855
2
Truyện Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa là tác phẩm đầu tay của nhà văn Đới Tư Kiệt, được xuất bản năm 2000, chuyển thể thành phim năm 2004. Đới Tư Kiệt sinh ra trong gia đình trí thức nên khi chủ tịch Mao khởi xướng cuộc cách mạng Văn Hóa, ông đã bị đưa về nông thôn cải tạo. Cũng chính vì thế, hơn ai hết ông hiểu rõ nỗi khổ về tinh thần và thể xác mà cuộc cách mạng Văn Hóa mang lại. Những nỗi đau đó được ông phác họa qua tác phẩm Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa.
(Nguồn ảnh: Internet)
Chủ đề của chuyện xoay quanh cuộc sống của 3 người Lạc, tôi (Mã) và cô bé thợ may trong cuộc cách mạng Văn Hóa. Lạc và tôi bị đưa lên núi Phượng Hoàng một vùng quê nghèo để cải tạo nhưng chớ trêu người vốn dĩ bị cải tạo lại đi cải tạo lại người khác. Lạc dùng tài lẻ kể chuyện của mình thu phục được trưởng làng cho phép các cậu lên huyện Vĩnh Kính xem phim về kể lại cho làng nghe thay cho công việc ngoài đồng. Chúng tôi kể những câu chuyện thú vị trong cuốn sách của Balzac và những nhà văn phương Tây nổi tiếng khác đã làm thay đổi cô bé thợ may. Từ một cô gái Lạc nhận xét rằng "không văn minh" mỗi ngày chỉ biết may quần áo, biết vài chữ bập bẹ trở thành một con người thú vị hơn, thường cùng Lạc và tôi vào huyện xem phim, đi chơi, cách ăn diện cũng khác (từ thắt bím tóc ra sau thành để xõa ngang vai), khi biết mình có thai cô đã quyết định bỏ nó đi để tránh những rắc rối cho cả cô và Lạc (ở Trung Quốc thời ấy 25 tuổi mới được phép cưới và phá thai là phạm pháp). Thậm trí đến cuối truyện cô đã quyết định rời quê lên thành phố bắt đầu cuộc sống khác mặc cho sự ngăn trở của người cha. Ông thợ may rất thích những câu chuyện trong sách phương Tây mà nhân vật tôi kể, thậm trí còn đưa những chi tiết mà mình đã được nghe kể rồi những bộ y phục.
Những con người tri thức trong cuộc cách mạng Văn Hóa bị đè ép, hành hạ cả về thể xác lẫn tinh thần, những cuốn sách phương Tây cướp được từ Bốn mắt, những bản nhạc của nhân vật tôi đã cứu bọn họ ra khỏi cuộc sống bế tắc, giải tỏa áp chế về tâm lý, là cách giải trí hữu ích sau ngày dài làm việc trong hoàn cảnh tồi tệ: Phải cõng những thùng phân đi qua những đường núi gồ ghề, khai thác trong mỏ quặng nhỏ. Đặc biệt, đây là nguồn tri thức duy nhất giáo dục, khai sáng, giải phóng cho họ và cả những người dân nơi đây ra khỏi gông cuồm vô hình trói buộc trong tình cảnh nghèo nàn, lạc hậu đến cả đồng hồ cũng không biết, đi chân đất và thắp sáng chủ yếu bằng đèn dầu. Nên cho dù bị cấm đoán thì con người trong thời đại này vẫn mong muốn có được tri thức, được tự do tìm hiểu những điều mới lạ có ích đến cuộc sống. Tác phẩm cũng là sự đối lập giữa hai nền văn hóa phương Đông và phương Tây, sự lạc hậu, nghèo nàn, bảo thủ đối trọng lại vẻ văn minh, tri thức, tiến bộ. Ngoài ra, đây còn là sự lên án gây gắt một chế độ chính trị đứng đầu một quốc gia nhưng lại đưa ra một cuộc cách mạng làm sói mòn chính tri thức dân tộc, những người tri thức bị áp chế, những người vô văn hóa, bảo thủ lại là nguồn lực chủ yếu của đất nước.
