A. Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

*Nội dung về kinh tế - xã hội

- Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đối với sự phát triển xã hội ngày càng thể hiện rõ, bởi sự phát triển sản xuất của CNTB trong thế giới ngày nay với sự tham gia trực tiếp của giai cấp công nhân và các lực lượng lao động - dịch vụ trình độ cao lại chính là nhân tố kinh tế - xã hội thúc đẩy sự chín muồi các tiền đề của CNXH trong lòng CNTB.

- Đấu tranh chống chế độ bóc lột giá trị thặng dư trên phạm vi thế giới, phấn đấu cho việc xác lập một trật tự xã hội mới công bằng và bình đẳng

*Nội dung về chính trị xã hội

- Ở các nước TBCN, mục tiêu đấu tranh trực tiếp của giai cấp công nhân và lao động là chống bất công và bất bình đẳng xã hội. Mục tiêu lâu dài là giành chính quyền về tay giai cấp công nhân và nhân dân lao động,

- Ở các nước XHCN, sứ mệnh lịch sử giai cấp công nhân là lãnh đạo thành công sự nghiệp đổi mới, giải quyết thành công các nhiệm vụ trong thời kì quá độ lên CNXH, đặc biệt là xây dựng Đảng cầm quyền trong sạch, vững mạnh, thực hiện thành công sự nghiệp CNH, HĐH, đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững.

*Nội dung về văn hóa tư tưởng

Đấu tranh để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản, giáo dục nhận thức và củng cố niềm tin khoa học đối với lý tưởng, mục tiêu của CNXH cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động, giáo dục và thực hiện chủ nghĩa quốc tế chân chính giai cấp công nhân trên cơ sở phát huy chủ nghĩa yêu nước và tinh thần dân tộc

B. Điều kiện khách quan quy định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân:

- Do địa vị kinh tế của giai cấp công nhân quy định: GCCN đại diện cho PTSX tiên tiến, LLSX hiện đại, là lực lượng phá vỡ QHSX TBCN và giành chính quyền về tay mình, xây dựng CNXH

- Do địa vị chính trị- xã hội của giai cấp công nhân quy định: GCCN có được những phẩm chất của giai cấp tiên tiến: Tính tổ chức và kỉ luật, tự giác và đoàn kết trong cuộc đấu tranh tự giải phóng mình và giải phóng xã hội

C. Liên hệ sứ mệnh của giai cấp công nhân ở Việt Nam:

* Đặc điểm của giai cấp công nhân ở Việt Nam

- Giai cấp CNVN ra đời trước giai cấp tư sản vào đầu thế kỉ XX, là giai cấp trực tiếp đối kháng với tư bản thực dân. Giai cấp CNVN phát triển chậm vì sinh ra và lớn lên trong nước thuộc địa nửa phong kiến.

- Số lượng giai cấp CNVN ra đời còn ít

- Gắn bó mật thiết với các tầng lớp xã hội. Lợi ích giai cấp và lợi ích dân tộc gắn chặt với nhau

* Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân ở Việt Nam hiện nay

- Về kinh tế: GCCN VN với số lượng đông đảo có cơ cấu ngành nghề đa dạng, hoạt động trong lĩnh vực sản xuất và dịch vụ công nghiệp ở mọi thành phần kinh tế, chất lượng về kỹ thuật, công nghệ ngày một nâng cao à tăng năng suất lao động, chất lượng, hiệu quả. Tăng trưởng kinh tế + tiến bộ, công bằng xã hội, thực hiện hài hòa giữa lợi ích cá nhân – tập thể và xã hội

- Về chính trị-xã hội: Giữ vững bản chất giai cấp công nhân của Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tự diễn biến, tự chuyển hóa trong nội bộ

- Về văn hóa, tư tưởng: Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, dậm đà bản sắc dân tộc có nội dung cốt lõi là xây dựng con người mới XHCN, giáo dục đạo đức cách mạng, rèn luyện lối sống, tác phong công nghiệp, văn minh, hiện đại, xây dựng hệ giá trị và con người Việt Nam, hoàn thiện nhân cách

* Phương hướng, giải pháp xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam

- Giải pháp:

+ Nâng cao nhận thức, kiên định quan điểm giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiên phong là Đảng cộng sản Việt Nam

+ Xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh gắn với xây dựng và phát huy sức mạnh của liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và dội ngũ trí thức và doanh nhân dưới sự lãnh đạo của Đảng

+ Thực hiện chiến lược xây dựng GCCN lớn mạnh, gắn kết chặt chẽ với với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, CNH, HDH đất nước, hội nhập quốc tế

+ Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ mọi mặt cho công nhân, không ngừng trí thức hóa công nhân, đặc biệt là thế hệ công nhân trẻ

+ Xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh là trác nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội, và nỗ lực vươn lên của bản thân mỗi người công nhân

1) Quy luật hình thành, phát triển Đảng Cộng sản.

Đảng Cộng sản là đội tiên phong, là tổ chức chính trị cao nhất của giai cấp công nhân. Đảng Cộng sản bao gồm những người tiên tiến nhất của giai cấp công nhân và nhân dân lao động; đấu tranh triệt để và trung thành vì lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc. Đảng lấy chủ nghĩa Mác-Lênin làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động.

