[Tủ Sách Lịch Sử] Nhiếp Chính Ỷ Lan - Quỳnh Cư

Nhiếp chính Ỷ Lan

Tác giả: Quỳnh Cư

NXB: NXB Phụ Nữ

Danh mục sách:

Văn học Việt Nam, Lịch sử - Hồi kí

Sách này được thực hiện theo dự án SÁCH HIẾM – SỐ 04/2015

Bởi các thành viên Diễn đàn Gác Sách:

Chủ dự án: Kem Dâu

Chụp ảnh: Chim Cụt

Đánh máy

Kem Dâu: Trang 1-35, 156 –171 (Chương 1 + 7)

Timbuondoncoi: Trang 36-55 (Chương 2)

H. Y: Trang 56-75 (Chương 3)

MotKeVoDanh: Trang 76-95 + Ngochoa_248: Trang 96-115 (Chương 4)

Crawling0805: Trang 116-135 (Chương 5)

Nhã Du: Trang 136-155 (Chương 6)

Giới thiệu​

 

Chương một

Bấm để xem

Lại một mùa xuân nữa trôi qua trên đất Thổ Lỗi. Xuân đã qua và cũng qua rồi những ngày hội hè tưng bừng, nhưng lòng Yến1 chưa dứt những rung động thầm kín của tuổi mười tám. Yến đã trở về vơi nương dâu, trở về với việc tằm tang khó nhọc mà tâm hồn còn náo nức với những bài ca quen thuộc của ngày hội vui. Yến thường ôn lại sự tích ly kỳ của chùa Dâu để cho lòng đỡ trống trải, cô đơn.

[1] Tên thực của Ỷ Lan là Lê Thị Yến, quê ở làng Thổ Lỗi, sau đổi là Siêu Loại – Thuận Thành – Hà Bắc, nay thuộc Gia Lâm, Hà Nội.

Thời ấy – Yến nhớ lại – Bên kia sông Thiên Đức2thuộc bờ Bắc, trong chùa Linh Quang có sư Khâu Đà La lập am truyền đạo, bên này sông ở làng Mãn Xá có gia đình Tu Định vừa sinh con gái đầu lòng đặt tên là Man Nương. Ngay từ nhỏ Man Nương đã nổi tiếng xinh đẹp, đoan trang nên ông bà Tu Định yêu quý như báu ngọc. Tu Định vốn rất phục "phép màu" của sư Khâu Đà La nên khi con gái đã lớn, ông bà cho Man Nương thụ giáo Khâu Đà La. Một lần, Khâu Đà La hành pháp trở về thấy Man Nương ngủ ởcửa phòng "vô ý" bước qua. Thế là Man Nương mang thai. Thấy trong người khác lạ, Man Nương lo sợ về thưa thực với cha mẹ, ông bà Tu Định nổi giận tức tốc sang tận nơi Khâu Đà La ở để trách cứ về việc làm vô đạo ấy. Khâu Đà La thanh minh rằng Man Nương có thai là do "người, trời hợp khí". Khâu Đà La an ủi ông bà Tu Định không nên áy náy, bận tâm vì chuyện ấy. Vì thương cái thai, Man Nương chịu đựng sự dè bỉu, khinh miệt của dân làng. Yến mủi lòng rơm rớm nước mắt, thương cô gái nhẹ dạ, bỗng lâm vào cảnh ngang trái. Mười bốn tháng sau, đúng trưa ngày mồng tám tháng tư, Man Nương sinh con gái. Vừa ra đời đứa trẻ được phủ đầy ánh hào quang rực rỡ. Theo lời cha, Man Nương ôm con đến chùa trao trả cho nhà sư. Khâu Đà La liền mang đứa con đến trước cây Dung thụ già, gõ vào thân cây và đọc kệ. Cây bỗng nẻ toác cho sư đặt đứa trẻ vào. Sau đó, cây khép lại và nở hoa. Hương hoa thơm ngào ngạt lan tỏa khắp các làng xa. Khi Man Nương tê tái trở về, Khâu Đà La cho nàng cái gậy của mình và dặn rằng: "Khi nào gặp hạn hán kéo dài, cứ lấy gậy cắm xuống đất sẽ có nước". Ít năm sau, trời giáng tai họa gây ra nạn hạn hán kéo dài, khiến dâu, lúa cả vùng chết khô, dân làng lâm vào nạn đói khủng khiếp. Man Nương nhớ lại chuyện đau lòng cũ, nhớ đến lời sư Khâu Đà La dặn, đem cây gậy cắm xuống đất, thành tâm cầu trời phun nước cứu dân, cứu hoa màu. Lời cầu nguyện ấy được ứng nghiệm. Tự nhiên từ lòng đất theo mũi gậy, nước phun lên chảy ròng rã ngày đêm, cứu cho khắp vùng khỏi nạn hạn hán. Mấy năm sau, trời như thử lòng người, lại gây trận lũ lớn. Sau nhiều ngày mưa to, gió lớn, các cánh đồng lúa, hoa màu bị ngập chìm. Nhiều nhà cửa bị đổ sập, nhiều gia đình không chỗ nương thân. Mưa bão lớn đến nỗi, cây Dung thụ già cũng bị trốc rễ, đổ xuống, bị nước cuốn đi, trôi ra sông Dâu3. Đến địa phận chùa Dâu, cây Dung thụ xoay ngang, không trôi nữa. Dòng nước lũ bị cây Dung thụ chắn ngang, lồng lộn réo lên như thác, khiến dân chúng vô cùng khiếp sợ. Cả tổng cử những trai tráng khỏe mạnh hợp sức kéo cây, thông dòng chảy. Nhưng vô ích. Cây Dung thụ vẫn trơ ra chẳng chuyển rời, gây hãi hùng cho dân chúng. Một ngày, Man Nương ra sông tham dự cuộc đọ sức chống lũ của trai tráng. Thấy Man Nương bên bờ, bỗng cây Dung thụ rập rình như vẫy gọi, như mừng rỡ. Nhớ chuyện xưa, Man Nương ném dải yếm ra sông. Lập tức cây Dung thụ ngoan ngoãn trôi vào bờ. Dòng sông không bị vật cản, băng băng chảy đi, nhanh chóng rút nước từ các cánh đồng ngập úng, hoa màu được cứu thoát. Trận lũ lụt hãi hùng qua đi, từ đó, nhân dân lập đền thờ Man Nương và lấy ngày mùng tám tháng tư làm ngày hội chùa Dâu.

[2] Sông Đuống.

[3] Một nhánh của song Đuống xưa, nay đã bị lấp.

Hội chùa Dâu năm nay, vua Lý Thánh Tông4 sắp trẩy thuyền rồng về dự để cầu tự, vì đã 40 tuổi mà chưa có con trai nối dõi. Trai tráng kể cả ông già bà cả được điều ra sông Dâu khơi bến, tu sửa lại ngôi chùa và dựng ly cung5.

[4] Lý Thánh Tông làm vua từ 1054 đến 1072.

[5] Cung xây dựng làm nơi nghỉ trên đương vua đi thăm các hạt.

Rồi đêm đêm dường như cả làng tập hát, múa. Chờ ngày nhà vua ngự giá. Ai cũng náo nức. Hơn ai hết, mụ Độc – dì ghẻ của Yến -túi bụi chăm chút cho đứa con riêng. Mụ đã cho người ra tận Thăng Long mua cho Chinh những bộ quần áo đắt tiền và cả đôi giày đẹp nhất. Mụ cũng không quên sắm cho mụ những bộ váy quý. Hai mẹ con cả ngày lúi húi ngắm vuốt và hồi hộp chờ đợi.

Ngày dân làng Thổ Lỗi nóng lòng chờ đợi đã đến. Sau hơn một tuần trăng, đoàn thuyền của vua Lý Thánh Tông từ sông Nhị Hà vào sông Thiên Đức rẽ sang sông Dâu đúng dịp hội Chùa. Dân chúng Thổ Lỗi và các vùng lân cận, mặc những bộ quần áo đẹp nhất, đổ ra đứng đông đặc hai bên bờ ngồi ngự câu để đón vua. Không thấy cảnh chen lấn, xô đẩy ồn ào như mỗi khi có đông người tụ tập. Ai nấy đều hướng về con thuyền lớn đang đủng đỉnh ngược dòng. Thuyền vua đi đến đâu, dân chúng vỗ tay hát những bài hát chúc hỗ, theo nhịp tiếng sênh phách lách tách của những lệnh trưởng6 đứng điều khiển thủy thủ bơi chèo. Đoàn thuyền của vua từ từ trườn trên mặt sông như được tiếng hát của dân chúng đưa đi. Không khí càng trở nên tưng bừng khi đoàn thuyền rồng dừng lại ở bến đá, gần ly cung mới dựng. Chiêng trống ầm ầm nổi lên, át hẳn tiếng hát, khi nhà vua dẫn đầu các đại thần và lính thị vệ bước lên bến. Cảm động trước tấm thịnh tình của dân chúng, đáng lẽ vua vào ly cung nghỉ ngơi nhưng vua đổi ý đi dạo một lượt trong chùa, cố ý để dân chúng được tiếp kiến. Một cuộc bơi trải của dân chúng trong làng được tổ chức ngay trên bến sông. Tiếng reo hò, tiếng chiêng, trống rung trời chuyển đất. Dưới rừng cờ phướn người người chen vai thích cánh nét mặt hoan hỉ. Trên các ngả đường dẫn về chùa, khách thập phương vẫn kìn kìn đổ về như những dòng thác. Trong gian nhà rạp mới dựng xung quanh chùa, nghệ nhân các làng kết nghĩa với nhau, chén nước đưa mời, miếng trầu trao tay sửa soạn vào cuộc thi hát để chọn người tốt giọng kể sự tích chùa Dâu đêm ấy. Những ai từng nghe danh Yến chợt sững sờ vì không thấy người con gái tài sắc ấy. Đội hát Thổ Lỗi cử người đi tìm Yến.

[6] Người cầm lệnh chỉ huy chèo thuyền cho đều và nhịp nhàng.

Vua Lý Thánh Tông cũng giống với các vua Lý đời trước, tuy đóng đô ở Thăng Long nhưng tình cảm thường gắn bó với đồng ruộng và thương dân. Vì vậy, đến mùa xuân vua thường về phủ Thiên Đức7 xem hội hè, lễ Phật, xem cấy lúa, đánh cá; mùa hè thì xem gặt hái, nghỉ mát và tu dưỡng.

[7] Nay là vùng Từ Sơn.

Chuyện xưa kể về vua Lý Thánh Tông rằng: Một hôm hoàng hậu Mai Thị mơ thấy mặt trăng vào bụng, nhân đấy có mang. Ngày 25 tháng 2 năm Thuận Thiên thứ 14 (1023), hoàng hậu sinh vua ở cung Long Đức, năm năm sau, Thánh Tông được lập làm thái tử. Lớn lên, Thánh Tông thông kinh truyện, sành âm luật, sở trường về võ lực, tỏ ra là một người thông minh xuất chúng. Trước khi lên làm vua, Thánh Tông ở cung Long Đức 27 năm. Cung xây ở ngoại thành, nên ở đấy, vua dễ dàng thấu hiểu các việc trong dân gian, biết được nỗi đau khổ vất vả của dân. Hơn thế, hiểu được các ẩn tình trong thiên hạ. Bởi vậy, khi làm vua, Lý Thánh Tông thông cảm được lòng dân, hiểu được cảnh đói rét, nỗi oan uổng, sự bất công ở các miền thôn dã. Chính vì vậy, vị vua có đầu óc tự cường, tự lập, người đã đặt quốc hiệu là Đại Việt, có hoài bão xây dựng một quốc gia hùng mạnh, có danh ngang với "nước Thiên Tử", ấy cũng là vị vua tự coi mình là cha mẹ dân và hết lòng thương dân. Một lần ngự ở điện Thiên Khánh để xử kiện, nhà vua đã tỏ rõ lòng thương dân của mình. Khi xử kiện, con gái vua là công chúa Đông Tiên đứng hầu ở bên cạnh. Phạm nhân là một chàng trai trẻ, chàng phạm tội chỉ vì không hiểu luật. Nhà vua gọi chúa ngục lại chỉ vào con gái mình mà nói rằng:

- Ta yêu con ta cũng như các bậc cha mẹ trong thiên hạ yêu con cái họ. Trăm họ không biết nên tự phạm vào luật pháp, ta rất thương xót. Từ nay, các tội bất kỳ nặng nhẹ cần răn dạy kỹ lưỡng và nhất nhất đều phải khoan giảm. Và nhà vua đã tha bổng cho người con trai nọ.

Lần khác, gặp ngày trời rất lạnh, nghĩ đến dân, vua chạnh lòng nói với tả hữu:

- Ta ở trong thâm cung sưởi lò than, mặc hồ cừu, mà khí lạnh còn thế này, huống hồ những kẻ bị giam trong ngục thất, xiềng xích khổ đau, ngay gian chưa định, bụng không cơm no, thân không áo ấm, một khi gặp cơn gió lạnh thổi há chẳng bị chết rét ư? Ta rất đỗi thương xót.

Nói rồi vua sai tả hữu đem chăn chiên trong kho ban phát cho tù nhân và mỗi ngày phải cho tù nhân ăn hai bữa cơm, và vua xuống chiếu miễn cho cả nước một nửa số tiền thuế năm đó.

Ngoài việc thực hiện nền chính trị nhân đạo thân dân ấy, vua Lý Thánh Tông còn là người rất mê đạo Phật. Vua đã cho xây rất nhiều chùa chiền và là người sáng lập ra phái Phật giáo Thảo Đường8.

[8] Thảo Đường là tên một nhà sư học đạo ở Chiêm Thành. Vốn không thỏa mãn với hai phái thiền học cũ: Phái Ti–niĐa–lưu–chi và phái Vô ngôn thông, lại thấy Thảo Đường đem vào Phật giáo một khuynh hướng mới, vua Lý Thánh Tông đem Thảo Đường về Thăng Long. Thảo Đường sửa chữa tập ngữ lục của một vị Tăng lục Việt Nam tại triều, lập ra một môn học mới. Lý luận của Thảo Đường thỏa mãn sự đòi hỏi của vua Lý Thánh Tông muốn phát triển ý thức dân tộc, muốn độc lập, tự cường, chống sự xâm lăng của Bắc Tống. Lý luận của Thảo Đường một phái mới, hợp hòa với Khổng học, tạo nên sự đồng nhất theo một quan điểm chung mà xã hội thời Tống tìm thấy con đường của thiền học Việt Nam, thống nhất ý chí và hành động của giới tu hành, thứ dân nhằm xây dựng một nước Đại Việt hùng mạnh.

Thảo Đường vì vậy được vua tôn làm Quốc sư và Tổ sư của phái thiền học mới .

Đem vào Phật giáo một khuynh hướng mới. Khác với triều đại trước, Lý Thánh Tông đem đạo vào đời, mà cuộc đời ấy theo nhà vua, phải lấy việc phụng sự dân tộc, lấy sự đồng tâm nhất trí làm mục đích để tập trung vào hành động thiết thực, cứu thế bằng đức tin. Vua đã tìm thấy trong Phật học Thảo Đường triết lý sinh thành dưỡng dục theo nghĩa dài lâu, nối tiếp là phương tiện dạy cho dân hiểu mình là ai, lấy ý chí tự cường để thắng số mệnh, phụng sự cho sự phồn vinh bền vững của quốc gia. Theo vua, Phật không có phương Nam, phương Bắc, người ta không cần khốn khổ tìm ở đâu xa, mà chính ở ngay tâm mình, ở đức tin của mình9. Chính tinh thần ấy đã làm cho Phật giáo thời Lý Thánh Tông phù hợp với hoài bão xây dựng một nước Đại Việt cường thịnh sánh với Tống triều. Cũng do vậy dân chúng Đại Việt sớm thấy nguồn cảm hứng vừa sâu rộng vừa cao siêu của mình ở tình yêu hiện thực và đại đồng Phật giáo, ở lòng từ bi bác ái cứu khổ cứu nạn, cứu vớt chúng sinh. Nhân dân đến với đạo, không phải vì chán ngán cuộc đời mà vì muốn sống cuộc đời cao cả, là đời sống tâm linh. Những nhà tu thời Lý không phải là những người chán đời đi ở ẩn mà là những ngườixuất thế để nhập thể, những người có học vấn muốn giúp đời và giúp người. Vì vậy ở đời Lý, người tu hành xuất hiện khắp nơi. Chùa và đình mọc lên khắp trong nước. Kiến trúc chùa chiền thời ấy rất giản dị, dịu mát ẩn dưới bóng đa linh thiêng và tôn kính.

[9] Quan điểm này được tóm tắt thành thơ:

"Chân như đạo Phật rất màu

Tâm trung chữ hiếu, niệm đầu chữ nhân

Hiếu là đức độ dâng thân

Nhân là cứu vớt trầm luân muôn loài

Linh thiêng ngàn mắt, ngàn tay

Cũng trong một điểm linh đài mà ra

Xem xong biến nước Nam ta

Phổ môn có đức Phật bà Quan Âm

Niệm ngài thì niệm ở tâm.."

Nhìn những ngôi chùa giản dị ấy, người ta có cảm giác như những chiếc áo nâu non của các cô gái ngoại vi thành Thăng Long.

Về chùa Dâu lần này, ngoài việc cầu tự, nhà vua còn đem theo một số đại thần giỏi giang nhất triều, trong đó có thái sư Lý Đạo Thành10, quan thiếu bảo Lý Thường Kiệt để nghe ngóng dân tình, xem đức rộng của vua có thấm nhuần trong muôn dân không? Trước nghi lễ đón rước đầm ấm mà cung kính của dân chúng lây cái vui của ngày Hội chùa, nhà vua cảm thấy lòng thư thái.

[10] Ngang tể tướng đời sau.

Sáng ấy, sau khi vào đàn cúng, cầu mong sinh được hoàng tử nối dõi theo nghi lễ trang trọng nhất của Phật giáo, Lý Thánh Tông đã cùng quần thần đi giữa biển người đến khu vực dành riêng cho mình xem cuộc rước Phật. Vua đảo mắt nhìn dân chúng đông đặc hai bên đường chờ xem các làng rước ba bà Pháp Vũ, Pháp Lôi và Pháp Điện về chùa Dâu để hội với chị cả là Phật mẫu Man Nương. Đám đông dân chúng bỗng chỉ trỏ nghiêng ngó. Vua đưa mắt nhìn về hướng ấy. Từ xa, vua đã nhìn thấy đám rước Phật dày đặc cờ biển, bát bửu, tàn vàng rùng rình chuyển động theo nhịp chiêng trống. Khi đám rước đến gần, vua nhìn rõ sau dãy cờ biển là đoàn người cả nam lẫn nữ mặc áo trắng dài, phủ ngoài là áo cộc tay nẹp đỏ, mang gậy, uốn mình theo một vũ khúc nhanh mạnh.

Vua hỏi Lý Đạo Thành đứng sau:

- Tích này nghĩa là gì, quan thái sư?

Lý Đạo Thành vội thưa:

- Tâu bệ hạ! Đây là đoàn 32 người múa gậy nhằm dẹp lối, vì hội tắm Phật năm nào cũng đông.

