25. ĐỌC THƠ XƯA Nghe em đọc thơ xưa Đúng từng vần, từng chữ Giọt mát như giọt mưa Lời muốn chào hoa nở. * Tôi đọc lại lần nữa Nỗi đau còn trong thơ Bảo một em đọc lại Giọng vẫn ngời trăng thu. * Đếm bước ngang bảng trắng Tôi thấy lòng cha ông Nhìn xuống lớp im lặng Những mắt tròn sáng trong. * Một câu hỏi mênh mang - Người xưa xin chớ giận. * Việc tôi làm chưa xong Những gương mặt trăng xuân Hiểu sao trăng sẻ nửa Giếng quê ông gạch đỏ Cảm sao nổi ao buồn. * Thương câu thơ cháy lòng Những đêm dài quằn quại Nơi đời thơm sách mới Trẻ đọc thành thơ vui. * Vĩnh Tường tháng 1/1976 * Cầm Giang
26. ĐÔI CÂU ĐỐI "Mời người mẹ chắt chiu cho các cháu Nối cuộc đời dang dở với đàn con" * Anh muốn tặng em Đôi câu đối long lanh sắc mật Từng chữ ánh màu son của đất Từng lời rung cành quýt chín vàng Anh muốn ghép tên vàng Trải thơ lên đất mẹ Như người xưa đi lấy chồng thiên hạ Mang gạch hồng về lát quê chung Muốn mượn ý núi sông Để em thành tiên bay ngang mây trắng Đường đưa dâu có rập rìu cánh én Thắm hoa trời gió vuốt rừng cau Rồi giữa hội cười ta nắm tay nhau. * Nhưng biết làm sao Khi chiếc áo thay vai em mặc khéo Đẹp hơn nhiều áo mới Tay têm trầu thoăn thoắt gọt vôi Và tiếng cười như tiếng hát bên nôi Anh nghe dài tưởng sóng vỗ xa xôi Gợi nhớ mãi con dã tràng xe cát Như nhớ chiếc bừa hôm nào em vác Loáng nắng chiều ánh sắc trắng bùn vương * Khi nhà em Gọi bước chân anh lên bậc thềm quên thuộc Như đã từng hơn mười năm trước Mặn nghĩa tình từ thuở chưa quen Nên anh viết tặng em Những lời thay thông cáo "Mời người mẹ chắt chiu cho các cháu Nối cuộc đời dang dở với đàn con" * Tháng 12/1970 Cầm Giang.
27. ĐỜI ĐI Ở Tôi lớn lên thấy cái núi vẫn cao Suối vẫn chảy như khi tôi còn nhỏ Đời tôi không có nhà, có cửa Đi hầu quan cái bụng quặn đau Ngựa chạy trước, ôm cháp chạy theo sau Quan ăn tiệc bưng mâm rót nước Cơn quan nghiện tôi ngồi tiêm thuốc Quan xem xòe tôi đứng quạt sau lưng Quan thèm thịt nai tôi vác súng lên rừng Quan muốn ăn me tôi trèo kiến đốt Bao nhiêu ngọn núi, bao nhiêu cái rừng * Sao tôi vẫn tức tối cái chân Muốn bước đi có dây trói lại Ôi! Ông trời sao bắt tôi khổ mãi Cái tuổi càng nhiều, cái tức càng to Nghe tiếng khèn khuya trong bản tôi lo Con gái đều chê không cha không mẹ Không giỏi thổi khèn không hát hò vui vẻ Cái nghèo cái khổ bao bọc quanh thân Cái bụi lá khô bám chặt áo quần Gặp mặt quay đi mình tôi lủi thủi * Cái hay thì sâu gọi ai mà nói Ra mộ bà đã thành đống mối Nhìn lên ngôi sao cao lắm không nghe Tôi về nói với mẹ bên kia Mẹ còn khổ hơn tôi chỉ khóc Tôi muốn thành ra con sóc Nhảy tung tăng khắp cả khu rừng. * Tây Bắc 8-10-1957 Cầm Giang
28. ĐỘI VÕ TRANG TRUNG DŨNG Đội võ trang ngược đường Tây Bắc Rừng nối rừng, suối liên tiếp suối con Đá tai mèo găm vách núi chon von Rìu vội ngả cây làm cầu qua thung lũng Vui ríu rít, vài quả bom, cây súng Gạo quấn ngang, lưng đẫm mồ hôi Vượn ngơ ngác, sóc giật mình lúng túng Người vẫn đi lặng lẽ nối chân người Người lặng lẽ nhưng trong lòng nổi sóng Biết nhân dân hậu địch ngóng chờ ta Ruộng bỏ hoang, chàm úa lá Sơn La Núi cao chắn chim mất đường về tổ Nghe chăng những gì đằng đó Những gì đang thèm khát một tin vui Bao người đang cầm nỏ nép bên đồi Hoặc trừng mắt nhìn đồn thù nanh sói Đối! Lúa rụng đầy nương Đối! Bó tay nhìn đất màu mỡ quê