A) Đảng Cộng sản ra đời là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa Mác với phong trào công nhân.

+) Có áp bức giai cấp thì có đấu tranh giai cấp. Ngay từ khi mới ra đời giai cấp công nhân đã tiến hành những cuộc đấu tranh chống áp bức, bóc lột của giai cấp tư sản. Những cuộc đấu tranh ban đầu diễn ra lẻ tẻ và mang tính tự phát vì mục đích kinh tế, do thiếu một lý luận cách mạng và một tổ chức tiên phong lãnh đạo nên đều thất bại. Chính sự phát triển của phong trào công nhân đặt ra đòi hỏi phải có lý luận tiên tiến dẫn đường để tổ chức, giáo dục, giác ngộ giai cấp công nhân về sứ mệnh lịch sử của mình, để vạch cho giai cấp công nhân đường lối và phương pháp cách mạng khoa học. Chủ nghĩa Mác ra đời đã đáp ứng được đòi hỏi của phong trào công nhân.

+) Chủ nghĩa Mác ra đời đã nhanh chóng thâm nhập vào phong trào công nhân, trở thành hệ tư tưởng, vũ khí lý luận của giai cấp công nhân. Mặt khác, thông qua phong trào công nhân chủ nghĩa Mác được kiểm nghiệm, bổ sung, phát triển và ngày càng hoàn thiện. C) khi chủ nghĩa Mác ra đời chỉ có một bộ phận ưu tú nhất của giai cấp công nhân tiếp thu được nó. Bộ phận này đã tích cực truyền bá chủ nghĩa Mác vào phong trào công nhân, giáo dục, giác ngộ và tổ chức công nhân đấu tranh, Đảng Cộng sản ra đời từ quá trình hoạt động cụ thể ấy.

B) Đảng Cộng sản là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa Mác-Lênin với phong trào công nhân; nhưng trong mỗi nước, sự kết hợp ấy là sản phẩm của lịch sử, được thực hiện bằng những con đường đặc biệt, tuỳ theo điều kiện cụ thể. Ở nhiều nước thuộc địa, nửa thuộc địa, Đảng Cộng sản ra đời là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa Mác với phong trào công nhân và phong trào yêu nước.

2) Vai trò của Đảng Cộng sản trong quá trình thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân.

A) Đảng Cộng sản là nhân tố bảo đảm cho giai cấp công nhân hoàn thành thắng lợi sứ mệnh lịch sử của mình.

B) Đảng Cộng sản là lãnh tụ chính trị của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Nhờ có lý luận tiên phong của chủ nghĩa Mác-Lênin, Đảng đã vận dụng vào điều kiện cụ thể để đề ra đường lối chiến lược, sách lược, một cương lĩnh cách mạng đúng đắn cho cả quá trình cách mạng cũng như cho từng giai đoạn cách mạng.

C) Đảng Cộng sản đại biểu trung thành cho lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, vì vậy, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, giai cấp công nhân mới tập trung được sức mạnh trong nước và quốc tế trong cuộc đấu tranh thực hiện sứ mệnh lịch sử.

D) Đảng Cộng sản là bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân. Đây là nơi tổ chức, lôi cuốn, giáo dục, động viên giai cấp công nhân và các tầng lớp nhân dân lao động thực hiện cương lĩnh cách mạng đã đề ra.

Như vậy, chỉ có dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, giai cấp công nhân và nhân dân lao động mới có được sự thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động; mới chuyển từ đấu tranh tự phát sang đấu tranh tự giác, đảm bảo cho cách mạng xã hội chủ nghĩa thắng lợi.

a. Những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa xã hội:

Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, CNXH với tính cách là một chế độ xã hội ra đời và tồn tại ở giai đoạn đầu của hình thái kinh tế - xã hội CSCN. Do đó, so với các xã hội đã từng tồn tại trong lịch sử, CNXH có một số đặc trưng cơ bản sau:

- Một là, cơ sở vật chất của CNXH phải được tạo ra bởi một nền sản xuất tiên tiến, hiện đại.

- Hai là, CNXH từng bước xóa bỏ chế độ sở hữu TBCN đồng thời tiến hành thiết lập chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất.

- Thứ ba, CNXH tạo ra cách thức tổ chức lao động và kỷ luật lao động mới với năng suất cao.

- Bốn là, CNXH thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động.

- Năm là, nhà nước dưới CNXH là nhà nước mang bản chất giai cấp công nhân, nhưng cũng đồng thời mang tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc

- Sáu là, mục tiêu cao nhất của CNXH giải phóng và phát triển con người toàn diện.

B. Liên hệ các đặc trưng cơ bản của mô hình chủ nghĩa xã hội mà nhân dân ta đang xây dựng:

- Đặc trưng thứ nhất: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh

- Đặc trưng thứ hai: Do nhân dân làm chủ

- Đặc trưng thứ ba: Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu.

- Đặc trưng thứ tư: Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

- Đặc trưng thứ năm: Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện.

- Đặc trưng thứ sáu: Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển.

- Đặc trưng thứ bảy: Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo.