Đoàn múa gậy đi qua, viên thủ hiệp xuất hiện, mặc áo mớ ba, oai phong lẫm liệt, đang chỉ huy mấy trăm nam nữ cũng ăn mặc đồng phục vừa đi vừa nhảy múa thật đẹp mắt. Đoàn rước tiếp tục diễu qua. Nhưng vua Lý Thánh Tông không còn chăm chú xem như trước, vì nhà vua chợt nhớ tới một việc khác.

Hòi sáng, trước khi rời ly cung đi cúng Phật, viên nội giám tin cẩn đã làm lễ triều kiến kể lại buổi hát về tích chùa Dâu mà viên quan ấy đã được xem. Viên nội giám đặc biệt nhắc đến một cô gái có sắc đẹp tuyệt vời, hoàng hậu Thượng Dương11cũng khó sánh, đã được chọn vào đội hát. Viên nội giám có ý khuyên nhà vua nên chọn tuyển người con gái ấy vào cung. Nhà vua chưa có ý định ấy nhưng cũng muốn được trông thấy nàng. Vì vậy, viên quan nội giám được phái đi tìm kiếm và lúc này đã trở lại. Lách qua đám thị vệ, viên quan đến trước mặt vua, nói nhỏ:

[11] Vợ vua Lý Thánh Tông.

- Tâu bệ hạ! Thần đã đi khắp hội vui mà vẫn không tìm thấy cô gái ấy. Xin bệ hạ nán chờ hội thi hát đêm nay, chắc sẽ gặp.

Vua mỉm cười, mặt ánh lên nét rạng rỡ:

- Chỉ vì việc nhỏ ấy mà khanh phải vất vả, trẫm miễn cho khanh.

Lúc ấy, đám rước cũng đã vào chùa. Nhà vua ngỏ ý muốn được đi xem phong cảnh trong vùng. Vốn chuộng võ nghệ lại là người giản dị, vua thân đi bộ cùng các quan văn võ ngược bờ sông Dâu. Vua cho phép dân chúng không phải nghênh đón. Dọc đường đi mọi người vẫn vừa tung hô vừa ca hát. Ra khỏi địa phận chùa Dâu, vua đột ngột dừng lại phóng tầm mắt say ngắm những đồi dâu xanh ngắt, trải rộng đến tận chân trời. Dưới nắng sớm vàng óng, ngàn dâu như được dát một lớp vàng mỏng. Quan quân và dân chúng cũng dừng lại. Cũng như vua, họ xuýt xoa trước vẻ đẹp thần tiên của thiên nhiên.

Chợt vua vẫy quan thái sư lại gần rồi vừa chỉ vào nương dâu trước mặt vừa nói:

- Hình như có người đang hái dâu phải không?

Hàng ngàn cặp mắt nhìn theo hướng vua chỉ. Dân chúng đã nhận ra cô gái hái dâu quen thuộc. Cô ngừng bứt dâu, đứng dựa vào gốc cây lan ngắm nhìn nhà vua và đoàn người. Thái sư Lý Đạo Thành tâu vua:

- Muôn tâu bệ hạ, đúng là trên ấy có người đang hái dâu, lại là con gái. Thần nhìn thấy rất rõ.

Là người nặng lòng thương dân lại thích xem xét mọi ẩn tình trong dân, vua nói, giọng rầu rầu:

- Trẫm đoán chắc phải là con nhà bần hàn nên trong lúc cả làng đi tụ tập dự hội, riêng người con gái đó phải lam lũ hái dâu. Trẫm muốn biết tường tận về người con gái ấy và sẵn lòng giúp đỡ.

Lệnh vua chưa được thi hành, bỗng có một người đàn bà đứng tuổi ăn mặc đỏm dáng dắt theo cô con gái tuổi chừng đôi tám, ăn vận cực kỳ sang trọng, lách đám đông tiến đến trước mặt vua sụp lạy:

- Muôn tâu bệ hạ. - Giọng mụ như có điều gì oan ức – Đứa con gái hái dâu hèn mọn ấy là chị con bé tốt nết đang quỳ cạnh thần thiếp, ngay trước mặt rồng. Thần thiếp thương hai đứa con như nhau nhưng tính nết chúng khác nhau. Con bé này – mụ chỉ vào cô gái đang quỳ - tên là Chinh ngoan ngoãn, hiếu thảo, công, dung, ngôn, hạnh đủ cả. Còn con bé kia tên là Yến, cứng đầu cứng cổ. Sáng nay thần thiếp răn bảo nó đi đón bệ hạ nhưng nó một mực cưỡng lời. Xem vậy, bệ hạ việc chi phải nhọc lòng để mắt đến nó.

Người đàn bà đó chính là mụ Độc. Vua cho hai mẹ con mụ đứng dậy rồi yên lặng quan sát họ. Chinh làm bộ e lệ vê áo, nép sát vào người mẹ nhưng đôi mắt đảo đưa, cánh mũi sư tử phập phồng. Ngược lại, mụ Độc hau háu nhìn vua, mắt sáng lên, mặt mày rạng rỡ. Từ sáng qua đến giờ mụ không bỏ lỡ một cơ hội nào để theo sát vua, không ngờ có dịp may đến thế. Mụ rình đón từng cử chỉ của vua và lúng túng chưa biết tâu tiếp thế nào để làm đẹp lòng vua. Bỗng mụ đã nghe thấy vua truyền:

- Ta lấy làm lạ về lời tâu của mụ. Hai mẹ con mụ ăn mặc sang trọng, còn người con gái kia là con mụ sao lại chịu cảnh nhọc nhằn.

- Muôn tâu bệ hạ - Mụ liến láu. Bệ hạ nhìn người xét việc nhanh như thần. Thực quả con bé hái dâu mà thần thiếp rất đỗi cảm thương ấy không phải là con thần thiếp rứt ruột đẻ ra. Nhưng bệ hạ đèn trời soi xét, từ khi mẹ nó mất đi, thần thiếp còn thương nó hơn cả con đẻ. Lắm lúc con bé đẹp người tốt nết này – Mụ cố ý hướng vua chú ý đến con mình – cũng phải ca thán thần thiếp không công bằng.

Vua nổi nóng:

- Hai mẹ con mụ hãy lui ra để ta xem xét. Can chi phải lắm lời.

Lập tức vua ra lệnh vời Yến xuống. Tuân lệnh vua, viên quan nội giám vội vã ra đi. Dân chúng hả hê nhìn mẹ con Chinh lúc này mặt tái xanh tái xám vì thất vọng và sợ hãi. Rồi ai nấy đều hướng lên nương. Từ xa họ đã nhìn thấy Yến vừa theo quan nội giám vừa lúng túng lấy dây rừng buộc túm miếng áo rách bên sườn. Tiếng ai đấy nổi lên trong đám đông:

- Khốn khổ con bé, áo chỉ có một manh lại rách rưới, ra mắt vua sao tiện. Có ai chạy tắt đường cho nó mượn chiếc áo lành được không?

Không ai đáp lại, bởi vì Yến đã xuống đến chân nương. Dân chúng hết nhìn vua lại nhìn Yến, hồi hộp chờ đợi, có phần lo thay cho Yến. Nhưng Yến đã đến, cô gái đi chậm lại, mặt bừng đỏ, ngỡ ngàng nhìn đám đông, nhưng vẫn giữ được nét khoan thai, duyên dáng. Chiếc áo nâu rách bạc màu hở cả vai, phải buộc rúm ở sườn không làm Yến xấu đi, ngược lại càng làm tôn lên nét dịu dàng trẻ trung xinh đẹp.

Trước chỗ đông người, nét mặt thanh tú của Yến như được thoa một lớp phấn hồng. Đôi mắt to đen, tuyệt đẹp của Yến càng thêm long lanh sinh động.

Vừa đến trước mặt vua, Yến sụp lạy, cất giọng thanh thoát tự nhiên:

- Vâng lệnh bệ hạ được ra mắt, thần thiếp xin kính chúc bệ hạ thánh thọ vô cương.

Vua Lý Thánh Tông sững sờ, xúc động nhất là khi nghe giọng nói trong trẻo ấm áp của cô gái. Vua trìu mến đỡ Yến đứng dậy, và nỗi xúc động trong lòng nhà vua càng tăng thêm khi nhận ra cô gái có vẻ đẹp quyến rũ. Trong nỗi bâng khuâng, vua hỏi Yến, câu hỏi không đúng với lòng vua lúc ấy:

- Cớ sao dân mọn trong xóm ngoài làng đều đi dự hội, cùng vui với trẫm mà ngươi lại một mình lủi thủi đi hái dâu?

Yến vội đáp:

- Muôn tâu bệ hạ! Đã đi dự hội vui để được nhìn thấy mặt rồng ai không trông đợi. Nhưng ở đời mỗi người mỗi cảnh, không dễ cứ muốn là được. Mấy ai làm được những điều mình mong ước.

Vua thoáng cười trước câu trả lời thông minh, hàm ý triết lý bóng bẩy của Yến:

- Trẫm làm vua một nước, người người đều là thần dân của trẫm. Trẫm tuân theo cái nghiệp của tổ tông trùm cả thương sinh, xem dân muôn họ bốn biển đều là con đỏ cả. Vậy ai ngăn được khanh đi đón trẫm? Ai ngăn được giáo huấn của trẫm thấm nhuần đến chúng sinh?

- Làm dân thì phải thờ vua – Yến đáp – phải sẵn lòng sinh tử vì vua, vì nước. Muôn dân là con đỏ của bệ hạ.

[Thiếu mất trang 15.]

[Thiếu mất trang 16.]

Ước mơ điều ấy. Ta quen sống khổ sở, bây giờvào triều chắc gì đã hơn? Hàng ngày ta sẽ làm gì ở đấy? Ta phải cư xử với các quan, với hoàng tộc, nhất là với hoàng hậu, các cung phi, ngự sử ra sao? Ta muốn đời ta sung sướng nhưng ta đâu muốn xa nương dâu, đồi sắn, muốn xa những kỷ niệm gắn bó đời ta từ lúc thiếu thời ở nơi này? Trở về kinh là vợ vua, danh giá thật nhưng rồi vua có mãi mãi yêu quý ta không? Yến đã trải qua những nỗi xúc động chưa từng thấy. Nỗi xúc động từ sau buổi gặp gỡ nhà vua, nhất là hôm sau, quan thiếu bảo Lý Thường Kiệt cùng một số cận thần của vua thân đến nhà Yến ngỏ ý muốn kén Yến vào cung. Vị quan võ uy phong lẫm liệt, sứ giả của vua ấy, như đọc được nỗi băn khoăn của Yến, đã gợi ý cho cô đem theo một thị nữ để tiện bầu bạn, sai bảo. Yến thầm cảm ơn sự gợi ý tinh tế, tỏ rõ tấm lòng nhân hậu của Lý Thường Kiệt. Chính điều ấy làm cho Yến đỡ lo đi rất nhiều.

Nhưng kén ai bây giờ? Yến nghĩ ngay đến Lộc. Nhưng Lộc là bạn, như thế sao tiện. Cho Chinh đi theo ư? Ngay sau lúc Lý Thường Kiệt ra về mụ Độc đã nài nỉ Yến thương em. Lúc ấy Yến không trả lời, nhưng thâm tâm cô chỉ thấy dội lên sự khinh ghét.

- Thế nào con? – Mụ Độc đến sau Yến từ lúc nào, lên tiếng – Một giọt máu đào hơn ao nước lã. Cho em nó đi con vừa yên tâm mà thân nó cũng sướng nhờ.

Yến thấy cần phải thẳng thắn:

- Dì đừng giận. Con không làm thế được, vì sao thì dì đã rõ.

Trông thấy xấp áo quần vua đưa đến, mụ Độc bước tới lật từng chiếc rồi nhẹ nhàng gợi ý:

- Kho vua thiếu gì. Con cho cái Chinh một bộ để mặc vào những ngày hội hè, chắc nó thích lắm.

Thấy Yến yên lặng, mụ sa sầm nét mặt bỏ đi.

Yến đi chào dân làng và đội hát Thổ Lỗi trở về thì gặp Lộc cũng nhớn nhác đi tìm mình. Bạn gái gặp nhau hớn hở mà chẳng vui.

- Cả làng ai cũng mừng cho đằng ấy – Lộc dẫn Yến vào một nẻo đường khuất, giọng trầm hẳn xuống – Nhưng xa đằng ấy, mình buồn lắm. Mừng cho đằng ấy nhưng mình làm sao thế này? – Lộc bật khóc thút thít.

Yến ôm lấy bạn. Cô vẫn chưa dám ngỏ ý để Lộc đi cùng:

- Mình cũng vậy. Xa Lộc, xa làng mình nhớ lắm. Rồi ra mình gặp may mắn hay khổ sở? Mình thương đằng ấy bao nhiêu!

- Lúc nãy đến nhà đằng ấy mụ Độc phàn nàn về chuyện cái Chinh muốn đi theo đằng ấy nhưng không được.

Yến vỗ vai Lộc:

- Đằng ấy đi với mình. Chỉ đằng ấy giúp mình được thôi.

- Mình tìm đằng ấy cũng để bàn xem sao. Ra ngoài ấy chắc sẽ có nhiều việc để làm. Chỗ bè bạn, mình giúp việc, bầu bạn cũng tốt chứ sao?

Yến không kìm được niềm vui:

- Thế thì còn gì bằng. Chúng ta sẽ được sống mãi mãi bên nhau, giúp nhau mọi việc.

Đôi bạn bá vai nhau bước ra lộ, nét mặt hớn hở. Vừa tới chỗ ngoặt, cả hai người bỗng thấy một kỵ mã chạy nước kiệu phi tới:

- Hay vua truyền lệnh cho đằng ấy?

Yến chưa kịp trả lời thì kỵ mã bỗng dừng ngựa reo lên:

- Cô Yến!

Yến nhìn chàng trai cố giấu một niềm vui:

- Chào anh Dũng.

Chàng trai xuống ngựa cởi mở:

- Hai năm trước nghe lời cô khuyên, tôi đã về kinh học thêm. Hôm nay tôi về thăm gia đình, cũng định sang thăm bên ấy.

- Anh học hành đến đâu rồi?

Chàng trai kiêu hãnh:

- Tôi đã được đắc dụng vào bộ lại.

- Tôi cũng sắp về kinh đô. Anh đừng sang mà không gặp.

Chàng trai thoáng buồn:

- Bao giờ cô đi. Tôi có thể là bạn đường được không?

Yến từ chối khéo:

- Thôi anh ạ! Để khi khác.

- Cô ở ngoài ấy có lâu không?

Lộc đáp thay:

- Chị tôi ở cả đời!

Chàng trai ngơ ngác hỏi lại:

- Cô bảo sao? Tôi không hiểu.

Lộc tinh nghịch:

- Rồi anh sẽ hiểu.

Thầm phục chàng trai có chí, Yến nghiêm trang:

- Rồi bạn tôi đây sẽ có dịp gặp anh nói rõ, anh đừng giận. Chúc anh vạn sự như ý.

Chàng trai đi rồi, Yến bảo Lộc:

- Người hôm trước mình nói chuyện với Lộc đấy. Anh ấy biết nghe theo lời phải thật đáng mến. Cầu chúc anh ấy làm nên sự nghiệp.

Chiều dần buông. Chia tay Lộc rồi nhưng Yến vẫn bần thần đứng lặng bên đường. Yến bồi hồi ngắm nhìn mái đình, cây đa, giếng nước, dõi theo những con đường làng từng ghi bao dấu chânkỷ niệm. Xa kia, theo lối mòn dẫn vào cửa rừng, con đường bao năm qua Yến vẫn ngày ngày hai buổi đi về, những em bé chễm chệ trên lưng trâu và một đoàn các nông phu đang hối hả cất bước. Rồi hàng ngày ta sẽ chẳng còn được nhìn thấy những khuôn mặt rất đỗi thân yêu ấy. Ta sẽ mãi mãi xa họ nhưng lòng ta nào nguôi nhớ đến họ, Yến bồi hồi nhìn về căn nhà của mình. Sau bờ tre đã thưa tiếng sẻ, khói lam chiều mờ mờ bốc cao vẽ trên nền mây những dáng núi bao la hùng vĩ. Yến nao nao nghĩ đến ngày cô phải xa tất cả để thương nhớ tất cả. Cô nhìn lại lần nữa khung cảnh quê hương như muốn để mãi mãi ghi khắc vào tim mình.

Yến thẫn thờ trở về nhà. Theo bước chân cô, tiếng chuông chiều êm ả ngân lên, nghe xa xôi như một nỗi nhớ.

 

Chương 2 - 1

Bấm để xem

Tin cô gái lam lũ ở ngoại vi Thăng Long có thân phận giống cô Tấm trong truyện cổ được vua Lý Thánh Tông tuyển làm cung phi, đã nhanh chóng lan truyền trong đám hoàng tộc và triều đình ngay khi thuyền rồng của vua về đến kinh đô. Một đồn mười, mười đồn trăm, những chuyện kể về cô gái nghèo khổ nhưng có sắc đẹp tuyệt vời ấy, luôn luôn được thêm thắt, thêu dệt làm náo động cả kinh thành. Ai nấy đều mong được nhìn thấy dung nhan người con gái tài sắc. Các hậu phi, cung nữ, nhất là hoàng hậu Thượng Dương đều nóng lòng muốn biết rõ. Cả kinh thành nghe tin nhà vua sẽ để Yến ở tạm cung Long Đức chờ làm lễ cưới long trọng. Trong buổi thiết triều đầu tiên sau khi đi cầu tự về, vua đã hạ lệnh cho bộ Công phải xây dựng gấp cho người cung phi trẻ một cung riêng. Gặp lại nhà vua sau bao ngày xa cách, hoàng hậu Thượng Dương vẫn hờn dỗi trách móc:

- Thiếp nghe nói bệ hạ mới kén được một con hát có nhan sắc ở lộ Bắc, chẳng biết việc đó có hay không? Bệ hạ cầu tự mà không có một chút lòng thành, trời phật có phù hộ cho chăng?

Vua Lý Thánh Tông cười vui vẻ:

- Ấy là hoàng hậu chưa biết nàng còn thuộc dòng cùng dân. Trước khi gặp ta, nàng không có lấy một manh áo lành lặn.

Vị hoàng hậu trạc 30 tuổi có nước da trắng xanh, cốt cách đoan trang, khuôn mặt trái xoan thanh tú nhưng đôi mắt hơi quá sắc ấy nguýt dài nhà vua cướp lời:

- Thân phận thật không được như đứa thị nữ của thiếp. Vậy mà nghe nói bệ hạ còn định làm lễ cưới linh đình, thật tủi cho thiếp biết bao!

- Hoàng hậu nói vậy thật quá lời. Dẫu chỗ xuất thân của nàng không được danh giá nhưng trong thiên hạ còn có người khổ cực như nàng, ấy là lỗi của ta. Huống hồ ta thực lòng cảm mến sự hiểu biết tinh tế của nàng. Nàng có thể sánh với giới văn thần bản triều. Giọng hát của nàng thì đến Phạm Thị Trân12tái thế cũng không bằng được..

[12] (926 – 976) Người đẹp, ca múa giỏi, được Đinh Bộ Lĩnh phong chức Ưu bà.

