chuyển sang hướng khác

D. Gợi nhắc nỗi đau chia cắt đất nước, và sự hi sinh của biết bao thế hệ người Việt Nam để xóa đi ranh giới, nối liền hai miền Nam Bắc

Câu 6: Việc bà cụ hỏi cô tiếp viên Đã sắp đến sông Bến Hải chưa con? hé lộ điều gì?

A. Hé lộ mục đích đi máy bay của cụ: Đến thăm con

B. Hé lộ tính cách ôn hòa, hay bắt chuyện của bà cụ

C. Hé lộ địa danh mà bà cụ sẽ đáp xuống

D. Hé lộ tâm lí tò mò của bà cụ.

Câu 7: Dòng nào không thể hiện tâm trạng, nỗi lòng của bà cụ trong câu nói: Van bác.. - Bác ơi, van bác.. Chẳng là, bác ạ, bữa nay giỗ thằng cả nhà tôi. Non ba chục năm rồi, bác ơi, tôi mới lên được đến miền cháu khuất.

A. Nỗi đau đớn của bà mẹ mất con

B. Nỗi dằn vặt của bà cụ vì đã ba mươi năm mới đến được nơi con hi sinh

C. Tình yêu thương, nỗi nhớ con chưa bao giờ nguôi trong lòng bà cụ

D. Bà cụ đau khổ vì vô tình của những người ngồi trên máy bay

Trả lời câu hỏi:

Câu 8: Khái quát đề tài, chủ đề của truyện "Mây trắng còn bay".

Câu 9: Hình ảnh trong câu văn: "Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ." gơi cho em suy nghĩ gì?

Câu 10: Truyện được kể theo điểm nhìn của nhân vật nào? Cách chọn điểm nhìn đó có tác dụng như thế nào?

Gợi ý đọc hiểu​

Câu 1: B. Tự sự

Câu 2: A. Trên máy bay

Câu 3: D. Bà cụ, người mặc áo com-lê, nhân vật tôi, cô tiếp viên

Câu 4: C. Là bà lão "quê mùa" chân chất, mộc mạc, có phần lạc hậu và lạc lõng trong thế giới hiện đại

Câu 5: D. Gợi nhắc nỗi đau chia cắt đất nước, và sự hi sinh của biết bao thế hệ người Việt Nam để xóa đi ranh giới, nối liền hai miền Nam Bắc

Câu 6: A. Hé lộ mục đích đi máy bay của cụ: Đến thăm con.

Câu 7: D. Bà cụ đau khổ vì vô tình của những người ngồi trên máy bay

Câu 8:

- Đề tài: Viết về người mẹ có con hi sinh trong kháng chiến

- Chủ đề: Nỗi đau của người mẹ có con hi sinh, những ảnh hưởng của chiến tranh đến số phận, cuộc sống con người thời hậu chiến.

Câu 9:

- Câu văn "Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ." xuất hiện ba hình ảnh: Tấm ảnh được cắt từ tờ báo; người phi công trẻ trong tấm ảnh và tờ báo đã cũ.

- Ba hình ảnh trên gơi cho em suy nghĩ:

+ "Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo" : Con trai cụ - những phi công hy sinh vì Tổ quốc được mọi người ngợi ca, ghi tạc công lao.

+ "Người phi công còn rất trẻ" : Biểu tượng cho một thế hệ trẻ, họ hiến dâng tuổi thanh xuân- phần đời đẹp nhất của mình cho Tổ quốc. Họ là những người hùng, những con người vĩ đại của một thời chiến tranh.

+ Tờ báo "đã xưa cũ" : Gợi dòng chảy của thời gian, gợi suy ngẫm: Sự hy sinh ấy liệu bây giờ có ai còn nhớ?

Như vậy đây đều là những hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng cao.

Câu 10:

- Điểm nhìn trần thuật: Truyện được kể theo điểm nhìn của nhân vật "tôi";

- Tác dụng:

+ Chọn kể theo ngôi thứ nhất - nhân vật xưng tôi có điều kiện trực tiếp bộc lộ cảm xúc và suy ngẫm của mình về những điều trông thấy làm cho câu chuyện thêm chân thực;

+ Ngôi kể thứ nhất vừa tạo nên sự khách quan cho câu chuyện (xây dựng một câu chuyện khách quan từ điểm nhìn xa lạ của người ngoài cuộc) vừa tạo có cơ hội bộc lộ cảm xúc chủ quan: Đồng cảm với nhân vật, thấy được suy tư, trăn trở của người kể chuyện. Nhà văn mong muốn xã hội thấu hiểu, đồng cảm đối với những người mang trong mình vết thương chiến tranh.

 

[Thùy Minh]

Phân tích, đánh giá đặc sắc nội dung, nghệ thuật truyện ngắn Mây trắng còn bay - Bảo Ninh

Bảo Ninh không chỉ được biết đến với tiểu thuyết "Nỗi buồn chiến tranh" mà còn là tác giả của hàng loạt các truyện ngắn mà đề tài đều xoay quanh những con người thời chiến hoặc hậu chiến: Giang, Ba lẻ một, Trại 7 chú lùn, Lá thư từ Quý Sửu, Hà Nội lúc không giờ, Ngôi sao vô danh, Rửa tay gác kiếm.. trong đó "Mây trắng còn bay" là truyện ngắn đặc sắc để lại nhiều cảm xúc.