- Đặc trưng thứ tám: Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước trên thế giới.

a, Đặc điểm cơ bản của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

* Nội dung thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

- Trong lĩnh vực kinh tế: Trong thời kỳ quá độ lên CNXH cần thực hiện việc sắp xếp, bố trí lại các LLSX hiện có của xã hội; cải tạo QHSX cũ, xây dựng QHSX mới.

- Trong lĩnh vực chính trị: Đấu tranh chống lại những thế lực thù địch, chống phá sự nghiệp xây dựng CNXH; xây dựng, củng cố nhà nước và nền dân chủ XHCN ngày càng vững mạnh.

- Trong lĩnh vực tư tưởng – văn hóa: Khắc phục những tư tưởng và tâm lý có ảnh hưởng tiêu cực đối với tiến trình xây dựng CNXH; tiếp thu giá trị tinh hoa của các nền văn hóa trên thế giới.

- Trong lĩnh vực xã hội: Khắc phục những tệ nạn xã hội do xã hội cũ để lại; khắc phục sự chênh lệch phát triển giữa các vùng miền, bình đẳng xã hội; xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa người với người

* Đặc điểm cơ bản của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

- Về kinh tế: Thời kỳ quá độ là thời kỳ tất yếu còn tồn tại một nền kinh tế nhiều thành phần trong một hệ thống kinh tế quốc dân thông nhất.

- Về chính trị: Do kết cấu kinh tế của thời kỳ quá độ lên CNXH đa dạng, phức tạp, nên kết cấu giai cấp của xã hội trong thời kỳ này cũng đa dạng phức tạp.

- Về tư tưởng – văn hóa: Bên cạnh tư tưởng XHCN còn tồn tại những tư tưởng khác. Trên lĩnh vực văn hóa cũng tồn tại các yếu tố văn hóa cũ và mới, chúng thường xuyên đấu tranh với nhau

B, Liên hệ thực tiễn cách mạng nước ta hiện nay

+ Từ một nước nông nghiệp lạc hậu tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội không phải kinh qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa

+ Một thời kỳ cải biến cách mạng sâu sắc, toàn diện, triệt để nhằm xây dựng từ đầu một chế độ xã hội mới cả về lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng

+ Là sự nghiệp rất khó khăn, phức tạp, cho nên phải trải qua một thời kỳ quá độ lâu dài với nhiều chặng đường, nhiều hình thức tổ chức kinh tế, xã hội có tính chất quá độ

+ Tiếp thu, kế thừa những thành tựu mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học và công nghệ, để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế hiện đại

1, Đặc điểm quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa:

- Bỏ qua chế độ TBCN là con đường cách mạng tất yếu, khách quan, con đường xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH.

- Bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của QHSX và KTTT TBCN.

- Kế thừa những thành tựu mà nhân loại đạt được dưới chế dộ chủ nghĩa tư bản để phát triển xã hội, phát triển nhanh LLSX, xây dựng nền kinh tế hiện đại.

- Là thời kỳ rất khó khăn, phức tạp và lâu dài với nhiều chặng đường, nhiều hình thức tổ chức kinh tế xã hội có tính chất quá độ, đòi hỏi phải có quyết tâm chính trị và khát vọng lớn của toàn Đảng, toàn dân.

2, Đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa xã hội:

Có 6 đặc trưng cơ bản (1991):

- Do nhân dân lao động làm chủ.

- Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên LLSX hiện đại và chế độ công hữu về các TLSX chủ yếu.

- Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.

- Con người được giải phóng khỏi áp lực, bóc lột, bất công, làm theo năng lực, hướng theo lao động, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện cá nhân.

- Các dân tộc trong nước bình đẳng, đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ.

- Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân tất cả các nước trên thế giới.
Đã bổ sung và phát triển (2011):

- Đặc trưng thứ nhất: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh

- Đặc trưng thứ hai: Do nhân dân làm chủ

- Đặc trưng thứ ba: Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu.

- Đặc trưng thứ tư: Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

- Đặc trưng thứ năm: Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện.

- Đặc trưng thứ sáu: Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển.

- Đặc trưng thứ bảy: Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo.

- Đặc trưng thứ tám: Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước trên thế giới.

3, Phương hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay:

- Đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức, bảo vệ tài nguyên, môi trường.

- Phát triển nền KTTT định hướng XHCN.

- Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng con người, nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.

- Bảo đảm vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.

A. Quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin:

+ Về phương diện quyền lực: Dân chủ là quyền lực thuộc về nhân dân.

+ Về phương diện chế độ xã hội và trong lĩnh vực chính trị: Dân chủ là một hình thức hay hình thái nhà nước, là chính thể dân chủ hay chế độ dân chủ.

+ Về phương diện tổ chức và quản lý xã hội: Dân chủ là một nguyên tắc kết hợp với nguyên tắc tập trungà nguyên tắc tập trung dân chủ

B. Bản chất nền dân chủ xã hội chủ nghĩa:

- Về chính trị: Nền dân chủ XHCN đảm bảo quyền lực thực sự thuộc về nhân dân, là nền dân chủ của đại đa số nhân dân, vì lợi ích của đại đa số nhân dân đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản

- Về kinh tế: Nền dân chủ XHCN được xây dựng dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu của toàn xã hội

- Về văn hóa, tư tưởng: Những giá trị dân chủ, quyền lực của nhân dân được thể chế hóa thành pháp luật, hệ thống chính trị, nguyên tắc, mục tiêu và là động lực để phát triển

- Về xã hội: Nền dân chủ XHCN có sự kết hợp hài hòa về lợi ích cá nhân, tập thể, và của toàn xã hội

C. Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa:

- Về chính trị: Nhà nước XHCN mang bản chất của giai cấp công nhân, giai cấp có lợi ích phù hợp với lợi ích chung của quần chúng nhân dân lao động, nhà nước XHCN là đại biểu cho ý chí chung của nhân dân lao động.

