Quốc Âm Thi Tập - Nguyễn Trãi - Page 9

Thùy Minh · 13 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 33

Sóng khơi ngại vượt bể triều quan,
Lui tới đòi thì miễn phận an.
Ghé cửa đêm chờ hương quế lọt,
Quét hiên ngày lệ bóng hoa tàn.
Đời dùng người có tài Y, Phó,
Nhà ngặt, ta bền đạo Khổng, Nhan.
Kham hạ hiền xưa toan lẩn được,
Ngâm câu: "danh lợi bất như nhàn".

Cước chú:
triều quan: quan lớn trong triều đình.
đòi thì: từ cổ - thuận ứng với thời thế, thuận theo thời.
miễn: chỉ cần
lệ: sợ ngại
Y, Phó: tức Y Doãn và Phó Duyệt - những người có tài bên TQ
Khổng, Nhan: Khổng Tử, Nhan Tử - ông tổ của đạo Nho; đạo Khổng Nhan là đạo Nho
kham hạ: từ "kham" mang nghĩa là "có thể", từ "hạ" mang nghĩa là "dưới". Do vậy, có thể thấy được các cách giải thích là "Chịu ở dưới", "chịu thua", "chịu ở địa vị thấp kém",
hiền: kẻ sĩ có tài, đức
toan: tính toán, lo toan
lẩn: ẩn, nấp, trốn, lưu tích còn trong lẩn quẩn/ luẩn quẩn, lẩn = trốn.
danh lợi bất như nhàn: đua chen danh lợi không bằng sống nhàn

Thùy Minh · 13 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 34

Yêu nhục nhiều phen vuỗn đã từng,
Lòng người sự thế thảy lâng lâng.
Chuộng thì nên ngõ, nhờn thì dái,
Trật chẳng hề âu, được chẳng mừng.
An lạc một lều dầu địch,
Thái bình mười chước ngại dâng.
No nao biết được lòng tri kỉ,
Vạnh non tây nguyệt một vầng.

Cước chú:
yêu nhục: <từ cổ> được mến trọng và bị ghét bỏ.
vuỗn: vẫn
thảy: hết thảy, tất thảy
lâng lâng: nhẹ nhàng, thanh thản, không vướng bận điều gì, không thấy quan trọng nữa.
chuộng: yêu chuộng
Chuộng thì nên ngõ, nhờn thì dái: Câu này ý nói, khi được ân sủng thì người đời thấy mình thông minh tài giỏi, đến lúc thất sủng thì họ lại thấy sợ hãi.
trật: mất; âu: lo; Ý câu: mất không lo, được cũng không mừng
lều dầu địch: làm, tạo tác, dựng (lều)
chước: mưu lược, kế sách
dâng: đgt. đưa lên, tiến hiến.
no nao: nọ nào, khi nào
vạnh: tròn và sáng
non tây: núi phía Tây

Thùy Minh · 13 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 35

Thế tình kháo uốn vuỗn bằng câu,
Đòi phận mà yên há thửa cầu?
Diếp còn theo tiên gác phượng,
Rày đà kết bạn sa âu.
Được thì xem áng công danh dễ,
Đến lẽ hay cơ tạo hoá mầu.
Kham hạ Trương Lương chăng khứng ở,
Tìm tiên để nộp ấn phong hầu.

Cước chú:
thế tình: tình đời, nói tắt của thế thái nhân tình
kháo: khéo
vuỗn: vẫn
bằng: như là, ngang với
câu: móc hình bán nguyệt khuyết
đòi phận: theo, tuỳ, thuận theo, tuỳ theo phận
thửa cầu: cái đang tìm kiếm
diếp: dịp: ngày trước, hồi trước
gác phượng: tức phượng các, có các nghĩa: lầu trong hoàng cung, trung thư sảnh, nhà quan ở trong kinh.
rày: giờ
sa âu: bãi cát, chim âu
áng công danh: cuộc công danh, lập công lấy danh tiếng
cơ tạo hoá: dịch chữ thiên cơ (ý nói chuyện cơ mật, hay ý trời)
mầu: kì diệu
kham hạ: từ "kham" mang nghĩa là "có thể", từ "hạ" mang nghĩa là "dưới". Do vậy, có thể thấy được các cách giải thích là "Chịu ở dưới", "chịu thua", "chịu ở địa vị thấp kém"
Trương Lương: tự là Tử Phòng, là văn thần có công giúp Lưu Bang đánh đổ nhà tần và thắng hạng vũ trong chiến tranh Hán Sở sáng lập ra nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc; ông không hưởng công danh mà cáo quan về ẩn
khứng: có thể, biểu thị sự đồng ý, thuận ứng, vui lòng, sẵn lòng làm gì.; chăng khứng ở: không đồng ý ở (làm quan)
tìm tiên: tìm đến cuộc sống thoát tục, lánh sự đời.