Được nghe chính nhà vua ngợi ca người cung phi ấy, hoàng hậu Thượng Dương sầu muộn đến quên ăn mất ngủ. Hôm sau, hoàng hậu ra lệnh cho người thị nữ thân tín của mình:

- Nhà ngươi phải cho ta biết đích xác lai lịch con bé dòng dân đen hạ tiện ấy và nội nhật ba ngày nữa phải triệu được nó vào ra mắt ta. Rồi xem con bé ấy có nhởn nhơ được hay không?

- Tâu hoàng hậu – người thị nữ trẻ có nét mặt phúc hậu chậm rãi đáp –Việc trước thiếp chỉ cần cho người về quê người ta là biết được. Còn việc sau có sợ làm mếch lòng hoàng đế không?

Hoàng hậu nổi nóng:

- Việc ấy ta lo. Nhà ngươi đừng trái lệnh ta.

Trong lúc đó ở cung Long Đức, Yến đang được các cung nữ giúp việc trang điểm sửa soạn dạo chơi hoàng thành. Không quen được hầu hạ, lại thấy các cung nữ đều lớn tuổi hơn mình, Yến ngần ngại, thú thật:

- Tôi chưa quen sống cảnh này, cũng chẳng bao giờ quen được cảnh này.

- Tâu hoàng phi – một cung nữ vội nói – Xin hoàng phi cứ theo thứ bậc mà xưng hô và tùy tiện sai bảo. Thật diễm phúc cho hoàng phi, hoàng đế có quý mến mới sai lũ thiếp đến phục dịch thế này.

Yến bối rối, nhưng cô đành giữ đúng phép tắc triều đình.

- Thôi được! Cám ơn các người. Ta đi thôi.

Người thị nữ có dáng chắc khỏe, nước da rám nắng lộ vẻ băn khoăn:

- Tâu hoàng phi. Riêng thiếp được sai bảo việc gì?

- Em Lộc sẽ cùng đi với ta.

Người thị nữ có tên là Lộc mà Yến vừa nhắc tới mấy hôm trước còn là bạn nhưng cũng như Yến, Lộc đã nhanh chóng làm quen với cuộc sống mới để giữ đúng mọi quan hệ. Yến, Lộc và các cung nữ, ngay sau đấy đi ngang qua đám lính thị vệ bước ra quan lộ. Một chiếc xe ngựa sang trọng, phủ rèm gấm đã đợi sẵn.

* *

*

Gần trọn buổi đi thăm thú kinh thành trở về, Yến đã thấy vua Lý Thánh Tông đang sốt ruột đi lại trong gian điện lớn chờ mình. Vừa thấy vua, Yến vội quỳ xuống:

- Tâu bệ hạ! Thiếp thật có lỗi để bệ hạ phải chờ.

Nhìn khuôn mặt bừng đỏ và cặp mắt long lanh ngời sáng của cô gái 19 tuổi, nhà vua phải ngây người ngắm nhìn Yến hồi lâu. Bắt gặp đôi mắt nồng nàn say đắm của vua, Yến ngượng nghịu:

- Xin bệ hạ thứ lỗi cho thiếp về sự vụng về này.

Như bừng tỉnh sau giấc mơ, vua tươi cười tiến lại đỡ Yến, giọng trách móc mà chẳng hề giận dỗi:

- Từ nay ái phi không phải quỳ tâu như người xa lạ nữa, trẫm thực chẳng vui lòng. Chẳng hay những cung nữ mà trẫm sai ra đây có làm cho ái phi hài lòng không?

Để nguyên bàn tay nhỏ nhắn của mình trong lòng bàn tay to lớn, chắc khỏe của nhà vua, Yến cố nén nỗi xúc động rạo rực chưa từng có, giọng thảng thốt:

- Tâu bệ hạ! Bệ hạ chu đáo lo cho thiếp đến thế là cùng. Thiếp chỉ lo không báo đền được ơn ấy.

Đọc được nỗi xúc động qua hơi thở gấp gáp của Yến, vua nhẹ nhàng nâng nạm tóc óng ả của nàng, giọng dịu dàng:

- Ái phi có biết lòng trẫm yêu quý ái phi không? Lẽ ra không phải làm lễ cưới nhưng trẫm đã không tuân theo cổ lệ. Để ái phi ở tạm cung này chờ làm tiệc vui, trẫm muốn nói rõ với bản triều lòng trẫm trọng ái phi. Ái phi có biết cái cung xây riêng cho ái phi sẽ đặt tên là gì không?

- Tâu bệ hạ! Nước còn nghèo, chỉ cần lòng bệ hạ chẳng đổi thay. Bởi vậy, thiếp đâu dám nghĩ đến việc đặt tên cho cung riêng.

- Trẫm đã nghĩ rồi. Trẫm sẽ đặt là Ỷ Lan để nhớ lại sự tích trẫm gặp ái phi tựa gốc cây lan bên quê nhà.

- Bệ hạ! Không biết thiếp có xứng đáng với tâm tình rộng lớn của bệ hạ không?

Vua dẫn Yến đến bên chiếc kỷ, đỡ cô ngồi xuống, giọng vui vẻ:

- Hỏi tức là đã trả lời. Trẫm quý sự chân thành ấy. Người như vậy sẽ chẳng bao giờ phụ công người khác.

Rồi vua chợt hỏi:

- Đi thăm cơ ngơi của đức Thái Tổ13, ái phi có hài lòng không?

[13] Chỉ Lý Công Uẩn – triều vua đầu tiên của nhà Lý.

Cặp mày thanh tú của Yến nhíu lại chốc lát rồi cô hăm hở:

- Tâu bệ hạ! Vị chỉ huy xây thành Thăng Long này chắc phải là một bậc kỳ tài trong thiên hạ. Đứng ở nội điện14 nhìn ra bên tả có núi Tam Bảo, bên hữu có núi Ba Vì. Cả hai mạch núi ấy tựa như thành ngai uốn lên lượn xuống, vừa như che chở cho thành vừa tạo ra thế rồng cuốn hổ chầu. Lại nữa nội điện của bệ hạ ở giữa bốn mặt đều nhau, ấy là tư tưởng, thêm các kiến trúc bên cổng thành, ấy là bát quái. Rồi tất cả các đường vòng thái cực mà đi chi chít không biết bao nhiêu mạng lưới nhện, ấy là biến hóa vô cùng. Xem vậy, đất này sẽ là đất thuận tiện cho việc dụng binh chống sự xâm lấn từ bên ngoài vào.

[14] Nội điện đặt ở núi Nùng (Bách thảo ngày nay).

Vua hớn hở:

- Chưa ai tâu với trẫm những điều lý thú ấy. Mới xem qua một lần ái phi đã có nhận xét rất sắc sảo, thật đáng khen thay. Ái phi có khẩu khí của người làm tướng, trẫm lấy làm lạ.

Được vua khuyến khích, đôi mắt Yến sáng long lanh. Cô khó lòng kìm hãm những ý nghĩ đang tuôn trào:

- Thiếp đã đứng xem không biết chán chùa Diên Hựu15. Tâu bệ hạ! Vì phận nghèo thiếp được học không đáng là bao, chẳng hay Diên Hựu ngoài ý nghĩa là dài lâu nối tiếp, nòi giống sinh sôi như nước trong nguồn không bao giờ cạn, còn có ý nghĩa nào khác?

[15] Tức chùa Một Cột.

Vua chăm chú lắng nghe, cởi mở:

- Nghĩa như thế là đủ. Nhưng muốn tìm hiểu được hàm ý sâu xa của Đức hoàng đế Thái Tông16 ái phi phải hiểu đức Thái Tông thờ bồ tát Quan Âm. Ấy là thờ đức Mẫu đem lại sự sống dài lâu theo lẽ sinh thành dưỡng dục, vào đời để cứu đời khỏi họa hủy diệt. Nhưng việc ấy còn phải nghiền ngẫm nhiều.

[16] Vị vua cho xây chùa Một cột vào năm 1049.

- Muôn tâu bệ hạ! Thiếp xuất thân từ con nhà nghèo hèn, chân tay quen làm việc. Nay được sống thế này là mãn nguyện lắm. Thiếp chỉ ao ước được đọc thật nhiều sách để học hỏi tiền nhân mong mai này giúp được bệ hạ chút việc nào chăng?

Vua Lý Thánh Tông khuyến khích:

- Việc rất nên. Kho sách của trẫm trữ nhiều bộ quý, trẫm sẽ sai người mang lại. Bây giờ trẫm phải về nội điện, ái phi chớ buồn.

Yến vòng tay thi lễ:

- Xin kính chúc bệ hạ an khang trường thọ.

Vua tiến lại phía Yến, đặt tay lên đôi vai tròn nhỏ âu yếm:

- Hai ngày nữa tiệc vui vẻ được lo liệu chu tất, ái phi có vui không?

Yến níu tay vua, giọng tha thiết:

- Thế còn bệ hạ?

Chợt nhận ra nét duyên dáng đáng yêu của người cung phi trẻ, vua vụng về dang tay siết chặt lấy Yến.

**

*

Được lệnh hoàng hậu Thượng Dương vời đến ra mắt, Yến băn khoăn nói với Lộc, người thị nữ thân tín của mình:

- Ta không hiểu dụng ý của hoàng hậu ra sao?

- Tâu hoàng phi! Theo thiển nghĩ của thiếp, việc chẳng thể tốt song không thể không đến.

- Ngươi nói rất hợp ý ta. Vậy ngươi bảo sửa soạn xe rồi cùng đi với ta một thể.

- Xin hoàng phi nên cho cung nữ đi cùng để tăng thêm bề thế thì hơn.

Yến mỉm cười ý nhị:

- Hoàng hậu chứ có phải quân thù đâu mà làm thế.

Ngay sau đấy, Yến trang điểm cẩn thận rồi cùng Lộc lên xe đến cung hoàng hậu. Lính thị vệ ở cung hoàng hậu được báo trước, đã giãn ra nhường lối cho người cung phi trẻ. Yến bước chậm lại khi đến khu vực trồng hoa trước cung hoàng hậu. Chao ơi! Lời đồn đại về khu vườn hoa quý nhất kinh thành này quả không ngoa. Yến nhận ra loại hoa quý hiếm, màu sắc rực rỡ, tỏa hương thơm ngào ngạt. Sao những cây đại trơ trụi lá cành kia, những cây huyết dụ mỏng manh sắc lá đỏ tía, nấp dưới những bông hoa mẫu đơn đài các tinh khiết này, có sức gợi cảm đến thế.

Ta đã bắt gặp cảm giác này ở đâu mà lòng ta xao xuyến đến thế! Yến nhớ ra rồi, Yến đã hằng ngắm nhìn không biết chán những loài hoa này ở chùa Dâu quê nhà. Yến dừng lại bên những khóm huệ có dáng mọc thẳng cứng cáp. Hương huệ thoang thoảng gợi Yến nhớ đến những mùa cau trổ hoa bên quê Bắc. Nhìn những bồn hoa, thảm cỏ được cắt xén công phu, Yến quên cả hiện trạng mình. Chỉ đến khi nhìn thấy cung hoàng hậu Thượng Dương hiện ra sừng sững bề thế, mái lợp ngói lưu ly óng ánh, nấp dưới những rặng cây đại thụ rợp bóng, Yến mới thấy thoáng lo về cuộc hội ngộ với hoàng hậu sắp đến, Yến vội cất bước. Qua khung cửa khuyết trổ tròn của gian điện ngoài cùng, Yến thấy thấp thoáng bóng nhiều người đi lại, Yến lấy dáng tự nhiên cùng Lộc chậm rãi đi đến. Vừa đến bên thềm một đoàn mười hai vũ nữ ăn vận như những nàng tiên trong tranh cổ, uyển chuyển từ trong gian điện bước ra, quỳ xuống sàn đá hoa bóng nhoáng cùng lên tiếng:

- Xin kính chào hoàng phi. Kính mời hoàng phi vào nhà khách.

Ngỡ ngàng trước nghi lễ đón tiếp cầu kì phô trương, Yến thoáng bối rối. Nhưng nàng kịp lấy lại được bình tĩnh, mỉm cười:

- Hoàng hậu đón tiếp ta trang trọng quá mức. Ta rất cám ơn hoàng hậu.

Yến để Lộc ở lại gian trái, nơi các thị nữ của hoàng hậu tụ tập, rồi đi giữa các vũ nữ tiến vào gian khách. Lại một đoàn vũ nữ, nhạc kỹ vừa đàn hát, vừa tiến theo đội hình vây lấy Yến. Yến nhác thấy hoàng hậu Thượng Dương vẻ mặt lạnh lùng ngồi trong gian điện rộng rãi, giữa các thị nữ cầm quạt đứng hầu. Chỉ là để tiếp Yến mà hoàng hậu Thượng Dương ăn vận như ngày đại lễ. Hoàng hậu thật lộng lẫy với chiếc vương miện đầy châu ngọc sáng chói và chiếc áo triều phụng may bằng thứ sa tanh quý, màu xanh thẫm có họa hình chim phụng ngũ sắc đang xòe cánh. Sự ăn vận cố ý phô trương của hoang hậu còn để lộ ở đôi hài và thắt lưng đều có thêu chỉ vàng như hoàng đế.

Người cung phi trẻ đất Bắc vẫn nhẹ nhàng bước giữa hai hàng vũ nữ. Yến suýt kêu lên khi được chiêm ngưỡng sắc đẹp lộng lẫy, sắc sảo của hoàng hậu. Song Yến lại có cảm giác khi cô bước vào gian điện này, thì chính cô, chỉ có cô mới chói ngời như mặt trời mới mọc. Khi đã đến gần, Yến khom mình thi lễ:

- Tâu hoàng hậu! Y lệnh hoàng hậu, thiếp vội vã có mặt. Xin kính chúc hoàng hậu an khang trường thọ.

Cặp mắt sắc sảo và tuyệt đẹp của hoàng hậu ánh lên nét thích thú. Nhưng hoàng hậu không đáp mà chỉ vẫy Yến tới ngồi trên chiếc đòn đã kê sẵn ở gần đó. Một thị nữ vội bưng lên khay trà đặt ngay ngắn trên chiếc kỷ chạm trổ cầu kỳ.

Đỡ tách trà nghi ngút bốc hương thơm, Yến cố phá tan không khí trang nghiêm đến lạ lùng:

- Thiếp mới về, không am tường lối sống ở hoàng triều, xin hoàng hậu tận tình chỉ dạy. Chẳng hay ngọc thểhoàng hậu có được mạnh khỏe không?

Hoàng hậu vẫn chăm chăm nhìn Yến gượng cười:

- Cám ơn nhà ngươi đã hỏi thăm sức khỏe của ta. Ta nghe nói về nhà ngươi đã lâu nhưng nay mới thấy dung nhan. Quả là danh bất hư truyền – Hoàng hậu nén tiếng thở dài, nói – Lộ Bắc là đất văn hiến nên mới sinh ra nhà ngươi có nhan sắc và có tài ăn nói hơn người. Nhà ngươi đã làm rạng danh cho vùng đất rất đỗi đáng kính ấy.

Thấy hoàng hậu khen mình nhưng vẫn lộ vẻ ngạo mạn nên Yến vội đáp:

- Hoàng hậu quá khen, thiếp đâu dám tự coi mình đã làm rạng danh cho quê nhà. Thiếp chỉ là một thôn nữ mà thôi.

Thấy Yến đối đáp cứng cỏi, hoàng hậu có ý vì nể. Nhưng hoàng hậu không bỏ lỡ cơ hội mỉa mai:

- Ta nghe hoàng đế nói nhà ngươi còn là một con hát và có giọng hát hay lắm. Bản triều đang cần nhiều người giúp vui. Tiện đây ta muốn nhà ngươi thử giọng vài lối, âu cũng là trời cho ta một lần được thưởng thức.

Yến nén giận, cười rất tươi;

- Ngay cả điều ấy hoàng hậu cũng quá khen. Thiếp không giấu mình biết dăm ba lối hát đồng nội. Song thiếp chỉ quen hát những lúc làm việc. Xin hoàng hậu miễn thứ cho.

Hoàng hậu gượng cười:

- Nhà ngươi không muốn ta cũng chẳng ép. Nhưng nhà ngươi sẽ đượccùng ta coi hát, xem các cung nữ của ta có thực tài hay không?

- Xưa nay thiếp chỉ quen xem hát ở chốn lương dân. Nay may mắn được xem các cung nữ của hoàng hậu đã dày công tập luyện múa hát, thiếp lấy làm mãn nguyện lắm.

Theo lệnh hoàng hậu, một đoàn nhạc công, cung nữ gồm hàng trăm người răm rắp kéo ra. Phút chốc cả gian điện lớn ngập chìm trong tiếng sáo, tiếng nhị, tiếng thanh la.

Sau mỗi bài hát kể một tích nhỏ, hoàng hậu lại quay sang nhìn Yến:

- Nhà ngươi có biết lối hát này không?

Yến thấy các ca sĩ có giọng hát rất hay song lối hát ấy khác lạ so với lối hát mà Yến biết. Và trong các tích hát ấy không một tích nào không nhắc về con người phương Bắc, cho nên Yến thú thật:

- Tâu hoàng hậu! Các cung nữ của hoàng triều hát rất hay. Nhưng những tích hát ấy thiếp không biết nên..

- Chuyện. – Hoàng hậu đắc ý – Đây là chốn đế đô. Nhà ngươi mới về chưa dễ quen được.

Nhân một cung nữ đầu trò đi ngang qua, Yến vẫy người đó lại hỏi:

- Chẳng hay lối hát các ngươi vừa trình diễn thịnh hành ở bản triều lâu chưa? Các ngươi học được ở đâu?

- Tâu hoàng phi! Lối hát này có từ trước. Thiếp nghe nói một vị quan đi sứ sang Tống triều đã học được đem truyền lại.

- Các ngươi có thuộc nhiều lối hát dân gian không? Như chèo chẳng hạn?

- Tâu hoàng phi! Lũ thiếp có nhiều người biết nhưng ít khi dùng. Bởi vì lối hát ấy không được coi là sang trọng.

- Ban nhạc ký của triều đình thường dùng lối hát nào?

- Tâu hoàng phi! Họ cũng hát như lũ thiếp.

Yến thở dài:

- Tên nước là Đại Việt, khí phách lắm. Nhưng như thế cũng cần phải có lối hát của người Đại Việt. Các tích hát cũng phải lấy từ nước Đại Việt mà ra mới phải.

- Tâu hoàng phi! Ý tứ ấy hay lắm nhưng sợ một lúc không làm được. Bàn dân thiên hạ đã quen với lối hát này.

Yến quên cả ý tứ:

- Ta không tin như vậy. Lộ Bắc ta không có lối hát ấy. Đây chỉ là lối hát của triều đình. Một số ít người sùng kính nước người đã vô tình làm hại các ngươi không ít. Hoàng đế bận trăm việc nên chưa xét tới mà thôi.

- Tâu hoàng phi! Kiến giải của hoàng phi lũ thiếp mới nghe thấy là một.

Yến chợt thấy mình có lỗi:

- Tâu hoàng hậu! Thiếp mãi nghĩ đâu đâu để hoàng hậu phải chờ.

Hoàng hậu Thượng Dương cười nụ:

- Ta đã nói rồi đó. Nhà ngươi có máu của một con hát. Ta thấy nhà ngươi say nó biết bao.