- Về kinh tế: Bản chất của nhà nước XHCN chịu sự quy định của cơ sở kinh tế của xã hội XHCN, đó là quan hệ công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu. => không còn tồn tại quan hệ sản xuất bóc lột

- Về văn hóa, xã hội: Nhà nước XHCN được xây dựng trên nền tảng tinh thần là lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin và những giá trị văn hóa tiên tiến, tiến bộ của nhân loại, đồng thời mang những bản sắc riêng của dân tộc.

D. Mối quan hệ giữa dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước xã hội chủ nghĩa:

Giữa dân chủ XHCN và Nhà nước XHCN có mối quan hệ thống nhất, tác động qua lại lẫn nhau

+ Dân chủ XHCN là cơ sở, nền tảng cho việc xây dựng và hoạt động của nhà nước XHCN

+ Nền dân chủ XHCN kiểm soát hiệu quả quyền lực của nhà nước, ngăn chặn sự tha hóa của quyền lực nhà nước

+ Ra đời trên cơ sở nền dân chủ XHCN, nhà nước XHCN trở thành công cụ quan trọng cho việc thực thi quyền làm chủ của người dân

E. Liên hệ thực tiễn Việt Nam hiện nay

- Thực hiện dân chủ nhân dân là yêu cầu nhất quán của Đảng Cộng sản Việt Nam.

- Nội dung cơ bản của dân chủ xã hội chủ nghĩa là tất cả quyền lực thuộc về nhân dân.

- Ở Việt Nam, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa quản lý và vận hành nền kinh tế thị trường, bảo đảm đúng định hướng xã hội chủ nghĩa.

- Sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội là sự nghiệp của nhân dân, không có sự đoàn kết của nhân dân thì sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa sẽ thất bại.

- Xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng: Nhà nước pháp quyền XHCN mang bản chất giai cấp công nhân, gắn bó chặt chẽ với dân tộc, với nhân dân. Đảm bảo quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan nhà nước thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp

- Cải cách thể chế và phương thức hoạt động của Nhà nước:

+ Kiện toàn tổ chức, đổi mới phương thức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội đảm bảo là cơ quan quyền lực nhất của nhân dân

+ Xây dựng nền hành chính nhà nước dân chủ, trong sạch, vững mạnh, từng bước hiện đại hóa

Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong sạch, có năng lực:

+Nâng cao chất lượng dội ngũ cán bộ, công chức về bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, năng lực lãnh đạo, điều hành quản lý đất nước

+ Có chính sách đãi ngộ, động viên, khuyến khích cán bộ, công chức hoàn thành tốt nhiệm vụ

+ Loại bỏ, miễn nhiệm những người không hoàn thành nhiệm vụ, vi phạm kỷ luật, đạo đức công vụ-

- Đấu tranh phòng, chống tham nhũng

A. Cơ cấu xã hội-giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

* Khái niệm về cơ cấu xã hội- giai cấp: Cơ cấu xã hội-giai cấp: Là tổng thể các giai cấp, tầng lớp xã hội tồn tại khách quan trong một chế độ xã hội nhất định thông qua những mối quan hệ về sở hữu tư liệu sản xuất, về tổ chức quản lý quá trình sản xuất, về địa vị chính trị - xã hội.. giữa các giai cấp và tầng lớp đó

* Vị trí của cơ cấu xã hội – giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

- Cơ cấu xã hội - giai cấp là loại hình cơ bản và có vị trí quyết định nhất, chi phối các loại hình cơ cấu xã hội khác.

- Mặc dù cơ cấu xã hội - giai cấp giữ vị trí quan trọng song không được tuyệt đối hóa nó và xem nhẹ các loại hình cơ cấu xã hội khác

* Sự biến đổi của cơ cấu xã hội – giai cấp trong thời kỳ quá độ lên CNXH

- Cơ cấu xã hội-giai cấp biến đổi gắn liền và bị quy định bởi cơ cấu kinh tế của thời kỳ quá độ lên CNXH

- Cơ cấu xã hội-giai cấp biến đổi phức tạp, đa dạng, làm xuất hiện các tầng lớp xã hội mới

- Cơ cấu xã hội-giai cấp biến đổi trong mối quan hệ vừa đấu tranh vừa liên minh dẫn đến sự xích lại gần nhau giữa các giai cấp, tầng lớp cơ bản trong xã hội

B. Liên hệ thực tiễn Việt Nam

- Cơ cấu giai cấp, xã hội cũng vận động theo đúng quy luật: Sự biến đổi cơ cấu xã hội – giai cấp bị chi phối bởi những biến đổi trong cơ cấu kinh tế.