Thùy Minh · 13 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 36

Lọ chi thành thị, lọ lâm tuyền,
Được thú thì hơn, miễn phận yên.
Vụng bất tài, nên kém bạn,
Già vô sự, ấy là tiên.
Đồ thư bốn vách nhà làm của,
Phong nguyệt năm hồ khách nổi thuyền.
Cùng đạt dòm hay nơi có mệnh,
Đòi cơ tạo hoá mặc tự nhiên.

Cước chú:
lọ chi: <từ cổ> cần
lâm tuyền: rừng và suối, nơi ở ẩn.
thú: ý hướng, chỉ thú
vô sự: không có việc, nhàn nhã.
đồ thư: sách vở, thư tịch.
cùng đạt: bế tắc và hanh thông.
dòm: nhìn ra, xem ra
có mệnh: có số mệnh, vận số, theo khoa tử vi trong quan niệm truyền thống của người xưa.
đòi: theo, tuỳ, thuận theo, tuỳ theo
cơ tạo hoá: dịch chữ thiên cơ (ý nói chuyện cơ mật, hay ý trời)

Thùy Minh · 13 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 37

Một an một sách một con lều,
Song viết bao nhiêu mặc bấy nhiêu.
Tráu cúc thu vàng nẩy lác,
Sân mai tuyết bạc che đều.
Có con mới biết ơn cha nặng,
Dừng lộc thì hay nghĩa chúa nhiều.
Bấm trong nhàn nào thửa được,
Đầy song hoa nở, tiếng chim kêu.

Cước chú:
an sách: án sách, gác sách - nơi để sách
con lều: chiếc lều
song viết: của cải, tư nghiệp
tráu: bờ dậu, rào giậu bằng tre nứa; tráu cúc: bờ rào có trồng chen hoa cúc
lác: lác đác
nào: đâu, đâu có
thửa được: cái được
nào thửa được: nào có tính được, nào đếm xuể những cái mình có, ý muốn nói rất nhiều (hoa, tiếng chim ở câu dưới)

Thùy Minh · 14 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 38

Mấy phen lần bước dặm thanh vân,
Đeo lợi làm chi luống nhọc thân.
Nhớ chúa lòng còn đan một tấc,
Âu thì tóc đã bạc mười phân.
Đìa thanh, cá lội, in vầng nguyệt,
Cây tịnh, chim về, rợp bóng xuân.
Dầu phải dầu chăng, mặc thế,
Đắp tai biếng mắng sự vân vân.

Cước chú:
dặm thanh vân (thanh vân lộ): Hoạn lộ, con đường công danh, làm quan
luống: những là
đan: đỏ, son; (đan tâm: Lòng son) ;
tấc: tấc lòng; đan một tấc: Một tấc lòng son;
âu: có lẽ, xem ra
đắp tai: che tai, bịt tai
biếng mảng (có bản chép là biếng mắng ) : Lười nghe
vân vân: việc này việc khác

Thùy Minh · 14 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 39

Nối nghiệp tiên nhân đọc một kinh,
Chẳng ngờ bước tới áng công danh.
Cảm ân nỡ phụ muôn đời chúa,
Phải luỵ, vì nhân một chữ "đinh".
Vũ Tử lui tuy chịu dại,
Bá Di lánh mới nên thanh.
Xưa còn chép câu kinh để:
"Yên phận thì chăng nhục đến mình".

Cước chú:
tiên nhân: người đi trước
kinh: sách vở, kinh điển của nho gia
cảm ân: cảm vì ơn của chúa
nỡ phụ: đâu nỡ phụ lòng
lụy: bị trói vào, vướng vào
nhân: phạm trù đạo đức hạt nhân của Nho gia
đinh: chỉ việc biết chữ học hành nói chung.
Vũ Tử: tức Vũ Du Tự đời Đường, có họ với võ tắc thiên. Khi võ tắc thiên lên nắm quyền, du tự bỏ về làm ruộng. Sau Đường Trung Tông lên nối ngôi mời ông ra làm quan, ông vẫn không nhận.
Bá Di: Bá Di cùng Thúc Tề là hai người con nước vua cô trúc triều nhà Thương. Sau khi vua nước cô trúc chết, hai người nhường ngôi cho nhau. Sau khi chu Vũ Vương diệt nhà Thương, cả hai đều đi ở ẩn, vì không muốn hạ mình ăn thóc nhà Chu, hái rau vi ăn chống đói, sau chết trong núi thủ dương.
chăng: chẳng