- Tâu hoàng hậu! Thiếp thiển nghĩ hoàng đế có mộng xây một nước Đại Việt hùng cường thì nếu quả có người nào đấy biết đem giọng hát ngợi ca tiền nhân, khích lệ, làm đẹp lòng muôn dân thì thật là niềm đại hạnh cho nước. Xem vậy, con hát có gì là xấu. Chỉ có nghĩ xấu về họ mà thôi.

Hoàng hậu Thượng Dương tái mặt:

- Khá khen nhà ngươi ứng đối trôi chảy. Nhưng thôi tranh cãi làm gì cho nhọc lòng. Ta mến nhà ngươi nên muốn căn dặn nhà ngươi đôi điều.

Khi các cung nữ đã đi rồi, hoàng hậu Thượng Dương ra hiệu cho Yến ngồi lại gần, giọng cởi mở thân tình:

- Nhà ngươi mới vào cung còn có chỗ bỡ ngỡ nên ta lấy tình răn bảo những điều hay lẽ phải. Hoàng đế có lòng thương ngươi nhưng không dễ cả tin vào lũ hậu phi các ngươi. Chứng cớ là đã có hai hậu phi buổi đầu được hoàng đế sủng ái nhưng vì cả gan dám vượt mặt ta nên không thoát khỏi hậu họa. Chính ta đã tâu xin hoàng đế trừng trị lũ ấy. Còn nhà ngươi trẻ người non dạ, ta chẳng nỡ không bảo trước.

Biết hoàng hậu răn đe mình nhưng Yến vẫn từ tốn:

- Thiếp sẽ chẳng bao giờ làm điều gì trái đạo cũng chẳng ai sai khiến được thiếp làm việc gì trái đạo. Thiếp cũng chẳng e sợ điều gì ngoài lẽ phải. Song thiếp xin ghi nhớ lời hoàng hậu đã chỉ dạy.

Hoàng hậu Thượng Dương thầm nghĩ: Con bé này từ tốn, lễ phép nhưng đối đáp cứng cỏi không phải là tay vừa. Ta sẽ chẳng dễ sai khiến được nó. Nghĩ vậy, hoàng hậu định dùng một kế để hại người cung phi trẻ đẹp. Hoàng hậu hạ thấp giọng:

- Có một điều ta cần dặn nhà ngươi, nhưng nhà ngươi phải giữ kín không tiết lộ cho ai biết mới được. Hoàng đế nói riêng với ta rằng, nhà ngươi có nhan sắc, có tài hát xướng nên Người rất ưa. Cũng có lúc hoàng đế bộc bạch với ta rằng người chỉ không thích cái mũi hơi to của nhà ngươi. Cùng là phần nhi nữ ta phải dặn trước: Mỗi lúc gần hoàng đế nhà ngươi nên bịt mũi lại, chắc hoàng đế sẽ yêu hơn. Nhà ngươi hãy nhớ lấy, nếu có sao đừng trách ta không bảo trước. Thương nhà ngươi nên ta mới hết lòng bảo ban như vậy.

Lặng đi một lúc lâu, rồi như chợt hiểu ra, Yến vui vẻ:

- Xin cám ơn hoàng hậu đã thương tình chỉ dạy. Mỗi khi gần hoàng đế, thiếp sẽ nhớ bịt mũi để Người vui lòng.

Hoàng hậu chưa lúc nào vui như thế:

- Ta thực lòng quý mến sự biết điều, ngoan ngoãn của nhà ngươi. Cho nhà ngươi lui, hẹn dịp khác tái ngộ.

Khi đã về đến cung Long Đức, Lộc mới dè dặt hỏi Yến:

- Hoàng hậu cố ý phô trương quyền hành nên mới bày vẽ cảnh đón tiếp hoàng phi trang trọng đến thế? Giọng Yến không vui:

- Nhà ngươi tinh ý đấy. Nhưng ta đâu bận tâm về điều đó. Ta chỉ buồn vì hoàng hậu răn đe ta nhiều quá lại còn xui dại ta nữa.

- Tâu hoàng phi! Hoàng hậu nói sao ạ?

- Hoàng hậu có ý khuyên ta đừng lên mặt vì được hoàng đế sủng ái mà sẽ bị trừng trị. Hoàng hậu bảo ta là có cái mũi hơi to nên hoàng đế không ưa. Cho nên mỗi khi gần hoàng đế - Yến cườikhúc khích – ta phải bịt mũi lại.

Lộc sửng sốt:

- Sao lại thế, tâu hoàng phi. Thiếp ngờ hoàng hậu ghen ghét hoàng phi mà nói vậy.

- Lúc đầu ta cũng không hiểu. Mãi sau nhớ chuyện Tần Thủy Hoàng đã giết oan một cung phi ta mới vỡ nhẽ.

- Tâu hoàng phi! Chuyện thế nào mà rắc rối vậy?

- Cứ lấy chuyện ta cho dễ hiểu. Nếu ta nghe hoàng hậu mà làm theo lời khuyên ấy, thì chính hoàng hậu sẽ vu cho ta chê miệng hoàng đế hôi để xui hoàng đế giết ta, như Tần Thủy Hoàng đã giết người cung nữ ấy.

- Chết nỗi! Hoàng phi phải cẩn thận lắm mới được. Hoàng hậu là người thâm độc vậy thay? Thiếp sẽ luôn ở bên hoàng phi như ngày nào, tâu hoàng phi.

- Ngươi nên nghĩ rằng ta mong muốn làm được việc gì có ích. Nên giúp ta trong công việc.

 

Chương hai - 2

Bấm để xem

Ỷ Lan17 ngồi nghiêng người bên án thư, sẽ sàng buông quyển sách chép tay "Bàn về cách trị nước của các đế vương" của một văn thần đời vua trước để lại. Người thị nữ thân tín chờ dịp ấy bước lại, giọng nhỏ nhẹ:

[17] Sau tiệc vui thay lễ cưới, Yến chính thức mang tên Ỷ Lan. Từ đây về sau, chúng tôi dùng tên này để chỉ Yến.

- Tâu hoàng phi! Hoàng phi nên nghỉ ngơi đôi chút, chẳng nên đọc quá khuya như vậy mà tổn hại đến sức khỏe.

Ỷ Lan vươn vai đứng dậy, vui miệng:

- Ta đâu muốn vậy, chỉ hiềm nghĩa sách lôi cuốn, ta chẳng muốn rời.

- Sáng qua ngự lệnh truyền cho thiếp phải can gián hoàng phi quá ham đọc sách. Kho sách của hoàng đế rồi chả mấy chốc chuyển hết về đây.

- Thôi chết. Những sách ta đọc rồi phải gấp chuyển trả lại cho hoàng đế. Ta vô tâm quá. Mà sao các cung nữ đâu cả?

- Tâu hoàng phi! Họ đang tập bài hát mà hôm qua hoàng phi đã truyền lại. Dịp khai diễn nhân ngày hội tấn cung của hoàng phi sắp đến rồi còn gì. Tuy thế, thiếp phải ngăn không để họ hát to sợ phiền đến việc đọc sách của hoàng phi.

- Ngươi cứ mặc họ. Nhưng việc các cung nữ của ta học lối hát mới ngươi phải giữ kín mới được. Ta muốn gieo nỗi bất ngờ đối với triều đình. Thử xem lối hát quan họ của lộ Bắc cùng lối hát dân gian khác có thực hay không? Nếu lối hát ấy thông đồng bén giọt như lòng ta mong muốn, chắc hoàng đế và triều thần phải nhìn nhận lại lối hát đang thịnh hành ở triều đình. Thực tình ta muốn thay đổi nó. Người Đại Việt phải có lối hát riêng của mình.

Nói rồi Ỷ Lan lại vùi đầu vào tập sách bỏ dở. Nhưng Ỷ Lan không còn tập trung được nữa. Tiếng hát của các cung nữ từ gian cuối cung điện vẫn vọng đến nghe rõ mồn một. Lối hát đồng nội thân thuộc ấy bao giờ cũng có sức hấp dẫn, nâng bổng tâm hồn Ỷ Lan, khiến Ỷ Lan bồi hồi xao xuyến. Ỷ Lan đặt cuốn sách trên kỷ, đứng dậy bước ra hiên, cặp mắt long lanh, xa thẳm. Dưới nắng sớm kinh thành, mặt hồ Dâm Đàm18 rộng bao la óng ánh như dát bạc. Từ phía ấy gió pha lẫn nắng lùa vào gian điện, đem theo cái lạnh đầu mùa. Ỷ Lan rùng mình sẽ đưa tay vén những sợi tóc mai vừa rủ xuống đôi má nóng bừng, lòng nghĩ về những kỷ niệm sâu sắc hôm nào.

[18] Hồ Tây ngày nay.

Ỷ Lan chẳng thể nào quên được hôm vua mở tiệc vui, thay cho lễ cưới. Đến chia vui với Ỷ Lan còn có cả các quan đại thần văn võ, thậm chí có cả hoàng hậu Thượng Dương nữa. Chính vua đã để mắt trông nom bầy cung nữ trang hoàng cung điện. Đêm đến, những chiếc đèn lồng tỏa những vòng sáng đỏ rực là đà trên khắp các cành cây trong khu vườn nội điện. Ỷ Lan không nhớ hết những điều gì đã xảy ra trong tiệc vui. Nhưng Ỷ Lan sẽ chẳng bao giờ quên được tình yêu vua dành cho Ỷ Lan đêm ấy. Ấy là lúc sắp mãn tiệc, vua ngồi điềm đạm dưới ánh đèn lồng, kín đáo nắm tay Ỷ Lan, giọng nồng thắm:

- Tình ta dành cho phi chẳng bao giờ phai nhạt. Ta yêu quý phi vì phi đã đẹp người lại đẹp nết, còn vì phi là người đàn bà duy nhất có chí giúp ta trị nước. Được như vậy, chắc ta sẽ làm nên nghiệp lớn, làm rạng rỡ cho tổ tông, xứng với tiền nhân.

Ỷ Lan xúc động:

- Đội ơn bệ hạ đã không coi thiếp là hạng người chỉ biết làm vừa lòng bệ hạ, chỉ là hạng đàn bà có nhan sắc.

Thế mà thấm thoát đã hơn một tháng trôi qua - Ỷ Lan vừa thầm nghĩ – Hơn một tháng trôi qua nhưng Ỷ Lan vẫn chưa dứt những xúc cảm ngây ngất trước hạnh phúc bất ngờ. Vua đã dành cho Ỷ Lan một cái cung lộng lẫy sang trọng. Vì yêu quý, còn vì để nhớ đến kỷ niệm ngày vua thấy Ỷ Lan đứng tựa gốc cây lan trên nương dâu, vua đặt tên cung ấy là cung Ỷ Lan và đặc phong cho Ỷ Lan là nguyên phi19. Những ngày đầu ở đế đô được sống giữa những lâu đài, dinh thự mỹ lệ, lại được vua yêu chiều, Ỷ Lan như con chim non lóa mắt trước ánh nắng chói chang của mặt trời. Nhưng cuộc sống bao giờ cũng tự loại bỏ những hào nhoáng bề ngoài để trở về với dạng thật của nó. Ỷ Lan đã trải qua những xao động của một nguyên phi chiếm được trọn vẹn tình yêu của vua, bỏ qua nhanh nỗi ngỡ ngàng, háo hức, tự ti trước cuộc sống cực kỳ sung sướng ở hoàng cung để có ý thức về mình. Khác với các hậu phi, Ỷ Lan không bằng lòng với cuộc sống sung sướng, nhàn tản, hưởng lạc, ngày xem hoa, đêm thưởng nguyệt, lấy việc trau chuốt nhan sắc mong chiếm được được tình yêu của vua, mưu lợi cho riêng mình làm mục đích. Ngược lại Ỷ Lan quan tâm đến hết thảy mọi việc của triều đình, trước hết là công việc trong nội bộ giới hoàng tộc với ý định giúp vua trị nước, giúp nghiệp trị bình. Chính vì ôm hoài bão đó, Ỷ Lan đã chú ý chọn trong số cung nữ của mình những người có giọng hát hay, dạy họ lối hát quan họ, Ỷ Lan suy tính muốn thay thế được lối hát vay mượn của nước ngoài, các cung nữ của Ỷ Lan không chỉ có giọng hát tốt được tập luyện thành thục mà còn phải có lời hát thích hợp ở triều đình. Tất cả những điều ấy đều trông vào Ỷ Lan. Nếu lối hát ấy được mọi người tán thưởng, Ỷ Lan sẽ có dịp tâu vua xin thay đổi lối hát cũ ở triều.

[19] Đứng đầu các phi, sau hoàng hậu.

- Tâu hoàng phi! Hoàng phi nghĩ gì mà mấy lần thiếp lên tiếng hoàng phi cũng không hay?

- Ngươi đấy à? Có việc gì vậy?

- Có người ở Thổ Lỗi đến xin được gặp hoàng phi.

- Có người ở Thổ Lỗi à? - Ỷ Lan vui mừng. - Đàn ông hay đàn bà?

- Tâu hoàng phi! Người đàn ông ấy chắc hoàng phi cũng biết.

- Cho người ta vào.

Được dẫn vào, người đàn ông đã đứng tuổi vội quỳ xuống.

- Tâu lệnh bà! Xin kính chúc lệnh bà muôn phần mạnh khỏe.

- Thôi, ông hãy đứng dậy. Ông là Chánh Bá, ta biết.

Người đàn ông cười nịnh:

- Tâu lệnh bà! Chỉ nội việc lệnh bà còn nhận ra con đã là một ân huệ lớn rồi. Những tưởng con vốn hiền lành, ít giao du, lệnh bà đâu biết đến.

Giọng Ỷ Lan xa xôi:

- Có lúc nào ta nguôi nhớ về Thổ Lỗi. Ta nhớ từng nương dâu, đồi sắn, nhớ từng nét mặt thân thuộc của xóm làng. Vụ vừa rồi quê mình có được mùa không?

- Tâu lệnh bà! Ơn trời phù hộ, lúa, dâu đều tốt hơn mọi năm, người người đều no đủ.

- Sao lại ơn trời phù hộ? - Ỷ Lan cởi mở nói. - Thử hỏi các nông phu không đổ mồ hôi, sôi nước mắt phỏng trời có cho không?

Chánh Bá cười xu phụ:

- Ấy không có lệnh bà chỉ cho, mấy ai đã hiểu được cặn kẽ.

- Ông có được tin về dì ta và em Chinh không?

- Tâu lệnh bà! Cái quân đểu ấy chẳng ai thèm dây.

- Chứng cớ gì mà ông nói dì ta như vậy?

Chánh Bá lúng túng:

- Tâu lệnh bà! Khi trước mụ ta đối xử với lệnh bà không tốt.

- Chuyện ấy qua rồi. Nếu người biết nghĩ lại, để bụng làm gì? Ông ra thăm ta hay có việc gì vậy?

- Tâu lệnh bà! Con đã mất mấy ngày đêm cân nhắc mới dám cả gan xin ra mắt lệnh bà. Từ ngày lệnh bà được đức vua muôn bề kính trọng, oai danh lệnh bà cứ kể là cả nước đều biết. Dân Thổ Lỗi nhờ vậy mà mở mày, mở mặt với thiên hạ. Ấy thế mà trong làng, họ Vũ ỷ thế đông lại có nhiều chân trong hội đồng làng, vẫn nghênh ngang không coi ai ra gì, khiến cho họ Lê ta, danh giá vậy mà phải căm uất. Đã thế chúng nó có lần còn nạt nộ, không cho con cấy mấy mẫu ruộng công, lấy cớ rằng nhà con đã thừa miếng ăn. Con trộm nghĩ họ Lê mình xưa nay không phải hạng kém cỏi gì, như lệnh bà đây quyền oai là thế. Lẽ nào nhìn họ mình bị đè nén mà không căm tức. Nghĩ thế, con sửa chút lễ mọn trước là thăm hỏi lệnh bà, sau xin lệnh bà lưu tâm cất nhắc chúng con nắm quyền trị vì làng, tổng, để xem họ Vũ kia có biết sợ hay không? Được như thế con xin dập đầu ngàn lần lạy tạ!

Ỷ Lan hỏi:

- Nghĩa là ông muốn ta tâu với hoàng đế cho ông làm chánh tổng, chí ít thì cũng là chánh hương hội để lên mặt với họ Vũ chứ gì? Để đáp lại, ông biếu ta quà cáp, gọi là đỡ cái công khó nhọc của ta nữa phải không. Ông cho ta quà gì vậy?

- Tâu lệnh bà! - Chánh Bá hoan hỉ. - Nhà con nghèo chỉ có năm lạng vàng.

- Nhà có năm lạng vàng đem đút lót hẳn không phải là nghèo.

Hiểu lầm Ỷ Lan chê ít, Chánh Bá hớn hở:

- Rồi ra được lệnh bà giúp cho mà thành, nhờ đó ăn nên làm ra, không khi nào con dám quên ơn.

Ỷ Lan cười lớn:

- Ông hiểu về ta còn nông cạn lắm.

Chánh Bá lúng túng:

- Tâu lệnh bà! Lệnh bà có lòng thương người, thấy kẻ bị vùi dập, chẳng nỡ không giúp đỡ.

- Ông có chắc năm lạng vàng của ông sẽ làm chuyển lòng ta không?

- Tâu lệnh bà! Con chưa hiểu ý lệnh bà.

- Vậy thì nghe đây. - Ỷ Lan nén giận. - Nếu ta thiên vị để các ngươi chia bè kéo cánh sát hại nhau, thì thử hỏi, xã tắc này sẽ ra sao? Nếu ta vì tình riêng mà mù quáng, không phân biệt được đâu là lẽ phải, thì ta có đáng để ngươi trọng kính không? Nếu họ Vũ kia quả có những việc làm mờ ám, ức lòng người, chẳng cần người tâu bày, ta cũng quyết trị. Song chỉ vì tị hiềm nhau thì dù người đó là cha mẹ, anh em đi nữa, ta cũng không bao giờ làm trái đạo. Nếu không nể vì người có tuổi, lại là làng xóm với nhau, ta quyết chẳng tha tội. Lần sau thì chớ có trách ta.

Chánh Bá tái mặt xin cáo lui.

Khi Chánh Bá đi rồi, Lộc bước ra tâu:

- Hoàng phi cư xử thật hết tình hết nghĩa. Cái lão Chánh Bá ấy thiếp biết, nhà nó giàu lắm. May mà hoàng phi lượng thứ cho.

- Con người ta ai cũng có chỗ yếu. Chẳng nên thấy người ta hở cơ mà đối xử tàn ác. Để cho người ta hiểu ra lẽ phải mà tu nhân tích đức thì vẫn hơn.

Như sực nhớ ra điều gì, Ỷ Lan hỏi Lộc:

- Các cung nữ nghỉ tập rồi hay sao mà im ắng thế?

- Tâu hoàng phi! Họ vừa nghỉ uống nước. Thiếp nhận ra có nhiều giọng tốt và họ tập thật là nhanh. Nhưng thiếp vẫn lo.

- Nhà ngươi lo gì? - Ỷ Lan cắt ngang.

- Lo tối hát ấy không có "liền anh".