- Ở VN, chuyển mạnh sang cơ chế kinh tế nhiều thành phần định hướng XHCN dẫn đến sự hình thành một cơ cấu XH, giai cấp đa dạng.

- Quá trình biến đổi trong cơ cấu kinh tế kéo theo những biến đổi phức tạp, đa dạng diễn ra trong từng giai cấp, tầng lớp.

- Chính sự biến đổi phức tạp ấy là những yếu tố giúp cho nền kinh tế đất nước phát triển trở nên năng động, góp phần vào sự nghiệp đổi mới xây dựng, phương hướng kiên CNXH.

a, Khái niệm, đặc trưng cơ bản của dân tộc

- Dân tộc là quá trình phát triển lâu dài của xã hội loài người

- Trước cộng đồng dân tộc, loài người đã trải qua các hình thức cộng đồng từ thấp đến cao

* Dân tộc có thể hiểu theo nhiều nghĩa

- Thứ nhất: Dân tộc hay quốc gia dân tộc chỉ một cộng đồng người ổn định làm thành nhân dân một nước, một nền kinh tế thống nhất, quốc ngữ chung và có ý thức về sự thống nhất của mình, gắn bó với nhau bởi quyền lợi chính trị, kinh tế, truyền thống văn hóa và truyền thống đấu tranh chung trong suốt quá trình lịch sử lâu dài dựng nước và giữ nước dân một nước

Đặc trưng:

+ Có chung phương thức sinh hoạt kinh tế

+ Có lãnh thổ chung ổn định không bị chia cắt

+ Có sự quản lý của một nhà nước, nhà nước – dân tộc độc lập

+ Có ngôn ngữ chung của quốc gia làm công cụ giao tiếp trong xã hội và cộng đồng

+ Có nét đặc thù tâm lý biểu hiện qua nền văn hóa dân tộc và tạo nên bản sắc văn hóa riêng của nền văn hóa dân tộc

- Thứ hai: Dân tộc-tộc người, dung để chỉ một cộng đồng người có mối liên hệ chặt chẽ và bền vững, có chung sinh hoạt kinh tế, có ngôn ngữ riêng, văn hóa có những đặc thù; xuất hiện sau bộ lạc, bộ tộc và thể hiện thành ý thức tự giác tộc người của dân cư cộng đồng đó

Đặc trưng:

+ Cộng đồng về ngôn ngữ: Phân biệt các tộc người với nhau

+ Cộng đồng về văn hóa: Phản ánh truyền thống, lối sống, phong tục tập quán, tín ngưỡng tôn giáo của dân tộc đó

+ ý thức tự giác tộc người: Tiêu chí quyết định nhất để phân định một tộc người

B. Cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác Lênin

Trên cơ sở tư tưởng của C. Mác, Ph. Ăngghen về vấn đề dân tộc và giai cấp, cùng với sự phân tích hai xu hướng của vấn đề dân tộc, V. I. Lênin đã nêu ra "Cương lĩnh dân tộc" với ba nội dung cơ bản: Các dân tộc hoàn toàn bình đẳng; các dân tộc được quyền tự quyết; liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc

- Các dân tộc hoàn toàn bình đẳng.

+ Bình đẳng là quyền thiêng liêng của các dân tộc, là mục tiêu phấn đấu của các dân tộc, đảm bảo cho các dân tộc không phân biệt số đông, số ít, trình độ phát triển cao hay thấp đều có quyền lợi và nghĩa vụ ngang nhau, không có đặc quyền đặc lợi về kinh tế, chính trị, văn hóa, ngôn ngữ cho bất cứ dân tộc nào.

- Các dân tộc được quyền tự quyết.

+ Quyền tự quyết là quyền làm chủ của mỗi dân tộc, có quyền tự quyết định vận mệnh của dân tộc mình, quyền tự lựa chọn chế độ chính trị và con đường phát triển của dân tộc mình.

+ Quyền tự quyết có tính chất hai mặt. Một mặt, là quyền tự do phân lập về chính trị. Mặt khác, quyền dân tộc tự quyết còn là quyền tự nguyên liên bang với các dân tộc khác trên cơ sở bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ.

- Liên hiệp giai cấp công nhân của các dân tộc: Là tư tưởng cơ bản trong Cương lĩnh dân tộc

+ Liên hiệp công nhân các dân tộc thực chất là đoàn kết, thống nhất của lực lượng tiến bộ đấu tranh vì hòa bình, vì sự nghiệp giải phóng giai cấp và dân tộc.

* Liên hệ ở Việt Nam hiện nay

- Đặc điểm dân tộc ở Việt Nam hiện nay:

+ Thứ nhất, có sự chênh lệch về số dân giữa các tộc người.

+ Thứ hai, các dân tộc cư trú xen kẽ nhau.

+ Thứ ba, các dân tộc thiểu số ở Việt Nam phân bố chủ yếu ở địa bàn có vị trí chiến lược quan trọng.

+ Thứ tư, các dân tộc Việt Nam có trình độ phát triển không đồng đều.

+ Thứ năm, các dân tộc Việt Nam có truyền thống đoàn kết gắn bó lâu đời trong cộng đồng - quốc gia thống nhất.