Thùy Minh · 15 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 40

Làm người biết máy, khôn sao,
Lỗi thác ai vì mỗ chút nào.
Một phút khách chầy còn thấy hỏi,
Hai phen lần đến ắt chăng chào.
Cửa sày, giá nhơn nhơn lạnh,
Lòng bạn, trăng vặc vặc cao.
Lan huệ chẳng thơm thì chớ,
Nữa chi lại phải chốn tanh tao.

Cước chú:
biết máy: dịch chữ tri cơ, nghĩa là "biết được then máy (quy luật vận động) của đất trời
lỗi thác: sai nhầm
vì: nể, nể vì, vị nể
chầy: muộn
lần đến: dò đến, tìm đến
chăng chào: chẳng chào
sày: tiên sư, người dạy học.
giá: băng tuyết, dùng để dịch chữ "băng".
nhơn nhơn: ớn ớn, lạnh rợn rợn
nữa chi, nỡ chi:lại còn, hơn nữa, dùng để so sánh hơn.
tanh tao: mùi hôi của thịt và mỡ động vật. Ví với chốn chợ búa, tranh chấp bẩn thỉu, trong QATT thường trỏ chốn quan trường hay rộng hơn là trần thế

Thùy Minh · 15 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 41

Đổi lần đã mấy áng phồn hoa,
Dầu ngặt, ta vui đạo ta.
Sầm xem mai, hay tuyết đến,
Say thưởng nguyệt, lệ thu qua.
Ba thân hương hoả nhờ ơn chúa,
Một cửa "thi thư" dõi nghiệp nhà.
Thấy bể triều quan đà ngại vượt,
Trong dòng phẳng có phong ba.

Cước chú:
đổi lần: thay đổi theo lượt, biến thiên
ngặt: nghèo khó
sầm: thầm
lệ: sợ, ngại
ba thân: thân kiếp trước, hiện tại, và tương lai, dịch chữ tam
hương hoả: nhang và đèn, trỏ chung việc thờ cúng.
thi thư: Kinh thi, Kinh thư - sách vở Nho gia
dõi: theo, nối, tiếp nối, nối kế
phẳng: bằng

Thùy Minh · 16 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 42

Dưng dưng sự thế biếng đôi tranh,
Dầu mặc chê khen, mặc dữ lành.
Bói ở lần tìm non Tạ Phó,
Xin về xưa cổi ấn Ngu Khanh.
Láng giềng một áng mây bạc,
Khách thứa hai ngàn núi xanh.
Có khuở viếng thăm bạn cũ,
Lòng thơ ngàn dặm, nguyệt ba canh.

Cước chú:
dưng dưng: dửng dưng, không màng đến
biếng: lười, không muốn làm gì
đôi tranh: tranh giành, đôi co
bói ở: <từ cổ> dịch chữ bốc cư (bói chọn đất để ở), tên bài thơ nổi tiếng của Khuất Nguyên.
Tạ Phó: tức Tạ An (320 – 385), tự là An Thạch, hiệu Đông Sơn, người đời Đông Tấn. Trước khi ra làm quan, thời trẻ, Tạ An từng đi ở ẩn ở Cối Kê và Đông Sơn. Ông kết giao với nhiều danh sĩ đương thời bấy giờ như Chi Đạo Lâm, Vương Hy Chi, Tôn Xước, Lý Sung,...nhiều lần bàn luận thơ văn, sướng đàm lẽ huyền diệu hay ngao du sơn thuỷ. Đây chính là nhóm tác gia hay tụ họp tại Lan Đình.
Ngu Khanh: danh sĩ đời Chiến Quốc, người hàm đan, giỏi trù mưu tính kế, trước cuộc chiến ở trường bình từng chủ trương liên hiệp sở- nguỵ bức tần giảng hoà; giải vây thành hàm đan. Sau vì cứu nguỵ tướng nguỵ tề mà từ bỏ cao quan hậu lộc, rời nước triệu, rốt cuộc bị bức ở nước lương, phát phẫn mà viết ra sách Ngu Thị Chinh Truyện và Ngu Thị Xuân Thu
Hai câu luận: Nguyễn Trãi coi mây làm láng giềng, núi làm khách khứa
khuở: thuở

Thùy Minh · 16 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 43

Rồi hóng mát khuở ngày trường,
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương.
Thệu lệu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên đìa đã tịn mùi hương.
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.
Lẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân chàu đủ khắp đòi phương.