Ỷ Lan bật cười:

- Ta nghĩ rồi, chọn các cung nữ có vóc người to cao đóng giả trai. Chẳng lẽ trong số ba mươi sáu cung nữ, không chọn lấy được năm bảy người như thế hay sao?

- Chao ơi. - Lộc kêu lên thích thú. - Thế thì buổi ra mắt hoàng triều sẽ ly kỳ lắm đấy.

- Việc cắt cử ấy ta sẽ làm ngay bây giờ.

Dứt lời Ỷ Lan bước vội đến gian điện, mà ở đấy sau lúc im ắng, tiếng hát lại bắt đầu cất lên.

**

*

Vừa bãi triều, vua Lý Thánh Tông ngự trên chiếc xe nạm ngọc dành riêng cho mình, trở về tầng lầu thứ hai cung Thúy Hoa để nghỉ ngơi. Các ngự nữ tíu tít đem hoa quả rồi dâng trà hầu vua. Nhưng trái lệ thường, vua không dùng ngay. Vua vẫn đi đi lại lại trong gian điện lớn, dáng suy nghĩ.

Một chiêu nghi20 xinh đẹp đã đứng tuổi thấy vậy, sẽ sàng bước vào lên tiếng:

[20] Chiêu nghi: Đứng đầu các cung tần mỹ nữ.

- Tâu bệ hạ! Bệ hạ có điều gì không vui mà long nhan ưu tư làm vậy? Thiếp có cần gọi bọn ca nữ, vũ nữ làm vui lòng bệ hạ không?

- Ồ, ái khanh! - Vua hiền từ quay nhìn chiêu nghi nổi tiếng điềm đạm mà vua vẫn có bụng quý, nói:

- Trẫm đang vui lòng đấy chứ! Buổi thiết triều sáng nay không có việc gì lớn. Các đại thần văn võ đều hết lời khen ngợi tối hát của các ca nữ bên cung Ỷ Lan. Chính trẫm cũng chưa hiểu Ỷ Lan đã luyện các ca nữ từ lúc nào mà hát hay đến vậy. Đối với triều đình thật là mới lạ đáng khen.

- Thiếp nghe nói các ca nữ hát hay vậy mà không ai bằng được nguyên phi Ỷ Lan. Con người ấy thật táo bạo và khác người quá.

- Trẫm chưa hiểu ý ái khanh?

- Tâu bệ hạ! Thiếp ít thấy ai rộng lượng như thế. Bệ hạ ban cho nguyên phi tặng vật gì nguyên phi đều đem chia cho các thị nữ. Chưa ai mếch lòng với nguyên phi. Con người ấy không thuộc dòng tôn thất mà nết na, khiêm tốn quá.

- Trẫm muốn biết có ai chê trách Ỷ Lan điều gì không?

Người chiêu nghi tủm tỉm cười:

- Về đại sự thì không. Nhưng về tiểu sự thì có đó. Người ta nói rằng nguyên phi khéo làm vừa lòng bệ hạ nên bệ hạ ở luôn bên ấy, chẳng thiết gì đến hoàng hậu. Hoàng hậu chẳng yên lòng..

- Chuyện ấy trẫm có biết. Trẫm đã có bao nhiêu chuyện phải để tâm mà trong nhà chẳng được thuận hòa. Các phi khác thì sao, ái khanh cũng cho trẫm rõ.

- Ai cũng quí mến nguyên phi.

Đột nhiên ngoài đường có tiếng xe ngựa chạy gấp. Người chiêu nghi nói với vua:

- Chỉ cần nhìn chiếc xe lớn sơn màu xanh có tám cửa sổ lồng khung kính, quanh xe cắm những lông chim trĩ kia, không ai không nhận ra xe hoàng hậu. Thường ngày hoàng hậu đi dạo, gần trưa mới về, hôm nay sao khác lạ vậy?

Vua nhẹ nhàng nói với chiêu nghi:

- Thôi cho ái khanh lui. Mọi việc trong cung, ái khanh đừng quên tâu trình cho trẫm rõ.

Khi chỉ còn một mình, vua lại suy nghĩ về lời tâu của quần thần lúc sáng. Người ta khen Ỷ Lan thích lối hát độc đáo tình tứ mà đoan chính ấy thật dễ hiểu. Hơn ai hết, vua hiểu Ỷ Lan dày công luyện các ca nữ không phải cho riêng mình hoặc theo ý thích nhất thời mà là có ý thay đổi lối hát lâu nay ở triều đình. Ỷ Lan là người có năng lực thi hành cải cách đó. Vì vậy, một mặt nhà vua khuyến khích Ỷ Lan cũng như sẵn lòng ủng hộ những ý kiến táo bạo của Ỷ Lan, mặt khác nhà vua cũng muốn nhân đó tạo nên sinh khí mới trong triều, thúc đẩy các triều thần lấy đấy làm gương, lo toan trong công việc. Nhà vua hiểu rõ muốn xây dựng một triều đình vững mạnh, một quốc gia hùng cường, trước hết phải lựa chọn, trọng dụng các hiền thần, khuyến khích họ tâu bày ý kiến, tạo điều kiện cho họ làm việc. Các triều thần còn được vậy, huống hồ Ỷ Lan là người được vua yêu, vua chưa phải chê trách điều gì, nên vua sẵn lòng giúp đỡ Ỷ Lan. Mười sáu năm chấp chính vua nổi tiếng về lòng nhân từ và đức tính giản dị. Vua thường lắng nghe thuộc hạ nói về mình, và ngược lại vua thẳng thắn chê trách hoặc khen thưởng họ. Vua khen chê không phải để ân thưởng hoặc trừng trị mà là muốn họ hiểu ý vua và tuân theo lẽ phải. Cùng với thái độ cương trực, quyết đoán, nhà vua có phong thái tự nhiên, không kiểu cách. Chỉ cần tiếp xúc với nhà vua, các quần thần dễ nhận ra đằng sau vẻ mặt nghiêm nghị là một tấm lòng độ lượng, thương người. Nhờ vậy nhà vua đã đào luyện được một loạt đại thần có năng lực theo chí hướng của mình. Trong số họ nổi nhất là Lý Đạo Thành và Lý Thường Kiệt21. Nhưng Lý Đạo Thành đã có tuổi. Chỉ có Lý Thường Kiệt là theo kịp chí vua. Ỷ Lan, vua cũng muốn xếp vào loại giỏi giang đó nhưng chưa tiện trọng dụng. Trong phép dùng người, vua Lý Thánh Tông rất trọng tài đức của họ. Vua ưa những người có sáng kiến, tháo vát việc điều khiển triều chính hơn là những kẻ chỉ biết tuân theo lệnh vua. Chính vì vua thực hiện chính sách thân dân, biết nghe các triều thần để rồi quyết đoán việc triều đình nên nước Đại Việt thời Lý Thánh Tông đạt tới sự hùng thịnh về mọi mặt.

[21] Lý Thường Kiệt (1019 - 1105) quê ở làng An Xá, Thăng Long, sau chuyển tới phường Thái Hòa, thành Thăng Long. Ông thực tên là Ngô Tuấn. Lúc thiếu thời, Ngô Tuấn nổi tiếng tinh thông cả văn lẫn võ. Mồ côi cha rồi mẹ mất sớm, năm 1039 Ngô Tuấn đăng lính rồi đóng chức kỵ mã hiệu úy (võ quan nhỏ, binh chủng kỵ binh).

Năm hai mươi hai tuổi ông chuyển sang ngạch thị vệ, sung chức hoàng môn chi hậu, hầu cận vua Lý Thái Tôn. Sớm nhận ra Ngô Tuấn gồm đủ tài đức, vua Thái Tôn cử cai quản tất cả mọi việc trong cung đình.

Năm 1054 Lý Thánh Tông lên làm vua, ông càng được vua trọng dụng. Từ một võ quan cao cấp ông trở thành vị tướng đầu triều và có nhiều công lớn. Sau chuyến công cán, trấn an quân phiến loạn ở Thanh Hóa – Nghệ An ông được ban quốc tính đổi tên là Lý Thường Kiệt. Ông là người từng giúp đỡ vua đánh giặc Chiêm, phá giặc Tống và là tác giả bài hịch đầu tiên của dân tộc:

Nam quốc sơn hà Nam đế cư

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.

Năm Lý Thường Kiệt 85 tuổi, ông còn tình nguyện cầm quân đi đánh Lý Giác. Chiêm Thành nhân cơ hội ấy đem binh xâm lược, vua Lý Nhân Tông (con Ỷ Lan) sai Lý Thường Kiệt mang quân vào Chiêm Thành, giặc khiếp đảm lui quân. Cảm công đức ấy, vua Nhân Tông sai chế bài hát để biểu dương công trạng của ông và phong chức Triều quốc thái úy. Ông mất năm 1105 ở Kinh đô, thọ 86 tuổi.

Nhưng sao vua có điều gì bận tâm qua lời tâu bày của các triều thần sáng nay? Sao thái sư Lý Đạo Thành không một lời khen hoặc chê về lối hát của các ca nữ cung Ỷ Lan? Sao quan thái sư lại cố tình né tránh không nhận xét? Phải chăng Lý Đạo Thành vì nể hoàng hậu mà mất sự công bằng trong cách nhìn nhận việc làm đúng của Ỷ Lan? Từ đấy vua sớm nhận ra mối quan hệ căng thẳng giữa hoàng hậu và Ỷ Lan có thể dẫn đến những chia rẽ trong nội bộ triều đình. Vua giật mình vì đã không để tâm nhiều đến việc ấy.

Có tiếng động dưới chân cầu thang cắt đứt mạch suy nghĩ của vua Lý Thánh Tông. Nhận ra bước chân quen thuộc của hoàng hậu đang đi lên, vua thoáng mỉm cười chờ đợi.

Vừa trông thấy vua, hoàng hậu Thượng Dương đã làm mặt giận:

- Lâu lắm thiếp mới lại được thấy bệ hạ thanh thản.

Lướt nhìn cách ăn vận chải chuốt, trẻ trung của hoàng hậu, vua làm như tình cờ hỏi:

- Ái hậu có điều gì bực dọc hãy nói hết cho nguôi cơn giận.

- Lúc sáng xe thiếp qua đền Thái Tổ22, lũ lính thị vệ biết mà vẫn ngăn lại bắt xuống xe. Nếu bệ hạ không trị tội bất kính của chúng thì thiếp còn thể diện gì nữa?

[22] Chỉ Lý Công Uẩn, vị vua đầu tiên của Triều Lý.

Vua trầm ngâm một lát rồi nói:

- Phép nước phải nghiêm với cả người thân. Chính trẫm đã ra lệnh bắt bất cứ ai qua đều phải xuống xe. Cho nên không phải trị tội chúng mà phải khen thưởng mới nghiêm mệnh lệnh. Ái hậu chẳng nên bận lòng vì chuyện cỏn con ấy.

Hoàng hậu chưa hết giận:

- Vẫn biết ngự lệnh là phải nghiêm, nhưng thiếp là hoàng hậu sao lũ chúng không nể mặt thiếp? Thiếp biết rồi, nguyên do lũ lính coi thường thiếp cũng bởi lâu nay thiếp không được bệ hạ sủng ái như trước. Chúng biết bệ hạ tối ngày ở luôn với nguyên phi Ỷ Lan, nặng lòng mê đắm cái con hát ấy.

Vua nén giận:

- Ái hậu không công bằng rồi. Lòng trẫm đâu nhất bên trọng, nhất bên khinh? Nguyên phi Ỷ Lan mới nhập cung lại quan tâm đến việc nước, trẫm không thể không ưu đãi khuyến khích.

Nghe đến đấy hoàng hậu nổi nóng:

- Gà mái không nên gáy, đàn bà không nên làm công việc của đàn ông. Bệ hạ có thể yêu một người đàn bà nhưng không nên để họ chen vào công việc của triều đình. Hậu họa sẽ không thể lường được đâu.

Vua Lý Thánh Tông quả quyết:

- Là vua, trẫm phải lắng nghe tâu bày của quần thần. Nhưng điều nào nên nghe, lẽ nào nên bỏ chẳng lẽ trẫm lại không biết sao?

- Thiếp không nói vậy. Ý thiếp chỉ muốn bệ hạ chớ quá mê đắm nó mà cả nghe, không phân biệt được vàng thau.

- Ái hậu hãy cho chứng cớ?

- Bệ hạ hỏi thì thiếp phải nói. Cái con bé ấy chẳng bao giờ kính yêu bệ hạ thật lòng, bệ hạ có thấy mỗi lần gặp bệ hạ nó thường bịt mũi tỏ ý chê miệng bệ hạ hôi đó sao?

Không thấy vua tỏ ý kinh ngạc, hoàng hậu tiếp:

- Các lối hát ở triều đình xưa nay vẫn thế can chi phải thêm lối hát đĩ thõa, quê mùa vào? Thiếp lại nghe nói con bé ấy còn cho hai cung nữ đi học dệt. Nào là - hoàng hậu bĩu môi - dệt lấy gấm, lụa cung ứng cho hoàng tộc. Dễ con bé ấy muốn biến cả thiếp thành thợ dệt chắc?

Vua nghiêm mặt:

- Ái hậu lâu nay nói năng không còn giữ lễ gì nữa, trẫm thật lấy làm lạ. Trẫm sẽ khen thưởng những ai dâng được kế hay dù to, dù nhỏ làm lợi cho nước. Trẫm không ngăn cấm ái hậu cũng như nguyên phi Ỷ Lan làm việc đó. À mà lúc nãy ái hậu nói nguyên phi Ỷ Lan bịt mồm, bịt mũi chê trẫm cái gì vậy?

Vốn là người khôn ngoan, nghe vua hỏi, hoàng hậu Thượng Dương biết mưu mình xui dại Ỷ Lan không thành vội nói lảng:

- Ấy là thiếp nghe đứa thị nữ nói vậy. Việc không có thì thôi.

Chẳng ngờ vua nổi nóng:

- Ta không cho phép các ngươi làm những việc thấp hèn vu khống người khác. Ta báo trước, ta sẽ trị tội thật nặng những ai rũ rối hoàng tộc.

Nhận ra cơn giận bất ngờ của vua, hoàng hậu Thượng Dương sợ hãi xin cáo lui.

 

Chương ba - 1

Bấm để xem

Ỷ Lan cùng cung nữ xúm lại lần giở đoạn gấm vừa được dệt thử. Nâng niu chế phẩm của các cung nữ đã dày công học hỏi mà dệt nên, Ỷ Lan vô cùng cảm kích. Nhưng sao so với tấm gấm tự chế còn lỗi nhiều. Lại nữa, mầu nhuộm rất nổi không kém nước ngoài mà sao tấm gấm vẫn chưa đanh mặt, chưa mịn bóng? Ỷ Lan trân trọng chế phẩm của các cung nữ, nhưng chưa thể bằng lòng về nó. Chợt nảy sinh một ý nghĩ, Ỷ Lan nói với các cung nữ:

- Gấm còn xấu là do còn mắc lỗi nào đấy, các ngươi chớ nản lòng mới được. Nghe ta, các ngươi thử tháo từng sợi của hai tấm gấm, tìm hiểu cặn kẽ, ắt là biết được còn sơ sót chỗ nào.

- Phải đấy! Tâu hoàng phi. Thế mà loay hoay mãi lũ thiếp không nghĩ ra.

Ỷ Lan và các cung nữ bắt đầu hăm hở lần tháo từng sợi gấm đã dệt với niềm say mê chưa từng thấy. Ỷ Lan và các cung nữ chăm chú xem xét đến nỗi vua Lý Thánh Tông vào lúc nào cũng không hay.

Nhìn cảnh tượng ấy nét mặt vua Lý Thánh Tông rạng rỡ. Vua ngồi vào chiếc đôn ở góc phòng lặng lẽ ngắm nhìn Ỷ Lan và các cung nữ bằng con mắt trìu mến. Vua động lòng thương khi nhìn thấy Ỷ Lan gầy sút đi ít nhiều. Phải, con người bé nhỏ xinh đẹp ấy có bao giờ chịu nghỉ ngơi, chịu ngừng suy nghĩ. Nhìn những cuốn sách quen thuộc để thành chồng bên chiếc kỷ giản dị kia, vua hiểu khối lượng công việc hàng ngày Ỷ Lan làm thật phi thường. Dường như mỗi lần đến cung này, bao giờ vua cũng phát hiện ra một cái gì mới của người nguyên phi trẻ tuổi này. Chính Ỷ Lan mới hôm nào đã vạch cho ta thấy những điều vô lý về cốt cách của ban nhạc kỹ cùng lối hát tấu trong triều. Sao trước đó ta không thấy nhã nhạc bản triều còn nặng hơi hướng phương Bắc. Thậm chí, các nhạc gia thường chọn các tích phương Bắc, phỏng theo lối hát nước người. Nhà vua vui mừng thấy Ỷ Lan không chỉ đề xướng việc thay đổi cốt cách ấy, chỉ dạy các ca nữ những bài chúc hỗ cổ truyền rất có ý nghĩa mà còn dạy thêm các làn điệu mới mang sắc thái đồng nội, đặt lời cho các lối hát này, dày công sáng tạo cho nó thích hợp với triều đình, biến nó thành một hoạt động ca hát ngợi ca công đức nhà vua, ca ngợi nước non và các gương nghĩa hiệp của tiền nhân. Công việc của Ỷ Lan đã cảm hóa được cả triều đình. Lối hát mà Ỷ Lan dày công gây dựng chẳng mấy chốc đã chiếm được địa vị độc tôn trong triều. Chính ta - vua thầm nghĩ - buổi đầu cũng chưa tin Ỷ Lan làm được việc đó. Vậy mà, nàng đã làm ta bất ngờ. Nàng đã bình tĩnh trước những lời dè bỉu, đã không lùi bước trước sự ngăn cản của hoàng hậu. Chợt Ỷ Lan nói như reo lên:

- Đây rồi, lỗi ở sợi mảnh23, chưa đủ ngang trong khi sợi móc24 tạm được nên tuy dệt đúng nhưng mặt gấm không bóng. Ta không hiểu tại khung cửi hay tại người dệt?

[23] Sợi ngang.

[24] Sợi dọc.

- Xin hoàng phi để mình thiếp dệt thử lần nữa. - Một cung nữ hồ hởi nói. - Lần này dệt được chắc hoàng đế sẽ hết lời khen ngợi và ban thưởng hậu cho hoàng phi đó.

Ỷ Lan cắt ngang:

- Việc chúng ta làm đâu phải vì lời khen mà là vì lợi ích của nó. Nếu việc dệt gấm này thành, triều đình sẽ không phải mua của nước Tống, đỡ tốn phí cho quốc khố chừng nào hay chừng ấy.

Lây không khí vui tươi, say sưa của các cung nữ, vua Lý Thánh Tông bước tới, cất giọng trách móc mà chẳng giận dỗi:

- Ai cậy các ngươi dệt gấm để bắt trẫm phải ban thưởng?

Bất chợt thấy vua, các cung nữ luống cuống đứng lặng. Ỷ Lan chậm rãi nói:

- Tâu bệ hạ! Nếu chỉ mong được bệ hạ ban khen thì thiếp và các cung nữ đây chỉ lưu tâm trang điểm cho đẹp, mọi cử chỉ nhất nhất làm vừa lòng bệ hạ. Song lũ thiếp lại muốn mỗi người mỗi việc để đỡ đần được bệ hạ, làm lợi cho nước. Là bậc minh quân hẳn bệ hạ mong bề tôi làm như thế.