+ Thứ sáu, mỗi dân tộc có bản sắc văn hóa riêng, góp phần tạo nên sự phong phú đa dạng của nền văn hóa Việt Nam thống nhất.

- Quan hệ dân tộc ở Việt Nam hiện nay:

+ Mối quan hệ giữa toàn bộ các tộc người với quốc gia - Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

+ Mối quan hệ giữa tộc người đa số và các tộc người thiểu số.

+ Mối quan hệ giữa các tộc người thiểu số với nhau ở trong và ngoài nước.

+ Mối quan hệ nội tộc người, bao gồm: Quan hệ nội tộc người trong nước và quan hệ với những người đồng tộc và thân tộc ở nước ngoài.

- Quan điểm chủ nghĩa Mac-Lenin trong việc giải quyết vấn đề dân tộc

+ Giải quyết vấn để dân tộc thực chất là xác lập quan hệ công bằng, bình đẳng giữa các dân tộc trong một quốc gia, giữa các quốc gia dân tộc trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội.

+ Trên cơ sở tư tưởng của C. Mác, Ph. Ăngghen về vấn đề dân tộc và giai cấp, cùng với sự phân tích hai xu hướng của vấn đề dân tộc, V. I. Lênin đã nêu ra "Cương lĩnh dân tộc" với ba nội dung cơ bản: Các dân tộc hoàn toàn bình đẳng; các dân tộc được quyền tự quyết; liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc

- Các dân tộc hoàn toàn bình đẳng.

+ Bình đẳng là quyền thiêng liêng của các dân tộc, là mục tiêu phấn đấu của các dân tộc, đảm bảo cho các dân tộc không phân biệt số đông, số ít, trình độ phát triển cao hay thấp đều có quyền lợi và nghĩa vụ ngang nhau, không có đặc quyền đặc lợi về kinh tế, chính trị, văn hóa, ngôn ngữ cho bất cứ dân tộc nào.

- Các dân tộc được quyền tự quyết.

+ Quyền tự quyết là quyền làm chủ của mỗi dân tộc, có quyền tự quyết định vận mệnh của dân tộc mình, quyền tự lựa chọn chế độ chính trị và con đường phát triển của dân tộc mình.

+ Quyền tự quyết có tính chất hai mặt. Một mặt, là quyền tự do phân lập về chính trị, có nghĩa là sự phân lập của các dân tộc với tư cách là một quốc gia dân tộc độc lập. Mặt khác, quyền dân tộc tự quyết còn là quyền tự nguyên liên bang với các dân tộc khác trên cơ sở bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ.

- Liên hiệp giai cấp công nhân của các dân tộc.

+ Đây là tư tưởng cơ bản trong Cương lĩnh dân tộc. Nó phản ánh bản chất quốc tế của phong trào công nhân, phản ánh sự thống nhất giữa sự nghiệp giải phóng dân tộc và giải phóng giai cấp. Nó đảm bảo cho phong trào dân tộc có đủ sức mạnh để giành thắng lợi.

+ Liên hiệp công nhân các dân tộc thực chất là đoàn kết, thống nhất của lực lượng tiến bộ đấu tranh vì hòa bình, vì sự nghiệp giải phóng giai cấp và dân tộc.

* Liên hệ việt nam

- Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc. Dân tộc Kinh là chủ yếu, các dân số còn lại là dân tộc ít người phân bố rải rác trên địa bàn cả nước. Đặc trưng nổi bật trong quan hệ giữa các dân tộc ở nước ta là sự cố kết dân tộc, hòa hợp dân tộc trong một cộng đồng thống nhất đã trở thành truyền thống, thành sức mạnh và đã được thử thách trong cuộc đấu tranh chống xâm lược, bảo vệ Tổ quốc, xây dựng đất nước qua mấy ngàn năm lịch sử cho đến ngày nay.

- Hình thái cư trú xen kẽ giữa các dân tộc ngày càng tăng, tuy trong từng khu vực nhất định có những dân tộc sống tương đối tập trung, nhưng không thành địa bàn riêng biệt.

- Tình hình chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế, văn hóa.. giữa các dân tộc, giữa các vùng dân cư là một đặc trưng cần được quan tâm nhằm khắc phục dần sự chênh lệch để thực hiện bình đẳng, đoàn kết dân tộc ở nước ta.

- Cùng với nền văn hóa cộng đồng, mỗi dân tộc trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam đều có đời sống văn hóa mang bản sắc riêng rất phong phú. Bởi vì bất cứ dân tộc nào dù nhiều người hay ít người, đều có nền văn hóa riêng, phản ánh truyền thống lịch sử, đời sống tinh thần, niềm tự hào dân tộc bằng những bản sắc văn hóa độc đáo.

* Nguồn gốc

- Nguồn gốc tự nhiên: Sự bần cùng về kinh tế, nạn áp bức về chính trị, sự hiện diện của những bất công xã hội cùng với những thất vọng, bất hạnh trong cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp bị trị - đó là nguồn gốc sâu xa của tôn giáo.

- Nguồn gốc nhận thức của tôn giáo: Chính là sự tuyệt đối hóa, sự cường điệu mặt chủ thể của nhận thức con người, biến cái nội dung khách quan thành cái siêu nhiên, thần thánh.