2. Những chi tiết về cách mạng Văn hóa
Đầu tác phẩm đã cho thấy rất nhiều chi tiết về cuộc cách mạng Văn Hóa này. Tri thức bị đày ải, miệt thị, không có giá trị điển hình như việc những thanh niên trí thức đều bị đưa về nông thôn để được "cải tạo bởi bần nông", ra lệnh đóng cửa hàng loạt trường đại học. Những sách về toán học, vật lý, hóa học đều bị bãi bỏ thay vào đó là những cuốn sách do Mao Trạch Đông và những người thân cận ông viết. Bài học chỉ giới hạn về các khái niệm cơ bản về kỹ nghệ và nông nghiệp, bìa sách bị thay bằng hình ảnh của người công nhân và nông dân. Lẽ đương nhiên là toàn bộ những gì liên quan đến phương Tây đều bị cấm. Nếu để ý kỹ hình ảnh chủ tịch Mao Trạch Đông được nhắc tới xuyên suốt tác phẩm với vẻ đầy tôn sùng: Lúc nghe tên bài hát Sonata of Mozart, trưởng làng đã có thái độ hồ nghi và giận dữ nhưng sau khi nghe thấy "Mozart tưởng nhớ Mao Chủ Tịch" thì thái độ dịu xuống và dân làng đều reo rang, hay trong diễn biến khác nhân vật tôi và Lạc đến Vực Ngàn Thước lừa ông cụ nói những bài dân ca cho Bốn Mắt thì cô bé thợ may đã may cho cậu bộ đồ giống của Mao chủ tịch, giả làm cán bộ và được ông niềm nở giới thiệu với người dân đến xay. Nói đúng hơn cuộc cách mạng này là công cụ đển thỏa mãn một con người độc tài, muốn thay thế mọi tôn giáo khác để trở thành một tín ngưỡng mới, vì thông qua đây, hình ảnh ông được phổ biến rộng khắp cả nước và nhân dân đều chỉ dám nhắc đến ông với những mỹ từ, niềm kính trọng vô hạn. Vì bị cấm đoán tiếp xúc với nền tri thức tiên tiến mà hành trình đi tìm tri thức cũng hết sức gian nan cơ cực, giá trị tri thức cao quý ban đầu đã biến mất. Tri thức cao quý nhưng họ chỉ có thể lén lút tìm hiểu, muốn có sách đọc phải đi lừa cả người già, thậm trí là làm hành động trộm cướp (trộm vali sách của bốn mắt), khi đánh nhau với đám con trai thích cô bé thợ may bị rơi cuốn sách, buộc lòng Mã phải đốt nó cùng toàn bộ sách khác để tránh phiền toái. Một điều mà chắc xã hội thời nào cũng có, đó là sự tha hóa, trưởng làng vì muốn chữa răng mà đe dọa Lạc, Mã, Bốn Mắt muốn trở về thành thị mà sửa đổi những bài ca dân gian theo hướng cách mạng hóa, đặc biệt là chi tiết uống máu bò đã đánh dấu quá trình triệt để tha hóa đó. Còn trưởng làng chỗ Bốn Mắt vì nhận tiền của mẹ cậu mà bắt chấp bày kế giết bò.
3. Nhân vật "sách".
Sách không phải là một nhân vật nhưng lại là một yếu tố chính làm nên mối liên hệ giữa các nhân vật bên trong câu truyện. Lạc, Mã và cô bé thợ may quen thân hơn nhờ các tác phẩm của Balzac. Khi nhìn lại những cuốn sách trong tác phẩm, điều bất ngờ sảy ra là nó không phải là những áng văn hay của Trung Quốc như Hồng Lâu Mộng, Tam Quốc Chí, Tây Du Ký.. mà là những cuốn sách nổi tiếng của hàng loạt những tên tuổi lừng danh như Balzac, Victor Hugo, Stendhal, Dusmas, Flaubert, Baudelaire, Romain Rolland, Rousseau, Tolstoy, Gogol, Dostoyevsky.. có thể đây chính là biểu hiện về sự chống đối về chính sách đóng cửa, bài ngoại của Mao Trạch Đông. Sách chính nguồn tri thức vô giá, ít ỏi trong thời buổi bấy giờ, là nguồn giải trí cứu rỗi cho Lạc và Mã ra khỏi chuỗi ngày tăm tối, giúp giải khai ra con người tìm ẩn bên trong cô bé thợ may, nguồn động lực lớn để cô tiến tới quyết định phá thai giữ trọn danh dự cho gia đình, Lạc và chính cô, một điều không thể quên ở cuối truyện chính là những lời trong sách giúp cô tìm được hướng đi mới từ bỏ sự nghèo nàn lạc hậu của cùng quên nghèo thẳng hướng nguồn tri thức mênh mông, tiến bộ nơi thành thị phồn hoa, cũng như giá trị đích thực nơi mỗi người con gái: "Cô ấy nói đã học được một điều từ Balzac: Rằng vẻ đẹp của phụ nữ là kho tàng vô giá". Nhưng ngược với những điều tích cực ở trên sách còn đem đến những rắc rối không nhỏ, nếu như số sách mà Lạc và Mã tàng trữ bị phát hiện thì rất có thể họ sẽ bị mang ra đấu tố và hứng chịu chế tài từ chính quyền, sống trong cảnh nơm nớp lo sợ mỗi ngày, vì có sách mà họ đánh đổi đi chính đạo đức cơ bản của một con người (hành động trộm sách, đánh nhau với người khác).