hương Dân hiền ngoan như trâu nằm ven đường Nhưng cũng mạnh như rừng gặp thác nước Đoàn quân bước dài, bước gấp Mang cái tên "Trung Dũng" đẹp biết bao Dạ sáng ngời như tên một chòm sao Tâm sác nhọn như tâm người xung kích Đội "Trung Dũng" đã tiến vào vòng địch Hoen lĩnh như rỉ sắt giữa mùa mưa Hoa ban nghẹn ngào, cỏ ngập đường xưa Lim quen gió đứng đăm chiêu giữa núi Dân ta không thiết nhìn bóng suối Gót chân người đạp vào vách hoang vu Mùa vải thiều còn sót lại quả khô Sơn la ơi! Hẹn đến bao giờ Lúa thơm lại trên sườn đồi Mường Chải Đào thắm hồng trên đỉnh núi Long He Dân gọi Đảng, Đảng điều quân trở lại Biến đêm đông thành những chiều hè. * ****** Nơi trú quân lá chuối lợp ven khe Ông cơm lam hay mắt người sủi bọt Toàn đội ngủ ngon lau chùi mệt nhọc Bóng đèn pin anh đội trưởng kiểm tra Đôi mắt nhìn sáng rọi tựa sao sa Dưới vừng trán thương yêu chan chứa Vai vạm vỡ xòe ngang như cành bứa Anh lặng nhìn từng đồng chí chắt chiu Có người quê sông Mã: Mường Khiu Đôi mày ngủ mịn màng như rêu đá Có nhười quê Than Uyên: Bản Xá Mới ngủ im như cánh hoa vòng Và những người Puộc – Chiềng Tùng Tựa giấc mộng đang gõ đầu ống nứa Đây những người Mèo tính như ngọn lửa Muốn một ngày đốt sạch bóng đêm Có người quê bên sông Đáy êm đềm Trán ngủ lặng như lúa vàng Mĩ, Đức Có người ra đời giữa quê hương Xô – Viết Má tròn như đồi nhót chín Nghi Xuân Anh đội trưởng dừng chân Đứng khá lâu bên một người vùng biển Nhìn ngực phập phồng cánh buồm rời bến Hơi thở thơm nước mắm, gió nồm Bỗng anh tự hỏi thầm Tiếng trách nhiệm lại dâng đầy đôi mắt Bên kia Mê – Kông, đứa con chưa biết mặt Có gặp anh trong giấc mộng quê hương. * * * Tinh mơ đội lại lên đường Xóa dấu vết như không người qua lại Anh đội trưởng chia đùm muối lớn Cho mỗi người dặn dè sẻn từng li Giọng trầm trầm anh nói "Ta đi Quyết không phải đi về vùng địch Ta đi về quê hương du kích Đi vào lòng cha mẹ vọe con ta Một chuyến đi như đi học về nhà Dành được lòng dân là dành về tất cả.." Anh nói say sưa, nắng soi kẽ lá Mắt nhìn từng đôi mắt thương yêu Mắt thướt tha như sóng lúa đồng chiều Mắt giao phó như những câu mệnh lệnh Các đồng chí ơi ta mang sứ mệnh Của toàn dân thay mặt Đảng, Bác Hồ Mang lại vinh quang cho kháng chiến trường kì Quyết lấy lòng dân làm chiến lũy Dù gặp khó khăn, thiếu tình đồng chí Đừng thở dài trên đau khổ quê hương Địch hở cơ các đồng chí lên đường Anh đeo túi đi cùng một nhóm Anh Trung Dũng khởi công bằng que đóm Nhóm nhen lên từng bếp lửa nhà sàn Địch đánh hơi, địch sợ, địch càn Anh biết trước, anh phòng, anh giữ Từng cây sắn giữa nương người Lự Mỗi ngọ kê của bản Thái Đen Địch chạm đến anh cũng không tha thứ Lòng vững tin đêm ngọt tiếng khèn Anh Trung Dũng vẫn cùng dân sát cánh Đánh địch bằng bom, đánh địch bằng mồm Gan góc giữ yên từng lũng nhỏ giữa rừng Thà chết cả chứ không "giơ vải trắng" Sau mỗi trận càn núi cao im lặng Cùng suối quanh suy nghĩ hỏi mây vàng Vẫn ngửng đầu như anh đội võ trang Khao chiến công bằng rau rừng, ốc đá Nhiều bữa ăn chỉ có măng, quả vá Chia đều nhau một khúc củ mài Nuôi thương binh bằng đọt chuối, cà gai Hạ cơn sốt bằn quả thông Thường Tín Hàng tháng, nửa năm một lần thư đến Mắt quầng sâu vẫn thắp nến thủy chung Có gì mạnh hơn những tấm lòng Không công nhận mình đang gian khổ Lấy tội giặc mở rộng thêm