- Nguồn gốc tâm lý của tôn giáo: Tôn giáo tồn tại lâu đời trong lịch sử nhân loại, ăn sâu vào tiềm thức của con người. Những niềm tin tôn giáo ảnh hưởng sâu đậm trong nếp nghĩ, lối sống của một bộ phận con người trong xã hội qua các thế hệ đã trở thành kiểu sinh hoạt văn hóa tinh thần không thể thiếu của cuộc sống xã hội.

* Bản chất

- Chủ nghĩa Mác-Lênin cho rằng tôn giáo, tín ngưỡng là một loại hình thái ý thức xã hội phản ánh hư ảo hiện thực khách quan, chứa đựng những yếu tố tiêu cực, lạc hậu nhất định.

- Tôn giáo là một hiện tượng xã hội

- Văn hóa do con người sáng tạo ra. Con người sáng tạo ra tôn giáo vì mục đích, lợi ích của họ, phản ánh những ước mơ, nguyện vọng, suy nghĩ của họ.

* Nguyên tắc giải quyết vấn đề tôn giáo

- Tôn trọng, bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng và không tín ngưỡng của nhân dân.

- Khắc phục dần những ảnh hưởng tiêu cực của tôn giáo phải gắn liền với quá trình cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới.

- Phân biệt hai mặt chính trị và tư tưởng, tín ngưỡng tôn giáo và lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo.

* LIÊN HỆ THỰC TIỄN TÔN GIÁO Ở VIÊT NAM:

- Tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân, đang và sẽ tồn tại cùng dân tộc trong quá trình xây dựng CNXH ở nước ta.

- Đảng và Nhà nước thực hiện nhất quán chính sách đại đoàn kết dân tộc.

- Nội dung cốt lõi của công tác tôn giáo là công tác vận động quần chúng sống "tốt đời đẹp đạo", góp phần bảo vệ và xây dựng Tổ quốc theo định hướng XHCN.

- Công tác tôn giáo là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị.

- Mọi tín đồ đều có quyền tự do hành đạo tại gia đình và cơ sở thờ tự hợp pháp theo quy định của pháp luật.

- Các tổ chức tôn giáo được Nhà nước thừa nhận được hoạt động theo pháp luật và được pháp luật bảo hộ.

* Đặc điểm quan hệ dân tộc và tôn giáo ở Việt Nam:

- Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc, đa tôn giáo; quan hệ dân tộc và tôn giáo được thiết lập và củng cố trên cơ sở cộng đồng quốc gia - dân tộc thống nhất.

- Quan hệ dân tộc và tôn giáo ở Việt Nam chịu sự chi phối mạnh mẽ bởi tín ngưỡng truyền thống.

- Các hiện tượng tôn giáo mới có xu hướng phát triển mạnh làm ảnh hưởng đến đời sống cộng đồng và khối địa đoàn kết dân tộc.

* Định hướng giải quyết mối quan hệ dân tộc và tôn giáo ở Việt Nam hiện nay:

- Tăng cường mối quan hệ tốt đẹp giữa dân tộc và tôn giáo, củng cố khối địa đoàn kết toàn dân tộc và đoàn kết tôn giáo là vấn đề chiến lược, cơ bản, lâu dài và cấp bách của cách mạng Việt Nam.

- Giải quyết mối quan hệ dân tộc và tôn giáo phải đặt trong mối quan hệ với cộng đồng quốc gia - dân tộc thống nhất theo định hướng XHCN.

- Giải quyết mối quan hệ dân tộc và tôn giáo phỉ đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của nhân dân, quyền của các dân tộc thiểu số, đồng thời kiên quyết đấu tranh chống lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo vào mục đích chính trị.

* Ảnh hưởng của mối quan hệ đó đến sự ổn định chính trị - xã hội, độc lập, chủ quyền tổ quốc:

- Sự liên kết giữa dân tộc và tôn giáo trở thành xu thế nổi bật trong quá trình toàn cầu hóa ở Việt Nam.

- Sự gắn kết giữa dân tộc và tôn giáo tạo ra bản sắc văn hóa trước xu thế toàn cầu hóa.

- Các thế lực thù địch là lợi dụng tôn giáo, tộc người khuyến khích phá vỡ khối đại đoàn kết dân tộc

*Khái niệm gia đình: Gia đình là một hình thức cộng đồng xã hội đặc biệt, được hình thành, duy trì và củng cố chủ yếu dựa trên cơ sở hôn nhân, quan hệ huyết thống và quan hệ nuôi dưỡng, cùng với những quy định về quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình.

* Vị tí của gia đình trong xã hội

- Gia đình là tế bào của xã hội

- Gia đình là tổ ấm của mỗi thành viên

- Gia đình là cầu nối giữa cá nhân và xã hội

* Vai trò của gia đình được biểu hiện thông qua những chức năng của gia đình

* Chức năng cơ bản của gia đình

- Chức năng tái sản xuất ra con người

- Chức năng nuôi dưỡng, giáo dục

- Chức năng kinh tế và tổ chức tiêu dùng

- Chức năng thỏa mãn nhu cầu tâm sinh lý

* Cơ sở xây dựng gia đình trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội

- Cơ sở kinh tế - xã hội

+ Sự phát triển của LLSX và hình thành QHSX xã hội chủ nghĩa (cốt lõi là chế độ công hữu đối với tư liệu sản xuất chủ yếu) tạo cơ sở kinh tế cho việc xây dựng quan hệ bình đẳng trong gia đình và giải phóng phụ nữ trong xã hội.

