Soạn bài Hiền tài là nguyên khí quốc gia - Thân Nhân Trung - Ngữ văn 10

HIỀN TÀI LÀ NGUYÊN KHÍ QUỐC GIA - Thân Nhân Trung

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả.

- Thân Nhân Trung (1418-1499), tự Hậu Phủ, người làng Yên, huyện Yên Dũng (Bắc Giang)

- Ông đỗ Tiến sĩ năm 1469, là người nổi tiếng văn chương trong hội Tao đàn thời Hậu Lê, được Lê Thánh Tông tin dùng

2. Tác phẩm.

a, Hoàn cảnh sáng tác:

- Năm 1439 trở đi, nhà nước phong kiến triều Lê đặt ra lệ xướng danh, yết bảng, ban mũ áo, cấp ngựa, đãi yến và vinh quy bái tổ cho những người đỗ đạt cao.

b, Xuất xứ:

- "Hiền tài là nguyên khí quốc gia" được trích trong bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba.

c, Bố cục:

- Phần 1: Từ đầu.. làm đến mức cao nhất: Nêu lên giá trị của hiền tài với đất nước.

- Phần 2: Phần còn lại; nêu lên ý nghĩa của việc khắc bia, khắc tên người hiền tài.

d, Thể loại:

- Văn bia: Là loại văn khắc trên bia đá nhằm ghi chép những sự việc trọng đại, hoặc tên tuổi của những người có công lớn để lưu truyền cho đời sau.

e, Ý nghĩa nhan đề:

- Hiền tài là người tài cao, học rộng và có đạo đức.

- Nguyên khí là chất làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước, xã hội.

=> Vậy Hiền tài là nguyên khí quốc gia có nghĩa là: Hiền tài, chính là phần cốt lõi, chất ban đầu để làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước. Quốc gia có nhiều hiền tài và biết sử dụng hiền tài thì sẽ phát triển vững mạnh.

II. Tìm hiểu chi tiết.

1. Tầm quan trọng của hiền tài đối với quốc gia.

- Mệnh đề khẳng định: "Hiền tài là nguyên khí quốc gia" → người tài cao, học rộng là khí chất ban đầu làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước, xã hội. Hiền tài có quan hệ lớn đến sự thịnh suy của đất nước.

- Nhà nước đã từng trọng đãi hiền tài, làm đến mức cao nhất để khích lệ nhân tài, đề cao danh tiếng, phong tước cấp bậc, ghi tên ở bảng vàng, ban yến tiệc.

- Những việc đã làm chưa xứng với vai trò, vị trí của hiền tài, vì vậy cần phải khắc bia tiến sĩ để lưu danh sử sách.

2. Ý nghĩa, tác dụng của việc khắc bia ghi tên tiến sĩ.

- Khuyến khích nhân tài "khiến cho kẻ sĩ trông vào mà phấn chấn hâm mộ, rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua".

- Noi gương hiền tài ngăn ngừa điều ác, "kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó mà gắng".

- Làm cho đất nước hưng thịnh, bền vững dài lâu "dẫn việc dĩ vãng, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa danh tiếng cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước".

3. Bài học lịch sử rút ra từ việc khắc bia ghi tên tiến sĩ.

- Thời nào "hiền tài cũng là nguyên khí quốc gia" => phải biết quý trọng nhân tài.

- Hiền tài có mối quan hệ sống còn, thịnh suy của đất nước (triều đại Lê Thánh Tông rất quý trọng hiền tài, biết dùng nhân tài nên đây cũng là triều đại hoàng kim nhất trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam).

- Thấm nhuần quan điểm của nhà nước ta: Giáo dục là quốc sách, trọng dụng nhân tài.

=> Cần phải biết trọng dụng nhân tài, chú trọng giáo dục.

- Ngày nay các cấp chính quyền địa phương, nhà nước đều phải có những chính sách đãi ngộ, khuyến khích phát triển người tài, trán chảy máu chất xám. Vinh danh các thủ khoa đỗ đầu trong các kì thi.

III. Tổng kết.

1. Nội dung.

- Khích lệ kẻ sĩ đương thời rèn đức, luyện tài, đồng thời thể hiện tấm lòng của tác giả đối với đất nước.

- Đây cũng chính là bài học quý giá cho thế hệ mai sau

2. Nghệ thuật.

- Lập luận chặt chẽ.

- Luận điểm, luận cứ rõ ràng, lời lẽ sắc sảo, thấu tình đạt lý.

IV. Luyện tập.

1. Trong văn bản Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, hiền tài có vai trò quan trọng đối với đất nước?

=> Vai trò của hiền tài đối với đất nước:

- Hiền tài là những người học rộng, tài cao, thông minh, sáng suốt, đức độ, tài cao, khẳng định những người có tài cao, học rộng và có đạo đức chính là khí chất làm nên sự sống còn và phát triển xã hội.

- Một đất nước có hưng thịnh, phát triển hay lạc hậu thụt lùi đều phụ thuộc vào những người hiền tài. Như vậy muốn cho nguyên khí thịnh, đất nước phát triển thì không thể không chăm chút, bồi dưỡng nhân tài.

2. Ý nghĩa của việc khắc bia, ghi tên tiến sĩ trong văn bản "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia" đối với đương thời và các thế hệ sau?

=> Ý nghĩa việc khắc bia tiến sĩ:

- Khuyến khích hiền tài, kẻ sĩ nhìn vào đó để rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua.

- Ngăn ngừa điều ác, kẻ ác: Ý xấu được ngăn chặn, lòng thiện tràn đầy, kẻ ác lấy đó làm điều răn.

- Lấy dĩ vãng, chỉ lối tương lai, góp phần làm cho hiền tài nảy nở, đất nước hưng thịnh lâu dài, rèn danh tiếng cho sĩ phu, củng cố sức mạnh cho Nhà nước.

- Lưu danh hiền tài muôn đời, thể hiện sự coi trọng, đề cao hiền tài của "thánh minh".

- Để kẻ sĩ trông vào những gương hiền tài được lưu danh mà phấn chấn hâm mộ, rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua. Việc lưu danh bia đá không những để nêu gương mà còn để nhắc nhởvà kêu gọi kẻ sĩ tự rèn đức luyện tài, cống hiến cho đất nước.

-Hết-​