cơ sở Vẹn lòng tin theo vụ bắp ngắn ngày Bạt đá trồng bông, đắp ụ trồng khoai Cất giấu cả tiếng gà nương rộng Thắng lợi bắt nguồn từ tiếng sa quay trong lũng Đổi mới bản mường từ tối học bình dân Anh Trung Dũng người nhà Anh Trung Dũng giáo viên Xây đẹp những giấc mơ xã hội Anh đội trưởng già nhanh trước tuổi Nhưng mắt nhìn thêm sáng những tia sao Nụ cười hiền vuốt vừng trán thêm cao Như con sóc anh đến từng lũng nhỏ Cho tan sương mù rau sắn ngon miệng thỏ Chân rỗ hà in gần khắp Sơn La Cổ lệ từng người "Địch muốn vây ta Nhưng ta đã thít vòng dây trói Vây lại quân thù bằng lưới thép lòng dân Ta có núi rừng là có muối, có cơm Có nhân dân ắt có trăm thứ có.." Khắp vùng nghe anh như cây chiều đón gió Thành hoa ban nhạc ngựa tiếng khèn Lóe ánh mặt trời từ giữa đêm đen Đội Trung Dũng thành tên dân Trung Dũng Sơn La 1958 – 1960. Cầm Giang.
29. ĐÓN NHỮNG NGƯỜI CON Đường chòm tre thêu bóng Rồng nước cuốn nhịp nhàng Tiếng trẻ cười chen tiếng loa vang Màu quân phục lẫn màu chàm ruột thịt * Chòm đón các anh những bàn tay thân thích Rừng quê hương, suối nước mỉm miệng cười Khi các anh đi bom nổ ngút trời Chòm sơ tán mươi mái nhà cháy dở * Chỉ tay cày cởi dao đưa dặn vợ Rời nương ngô suối nhỏ lên đường Buổi tiễn chân câu chúc gói yêu thương Cũng lời hát tiếng hoa lưng nhòa nước mắt * Hôm nay đến thầm tay mất mát Vắng tên một số người Không cùng về để nối lại cuộc đời Nhưng tên tuổi sáng rực lòng tổ quốc * Các anh về chòm đông người hơn trước Đường rộng hơn mó nước rộn chân người Có những người em vóc dáng tuổi đôi mươi Mới vừa đi hôm trước * Tây Bắc tháng 3/1957 Cầm Giang
30. ĐƯỜNG MỚI Bản tôi bao đời lặng lẽ Rừng vẫn ấp ủ mái tranh Chầy nước quyện mùi măng đắng Cheo leo đường đá gập ghềnh Có đoàn cán bộ người Kinh Đến đây hỏi thăm chụp ảnh Ngắm nghía eo rừng suối lạnh * Sơ đồ vẽ nét chì tươi Rừng chào ống kính mỉm cười Núi đón máy đo vách đá Hỏi dò ông già bà cả Sổ tay ghi chép từng lời Không nề dốc ngược xa xôi Đồng chí kĩ sư cũng đến * Dân bản quây quần trìu mến Vui cười nói chuyện tương lai Bản tôi sẽ khảm hoa mai San sát bên đường mới đắp Vẫy những đoàn xe vun vút Phải không đồng chí kĩ sư? Năm xưa kháng chiến trường kì * Nghĩ đến hôm nay xa lắm Mộng đời ôm màu bộ thắm Con đường vắt chéo trong tim Bản reo tiếng hát biết ơn Hòa trong tiếng mìn phá đá Tiếng búa, tiếng cồng rộn rã Nối theo lớp lớp chân người * Tây Bắc tháng 6/1958 Cầm Giang
31. ĐƯỜNG THẲNG SONG SONG Giảng bài "Đường thẳng song song" Nghĩ đến cuộc đời tiến thẳng Tay thước dài, tay phấn trắng Muốn đưa đường kẻ khôn cùng. * Đây đường đê thẳng sông Hồng Ca – nô kéo phà đầy chuối Cầu dài soi màu sơn mới Những đăng cá bột dập dềnh. * Song song đường sắt vươn mình Trên những hố bom sâu hoáy Tàu Đất tổ chở thương binh Tưởng tàu chẳng cần đầu máy. * Đường thẳng lò cao cao mãi Lâm Thao khói trắng mây hồng Suýp – pe gọi đồng lúa mẩy Càng thơm ngọt bưởi Đoan Hùng. * Đường băng thẳng tắp song song Lao vút tầng không phản lực Tên lửa thẳng lao vào giặc Giữ quê thẳng những bờ vùng. * Trường Sơn thẳng những đường mòn Chiến công song song tiếp nối Càng gian khổ càng xốc tới Đường đi từ những trái tim. * Kẻ đi em, viết đi em Đường thẳng trong lòng đất nước Những cần song song nhớ trước Là đường độc lập tự do. * Đầu năm học 1973 1974. * Cầm Giang.