Tài liệu tham khảo:
Đới Tư Kiệt, Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa, 22/05/2021
https: //www. Dtv-ebook.com/doconline. Php? Hash=MTA3Njg=#epubcfi (/6/22[id9] ! 4/350/1: 1)
(Nguồn ảnh: Internet)
Chủ đề của chuyện xoay quanh cuộc sống của 3 người Lạc, tôi (Mã) và cô bé thợ may trong cuộc cách mạng Văn Hóa. Lạc và tôi bị đưa lên núi Phượng Hoàng một vùng quê nghèo để cải tạo nhưng chớ trêu người vốn dĩ bị cải tạo lại đi cải tạo lại người khác. Lạc dùng tài lẻ kể chuyện của mình thu phục được trưởng làng cho phép các cậu lên huyện Vĩnh Kính xem phim về kể lại cho làng nghe thay cho công việc ngoài đồng. Chúng tôi kể những câu chuyện thú vị trong cuốn sách của Balzac và những nhà văn phương Tây nổi tiếng khác đã làm thay đổi cô bé thợ may. Từ một cô gái Lạc nhận xét rằng "không văn minh" mỗi ngày chỉ biết may quần áo, biết vài chữ bập bẹ trở thành một con người thú vị hơn, thường cùng Lạc và tôi vào huyện xem phim, đi chơi, cách ăn diện cũng khác (từ thắt bím tóc ra sau thành để xõa ngang vai), khi biết mình có thai cô đã quyết định bỏ nó đi để tránh những rắc rối cho cả cô và Lạc (ở Trung Quốc thời ấy 25 tuổi mới được phép cưới và phá thai là phạm pháp). Thậm trí đến cuối truyện cô đã quyết định rời quê lên thành phố bắt đầu cuộc sống khác mặc cho sự ngăn trở của người cha. Ông thợ may rất thích những câu chuyện trong sách phương Tây mà nhân vật tôi kể, thậm trí còn đưa những chi tiết mà mình đã được nghe kể rồi những bộ y phục.
Những con người tri thức trong cuộc cách mạng Văn Hóa bị đè ép, hành hạ cả về thể xác lẫn tinh thần, những cuốn sách phương Tây cướp được từ Bốn mắt, những bản nhạc của nhân vật tôi đã cứu bọn họ ra khỏi cuộc sống bế tắc, giải tỏa áp chế về tâm lý, là cách giải trí hữu ích sau ngày dài làm việc trong hoàn cảnh tồi tệ: Phải cõng những thùng phân đi qua những đường núi gồ ghề, khai thác trong mỏ quặng nhỏ. Đặc biệt, đây là nguồn tri thức duy nhất giáo dục, khai sáng, giải phóng cho họ và cả những người dân nơi đây ra khỏi gông cuồm vô hình trói buộc trong tình cảnh nghèo nàn, lạc hậu đến cả đồng hồ cũng không biết, đi chân đất và thắp sáng chủ yếu bằng đèn dầu. Nên cho dù bị cấm đoán thì con người trong thời đại này vẫn mong muốn có được tri thức, được tự do tìm hiểu những điều mới lạ có ích đến cuộc sống. Tác phẩm cũng là sự đối lập giữa hai nền văn hóa phương Đông và phương Tây, sự lạc hậu, nghèo nàn, bảo thủ đối trọng lại vẻ văn minh, tri thức, tiến bộ. Ngoài ra, đây còn là sự lên án gây gắt một chế độ chính trị đứng đầu một quốc gia nhưng lại đưa ra một cuộc cách mạng làm sói mòn chính tri thức dân tộc, những người tri thức bị áp chế, những người vô văn hóa, bảo thủ lại là nguồn lực chủ yếu của đất nước.