Tình huống được kể trong truyện là tình huống gặp gỡ như rất nhiều các tình huống trong các truyện khác của Bảo Ninh. Cuộc gặp gỡ thoáng qua giữa bốn con người: Bà lão già, tay vận com-lê, cô nhân viên và nhân vật tôi. Qua tình huống này, nhiều "lát cắt" của cuộc sống quá khứ và hiện đại đã được hé lộ. Nhân vật chính trong truyện là bà lão già, bà lên máy bay để tới miền con trai bà đã hi sinh cách đây gần ba mươi năm. Và một cuộc hội ngộ đã diễn ra "chớp nhoáng" trên khoang máy bay ấy.

Phần đầu câu chuyện là những chi tiết khá vụn vặt, gần như chỉ có một mình bà lão độc thoại. Lần đầu đi máy bay, bà không khỏi lạ lẫm với khung cảnh bên ngoài cửa sổ khoang máy, bà đem những điều tò mò ấy hỏi anh bạn mặc com-lê bên cạnh như một cách lấy câu chuyện làm quà. Nhưng gã kia không hề bắt chuyện. Bà lão quay sang hỏi cô nhân viên về sông Bến Hải và dặn dò cô khi nào tới thì mở cửa sổ máy bay cho bà. Điều này khiến cô nhân viên cũng phải bật cười vì sự "ngây thơ" của một bà già. Bà trở nên lạc lõng và có phần lạc hậu giữa cuộc sống hiện đại.

Những tình tiết rời rạc không đâu ở phần đầu truyện chỉ chuyển tiếp sang một trạng thái khác khi gã mặc com-lê gắt lên: Làm cái gì vậy? Hả! Cái bà già này! Thì ra bà lão bày bàn thờ và thắp hương ngay trên khoang máy bay khiến tay vận com-lê nổi giận. Sự việc chính được giấu kín, độc giả vẫn chưa hiểu chuyện gì xảy ra. Chỉ đến khi lời van xin của bà thốt lên: Bác ơi, van bác.. Chẳng là, bác ạ, bữa nay giỗ thằng cả nhà tôi. Non ba chục năm rồi, bác ơi, tôi mới lên được đến miền cháu khuất người đọc mới vỡ lẽ, rưng rưng, nghẹn ngào. Thì ra tất cả những chi tiết chẳng đâu vào đâu ở phần đầu truyện là sự chuẩn bị để chi tiết này xuất hiện. Ta hiểu vì sao bà lại sốt sắng hỏi sống Bến Hải, ta hiểu vì sao bà lão lại xin mở cửa sổ máy bay, vì sao lại ôm khư khư chiếc làn đồ. Thì ra cụ lên máy bay để thắp hương cho con trai hi sinh. Người con cả của đã bỏ xác nơi vùng trời này đã ba mươi năm. Đây là lần đầu tiên người mẹ đáng thương ấy mới đến được nơi con đã hi sinh để thắp cho con nén nhang vào ngày giỗ.

Câu nói bất ngờ của bà cụ cùng thái độ sau đó của những người chứng kiến để lại trong lòng người đọc nhiều suy ngẫm. Vùng trời nơi bà lão bay qua là nơi con cụ đã hi sinh. Sự ra đi của chàng lính phi công nói lên những cống hiến hi sinh của biết bao người trong chiến tranh cho đất nước hòa bình. Họ gửi lại tuổi thanh xuân nơi vùng trời họ đã từng ngày đêm canh giữ, để anh linh họ mãi tan hòa vào mây bay trên bầu trời. (Nên không phải ngẫu nhiên mà tác giả lại đặt tên cho nhan đề của truyện là "Mây trắng còn bay") Họ hi sinh, họ được đất nước ghi tác công lao. Nhưng sự ra đi của họ đã để lại nỗi đau không bao giờ nguôi trong lòng những người mẹ. Bởi với mẹ, người con họ dứt ruột sinh ra là tất cả. Con mất đi rồi, họ đau đớn biết bao nhiêu. Người mẹ trong câu chuyện này cũng thế, chiến tranh qua đã ba mươi năm, mẹ vẫn ấp ủ một lần được bay đến vùng trời con hi sinh chỉ để thắp hương cho con. Nhà văn đâu có miêu tả nỗi đau hay nước mắt của người mẹ ấy, mà người đọc vẫn cảm nhận thấu nỗi đau như xé ruột gan..