32. EM ĐI LÀM NGHĨA VỤ (Viết cho em trai Lê Gia Cảnh và các chiến sĩ trẻ lên đường kháng Mỹ) * Cành bàng mát ngã ba Tiếng cười chen câu dặn Đôi giọt lệ lăn nhanh Lời thì thầm trong nắng * Những bàn chân khỏe mạnh bước lên đê Mũ lá áo nâu đậm màu sắc đồng quê Tôi nhìn theo đứa em trai vạm vỡ Tuổi chớm đôi mươi hoa môi luôn nở Vừng chán căng như buồm lộng gió nồm Nhìn thấy em tưởng thấy thao trường Đồi nắng bỏng chiến hào rung rinh lá Thấp thoáng hàng bia vút nòng cao xạ Mồ hôi em chảy thấm quân trang Nhưng trên môi vẫn đẹp cánh hoa ngàn Đêm sương lạnh giữ bình yên tổ quốc * Vị trí của tôi tháng trước Có em đến đứng thay Song vẫn vương luyến tiếc Thủa công đồn đạn bay Em tòng quân đi giữa ban ngày Tầm mắt rộng gió đồng reo ngọn Khác xưa tôi đi giữa đêm mưa giầm Mảnh nón tơi nghẹn rợn lòng tê tái Đồng nội reo vui khi đón tôi về Như nay tiễn em đi làm nghĩa vụ * Em cứ đi Dù mưa bụi quân trang dần cũ Dù bùn gai làm nứt da chân Nhưng vẫn giữ nguyên dòng máu quân nhâ Thấm gốc mạ từng lời thề danh dự * Tháng 12/1957 Cầm Giang
33. EM HẸ (Hi sinh ở Ta Liếng 1952) Hẹ nằm nghiêng tay chắc cán dao găm Răng nghiến chặt vẫn cắn vào lựu đạn Tu Nang ơi! Quê hương đừng giận Đứa con trai đi mãi chẳng về Cho ngày mai đầu bản nở đầy nê Soi quả đẹp xuống dòng suối mát. Ka Tâm 1952 Cầm Giang.
34. EM XIN QUÂN HIỆU Gió đưa nắng nhạt nương kê Anh đi tuần đến em khoe hoa vàng Bế em, em hỏi sẽ rằng "Em thích sao vàng anh có cho không" Làn môi chúm chím má hồng Bàn tay bụ bẫm kéo vành mũ nan Hơi thơm thỏ thẻ ngoan ngoan Lọt vào tai lấp tiếng vang thao trường * Bông kê vờn gió đưa hương Lặng yên anh thấy mảnh nương thêm dài Tiếng em vẫn đục bên tai "Cho em anh nhé" suối ngoài vẫn reo Em đòi xin quân hiệu Ướm vào chiếc mũ tí hon Câu nói gì để trả lời em Miệng chim chím dục hoài câu "anh nhé" * Anh gật đầu hôn nhẹ Đôi má ấm tròn tròn Mắt đen tràn hy vọng Ngôi sao vàng mườn mượt ngón tay non Gió trưa hè lất phất mái nhà nương Tay bụ bẫm xoay tròn vành mũ lưới * "Anh bộ đội nói dối" Em phụng phịu nhìn theo Anh muốn nói trăm điều Nhưng với em một điều khó nói - Không! Anh không nói dối Đấy tất cả của em * Vừng sao này anh vẫn giữ nguyên Mai em nhận vầng sao càng tươi đẹp Suối réo, bọt tung bàn tay mát thép Trên mũ vương đôi cành lá sạc sào Rừng sâu núi thẳm rọi ánh sao Khóe mắt đen trong ngước nhìn mơ ước Cho em vầng sao – cho em đất nước. * Tháng 4/1957. Cầm Giang.