Cước chú:
rồi: rỗi rãi
khuở: thuở
ngày trường: ngày dài
hòe: cây hòe
thệu lệu/ thạch lựu: cây lựu
hiên: hiên nhà
thức đỏ: Màu đỏ
hồng liên: sen hồng
đìa: đầm, ao
tịn: hết
dắng dỏi: inh ỏi
cầm ve: tiếng ve như tiếng đàn
lầu tịch dương: lầu cao lúc chiều tà
chàu đủ: giàu đủ
đòi: nhiều

Thùy Minh · 17 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 44

Đói khó thì làm việc ngửa tay,
Chớ làm sự lỗi, quỷ thần hay.
Nhiều khôn chẳng đã bề khôn thật,
Trăm kháo nào qua chước kháo đầy.
Có của cho người nên quãng miệng,
Chẳng tham ở thế kẻo chau mày.
Bất nhân vô số nhà hào phú,
Của ấy nào ai từng được chầy.

Cước chú:
đói khó: đói nghèo, khó khăn
sự lỗi: việc sai lầm
thật: thật thà; ý nói khôn nhiều không bằng khôn cho thật
kháo: khéo; ý nói khéo nhiều không bằng khéo đầy đặn
quãng: hoang phí, rộng rãi, phóng khoáng.
ở thế: ở đời
chau mày: cau mày, bực bội, khó chịu
chày: lâu dài; ý hai câu kết: giàu có mà bất nhân (như bọn hào phú) thì sự giàu có ấy nào ai được lâu bền.

Thùy Minh · 18 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 45

Có xạ, tự nhiên mùi ngát bay,
Lọ là đứng gió xang tay.
Bánh lành trong lá ghe người thấy,
Tiền tốt ngoài biên hoà kẻ hay.
Mực thước thế gian dầu có phải,
Cân xưng thiên hạ lấy đâu tày.
Nhiều khôn, nhiều khó, lo cho nhọc,
Chẳng đã khôn ngay kháo đầy.

Cước chú:
xạ: mùi thơm tiết ra từ rốn con hươu xạ, nên còn gọi là xạ
lọ là: <từ cổ> cần gì phải, dịch chữ hà tất
xang: giăng tay, đưa tay lên
bánh lành: bánh ngon
ghe: nhiều, lắm
hòa: cả, tất cả, thảy
cân xưng: cái cân; vật gì nặng nhẹ biết ngay
tày: bằng
kháo: khéo léo

Thùy Minh · 18 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 46

Kẻ khôn thì bảo kẻ ngây phàm,
Nghề nghiệp cầm tay ở mới cam.
Nên thợ nên thày vì có học,
No ăn no mặc bởi hay làm.
Một cơm hai việc nhiều người muốn,
Hai thớ ba dòng hoạ kẻ tham.
Thấy lợi thì làm cho phải nghĩa,
Mựa tây mặt khiến miễn lòng đam.

Cước chú:
ngây: ngốc nghếch
phàm: tục, trần tục.
cam: đành phải hài lòng với việc gì đó.

thớ: thớ cây.
dòng: loại, nguồn
họa: ít
mựa: chớ, không
tây/tư: <từ cổ> riêng, cá nhân, trái với công
khiến: làm cho
miễn: lẫn, và, với
đam: say, mê, đắm, mê đắm.

Thùy Minh · 18 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 47

Tuy rằng bốn bể cũng anh tam,
Có kẻ hiền lành, có kẻ phàm.
Nhiều thốt đã đành nhiều sự lỗi,
Ít ăn thì lại ít người làm.
Xa hoa ở quãng nên khó,
Tranh cạnh làm hờn bởi tham.
Kia thẳng nọ dùi nào có đứt,
Người hơn, ta thiệt, mới hầu cam.