Vua Lý Thánh Tông cố giữ nghiêm nét mặt:

- Rồi ái phi biến các cung nữ của trẫm thành thợ dệt gấm cả hay sao? Hậu cung đâu phải là một hiệp thợ?

Biết vua rất vui, nhưng Ỷ Lan vẫn nghiêm trang đáp:

- Tâu bệ hạ! Thiếp chắc bệ hạ không nghĩ như lời bệ hạ vừa nói.

Vua bật cười:

- Ái phi nói chí phải. Biết làm lợi cho nước, ấy là hành động của những tôi trung. Dám khổ công học nghề dệt để dệt được gấm cung đốn cho triều đình ấy là việc xưa nay chưa có. Trẫm sẽ là người đầu tiên mặc thử gấm của nước Đại Việt. Trẫm hứa sẽ lệnh cho bộ Công xây dựng gấp cho ái phi một xưởng dệt như ái phi mong muốn. Trẫm sẽ khuyên các triều thần mặc đồ nội hóa và tuyệt cấm việc nhập gấm từ Tống triều.

Nghe đến đây, sau phút lo lắng, các cung nữ thở phào nhẹ nhõm, nét mặt ai nấy đều hân hoan rạng rỡ.

Vua bảo họ:

- Các ngươi làm việc tốt cớ sao chỉ một lời khiển trách đã luống cuống lo lắng? Giờ các ngươi hãy đem hết tài nghệ, dệt cho trẫm tấm gấm đầu tiên. Có thể tấm gấm ấy chưa đẹp nhưng đối với trẫm nó là vật vô giá. Bởi vì các ngươi đã dệt nó bằng trí tuệ tự cường hơn là sự khéo léo nghề nghiệp. Trẫm sẽ may ngay bộ lễ phục bằng thứ gấm tự chế của các ngươi.

Các cung nữ lập tức cáo lui.

Khi chỉ còn lại hai người, Ỷ Lan e lệ nói với vua:

- Bệ hạ thứ lỗi cho cách ăn vận quá xuềnh xoàng của thiếp. Lại nữa, thiếp chưa dám tâu trình ý định dệt gấm vì công việc còn phải mày mò, chưa biết kết quả thế nào.

- Ái phi cứ tự làm. Trẫm tin ái phi sẽ làm được. Ở đời, muốn làm được việc lớn thì phải nghĩ đến kết quả chứ đừng nghĩ đến khó khăn. Trẫm thực lòng khen ngợi chí hướng của ái phi. - Rồi vua đổi giọng âu yếm. - Mấy hôm nay trẫm bận việc không đến, ái phi có nghĩ ngợi không?

Ỷ Lan ngả đầu vào ngực vua, giọng đượm buồn:

- Dù không được kề cận sớm hôm, lòng thiếp vẫn bên bệ hạ muôn đời không đổi. Chỉ mong bệ hạ không vì thiếp mà giảm sự minh mẫn để điều khiển triều đình.

Như để thử lòng Ỷ Lan, vua đột ngột hỏi:

- Bây giờ, nếu trẫm gặp một người con gái tài sắc và đem lòng yêu say đắm, ái phi nghĩ sao?

Ỷ Lan khẳng khái tâu:

- Thật ý thiếp chỉ mong một vợ một chồng, bệ hạ chỉ có mình thiếp. Chắc bệ hạ sợ thiếp sẽ ghen với hoàng hậu đó thôi. Thiếp không ghen, không bao giờ ghen. Bệ hạ có quyền kén chọn nhiều quý phi. Có điều thiếp muốn trong nhà phải hòa thuận yên vui.

- Trẫm không hiểu hết ý ái phi?

- Thiếp yêu quý bệ hạ hơn bản thân mình nhưng thiếp không có quyền giữ gìn bệ hạ cho riêng thiếp. Chỉ mong bệ hạ không quên thiếp, mãi mãi không quên thiếp.

- Lòng ái phi thật cao thượng. - Vua trầm giọng nói.

Ỷ Lan đỏ mặt gỡ tay nhà vua, cất tiếng hỏi:

- Thiếp vẫn định bụng xin bệ hạ cho thiếp được giao tiếp với một số danh thần của bản triều để học hỏi nghĩa sách, chẳng hay việc đó có được không?

- Trẫm sẵn lòng. Ngay bây giờ có điều gì băn khoăn, ái phi cứ nói. Trẫm sẵn lòng nghe.

Cặp mắt Ỷ Lan chợt sáng lên, giọng phấn chấn:

- Thiếp muốn được hỏi bệ hạ chuyện Phật bà Quan Âm.

- Chuyện thế nào? Trẫm nóng lòng muốn biết.

- Chuyện rằng - Ỷ Lan kể - Vua Trang Tông rất mong có con trai nối dõi. Hoàng hậu đã sinh hai gái, đến lần thứ ba lại sinh gái nữa. Vua giận toan giết con đi, nhưng vì chúa Ba rất đẹp nên lại thôi. Khi chúa Ba lớn lên, vua kén phò mã nhưng bà nhất định xin đi tu. Vua đành chịu cho vào chùa nhưng dặn trước các sư phải dùng kỷ luật khắt khe của nhà chùa để hành hạ cho bà thật khổ, chịu không nổi mà phải xin về. Nhưng bà khăng khăng một mực dốc lòng tu thành chính quả. Bà được hùm đến giúp bổ củi, chim đến giúp nhặt rau và những giống vật khác đến làm đủ mọi việc. Vua tức giận đốt chùa. Bà ra sân lạy trời Phật thì lập tức có trận mưa như trút nước làm tắt đám cháy. Vua giận quá bắt bà đem chém thì có thổ thần hiện làm con cọp xuống cõng bà đi.

Ít lâu sau vua bị ác bệnh không đi được phải yết bảng cầu lương y. Bao nhiêu người không chữa được bệnh của nhà vua. Bà hóa thành một nhà sư tới chữa bệnh và bảo phải cho người đến Hương Tích cầu xin tay và mắt của một nhà tu hành thì mới chữa được. Khi được tay và mắt bên tả bà chữa lành được bên tả. Còn bên hữu lại phải đi xin lần thứ hai. Khi đem tay và mắt lần thứ hai này về thì hoàng hậu nhận ra tay bà chúa Ba nhưng vua không tin vì cho rằng cọp đã tha đi ăn thịt rồi thì làm sao mà sống lại được.

Khi khỏi bệnh, vua ngự giá hành hương đến chùa tạ ơn thì bị hai chàng rể ở nhà chiếm ngôi và bị yêu tinh bắt. Bà lại hiện hình thành nhà sư đến cứu thoát và dẫn về tạ ơn người đã cho tay cho mắt. Chỉ đến lúc ấy vua mới nhận ra con và rất thương cảm. Song nhà vua không biết làm cách nào cho bà chúa Ba liền tay, liền mắt lại. Bà khuyên vua hãy thành tâm cầu Phật thì tay mắt bà lại mọc ra. Vua làm theo, bà lại hóa hình nguyên vẹn như cũ.

Từ đó vua ở chùa đi tu và nhường ngôi luôn cho quan tể tướng là người có đạo hạnh hơn cả. Theo ý thiếp - Ỷ Lan tiếp, khi đã kể xong câu chuyện. - Chuyện như thế là hoang đường, nhưng đức Thái Tổ, Thái Tông đã từng yêu thích nó. Vậy phải chăng sử gia nào đó thừa hành ý đức Thái Tổ mà soạn ra để dọn đường cho một công việc hết sức tế nhị, hết sức thực tế, quyết định sự bại vong của triều vua cuối cùng của nhà Lê để chuyển sang dòng họ Lý ngày nay.

Vua Lý Thánh Tông giật thót người:

- Trẫm biết câu chuyện ấy. Trẫm không ngờ ái phi lại đọc rộng hiểu sâu đến thế. Ái phi là người trẫm yêu nên chẳng cần giấu. Sự thể chính là nỗi băn khoăn của sư Vạn Hạnh25 đối với ngai vàng của vua Lê Long Đĩnh. Chuyện ấy nhằm nhắc quần thần rằng: Đối với một ông vua bất nhân, nỡ tâm đốt cả chùa, giết cả con chỉ vì lo đến sự kế nghiệp thì quần thần phải hạ xuống thay người khác. Thậm chí thay dòng họ khác biết trọng đạo lên trị vì thiên hạ.

[25] Vạn Hạnh là người dựng Lý Công Uẩn lên ngôi vua thay triều Lê đã thối nát. Có thể xem Vạn Hạnh là cái hồn của nhà Lý đã xây dựng được một ý thức hệ dân tộc, dung hòa giữa đạo và đời làm cơ sở tinh thần để xây dựng nước Việt hùng cường, độc lập đứng vững lâu bền. Công của Vạn Hạnh được tóm tắt thành thơ:

"Vạn Hạnh dòng tam đế

Chân phù cổ sấm ky

Hương quan danh Cổ Pháp

Tục tích trấn vương kỳ"

Dịch thơ:

"Quá khứ hiện tại vị lai

Vạn Hạnh thông suốt hợp lời sấm linh

Quê nhà Cổ Pháp lưu danh

Chống trượng nhà Phật giữ thành nhà vua"

- Tâu bệ hạ! Xem thế người đương thời đã lấy sự kiên tâm của chúa Ba để làm gương cho mình. Vận nước hồi ấy đã được những nhà tiên tri biết tiến biết lui đứng ra cáng đáng thu xếp, trác tuyệt đến thế là cùng.

Vua Lý Thánh Tông bị hết bất ngờ này đến bất ngờ khác. Lúc nãy Ỷ Lan là người khởi xướng việc dệt gấm biểu lộ khí phách của con người vượt qua khó khăn. Bây giờ, vẫn người con gái có đôi mắt thông minh tuyệt đẹp kia, đã lại đang bàn đến chính sự, đến sự thịnh, suy của một dòng họ, đến sự mất còn của một triều vua và đến danh thơm nghìn đời của một con người. Hơn thế, biết khơi đúng những chỗ khúc mắc nhất, sâu sắc nhất. Nghe Ỷ Lan nói, vua có cảm giác Ỷ Lan bàn chuyện xưa mà tưởng như nói chuyện nay. Dường như mọi việc của bậc đế vương, của công hầu, của sĩ dân đều được nàng nghiền ngẫm kỹ lưỡng. Nhà vua không giấu sự cảm phục:

- Mới nhập cung hơn một năm, nhờ hiếu học, ái phi đã tỏ ra là người đọc rộng, biết nhiều. Chẳng hay theo ý ái phi, bí quyết của một vị hoàng đế giỏi việc trị nước, gây dựng được sự phồn vinh của giống nòi là ở chỗ nào?

Câu hỏi của vua khơi gợi đúng ý mà bao lâu Ỷ Lan ấp ủ. Ỷ Lan hiểu thấu hoài bão của vua và dốc lòng muốn thành một tôi trung, một người vợ biết yêu quý sự nghiệp của chồng. Chính vì vậy, Ỷ Lan hàng ngày để tâm tìm hiểu tài năng siêu việt của các bậc đế vương, và gần hơn là tìm hiểu phương lược trị nước của vua Lý Thánh Tông. Vì vậy, hơn một năm sống bên nhà vua, Ỷ Lan thấy rõ không phải là mình mà là vua Lý Thánh Tông đã lượm được những tinh túy trong phép trị nước của các bậc đế vương. Cho nên, mối tình đằm thắm thiết tha với người chồng có chí xoay trời chuyển đất, có gan làm việc lớn lại rất thương dân ngày một nồng đượm. Càng ngày Ỷ Lan càng nhận ra ở vua Lý Thánh Tông những điều mới mẻ của một tài năng siêu việt và tâm hồn thật kỳ diệu. Vì vậy, được hỏi, Ỷ Lan không vội trả lời ngay. Ỷ Lan chăm chú nhìn vua, ánh mắt lộ rõ sự yêu thương tôn kính:

- Tâu bệ hạ! Một bậc đế vương giỏi việc nước là phải làm như bệ hạ!

- Như trẫm. - Lời khen như rót vị ngọt vào tâm hồn vị vua thông minh, mở ra một thế giới tình cảm thật tế nhị khiến vua Lý Thánh Tông vô cùng xúc động.

- Vâng! Tâu bệ hạ, phải làm như bệ hạ đã làm. Điều quan trọng là phải biết nghe lời can gián của các trung thần. Bởi vì, muốn điều khiển được triều chính phải biết người, muốn biết người, phải nghe họ nói, xem việc họ làm, nghe lời khuyên can của họ. Điều hệ trọng thứ hai là phải xem quyền hành là một thứ đáng sợ. Quyền hành dễ đẻ ra những tật xấu.

Cuối cùng, nước muốn mạnh, hoàng đế phải đối xử nhân từ với muôn dân. Trong nước không cần xây nhiều chiến lũy, bởi chính lòng dân là chiến lũy kiên cố nhất. Đó là chìa khóa trong việc trị nước mà bệ hạ đã làm. Hội đủ những điều ấy, nước Đại Việt sẽ trở nên vô địch.

Vua Lý Thánh Tông bỗng phát hiện ra người cộng sự uyên bác hiểu rõ tâm can mình. Vua lặng ngắm Ỷ Lan. Ỷ Lan không diêm dúa phấn son như hoàng hậu và các phi khác mà như một bông hoa lạ chẳng thể nào lẫn giữa những bông hoa khác. Vì vậy, vua nén xúc động giọng trầm tĩnh:

- Cùng với quan thiếu bảo Lý Thường Kiệt, ái phi là người hiểu được ý đồ của trẫm. Cảm ơn ái phi đã dành cho trẫm lòng yêu kính hiếm có vậy. Tiếc rằng duyên trời đã định, trẫm chẳng thể phong ái phi làm hoàng hậu cho xứng với lòng trẫm lúc này.

Mở to cặp mắt long lanh, trong suốt dưới vầng trán thanh cao, Ỷ Lan bỗng trở nên ngượng ngập khi thấy hơi thở nóng hổi của vua đang mơn man đôi má nóng bừng của mình:

- Bệ hạ! Ỷ Lan thủ thỉ. - Bệ hạ có mừng chăng thiếp đã có mang. Thiếp có linh cảm thiếp sẽ đẻ con trai và rất giống bệ hạ.

Vua Lý Thánh Tông choáng ngợp ngây ngất trước sự phát hiện mới mẻ về Ỷ Lan và trước tin vui bao lâu nay mong đợi, đã không giữ được sự điềm đạm thường có. Vua vụng về ôm lấy Ỷ Lan và siết chặt nàng vào lòng.

Lúc này, đêm đã khuya. Qua khung cửa trổ tròn của gian điện, Ỷ Lan thấy bầu trời như một tấm thảm nhung đen dát đầy sao óng sánh. Chỉ vào một ngôi sao lay động rất sáng. Ỷ Lan nhỏ nhẹ hỏi vua:

- Bệ hạ biết ngôi sao kia gọi là gì không?

Ỷ Lan sung sướng khi nghe thấy vua gọi tên ngôi sao sáng ấy bằng tên mình: Sao Ỷ Lan.

**

*

Hoàng hậu Thượng Dương, tay chống cằm, nét mặt đăm chiêu đưa mắt nhìn ra khoảng trời trước mặt. Ngoài ấy là những hàng cây thẳng tắp trước cung điện bóng rợp cả mặt sân. Lá cây lay động làm cho những chấm trắng tươi màu vàng thanh khi nhảy nhót nô giỡn trên tán lá, khi bất thần rắc hoa trên thảm cỏ xanh rờn. Trời thu lành lạnh. Hoàng hậu se lòng khi bỗng dưng cảm thấy cô đơn giữa cuộc sống nhung lụa, có rất nhiều kẻ hầu hạ. Hoàng hậu không còn độc chiếm được tình yêu của vua nữa. Khi lồng lộn, khi hờn dỗi, khi đe dọa, khi dùng nước mắt, hoàng hậu vẫn không làm chuyển được lòng vua. Hoàng hậu nghĩ - đã có lần vua nổi nóng dọa truất ngôi nếu ta cố tình lôi kéo bè cánh, rũ rối hoàng cung. Cũng từ đấy, vua trở nên lạnh lùng, ít cởi mở mỗi khi đến với ta. Hoàng hậu nuối tiếc ngày nào được vua yêu chiều, được quần thần một lòng nể trọng. Hoàng hậu cố chiều lòng vua, hy vọng chiếm được tình xưa. Nhưng trong đám lá xanh thắm của niềm tin ấy, đã điểm những chiếc lá vàng. Hoàng hậu vơi nỗi buồn khi mình có mang. Nhưng rồi hay tin Ỷ Lan cũng có mang, hoàng hậu chẳng còn lòng dạ nào để vui được nữa. Nếu lần này ta sinh hoàng tử - Mắt hoàng hậu ánh lên niềm vui sướng đến cuồng dại - Phải, nếu ta sinh hoàng tử thì ngôi báu con ta sẽ cầm chắc trong tay. Nhưng nếu ta sinh công chúa và kẻ tình địch kia sinh quý tử thì sự thể rồi sẽ ra sao? Ngôi báu chắc hẳn sẽ thuộc về đứa con của kẻ quê mùa ấy. Ta sẽ uất lên mà chết khi phải tận mắt nhìn nó bỗng trở nên có uy thế khuynh loát triều đình. Bị giày vò trong nỗi lo lắng sẽ không có con trai kế vị, hậm hực, hận thù trước sắc đẹp và uy danh của Ỷ Lan, hoàng hậu Thượng Dương đã bao đêm cầu trời khấn phật cho Ỷ Lan mắc bạo bệnh chết đi. Cũng đã có lúc hoàng hậu nảy ý định đầu độc Ỷ Lan. Nhưng thấy uy tín của Ỷ Lan ngày càng lớn, các cận thần đều kính trọng, nhất là vua bội phần yêu quý, hoàng hậu chưa dám quyết định. Trong nỗi buồn phiền, tuyệt vọng hoàng hậu buộc phải cầu cứu tới quan thái sư Lý Đạo Thành. Bởi vậy, hoàng hậu đã cho thị nữ tin cẩn đến tư dinh triệu quan thái sư đến để bàn bạc. Song hoàng hậu bồn chồn lo lắng vì đến giờ này vẫn chưa thấy quan thái sư tới. Đã bao lần hoàng hậu nóng ruột bước ra hiên lầu ngóng đợi. Có thể nào như thế được? Hoàng hậu uể oải ngồi xuống chiếc ghế bọc nhung tự hỏi. Chẳng lẽ con người được ta nâng đỡ từ lúc chưa phải là đại thần và nhờ ta tâu xin hoàng đế phong cho chức thái sư, danh giá bậc nhất triều đình ngay khi hoàng đế nối ngôi26, đã lại quên ơn cũ? Có lẽ nào con người hơn mười năm nay nhất cử nhất động đều làm đẹp lòng ta, đã vì ta tìm cách trị những kẻ không thực bụng thờ ta, bỗng dưng đã thay lòng đổi dạ. Phải, chính nhờ quan thái sư mà ta đã phế được hai đứa hậu phi được vua sủng ái, toan lấn át ta. Hoàng hậu bỗng hồi tưởng lại câu chuyện phế truất những tình địch của mình hơn năm năm trước. Ngày ấy hoàng hậu có một cung nữ vô cùng trẻ đẹp tên là Trương Thị Ngọc. Một lần nhân theo vua về tu dưỡng ở phủ Thiên Đức, trong một chuyến đi chơi xem phong cảnh quanh vùng, hoàng hậu bắt gặp một cô gái bán chân cũi vô cùng xinh đẹp ở cạnh phủ lỵ. Theo lời đồn đại, cô gái ấy vốn ở một lànggốm ở chân núi Quả Cảm27. Làng gốm Quả Cảm sản xuất nhiều vật dụng bằng đất nung và bằng sành trong đó có những cái lon sành nhỏ, dùng để đựng nước kê chân các giàn đặt nong tằm chống kiến gọi là chân cũi. Cô gái bán chân cũi ấy lúc đầu cũng là tay thợ. Có lẽ chân cũi được một cô gái đẹp ngồi bán nên chẳng bao lâu đã nức tiếng gần xa. Nhiều chàng trai có khi không cần "chân cũi" cũng tìm đến mua để được ngắm cô gái Quả Cảm duyên dáng. Chỉ vài lần gặp gỡ, hoàng hậu đã sắm lễ hậu cho người mang đến gặp cha mẹ cô gái, xin cho cô gái ấy về cung mình để toan tính chuyện riêng. Như con chim non dễ lóa mắt trước màu sắc của thứ kim thuộc quý, cô gái Quả Cảm xinh đẹp tuyệt vời đã theo hoàng hậu về cung, để thương để nhớ cho các chàng trai trong vùng. Hồi ấy hoàng hậu đang bị một nguyên phi trẻ họ Vũ đe dọa ngôi hoàng hậu. Vũ phi được vua yêu quý đã ra mặt kình địch với hoàng hậu nên hoàng hậu Thượng Dương quyết tìm kế hại bằng được. Lợi dụng sắc đẹp và tuổi trẻ của cô gái bán chân cũi, một mặt hoàng hậu lo trang điểm dặn dò cô gái những điều cần thiết mỗi khi kề cận vua, mặt khác hoàng hậu cố ý cho vua được chiêm ngưỡng nhan sắc chim sa cá lặn của Trương Thị Ngọc. Quả vậy, lần đến với hoàng hậu, trông thấy cô gái khỏe mạnh tuyệt đẹp đang tưới hoa, vua Lý Thánh Tông đem lòng mê đắm. Chẳng bao lâu vua nhạt tình với Vũ phi và nặng lòng yêu cô gái họ Trương. Kế hiểm trị Vũ phi của hoàng hậu đã thành. Người nguyên phi họ Vũ không trải đời đã dọa sinh sự với cô gái bán chân cũi họ Trương, khiến vua nổi giận truất ngôi nguyên phi và đuổi ra khỏi cung. Hoàng hậu mát lòng, mát dạ. Nhưng sự thật bao giờ cũng đắng cay, cô gái họ Trương được phong làm nguyên phi bỗng trở nên cái gai trước mắt hoàng hậu Thượng Dương.

