[Bài Thơ] Ức Trai Thi Tập - Nguyễn Trãi

30. Chu Công phụ Thành Vương đồ

Bấm để xem

Ý thân phụ chính, tưởng Chu Công,

Xử biến thùy tương Y Doãn đồng.

Ngọc kỷ di ngôn thường tại niệm,

Kim đằng cố sự cảm ngôn công.

An nguy tự nhiệm phò vương thất,

Tả hữu vô phi bảo thánh cung.

Tử Mạnh khởi năng chiêm phưởng phất,

Ủng Chiêu cẩn khả ấp dư phong.

Dịch nghĩa

Người làm công việc phụ chánh tốt đẹp nghĩ đến Châu Công

Xử sự ứng biến giống như Y Doãn

Lời bệ ngọc để lại luôn luôn để dạ

Những việc cũ ghi trong hòm vàng đâu dám lấy để xưng công?

Tự nguyện phò Vương thất lúc an nguy

Bên tả cũng như bên hữu, không phía nào là không giữ gìn cho Thánh chúa

Tử Mạnh phỏng có thể được xem tương tự như vậy chăng?

Việc phò Chiêu Đế cũng chỉ có thể đứng nhường dưới gió thôi.

 

31. Đề Bá Nha cổ cầm đồ

Bấm để xem

Chung Kỳ bất tác chú kim nan,

Độc bão dao cầm đối nguyệt đàn.

Tĩnh dạ bích tiêu lương tự thủy,

Nhất thanh hạc lệ cửu cao hàn.

 

32. Thứ vận Trần thượng thư đề Nguyễn bố chánh thảo đường

Bấm để xem

Nhất tâm báo quốc thượng hoàn hoàn,

Tiểu cấu mao đình thả tự khoan.

Vi tỉnh thối quy hoa ảnh chuyển,

Kim môn mộng giác lậu thanh tàn.

Cầm thư nhã thú chân kham thượng,

Tùng cúc hoan minh diệc vị hàn.

Hậu lạc tưởng tri chung hữu ý,

Hảo tương sự nghiệp bách niên khan.

Dịch nghĩa

Một lòng báo quốc vẫn còn đeo đẳng hăng hái

Dựng mái tranh để tự giải khuây

Từ chỗ vi tỉnh về thì bóng hoa đã chuyển

Tỉnh mộng kim môn ra thì đồng hồ lâu cũng đã cạn

Cái thú cầm thư trang nhã thật đáng chuộng

Lời hẹn vui với hoa lá cũng chưa nguôi

Vui sau (lo trước) tưởng cuối cùng cũng có ý

Đáng mang sự nghiệp trọn đời ra nêu gương về sau.

 

33. Thu dạ dữ Hoàng Giang Nguyễn Nhược Thủy đồng phú

Bấm để xem

Hồng diệp đôi đình trúc ủng môn,

Mãn giai minh nguyệt quá hoàng hôn.

Cửu tiêu thanh lộ tam canh thấp,

Tứ bích hàn cung triệt dạ huyên.

Thiên lại ngữ thu kinh thảo mộc,

Ngọc Thằng đê Hán chuyển càn khôn.

Cao trai độc tọa hồn vô mị,

Hảo bả tân thi hướng chí luân.

Dịch nghĩa

Lá đỏ chất đầy sân, trúc ôm cửa

Đầy thềm trăng sáng, đã quá hoàng hôn

Từ chín từng mây, những hạt móc trong thấm ướt ba canh

Bốn vách dế lạnh kêu suốt đêm

Tiếng trời nói thu đến làm kinh động cây cỏ

Sao Ngọc thằng xuống thấp gần sông Ngân hà, chuyển trời đất

Ngồi một mình trên phòng cao, không ngủ được

Hãy đem bài thơ mới nói đến chí mình.

 

34. Đoan ngọ nhật

Bấm để xem

Thiên trung cộng hỉ trị giai thần,

Tửu phiếm xương bồ tiết vật tân.

Tấn thiếp đương niên tư Vĩnh Thúc,

Trầm Tương để sự thán Linh Quân.

Tịch tà bất dụng ty triền tý,

Tùy tục liêu vi ngải kết nhân.

Nguyện bả lan thang phân tứ hải,

Tòng kim tháo tuyết cựu ô dân.

Dịch nghĩa

Giữa trưa cùng vui gặp ngày đẹp trời

Rượu xương bồ là món mới ngày tết

Nhớ năm ấy Vĩnh Thức đệ sớ

Việc trầm mình dưới sông Tương đáng than cho Linh Quân

Không dùng tơ ràng ở cánh tay để trừ tà

Theo phong tục tạm kết cây ngải bện thành hình nhân

Nguyện mang nước thang lan chia khắp bốn bổ

Từ nay rửa sạch cái dơ bẩn cũ cho dân.

 

35. Ngẫu thành (I)

Bấm để xem

Hỉ đắc thân nhàn quan hựu lãnh,

Bế môn tận nhật thiểu tương qua.

Mãn đường vân khí triêu phần bách,

Nhiễu chẩm tùng thanh dạ thược trà.