Cước chú:
anh tam: anh em
thốt: nói (thưa thốt)
quãng: câu này ý nói có của cho người khác thì sẽ có lúc người khác lại cho mình, sống rộng rãi thì không lo chết đói, lúc khó khăn cũng sẽ có người giúp mình.
tranh cạnh: giành nhau
hờn: giận
thẳng: căng, trái với dùi (chùng)
cam: đành

Thùy Minh · 20 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 48

Lộc trời cho đã có ngần,
Tua hay thửa phận, chớ còn nằn.
Chàu nhiều của, con chẳng có,
Sống hơn người, mệnh khó khăn.
Hễ kẻ danh thơm hay được phúc,
Mấy người má đỏ phải nhiều lăn.
Vắn dài, được trật dầu thiên mệnh,
Chạy quấy làm chi cho nhọc nhằn.

Cước chú:
ngần: hạn, giới hạn của số lượng hay mức độ nào đó.
tua: nên
hay: biết
thửa phận: phận mình
nằn: kỳ kèo, lưu tích còn trong nằn nì; chớ còn nằn: chớ có nằn nì thêm
chàu: giàu
má đỏ: dịch chữ hồng nhan
lăn: vất vả, trong lăn lóc
vắn dài: ngắn dài; được trật: được mất

Thùy Minh · 20 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 49

Việc ngoài hương đảng chớ đôi co,
Thấy kẻ yêng hùng hãy dịn cho.
Dợ nọ có dùi nào có đứt,
Cây kia toan đắn lại toan đo.
Chớ đua huyết khí nên hận,
Làm trật lòng người những lo.
Hễ kẻ làm khôn thì phải khó,
Chẳng bằng vô sự ngáy pho pho.

Cước chú:
hương đảng: làng xóm quê hương
yêng hùng: anh hùng (nói kiểu mỉa mai)
dịn: nhịn
dợ: dây chão; dùi: chùng
trật: mất
ngáy pho pho: ngủ ngáy, ý nói vô tư.

Thùy Minh · 20 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 50

Điền địa nhà ta thấy đầy,
Tạo tình những ước được lâu ngày.
Xuân qua còn bảo con đòi cuốc,
Hạ đến đà cho kẻ khác cày.
Cốc lại thửa làm càng tổn thiệt,
Ích chi còn muốn nhọc chân tay?
Ruộng nương là chủ, người là khách,
Đạo đức lành, ấy của chầy.

Cước chú:
đầy: nhiều
tạo tình: <từ cổ> lập tâm, nảy ra ý nghĩ.
con đòi: người ở, giúp việc
cốc/giác: hiểu, biết, trong giác ngộ
thửa làm: việc mà mình đã thực hiện
chầy: lâu dài

Thùy Minh · 21 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 51

Bậu bạn cùng nhau nghĩa chớ vong,
Người kia phú quý nỡ quên lòng?
Đứt vàng chăng trớ câu Hy Dịch,
Khinh bạc màng ngâm thơ Cốc phong.
Quân tử nước giao, âu những lạt,
Hiền nhân rượu thết, lọ là nồng!
Một phen bạn đến còn đằm thắm,
Hai bữa mừng nhau, một mặt không.

Cước chú:
bậu bạn: bạn bè
vong: mất đi
trớ: làm trái; chăng trớ: chẳng làm trái
Hy Dịch tức Chu Dịch: sách dịch, trong trong những kinh điển quan trọng của nho gia.
màng: mong, muốn
Cốc phong: thơ về người đàn ông phụ bạc vợ.
giao: giao đãi, giao tiếp, giao thiệp, giao tế.
âu: có lẽ; lạt: nhạt
lọ: đâu cần

Thùy Minh · 21 Tháng năm 2023

Bảo kính cảnh giới 52

Chép hết bao nhiêu sự thế ưa,
Ai ai đà biết được hay chưa?
Kim ngân ấy của người cùng muốn,
Tửu sắc là nơi nghiệp há chừa?
Thế sự trai yêu thiếp mọn,
Nhân tình cái nhớ chồng xưa.
Chẳng say, chẳng đắm là quân tử,
Người hiểm lòng thay, hãy sá ngờ!

Cước chú:
sự thế: sự việc trên đời
ưa: thích, mến
kim ngân: tiền, vàng
nghiệp: hành động, việc làm. Hành động về thân gọi là thân nghiệp hành động về lời gọi là khẩu nghiệp hay ngữ nghiệp hành động về ý gọi là ý nghiệp
há: nào có, có lẽ đâu, liệu có phải.
cái: âm cổ của gái, giống cái, con gái nói chung.

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Đọc bài trong phần "Thông tin" nha!

Những người đang xem chủ đề này

Các chủ đề tương tự

Xu hướng nội dung

Chia sẻ trang này