[26] Lý Đạo Thành được phong chức thái sư vào năm 1054 khi vua Lý Thánh Tông nối ngôi cha.

[27] Trên Thị Cầu, Hà Bắc ngày nay.

Trong lúc khó xử ấy, thái sư Lý Đạo Thành trước sức ép của hoàng hậu, muốn trả ơn cũ nên về hùa với hoàng hậu để hại người nguyên phi ấy. Hoàng hậu đã sai người giả làm một chàng trai viết một bức tình thư cốt để lọt vào tay vua.

Vua trao cho Lý Đạo Thành thẩm tra. Kết quả đúng như ý muốn của hoàng hậu. Cô gái xinh đẹp bán chân cũi năm xưa vì "tội" ngoại tình đã bị hạ ngục. Hoàng hậu đã mật sai lính canh bỏ đói cho chết. Quan thái sư tận tình che chở ta đến vậy – Hoàng hậu đắm mình trong suy tưởng, tự nhủ - mà bây giờ nỡ bỏ mặc ta trong cảnh cô liêu này sao?

- Thị nữ! – Chợt hoàng hậu gọi giật giọng.

- Tâu hoàng hậu! Thần thiếp chờ được sai bảo.

- Làm sao giờ này quan thái sư vẫn chưa đến? Hôm trước ngươi có làm tròn phận sự truyền lệnh ta không?

- Tâu hoàng hậu! Thần thiếp chưa bao giờ trái ý hoàng hậu. Chắc quan thái sư có việc bận chưa tới đó thôi.

- Ngươi hãy kín đáo đến tư dinh quan thái sư nói rõ ta đang chờ ông ta.

Người thị nữ ngoan ngoãn cáo lui.

* *

*

 

Chương 3 - 2

Bấm để xem

Người thị nữ vừa đi khỏi thì Lý Đạo Thành trong bộ trang phục đại thần cũng vừa đi xe ngựa tới cung hoàng hậu Thượng Dương. Cũng như Lý Thường Kiệt và một số quan lại thân tín, Lý Đạo Thành được vua cho đặc ân tùy tiện ra vào hoàng cung không phải tâu trình. Vừa xuống xe, không mang thị vệ, Lý Đạo Thành chậm rãi, bước theo con đường rải đá dẫn thẳng tới gian điện lớn. Vừa trông thấy hoàng hậu Thượng Dương, Lý Đạo Thành đã khom người thi lễ:

- Tâu hoàng hậu! Thần mắc bận không thể đến sớm để hoàng hậu phải chờ, thần thật đắc tội.

Thoáng trông thấy vẻ mệt mỏi trên khuôn mặt thông minh, nghiêm nghị của Lý Đạo Thành, hoàng hậu Thượng Dương an ủi:

- Ta chẳng giấu, ta đang sốt ruột chờ ông, song ta tin rằng chỉ vì bận nên ông mới đến chậm trễ vậy. Chẳng hay ông có được dễ chịu trong người không?

Đỡ tách chè còn bốc khói, tỏa hương thơm ngào ngạt, Lý Đạo Thành ngồi xuống chiếc đôn vừa được thị nữ mang đến, trầm giọng:

- Đa tạ hoàng hậu, thần vẫn được như thường. Thần chẳng yên lòng thấy dung nhan hoàng hậu không được mười phần tươi tốt như trước.

Rồi câu chuyện đã nhanh chóng chuyển sang việc mà hai người đều quan tâm. Lý Đạo Thành nhấp một ngụm chè rồi hỏi khéo:

- Thần biết hoàng hậu lâu nay không được vui. Triệu thần đến chắc là có việc hệ trọng lắm.

- Vậy ông có biết việc gì không? – Hoàng hậu hỏi lại.

Lý Đạo Thành ý tứ, thận trọng:

- Thần chịu ơn hoàng hậu đã nhiều. Hoàng hậu cũng chẳng lạ gì bụng thần. Xin hoàng hậu cứ chỉ dạy – Việc nào nên việc nào không nên, sức thần được được đến đâu rồi còn phải bàn bạc xem đã.

Hoàng hậu Thượng Dương nghĩ thầm: Cái con người chịu ơn ta này cũng bỗng dưng có giọng nói mập mờ đưa đẩy đến khó hiểu. Tuy thế, đã có chủ định, hoàng hậu nhìn thẳng vào con người nho nhã có tài học nổi tiếng trong triều, cất giọng quả quyết:

- Ông vì chỗ thân tình đã giúp ta đôi việc. Ví như hai lần ông tính kế trị những tình địch của ta.

Lý Đạo Thành mặt tái đi, cắt ngang:

- Xin hoàng hậu đừng bao giờ nhắc lại chuyện cũ. Bởi vì, mỗi lần nhớ lại người nguyên phi phải chết oan ấy lòng thần chẳng được yên.

Hoàng hậu mỉa mai:

- Lâu nay ông giao du với các nhà sư nảy sinh tấm lòng từ bi đáng cảm phục. Tiếc rằng ông không đi tu, nếu không đã thành chính quả. Ta đâu ngờ lòng ông cũng yếu mềm như vậy? Ta thiết tưởng là người có tài học, làm quan đến chức thái sư, hẳn ông biết trong nghiệp trị dân, phải nghĩ đến kết quả công việc mà không cần biết hậu quả của việc ấy sẽ ra sao mới phải. Ông giúp ta việc trị được cái đứa vốn dòng hạ tiện làm nghề bán chân cũi ấy mà lòng ông áy náy vậy thay? Thôi được, ta không nhắc lại chuyện cũ. Nhưng ta đang muốn nhờ ông một việc cũng na ná như thế.

- Trời ơi! – Lý Đạo Thành khẽ kêu lên, trán lấm tấm mồ hôi.

Không để Lý Đạo Thành kịp nói, hoàng hậu Thượng Dương cất cao giọng:

- Ông cũng thừa biết cái con hát Ỷ Lan lâu nay chẳng coi ta vào đâu. Ngỡ nó hiền lành quê mùa, ai dè nó đáo để đến thế. Cậy được hoàng đế yêu dấu, nó dám can thiệp việc triều chính, hết đổi lệ này lại đòi đặt lệ khác. Ta xem ra nó chẳng phải chỉ vượt mặt ta mà còn vượt cả mặt ông nữa. Nghe nói nó kết thân với quan thiếu bảo Lý Thường Kiệt. Lũ ấy mà hợp được với nhau sẽ khuynh loát cả triều đình. Ta với ông vì chúng nó có phen phải bỏ triều mà đi. Vậy nếu không sớm trừ đi, hậu họa cho ta và ông không biết đâu mà lường được.

Thái sư Lý Đạo Thành cố giữ vẻ mặt bình thản nhưng thực lòng thì những lời hoàng hậu Thượng Dương vừa nói khác nào như ngọn roi quất mạnh đau nhói. Hoàng hậu đã đánh vào đúng chỗ yếu là lòng tự ái của Lý Đạo Thành. Ấy là sự nổi bật của Ỷ Lan trong một số cải cách ở triều lâu nay đã khiến cho địa vị và uy tín của người nguyên phi ấy lấn át các văn võ đại thần. Cho nên đối với quan thái sư, buổi đầu chỉ là sự khó chịu của con người tự cho mình là có tài năng bị kẻ khác làm lu mờ, về sau, thấy Ỷ Lan kết giao với Lý Thường Kiệt, nhiều người cầu cạnh làm thân, Lý Đạo Thành băn khoăn lo lắng và có ác cảm thực sự với người vợ yêu của vua Lý Thánh Tông. Lý Đạo Thành để tâm xem xét công việc của Ỷ Lan và dù có thái độ chưa công tâm nhưng viên thái sư không dễ tìm thấy điều gì sai trái để bắt bẻ. Ngược lại, dường như mọi việc Ỷ Lan làm đều không cốt vụ lợi cho riêng mình mà chỉ vì lợi nước. Lý Đạo Thành cũng đã đôi lần tiếp xúc với Ỷ Lan nhưng công bằng mà xét, Ỷ Lan tỏ ra có kiến thức, có ý tưởng táo bạo nhưng lại rất khiêm nhường, đặc biệt là trong câu chuyện lúc nào cũng ý nhị, dễ chiếm được cảm tình của người khác. Kẻ tự cho mình là thấp như thế mới thực đáng tôn quý. Nói cho cùng, Lý Đạo Thành không thích Ỷ Lan, nhưng thâm tâm vẫn có ý gờm sợ. Vì thế, khi nghe hoàng hậu Thượng Dương khơi đúng chỗ yếu của lòng mình, Lý Đạo Thành thở dài thừa nhận:

- Hoàng hậu đã nhìn thấu ruột gan thần. Nhưng nguyên phi Ỷ Lan không phải là tay vừa. Ỷ Lan không phải là người ta muốn làm gì cũng được. Cái mạnh nhất của Ỷ Lan lại là chỗ yếu của người thường. Ấy là tấm lòng trong sạch không gợn đục, không bị bả vinh hoa cám dỗ. Người ấy không chỉ được vua nể trọng, các đại thần cảm mến mà kẻ hầu người hạ cũng sẵn lòng che chở, bảo vệ.

Hoàng hậu rít lên:

- Chẳng lẽ ông lại chịu để cho chúng nó cố kết vây cánh lấn át mình mãi sao? Dẫu sao thì Ỷ Lan cũng chỉ là hạng đàn bà, một con hát.

- Tâu hoàng hậu! Lẽ ấy đúng với Vũ phi và Trương Thị Ngọc, còn Ỷ Lan bản chất thông minh, sáng suốt, biết quyền biến, thật đáng e ngại.

- Ông nói sao? Ta chưa hiểu – hoàng hậu Thượng Dương bực bội, hỏi.

- Xin hoàng hậu hiểu cho – Lý Đạo Thành vội nói – chịu ơn hoàng hậu thần những muốn xả thân để báo đền, nhưng gặp người có tài, mình dễ làm gì được họ? Thần không giấu rằng thần vẫn chưa hiểu được tâm địa của Ỷ Lan. Xin hoàng hậu hiểu cho lòng thần.

Hoàng Hậu Thượng Dương nói mát:

- Ta không ngờ ông sợ nó đến thế!

- Tâu hoàng hậu! Biết giãi bày với hoàng hậu thế nào cho phải?

- Nếu ông thua trí nó thì ta sẽ cho nó vào tròng, ta đã có kế trừ nó. Chỉ cần ông hết lòng giúp sức.

Lý Đạo Thành hốt hoảng:

- Xin hoàng hậu hãy cẩn trọng. Thần là thái sư lại đi trị một nhân tài của triều đình, tội chết chưa đáng.

- Ông chỉ lo thu vén cho riêng mình. Ông nỡ để ta chết khô chết héo trong cung này sao?

- Tâu hoàng hậu! Hoàng đế xét người, xét việc như thần. Sẽ không có việc gì qua được mắt hoàng đế. Hoàng hậu hiểu cho, thần được đội ơn sâu.

- Ta vì hiểu tài ông mà sinh lòng quý mến – Hoàng hậu dịu giọng – Thôi được. Ta coi như không có buổi gặp này. Ta sẽ bắt cái con hát ấy phải chết thảm trong ngục tối. Chỉ cần ông kín đáo giúp ta. Ngần ấy cũng đủ rồi.

Trước khi cáo lui, Lý Đạo Thành khuyên hoàng hậu:

- Xin hoàng hậu hãy nghĩ cho chín. Mọi việc tùy hoàng hậu định đoạt.

* *

*

Cùng lúc hoàng hậu Thượng Dương đang bàn kế với thái sư Lý Đạo Thành thì Ỷ Lan đang ở cung Kim Liên với công chúa Từ Hoa. Ỷ Lan và công chúa Từ Hoa vừa cùng các cung nữ đi thăm làng dâu Nghi Tàm trở về. Ở đó, ngay bên những ruộng dâu và bên những gian tằm, Ỷ Lan đã làm kinh ngạc nhiều người về mối quan tâm đối với dân chúng Nghi Tàm, và sự hiểu biết phong phú về nghề nghiệp của mình. Ngược lại cũng như làng dệt lụa Thụy Chương, làng dệt gấm Bái Ân, dân chúng Nghi Tàm chẳng những coi Ỷ Lan như một ân nhân mà còn rất thân kính, tin cậy. Nghi Tàm xưa chuyên trồng hoa. Có thể coi đó là làng hoa nổi tiếng nhất và cổ nhất của dân tộc. Nhưng từ ngày nghe lời tâu của Ỷ Lan, vua Lý Thánh Tông chẳng những cho mở xưởng dệt gấm lụa ngay trong cung mà còn khuyến khích dân chúng Thụy Chương, Bái Ân học nghề dệt và biến vùng đất trồng hoa ở Nghi Tàm thành đất trồng dâu. Là người trồng dâu nuôi tằm, có ít nhiều kinh nghiệm qua việc mày mò dệt thành công gấm lụa ở trong cung, Ỷ Lan chẳng những chỉ là người đề xuất việc mở mang nghề canh cửi trong dân chúng mà còn để tâm theo dõi công việc của các làng, nâng đỡ, giúp giập các làng hành nghề. Đối với Ỷ Lan dường như thành công hay thất bại của nghề tằm tang canh cửi ở các làng xã ấy đều gắn bó với mình. Cảm phục Ỷ Lan, công chúa Từ hoa không bằng lòng với cuộc sống nhàn tản ở hậu cung, đã xin vua cha ra ở cung Kim Liên28 trông nom việc trồng dâu nuôi tằm. Mến yêu cô công chúa siêng năng việc tằm tang, Ỷ Lan thường đến với Từ Hoa luôn. Hôm ấy cũng vậy, sau khi đi thăm thú làng dâu Nghi Tàm, Ỷ Lan trở về cung Kim Liên, xem cơ ngơi chăn tằm của công chúa Từ Hoa.

[28] Về sau đổi thành chùa Kim Liên, gần Nghi Tàm ngày nay.

Cầm một cuộn tơ của công chúa vừa trao cho, Ỷ Lan say sưa ngắm rồi khen:

- Sợi tơ nhỏ miết vàng nuột thế này ấy là công chúa ươm tơ ngọt tay lắm. Nhưng công chúa nuôi tắm bao nhiêu ngày mới chín?

- Tâu hoàng phi – Công chúa Từ Hoa từ tốn – con và các cung phi phải mất trọn một tháng.

Ỷ Lan cắn môi vẻ suy nghĩ:

- Thế chưa phải là giỏi đâu. Người nuôi tằm giỏi ở làng ta xưa chỉ nuôi hai bốn, hai nhăm ngày là tằm chín.

- Tâu hoàng phi! Công việc vất vả quá. Các cung nữ của con thường phải ăn cơm đứng mà con thì lúng túng chưa thành thạo. Lúc đầu con cũng nản lòng. Về sau quen đi. Hoàng phi thấy đấy, con có còn ốm yếu, buồn phiền nữa đâu? Công việc làm cho con vợi được nỗi buồn và khỏe ra đó.

Ỷ Lan âu yếm ngắm nhìn công chúa Từ Hoa. Phải, số phận của Từ Hoa chẳng may mắn như các công chúa khác. Khi công chúa vừa được mười bảy tuổi, để mua chuộc, kết thân với các tù trưởng người thiểu số, vua Lý Thánh Tông đã gả Từ Hoa cho một tù trưởng ở Lạng Châu29.

[29] Lạng Sơn cũ.

Được vài năm, không may vị tù trưởng mắc bạo bệnh chết sớm. Từ Hoa mang khăn tang chồng trở về kinh đô. Từ đó, nhớ thương chồng, chán cho cảnh đời dang dở, công chúa Từ Hoa suốt ngày phiền não sầu muộn. Vào những ngày ấy, Từ Hoa gặp Ỷ Lan. Vốn là con một hậu phi, bị hoàng hậu Thượng Dương ghét bỏ, Từ Hoa sớm tìm thấy nơi nương tựa ở người nguyên phi trẻ, trạc tuổi với mình, nhưng thương mình vô hạn. Chính Ỷ Lan đã khuyên Từ Hoa làm việc, dạy Từ Hoa cách trồng dâu nuôi tằm và khuyến khích công chúa xin vua cha ra ở cung Kim Liên để tiện cho việc tằm tang canh cửi.