Trước những cống hiến, hi sinh của họ, có những người đã thấu hiểu như cô nhân viên, như nhân vật "tôi". Người đứng lặng yên xúc động, người thì xoài người ra giữ lấy bức ảnh sắp đổ để cụ được hoàn thành tâm nguyện. Họ là đại diện cho số đông những người của hiện tại vẫn còn có lòng trắc ẩn đối với quá khứ, với nỗi đau của những nạn nhân chiến tranh. Nhưng cũng có những kẻ như tay vận com-lê, ăn mặc sang trọng, bảnh bao mà rỗng tuếch lòng người. Khi chưa biết mục đích việc làm của bà lão, gã dùng lời lẽ khiếm nhã trách mắng bà cụ già. Khi bà cụ van xin, nghĩa là hắn dù biết bà mẹ ấy thắp hương tưởng nhớ con, nhưng gã vẫn không hề động lòng trắc ẩn, hắn xô người khác và bỏ đi trong sự giận dữ. Gã là đại diện cho số ít những kẻ quên nguồn cội, sống lạnh lùng vô cảm. Xã hội là vậy, có người này người khác. Bảo Ninh dựng lên các tính cách đối lập nhau, phản ứng thái độ đối lập nhau trước cùng một tình huống là một cách để đề cập đến hiện thực đó. Và cũng là một cách để người đọc suy ngẫm, lựa chọn thái độ sống cho mình.

Như vậy, truyện khai thác đề tài khá quen thuộc: Người mẹ anh hùng. Từ đề tài này, nhà văn đã kể cho chúng ta nghe nỗi đau của người mẹ, cũng là nỗi đau của biết bao nạn nhân chiến tranh. Dù đất nước đã hòa bình, nỗi đau ấy vẫn chưa hề nguôi ngoai. Truyện còn là những suy ngẫm có chút buồn về thái độ của không ít người thời hiện đại trước quá khứ, có những người đã quên nguồn cội, sống vô cảm đến đau lòng. Từ đó, truyện mang đến cho chúng ta những thông điệp sâu sắc: Mỗi chúng ta nên làm gì giúp những nạn nhân chiến tranh vơi bớt nỗi đau? Nếu chưa thể làm được gì, nên chăng hãy giữ lại chút lòng thấu hiểu, cảm thông?

Truyện Bảo Ninh không chỉ giàu cảm xúc, cách kể chuyện của ông cũng thật ấn tượng. Khai thác những tình huống bình thường, với cách kể chuyện dồn nén để bật trào, câu chuyện tưởng rất không đâu lại khiến người đọc vỡ òa cảm xúc trong phần cuối. Chọn ngôi kể thứ nhất, truyện mang đến những ấn tượng về sự chân thật, chân thật như "tôi" đã được chứng kiến và kể lại cho chúng ta nghe. Các chi tiết trong truyện tưởng như có chi tiết "thừa" mà không thừa chút nào. Những câu nói "ngây ngô" của bà cụ ở phần đầu truyện có nên bỏ đi? Không, bỏ đi thì sao dồn nén được cảm xúc, sao tạo được ấn tượng về người mẹ lạc hậu, cổ hủ mà nặng lòng đến thế. Có những chi tiết còn chứa đựng rất nhiều thông tin như chi tiết nhân vật tôi xoài người giữ tấm ảnh có hình anh phi công trẻ được cắt ra từ tờ báo cũ. Trong một câu văn duy nhất, ta biết về sự hi sinh của chàng lính trẻ, biết về dòng thời gian nghiệt ngã qua tờ báo đã cũ, biết về thái độ thương cảm, thấu hiểu của "tôi".. Có thể nói cách kể chuyện của Bảo Ninh giản dị, mộc mạc mà vô cùng ấn tượng.

"Mây trắng còn bay" - đọc xong câu chuyện, có lẽ chúng ta không thể quên hình ảnh người mẹ già lọng khọng, gầy gò lập cập thắp hương cho con trên khoang máy bay ấy.. và mãi còn xót xa cho cái chết của chàng lính trẻ, mãi còn đau cho lòng người mẹ không thôi thương nhớ con.. Thành công của truyện chính là những ấn tượng, những cảm xúc khó phai mà truyện đã tạc vào lòng mỗi độc giả. "Mây trắng còn bay" là một truyện ngắn thật lắng, thật đọng.

 

[Thùy Minh]

Câu hỏi: Từ thái độ của tay vận comple, anh/ chị hãy liên hệ với cách hành xử của con người trong cuộc sống hiện nay?

Hướng dẫn cách làm:

- Bước 1 - dẫn dắt: Tay vận com-lê trong truyện trên có cách cư xử khiếm nhã với bà cụ: Làm thinh không thèm trò chuyện, trách mắng, giận dữ xô người bỏ đi khi bà cụ lập bàn thờ thắp hương.

- Bước 2 - liên hệ: Từ thái độ của tay vận com - lê, ta có thể thấy trong xã hội ngày nay bên cạnh những người biết thấu hiểu, cảm thông như nhân vật tôi và cô tiếp viên thì vẫn còn nhiều người có cách hành xử thật đáng chê trách: Lỗ mãng, khiếm nhã với người già cả, vô tâm ngay cả khi chứng kiến sự việc đau lòng, vô ơn đối với các thế hệ đi trước, với những người có công với đất nước. Đó là thái độ cần bị lên án, loại bỏ. Con người cần hướng đến cách ứng xử nhân văn, cao đẹp.