[Admin]

Theo hồi tưởng của nữ tác giả Phan Thị Thanh Nhàn, thi phẩm Hương thầm được bà sáng tác đúng mùa hoa bưởi (tháng 03) năm 1969 để ghi nhớ ngày cậu em Phan Hữu Khải (1953 - 1972) lên đường ra trận. Dạo ấy, nhà bà ở đê Yên Phụ, vườn sau có cây bưởi cứ tới mùa hoa lại tỏa hương ngào ngạt, em trai hay hái đầy rồi bỏ làn cho chị đi làm. Mà ở lớp cấp III có cô bạn thầm thương trộm nhớ người em ấy, nhưng chính cậu không hề biết, chỉ có người chị gái tinh ý đoán biết nên ra sức vun vén.

Trong cuộc thi thơ năm 1969-70 của tuần báo Văn Nghệ, thi phẩm Hương thầm đoạt giải nhì cùng các bài của Vương Anh và Bế Kiến Quốc (giải nhất là Phạm Tiến Duật lúc đó đang làm bộ đội Trường Sơn). Năm 1972, trong giai đoạn cam go của chiến dịch Quảng Trị, Hương thầm được Đài Tiếng nói Việt Nam soạn thành bản ngâm phát ra tiền phương. Chiến sĩ Phan Hữu Khải vội biên thư về bảo chị rằng đã nghe bài này, nhưng bà chưa kịp hồi âm rằng đây chính là món quà bà tặng cậu em thì Phan Hữu Khải đã hi sinh tại địa phận A Lưới.

Hương thầm kể mối tình tế nhị giữa một thiếu nữ với một chàng mà nhà hai đứa chỉ cách nhau có một cửa sổ, ở giữa có cây bưởi tỏa hương ngây ngất. Người trai ấy sắp lên đường ra trận, người con gái vội hái hoa bưởi giấu trong chiếc khăn tay đem tặng chinh nhân. Cho mãi đến lúc chia tay, cả hai vẫn không nói với nhau một lời, chỉ có hương bưởi ngan ngát theo chân người ra tiền phương.

Mặc dù được sáng tác từ rất sớm nhưng do những biến động xã hội mà thi phẩm hầu như chỉ được tiếp nhận trong tầng lớp chiến sĩ và thanh niên học sinh miền Bắc. Mãi tới năm 1984, trong giai đoạn Phong trào ca khúc chính trị đang lên, nhạc sĩ Vũ Hoàng đã phổ nhạc cho Hương thầm, hầu như được coi là tiếp bước thành công của Màu tím hoa sim. Nhờ vậy, Hương thầm lại được đưa vào sách giáo khoa trung học phổ thông thập niên 1980. Đồng thời, nguyên tác cũng được khắc lên đại thạch bi nghĩa trang liệt sĩ huyện A Lưới.

Bài thơ Hương Thầm

Cửa sổ hai nhà cuối phố

Không hiểu vì sao không khép bao giờ

Ðôi bạn ngày xưa học cùng một lớp

Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa

Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay

Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm

Bên ấy có người ngày mai ra trận

Họ ngồi im không biết nói năng chi

Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi

Nào ai đã một lần dám nói?

Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối

Anh không dám xin

Cô gái chẳng dám trao

Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao

Không giấu được cứ bay dịu nhẹ

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu

..

Anh vô tình anh chẳng biết điều

Tôi đã đến với anh rồi đấỵ..

..

Rồi theo từng hơi thở của anh

Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực

Anh lên đường hương sẽ theo đi khắp

Họ chia tay

Vẫn chẳng nói điều gì

Mà hương thầm thơm mãi bước người đi.


Phan Thị Thanh Nhàn

Bài thơ này đoạt giải nhì cuộc thi thơ của báo Văn nghệ năm 1969. Bài thơ đã được nhạc sĩ Vũ Hoàng phổ nhạc thành bài hát cùng tên.