Tu kỉ đãn tri vi thiện lạc,

Trí thân vị tất độc thư đa.

Bình sinh vu khoát chân ngô bệnh,

Vô thuật năng y lão cánh gia.

Dịch nghĩa

Mừng được nhàn thân, chức quan rảnh rỗi

Trọn ngày đóng cửa, ít qua lại với ai

Hơi bốc đầy nhà vì xông gỗ bách buổi sáng

Tiếng reo của cây tùng làm rộn gối ngủ, đêm pha trà uống

Sửa mình chỉ biết làm điều thiện là vui

Lập thân chưa hẳn cần đọc nhiều sách

Bình sinh vu khoát quả là bệnh của ta

Vô phương chữa được mà lại thêm nặng theo tuổi già.

 

36. Thu dạ khách cảm (II)

Bấm để xem

Tây phong hám thụ hưởng tranh tranh,

Diêu lạc thanh bi cửu khách tình.

Hoàng diệp mãn đình thu quá bán,

Thanh đăng hòa vũ dạ tam canh.

Bệnh đa cốt sấu miên ưng thiểu,

Quan lãnh thân nhàn mộng diệc thanh.

Nhất niệm tức lai thiên niệm tức,

Kê trùng tự thử liễu tương tranh.

Dịch nghĩa

Gió tây lay động cây cối nghe tiếng rì rào

Tiếng buồn khiến đau lòng khách tha phương lâu ngày

Lá vàng rụng đầy sân, quá nửa mùa thu đã sang

Ánh đèn xanh hòa trong tiếng mưa đã ba canh

Bệnh nhiều, xương gầy nên mất ngủ

Rảnh việc quan, nhàn rỗi nên mộng cũng nhẹ nhàng

Dứt được một niềm suy tư, hẳn nghìn mối khác cũng dứt

Gà và bọ từ nay thôi chớ tranh nhau nữa

 

37. Tức sự

Bấm để xem

Tiểu tiểu hiên song nụy nụy lư,

Quan cư đốn giác loại u cư.

Thương ba giang thượng nhàn thùy điếu,

Lục thụ âm trung tĩnh khán thư.

Vũ quá tình lam khuy hộ dũ,

Phong lai tuyết lãng vũ đình trừ.

Ngọ song tiêu sái vô trần lụy,

Nhất phiến nhàn tâm nhiếp thái hư.

Dịch nghĩa

Hiện và song cửa nho nhỏ, mái lá thấp

Nhà quan bỗng thấy như nhà ẩn dật

Trên sông xanh màu sóng thong thả buông câu

Trong bóng cây màu lục ung dung đọc sách

Mưa tạnh bốc hơi bay qua cửa sổ

Gió thổi làm tuyết bay múa ở sân thềm

Nằm ở cửa sổ lòng nhẹ lâng lâng chẳng vướng lụy trần

Một tấm lòng nhàn nhã vượt lên tận cõi hư vô.

 

38. Thứ Cúc Pha tặng thi

Bấm để xem

Thái bình Thiên tử chính sùng văn,

Hỷ kiến hoàng kim lịch ngõa phân.

Mỹ ngọc bất lao cầu thiện giá,

Ỷ lan chung tự thổ thanh phân.

Tiện quân dĩ tác nghi đình phụng,

Quý ngã ưng đồng xuất tụ vân.

Lưỡng nhãn hôn hoa đầu cánh bạch,

Quyên ai hà dĩ đáp quân ân.

Dịch nghĩa

Thời thái bình vua chuộng văn chương là chính

Mừng thấy vàng được phân biệt với sỏi gạch

Ngọc tốt khỏi phiền đòi giá đắt

Lan quý cuối cùng cũng tỏa hương thơm

Mừng thấy người đã làm chim phượng ở triều đình

Thẹn cho bản thân tôi còn giống áng mây bay khỏi cửa động

Hai mắt đã hoa, đầu tóc đã bạc

Lấy gì mà đền đáp mảy may ơn vua?

 

39. Đề Thạch Trúc oa

Bấm để xem

Bàng thạch di tài trúc kỷ can,

Linh lung sắc ánh bích lang can.

Yên sao lộ trích y thường lãnh,

Địa cốt vân sinh chẩm điệm hàn.

U trí dĩ ưng trần ngoại tưởng,

Thanh tiêu hoàn ái tuyết trung khan.

Song tiền nguyệt bạch cung giai thưởng,

Thối thực liêu tương ngụ tạm hoan.

Dịch nghĩa

Dời mấy cây trúc đến trồng bên khóm đá

Ánh sáng long lanh chiếu như ngọc xanh biếc

Giọt sương trên ngọn lá cây khiến xiêm áo lạnh

Xương đất (đá trong đất) bốc hơi trong mây, khiến gối đêm cũng lạnh

Cảnh ý vị tưởng đang ở ngoài trần tục

Tính thanh tao lại khiến ưa nhìn ngắm cảnh trong tuyết

Trước song cửa trăng sáng cho ta thưởng thức vẻ đẹp

Sau bữa ăn, lấy chỗ nghỉ cũng tạm vui.