+ Xóa bỏ chế độ tư hữu về TLSX chủ yếu là nguồn gốc của sự áp bức bóc lột và bất bình đẳng trong xã hội và trong gia đình.

-. Cơ sở chính trị - xã hội

+ Thiết lập nhà nước XHCN, là công cụ xóa bỏ luật lệ cũ ky, lạc hậu, giải phóng phụ nữ và bảo vệ hạnh phúc gia đình.

+ Vai trò của hệ thống pháp luật, trong đó có Luật Hôn nhân và Gia đình cùng với hệ thống chính sách xã hội đảm bảo lợi ích của công dân, các thành viên trong gia đình, đảm bảo sự bình đẳng giới..

- Cơ sở văn hóa

+ Nền tảng hệ tư tưởng chính trị của GCCN từng bước hình thành và giữ vai trò chi phối nền tảng văn hóa, tinh thần của XH, đồng thời những yếu tố văn hóa, phong tục tập quán, lối sống lạc hậu từng bước bị xóa bỏ.

+ Sự phát triển của hệ thống GD-ĐT, KH-CN góp phần nâng cao trình độ dân trí, kiến thức khoa học và công nghệ của xã hôi, làm nền tảng cho sự hình thành những giá trị, chuẩn mực mới, điều chỉnh các mối quan hệ gia đình trong quá trình xây dựng CNXH.

- Chế độ hôn nhân tiến bộ

+ Hôn nhân tự nguyện

+ Hôn nhân một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng

+ Hôn nhân được đảm bảo vệ pháp lý

* liên hệ vai trò bản thân

- Học tập và làm theo tấm gưing đạo đức Hồ Chí Minh

- Nghe lời cha mẹ ông bà trong công viêc

- Tham gia các hoạt động tập thể cùng gia đình do xã phường tổ chức

- Định hướng xây dựng gia đình phát triển kinh tế nâng cao đời sống

- Tiếp thu kiến thức xây dựng gia đinh nhân loại áp dụng cho gia đình bản thân

- Cùng gia đình xây dựng gia đình theo mô hình văn hóa

- Ứng xử, giao tiếp lễ phép với mọi người trong gia đình

- Tuyên truyền cái tốt để phát triển gia đình trong thời kì đổi mới

* Phương hướng xây dựng, phát triển gia đình ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội:

- Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao nhận thức của xã hội

Về xây dựng và phát triển gia đình Việt Nam.

Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền để các cấp ủy, chính quyền, các tổ chức

Đoàn thể từ trung ương đến cơ sở nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của gia đình và công tác xây dựng, phát triển gia đình Việt Nam hiện nay.

- Thứ hai, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, kinh tế hộ gia đình.

+ Xây dựng và hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế - xã hội.

+ Cần có chính sách kịp thời hỗ trợ các gia đình phát triển kinh tế, sản xuất kinh doanh.

+ Tích cực khai thác và tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ gia đình vay vốn ngắn hạn và dài hạn.

- Thứ ba, kế thừa những giá trị của gia đình truyền thống đồng thời tiếp thu

Những tiến bộ của nhân loại về gia đình trong xây dựng gia đình Việt Nam

Hiện nay.

Xây dựng và phát triển gia đình Việt Nam hiện nay vừa phải kế thừa và phát huy

Những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam, vừa kết hợp với những giá trị tiên tiến của gia đình hiện đại để phù hợp với sự vận động phát triển tất yếu của xã hội. Tất cả nhằm hướng tới thực hiện mục tiêu làm cho gia đình thực sự là tế bào lành mạnh của xã hội, là tổ ấm của mỗi người.

- Thứ tư, tiếp tục phát triển và nâng cao chất lượng phong trào xây dựng gia

Đình văn hóa.

Các tiêu chí xây dựng gia đình văn hóa phải phù hợp và có ý nghĩa thiết thực với

Đời sống của nhân dân, công tác bình xét danh hiệu gia đình văn hóa phải được tiến hành theo tiêu chí thống nhất, trên nguyên tắc công bằng, dân chủ, đáp ứng được nguyện vọng, tâm tư, tình cảm, tạo được sự đồng tình hưởng ứng của nhân dân.

Nói đến phong trào xây dựng gia đình văn hóa đã thực sự tác động đến nền tảng gia đình với những quy tắc ứng xử tốt đẹp, phát huy giá trị đạo đức truyền thống của gia đình Việt Nam bởi vậy chất lượng cuộc sống gia đình ngày càng được nâng cao.

=> Nên, phương hướng xây dựng để phát triển gia đình Việt Nam hiện nay cần tiếp tục nghiên cứu và nhân rộng xây dựng các mô hình gia đình văn hóa trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa với những giá trị mới, tiên tiến hơn cần tiếp thu và dự báo những biến đổi về gia đình trong thời kỳ mới, đề xuất hướng giải quyết những thách thức trong lĩnh vực gia đình.