HÒN ĐÁ Võ Quảng Trên chiếc bàn đặt chính giữa nhà có anh Đồng Hồ Báo Thức tích tắc ngày đêm. Có lúc anh nổi "reng" to. Tiếng "reng" đó càng to lúc về sáng. Đứa mê ngủ nhất cũng phải tỉnh giấc nhổm dậy. Chỉ vài phút sau đất trời bừng sáng mọi người trở lại làm việc. Đồng Hồ Báo Thức rất vui vì thấy mình được mọi người chú ý. Đứng phía sau Đồng Hồ Báo Thức có anh Lịch Treo. Anh Lịch Treo làm việc cũng cần mẫn, cũng chính xác không kém ông bạn đứng phía trước. Anh chỉ cho mọi người thấy rõ một ngày mới lại sang, ngày đó là ngày thứ mấy trong tuần, tuần đó là tuần thứ mấy trong tháng, tháng đó là tháng thứ mấy trong năm. Anh thầm nhắc mọi người phái cố gắng hoàn thành chương trình kế hoạch, buổi sớm là buổi đẹp nhất trong một ngày, mùa xuân là mùa đẹp nhất trong một năm. Anh Lịch Treo cũng thấy vui vì mình có ích lợi. Nằm ngay trước mặt anh Đồng Hồ Báo Thức và anh Lịch Treo có một hòn đá. Đó là anh Đá Cuội. Anh nhỏ bằng ba ngón tay, tròn tròn, bẹp bẹp, trông gồ ghề, màu xám tro, chẳng có gì đẹp cá. Anh Đồng Hồ Báo Thức và anh Lịch Treo rất ngạc nhiên vì thấy anh đến nằm ngay trước bàn, suốt cả ngày cứ nằm im. Chung quanh ai nấy đều làm việc. Ngay những vật bé tí như cái móc, sợi dây, cây kim, sợi chỉ.. cũng đều có một công việc dứt khoát. Những ai không làm gì phái tức khắc đi theo những xe đổ rác. Cũng có những vật tuy nằm im nhưng thực chất đang làm việc rất hăng như bức tranh, như pho tượng lo việc trang trí. Nhưng Đá Cuội không thể làm việc trang trí, vì màu sắc của anh không phải là màu sắc của đá hoa cương, hình dáng của anh không hề gợi hình ảnh một chim họa mi hay một bông hoa đẹp. Chợt một hôm anh Đá Cuội được đặt lên một mảnh lụa trắng, lại được đế vào một chiếc khay gỗ mới tinh. Anh Đá Cuội còn được nằm giữa hai lọ hoa, một lọ hoa cúc, một lọ hoa hồng. Những bông hoa rực rỡ tỏa hương ngào ngạt. Hương thơm tỏa ra xung quanh như thấm dần vào anh Đá Cuội. Anh Đá Cuội dần dần sáng lên. Anh Đông Hồ Báo Thức thấy vậy, liền hỏi: - Chúng ta đang sống bên cạnh nhau. Vậy xin hỏi: Anh có phải là anh Đá Cuội không? - Đúng thế. - Vậy anh từ đầu đến? - Tôi từ rừng đến. - Rừng đó ở đâu? - Ở xa đây, xa trên núi, về phương nam. Đi bộ phải mười ngày đường mới đến đó được. - Xa vậy, làm sao anh về đây được? - Tôi đang nằm dưới một gốc cây trên núi. Bỗng có nhiều anh bộ đội từ trong rừng đi ra. Một anh dừng lại đứng tựa vào gốc cây, nơi tôi đang nằm. Chợt có một tiếng hú vang dội trên trời cao. Tiếp theo là một tiếng nổ xé đất! Lửa cháy ào ào! Liền sau đó mọi vật chung quanh đều biến mất. Cây cao biến mất, chỉ còn lại cái gốc trơ trụi đen thui. Anh bộ đội vừa đứng bên gốc cây cũng biến mất. Nhiều anh bộ đội chạy đến tìm kiếm, gọi kêu. Chẳng thấy bóng dáng anh ấy đâu cả! Nhiều người la lên, tỏ vẻ thương tiếc. Mọi người đã rõ anh bộ đội đã tan ra thành khói, không còn để lại một dấu vết gì cả! Sau đó họ bàn nhau phái giữ lại cho anh một kỉ niệm. Họ đến đúng chỗ gốc cây, biết anh bộ đội đã chết ở đó. Họ thấy còn có tôi, liền nhặt tôi lên. - Nhặt anh lên? - Nhặt tôi lên vì tôi nằm cạnh người đã chết, xem tôi như vật còn lại của anh. - Họ bỏ tôi vào ba lô mang theo trên người. Tôi cùng họ hành quân. Có lúc họ móc tôi ra, đặt tôi trước mặt rồi nói nặng bàn tán. Cũng nhờ đó mà tôi hiểu ra nhiều việc. Tôi hiểu ra là một quả bom lửa của giặc đã ném xuống chỗ cây đa, vì giặc nghi nơi đó có cơ quan bộ đội đóng! Tôi về đây được là vì tôi đi theo một anh bộ đội, anh bộ đội đó đưa tôi đến đây, đây là nơi sinh ra của anh đội đã chết. Tôi về đây để giữ một kỉ niệm làm tròn nghĩa vụ, xứng đáng cho quê hương làng xóm nhớ đến anh! - Nghĩa vụ là thế nào? - Qua các câu chuyện của các anh bộ đội kể lại, tối biết anh xung phong đi đầu trong các trận đánh, anh từng công nhiều thương binh vượt suối trèo đèo. Ở trong nhà này anh rất yêu mẹ yêu cha, yêu anh em ruột thịt. Đối với mọi người anh biết quý trọng giúp đỡ, biết kính già yêu trẻ, làm tốt mọi việc mình làm. Anh lo tròn nghĩa vụ làm người.. Tôi về đây để gợi lại hình ảnh của anh, nhắc nhở chung quanh cần sống như người đã mất. Như vậy để làm gi - Để khỏi hổ thẹn với lương tâm, để không xấu hổ với người đã chết. Và đồng thời cũng để tạo được niềm vui, vì thấy mình cũng có làm tròn nghĩa vụ.