2. Những chi tiết về cách mạng Văn hóa
Đầu tác phẩm đã cho thấy rất nhiều chi tiết về cuộc cách mạng Văn Hóa này. Tri thức bị đày ải, miệt thị, không có giá trị điển hình như việc những thanh niên trí thức đều bị đưa về nông thôn để được "cải tạo bởi bần nông", ra lệnh đóng cửa hàng loạt trường đại học. Những sách về toán học, vật lý, hóa học đều bị bãi bỏ thay vào đó là những cuốn sách do Mao Trạch Đông và những người thân cận ông viết. Bài học chỉ giới hạn về các khái niệm cơ bản về kỹ nghệ và nông nghiệp, bìa sách bị thay bằng hình ảnh của người công nhân và nông dân. Lẽ đương nhiên là toàn bộ những gì liên quan đến phương Tây đều bị cấm. Nếu để ý kỹ hình ảnh chủ tịch Mao Trạch Đông được nhắc tới xuyên suốt tác phẩm với vẻ đầy tôn sùng: Lúc nghe tên bài hát Sonata of Mozart, trưởng làng đã có thái độ hồ nghi và giận dữ nhưng sau khi nghe thấy "Mozart tưởng nhớ Mao Chủ Tịch" thì thái độ dịu xuống và dân làng đều reo rang, hay trong diễn biến khác nhân vật tôi và Lạc đến Vực Ngàn Thước lừa ông cụ nói những bài dân ca cho Bốn Mắt thì cô bé thợ may đã may cho cậu bộ đồ giống của Mao chủ tịch, giả làm cán bộ và được ông niềm nở giới thiệu với người dân đến xay. Nói đúng hơn cuộc cách mạng này là công cụ đển thỏa mãn một con người độc tài, muốn thay thế mọi tôn giáo khác để trở thành một tín ngưỡng mới, vì thông qua đây, hình ảnh ông được phổ biến rộng khắp cả nước và nhân dân đều chỉ dám nhắc đến ông với những mỹ từ, niềm kính trọng vô hạn. Vì bị cấm đoán tiếp xúc với nền tri thức tiên tiến mà hành trình đi tìm tri thức cũng hết sức gian nan cơ cực, giá trị tri thức cao quý ban đầu đã biến mất. Tri thức cao quý nhưng họ chỉ có thể lén lút tìm hiểu, muốn có sách đọc phải đi lừa cả người già, thậm trí là làm hành động trộm cướp (trộm vali sách của bốn mắt), khi đánh nhau với đám con trai thích cô bé thợ may bị rơi cuốn sách, buộc lòng Mã phải đốt nó cùng toàn bộ sách khác để tránh phiền toái. Một điều mà chắc xã hội thời nào cũng có, đó là sự tha hóa, trưởng làng vì muốn chữa răng mà đe dọa Lạc, Mã, Bốn Mắt muốn trở về thành thị mà sửa đổi những bài ca dân gian theo hướng cách mạng hóa, đặc biệt là chi tiết uống máu bò đã đánh dấu quá trình triệt để tha hóa đó. Còn trưởng làng chỗ Bốn Mắt vì nhận tiền của mẹ cậu mà bắt chấp bày kế giết bò.
3. Nhân vật "sách".
Sách không phải là một nhân vật nhưng lại là một yếu tố chính làm nên mối liên hệ giữa các nhân vật bên trong câu truyện. Lạc, Mã và cô bé thợ may quen thân hơn nhờ các tác phẩm của Balzac. Khi nhìn lại những cuốn sách trong tác phẩm, điều bất ngờ sảy ra là nó không phải là những áng văn hay của Trung Quốc như Hồng Lâu Mộng, Tam Quốc Chí, Tây Du Ký.. mà là những cuốn sách nổi tiếng của hàng loạt những tên tuổi lừng danh như Balzac, Victor Hugo, Stendhal, Dusmas, Flaubert, Baudelaire, Romain Rolland, Rousseau, Tolstoy, Gogol, Dostoyevsky.. có thể đây chính là biểu hiện về sự chống đối về chính sách đóng cửa, bài ngoại của Mao Trạch Đông. Sách chính nguồn tri thức vô giá, ít ỏi trong thời buổi bấy giờ, là nguồn giải trí cứu rỗi cho Lạc và Mã ra khỏi chuỗi ngày tăm tối, giúp giải khai ra con người tìm ẩn bên trong cô bé thợ may, nguồn động lực lớn để cô tiến tới quyết định phá thai giữ trọn danh dự cho gia đình, Lạc và chính cô, một điều không thể quên ở cuối truyện chính là những lời trong sách giúp cô tìm được hướng đi mới từ bỏ sự nghèo nàn lạc hậu của cùng quên nghèo thẳng hướng nguồn tri thức mênh mông, tiến bộ nơi thành thị phồn hoa, cũng như giá trị đích thực nơi mỗi người con gái: "Cô ấy nói đã học được một điều từ Balzac: Rằng vẻ đẹp của phụ nữ là kho tàng vô giá". Nhưng ngược với những điều tích cực ở trên sách còn đem đến những rắc rối không nhỏ, nếu như số sách mà Lạc và Mã tàng trữ bị phát hiện thì rất có thể họ sẽ bị mang ra đấu tố và hứng chịu chế tài từ chính quyền, sống trong cảnh nơm nớp lo sợ mỗi ngày, vì có sách mà họ đánh đổi đi chính đạo đức cơ bản của một con người (hành động trộm sách, đánh nhau với người khác).
Tài liệu tham khảo:
Đới Tư Kiệt, Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa, 22/05/2021
https: //www. Dtv-ebook.com/doconline. Php? Hash=MTA3Njg=#epubcfi (/6/22[id9] ! 4/350/1: 1)