Nhờ thông minh lại có chí, chẳng mấy chốc Từ Hoa đã thành thạo nghề trồng dâu nuôi tằm và lôi kéo dân chúng Nghi Tàm làm theo mình. Từ đó tình thân giữa Ỷ Lan và công chúa Từ Hoa ngày càng bền chặt. Vì vậy, nghe Từ Hoa nói, thấy Từ Hoa hồng hào khỏe mạnh, Ỷ Lan không giấu được niềm vui:

- Ở đời mỗi người đều có những niềm vui nỗi buồn riêng, chẳng ai tránh được. Nhưng phải biết vượt qua nó, hệt như trị bệnh trong người vậy. Mừng cho công chúa đã tìm được niềm vui.

- Tâu hoàng phi! – Công chúa Từ Hoa cảm động. Con cũng nghĩ như thế. May mắn con lại được sống gần hoàng phi. Hoàng phi đã giúp đỡ con nhiều. Thổ lộ được những điều ấm ức trong lòng với người tin cậy, con thấy nhẹ người đi.

Ỷ Lan cười rất tươi:

- Đối với người tin cậy thì niềm vui sướng chia đôi là hai niềm vui sướng. Nỗi đau khổ chia đôi là một nửa nỗi đau khổ. Công chúa có nghiệm thấy như thế không?

- Tâu hoàng phi! Quả vậy, được gần hoàng phi con thấy yên tâm. Con những muốn làm việc nhiều để khỏi phụ công dạy bảo của hoàng phi.

Ỷ Lan an ủi:

- Công chúa đã gây dựng được cả một làng trồng dâu nuôi tằm, cung đốn tơ cho cả vùng. Như vậy là giỏi lắm. Thử hỏi đã mấy ai cáng đáng được công việc khó nhọc ấy.

- Chẳng qua con chỉ làm theo ý của hoàng phi. Con nghe nói các cung nữ bây giờ không còn trách oán hoàng phi nữa mà đã vui với việc dệt gấm.

- Việc ấy bắt đầu từ khi hoàng đế tự mình làm gương dùng hàng gấm của các cung nữ chế ra. Thế mới biết việc gì cũng vậy, tự mình tu đức để giáo huấn thì sâu hơn mệnh lệnh. Dân bắt chước người trên thì nhanh hơn pháp luật. Ta vui mừng vì mọi việc trong cung đình đã có nền nếp. Ngoài dân thì Nghi Tàm, Thụy Chương hay Bái Ân ở đâu người người cũng yên nghiệp làm ăn. Có đến với họ mới hay, ở đâu cũng có lắm người có nghề khéo nghệ tinh. Nước này sẽ trở nên phú cường, một khi kẻ trên biết nhìn xa thấy rộng, hết lòng nâng đỡ, khích lệ, bảo ban dân chúng.

- Đúng vậy, ví như con đây. Khi trước con chỉ biết gương lược son phấn trau chuốt trang điểm, bây giờ con cũng đã biết chút ít công việc, không phải là người thừa nữa. Từ đó con thấy bằng lòng với mình hơn. Nghĩ lại, con thật không hiểu nổi vì sao ngày trước con lại sống sung sướng mà lại không làm gì cả?

- Ý tưởng công chúa hay lắm. Công việc sẽ làm cho ta vui. Mà thực, từ ngày ra đây công chúa khỏe, trẻ ra và đẹp nữa.

Công chúa Từ Hoa ngượng nghịu nói lảng:

- Đã lâu con không về bên ấy. Chẳng hay ngọc thể thánh thượng có được muôn phần tươi tốt không?

- Công chúa yên lòng. Hoàng đế hồi này rất khỏe mạnh. Hoàng đế vẫn nhắc đến công chúa luôn.

Công chúa Từ Hoa sáng bừng nét mặt:

- Con sẽ dâng biếu hoàng thượng những đóa hoa do chính tay con trồng. Con xin dâng biếu hoàng phi nữa.

Ỷ Lan vui vẻ:

- Việc rất nên, ta ra chọn hoa ngay đi.

Ỷ Lan và Từ Hoa quấn quýt bên nhau như đôi bạn thân. Một lúc sau, dưới nắng thu vàng óng, giữa vườn hoa được trồng tỉa công phu, khuôn mặt rất đẹp của Ỷ Lan cũng phảng phất một sắc hoa quý hiếm.

* *

*

Ỷ Lan và các thị nữ từ cung Kim Liên trở về thì được tin có mẹ con Chinh ở quê nhà ra chơi, đang đợi ở phòng ngoài. Bao lâu không có dịp trở về uống dòng suối mát của quê hương thuở còn hàn vi. Ỷ Lan nhớ lắm. Bởi vậy khi trông thấy mẹ con Chinh, vẫn hệt như ngày nào, Ỷ Lan phải nén lòng để khỏi bật reo thành tiếng. Vừa thấy Ỷ Lan bước vào gian điện, mẹ con Chinh vội quỳ xuống thi lễ.

Nhanh nhẹn bước lại đỡ dì ghẻ đứng dậy, Ỷ Lan nói:

- Đã mấy lần tôi định về thăm quê, thăm dì và em, ngặt vì bận quá vẫn chưa đi được. May thay dì đã ra chơi. Nhưng sao dì không báo trước để tôi đi đón?

- Tâu hoàng phi! – mụ Độc hớn hở ngắm nhìn Ỷ Lan từ đầu đến chân, nét mặt thoáng vẻ mãn nguyện đáp:

- Kẻ thường dân này mấy lần định tìm ra kinh đô yết kiến hoàng phi, nhưng sợ lầm đường lạc lối nên chưa dám. May nhờ ông Dũng cũng làm quan ở bản triều ghé qua mới theo chân ra cho phỉ lòng ao ước bấy lâu. Được thấy dung nhan hoàng phi mười phân vẹn mười, kẻ hèn này mừng như bắt được vàng.

Ỷ Lan kinh ngạc:

- Ông Dũng nào ghé thăm Thổ Lỗi, tôi không biết?

Chinh đỡ lời:

- Tâu hoàng phi! Ông Dũng ngày xưa là bạn học của hoàng phi, nay làm quan ở bộ Lại.

Ỷ Lan đã nhớ ra chàng trai ngày nào đã tìm gặp mình trên nương dâu quê nhà. Một nét bối rối thoáng qua rất nhanh trên khuôn mặt thanh tú trang nghiêm của Ỷ Lan. Ỷ Lan bỗng nhớ đến những lời đồn đại về chàng trai với mình hồi đó. Nhưng chàng trai chỉ đến với Ỷ Lan như một cái bóng. Chính Ỷ Lan đã khước từ lời cầu xin của chàng. Tuy vậy, thực lòng Ỷ Lan cũng đã có lúc xao xuyến không ít. Chính hình ảnh ấy đã làm dày thêm những kỷ niệm về quê hương nên giữa cuộc sống nhung lụa ở hoàng cung Ỷ Lan nào nguôi nhớ đến quê mình. Làm như vô tình, Ỷ Lan nói:

- Ta vẫn chưa nhớ ra. Nhưng chẳng hay ông ta ghé qua Thổ Lỗi để làm gì?

Mụ Độc đưa cặp mắt sắc sảo nhìn Lộc, người thị nữ thân tín của Ỷ Lan, cười hóm hỉnh:

- Hoàng phi cứ hỏi chị Lộc khắc rõ.

Đến lượt Lộc bối rối:

- Tâu hoàng phi! Hoàng phi bận nhiều việc quân quốc trọng sự nên thần thiếp chưa có dịp tâu bày. Thần thiếp vẫn cậy nhờ ông ấy tin về cho song thân, mong an ủi được tuổi già lúc này không người phụng dưỡng.

Ỷ Lan xúc động:

- Lỗi cả ở ta. Đáng lẽ ta phải năng cho người về thăm nom các cụ mới phải. Thôi cho ngươi lui. Bảo sửa soạn bữa cơm thết khách chiều nay cho ta.

Lộc đi rồi, mụ Độc vẫn ngồi đó, ngay trên chiếc ghế đệm nhung, cặp mắt sắc vẫn hau háu nhìn những đồ vật sang trọng bày biện trong gian điện. Mặc dù ở trong cung điện trọn buổi, nhưng mụ nào có để tâm tới cái gì khác ngoài những đồ vật quý, nhất là cái cơi đựng trầu dát vàng và những miếng trầu têm thật là khéo bày trên án thư. Mụ băn khoăn:

- Mỗi lần hoàng phi đi vắng, những đồ vật kia không cất đi có sợ bị mất trộm không?

Đọc được lòng mụ, Ỷ Lan nói nhỏ, đủ để mẹ con mụ nghe:

- Trong cung làm gì có kẻ nào manh tâm đê mạt như dì nghĩ. Thôi dì đừng bận tâm về những chuyện nhỏ mọn ấy. Dì kể chuyện về quê nhà đi!

- Tâu hoàng phi! Chuyện quê nhà thì có gì đáng nói. Nó vẫn hệt như lúc hoàng phi còn ở làng. Duy có điều ai cũng mừng cho hoàng phi và mừng cho kẻ hèn này. Người ta nói đáng lẽ kẻ hèn này, nhờ sự danh giá của hoàng phi mà tiền của như nước, sướng ngang tiên mới phải.

- Cảnh dì thì đến nỗi nào? Tôi vẫn gửi tiền về giúp dì, tuy chẳng có nhiều nhưng cũng tạm đủ mới phải.

- Ấy là người ta nói như vậy, chứ tình máu mủ thì tính làm gì. Quý là ở cái tình ấy. Thấy hoàng phi thế này là mừng rồi.

Tuy nói vậy nhưng mụ Độc ra thăm Ỷ Lan không phải vì tình quyến luyến đối với đứa con chồng mà là muốn nhờ vả cầu cạnh. Mụ nhờ Ỷ Lan cho tiền, tích cóp lại trở nên người giàu có. Nhưng mụ chưa toại nguyện. Đã vậy, bấy lâu nay vì lười biếng chua ngoa, Chinh vẫn chưa có đám nào đánh tiếng. Trong khi ấy, thèm khát cả địa vị của Lộc, mụ quyết ra Thăng Long gặp Ỷ Lan, thấy cơ hội thuận tiện mụ lựa lời:

- Từ ngày hoàng phi gặp bước may mắn, danh giá cao sang ít người bằng, khiến kẻ thường dân này cũng được thơm lây. Hoàng phi lại là người thủy chung, đối xử với gia quyến chẳng ai trách được. Nhưng theo thiển nghĩ của kẻ hèn này thì hoàng phi cũng nên rộng lượng nâng đỡ em nó, không hơn được chị Lộc thì cũng chẳng để kém. Chắc rồi em nó vì ơn giúp giập ấy mà một lòng hầu hạ hoàng phi như khuyển mã.

- Chết sao dì lại nói vậy. Giá trị của mỗi người là do chính công việc của người ấy làm nên. Em Chinh cũng sẽ trở nên người hữu dụng, được mọi người tin yêu khi em chịu khó làm cả những công việc nặng nhọc. Về hoàng cung, tôi nào quên giúp em Chinh. Việc chẳng thể giúp được, chẳng thể làm thay thì đành chịu. Vả lại, tiếng ở trong cung nhưng tôi bận tối ngày chứ nào được rảnh rỗi.

Mụ Độc không hiểu lời Ỷ Lan:

- Gớm hoàng phi cứ nói vậy. Là nguyên phi được hoàng đế quý trọng thì cứ việc ngồi một chỗ sai bảo kẻ hầu người hạ cho sướng thân, sao lại nói là bận? Có chăng là bận trang điểm cho đẹp, bận đi du ngoạn đây đó, và bận đếm tiền cất vào kho riêng cho nhiều.

Ỷ Lan giận lắm. Lòng tham đã hành hạ mụ. Sự đối xử tử tế của Ỷ Lan vẫn không cảm hóa được mụ. Hiểu thế nhưng Ỷ Lan chỉ nói:

- Dì nói đúng. Những kẻ tầm thường ở địa vị tôi sẽ làm như thế. Nhưng tôi không phải loại người chỉ cầu sung sướng cho riêng mình. Vẫn như thuở nào ở quê nhà, tôi không phải hạng người tham lam quá quắt.

- Ấy chết. Kẻ hèn này già rồi nên lẫn cẫn, xin hoàng phi đừng chấp. Ấy cũng vì quá thương em Chinh mà sinh ra thế. Thôi, nói gần nói xa chẳng qua nói thật. Xin hoàng phi nếu chẳng cho già này được cùng sống trong cung cấm thì cũng cho em Chinh hầu hạ hoàng phi. Chỗ chị em với nhau, chẳng lẽ nó không làm được việc của chị Lộc hay sao?

Ỷ Lan không ngờ sự gợi ý của mụ Độc lại đúng điều mình bận tâm bấy lâu. Lâu nay nhờ Lộc cáng đáng mọi việc trong cung, Ý Lan rảnh rỗi nghĩ đến việc công ích. Khó chọn được một thị nữ nào lại tận tâm, thông minh, hiểu Ỷ Lan và có tài điều khiển mọi việc kể cả những việc được Ỷ Lan ủy thác riêng như Lộc. Ở vị trí đặc biệt của Lộc, một thị nữ riêng của Ỷ Lan, không bị ràng buộc bởi các quy định phép tắc của triều đình mà vua đã gia ân, Lộc có thể đi lấy chồng. Vì vậy, Ỷ Lan không muốn chỉ vì mình mà ràng buộc đời Lộc, lạm dụng lòng tốt của Lộc, làm lỡ dở tuổi xuân và hạnh phúc đôi lứa của người bạn gái thân thiết gắn bó, có chung biết bao nhiêu kỷ niệm từ thuở thiếu thời. Lại nữa vừa lúc nãy hay biết Lộc có quan hệ với viên tiểu quan ở bộ Lại, dẫu chưa biết sự thể đến đâu, nhưng từ đáy lòng mình, Ỷ Lan cầu mong hai người thương yêu nhau. Chàng trai ấy là bạn học của Ỷ Lan, một người có chí. Hai người ấy mà lấy nhau thì vừa đôi phải lứa: Hứa hẹn cuộc sống chung đẹp đẽ vô ngần. Cho nên nghe mụ Độc nói Ỷ Lan thấy không còn bận tâm gì nữa về việc giữ Lộc. Nhưng nghĩ đến lúc phải xa Lộc, hàng ngày không được giãi bày niềm riêng tư, không người đổi trao những ý tưởng thầm kín giữa cuộc sống không ít những biến động trong giới hoàng tộc, hoặc để kiểm định lại những việc lớn nhỏ khác. Ỷ Lan thấy nao nao trong người. Nhưng thôi - Ỷ Lan thầm nhủ - Dẫu sao cũng không được giữ Lộc, hãy để Lộc đi xây tổ ấm của mình. Những chặng đường đời khó khăn nhất, Lộc đã giúp ta vượt qua, không nên lạm dụng lòng tốt của Lộc thêm nữa. Ta sẽ thay Lộc bằng Chinh ư? Tính nết, phẩm chất hai người trái nhau như nước với lửa. Ỷ Lan không lạ gì Chinh. Tuổi trẻ của Ỷ Lan đã bị hai mẹ con Chinh phũ phàng vùi dập tưởng không sống được. Phải, Ỷ Lan nghĩ tới sự xảo trá, gian dối, lật lọng của Chinh thuở nào. Ỷ Lan nhớ cả đến những trận đòn tàn ác của mụ Độc có Chinh tiếp tay, xúi bẩy.. Nhưng chẳng những Ỷ Lan không để bụng những việc làm xấu xa của mẹ con Chinh, ngược lại, vẫn sẵn dành những tình cảm tốt, mong cảm hóa được mẹ con mụ. Vậy, có nên nhận Chinh vào cung thay Lộc không? - Ỷ Lan tự hỏi. Nó sẽ chẳng giúp mình được gì, nhưng chối từ cũng chẳng dễ. Hay ta cứ nhận rồi uốn nắn dần. Chẳng lẽ nó xấu quá thế sao.

- Hoàng phi hãy thương lấy em – mụ Độc quan sát nét mặt Ỷ Lan đã tìm được đúng lúc, nói khó – Em nó chưa quen việc thì dạy bảo cho quen. Rồi mai mốt có người để mắt tới, hoàng phi sẽ gây dựng cho nó, để lại một cái phúc lớn cho em. Được như thế, kẻ hèn này có chết cũng yên lòng.

Lời cầu xin ngọt ngào của mụ Độc đã xua tan những băn khoăn cuối cùng của Ỷ Lan. Ỷ Lan đột ngột quyết định:

- Nể lời dì, tôi nhận em vào cung.

Mụ Độc chợt sững sờ trước niềm vui bất ngờ tưởng như không thể có được ấy. Mụ không tin vào tai mình nên nghiêng đầu hỏi lại:

- Tâu hoàng phi! Hoàng phi nói thế nào?

- Nể lời dì, tôi nhận em Chinh vào cung - Ỷ Lan nhắc lại. – Nhưng ở cung Ỷ Lan này, tất cả mọi người đều phải làm việc, không ai nhàn tản cả.

Mụ Độc chỉ thiếu có rú lên vì sung sướng:

- Thật phúc đức cho em Chinh. Con hãy lạy tạ hoàng phi đi. Mụ giục Chinh, mắt ánh lên nét sáng kỳ lạ.

Và với đầu óc toan tính của mụ, mụ nhân cơ hội nài thêm:

- Tấm lòng hoàng phi quý hóa quá. Nhưng sao hoàng phi không thương lấy kẻ già này một thể, nỡ nào để mẹ con phải xa nhau?

Chỉ đến yêu cầu ấy, Ỷ Lan mới khước từ con người đã bao lần làm hại mình và vẫn chưa chịu buông tha mình.

 

Chương 4 - 1

Bấm để xem

Hoàng hậu Thượng Dương lần nữa sinh công chúa. Mặc dù các đại thần lần lượt đến mừng và mặc dù vua Lý Thánh Tông, do chỗ muốn dàn xếp quan hệ không bình thường giữa hoàng hậu và Ỷ Lan, đồng thời cũng là cách tỏ rõ tình cảm mình trước sau không thay đổi, đã đến thăm hoàng hậu sớm hơn thường lệ. Nhưng hoàng hậu Thượng Dương vẫn không vợi được nỗi buồn. Hoàng hậu oán trách trời, Phật. Hoàng hậu giận mình, giận đời. Bởi vì hy vọng sinh hoàng tử, mong kế thừa ngôi báu thế là hoàn toàn sụp đổ. Hoàng hậu chán chường đến nỗi không buồn để mắt tới hoàng nhi30. Việc chăm sóc hoàng nhi hoàn toàn phó thác cho nhũ mẫu và các thị nữ. Hoàng hậu lại càng suy nghĩ đau khổ, bởi trong lần gặp gần nhất, Lý Đạo Thành đã tỏ rõ thái độ đứng ngoài âm mưu hãm hại Ỷ Lan của hoàng hậu. Lý Đạo Thành còn dám nói không nên chỉ vì ghen tuông mà hại người chính trực. Hóa ra lão thái sư ấy – hoàng hậu nghĩ – dám ám chỉ ta là kẻ ghen tuông? Còn Ỷ Lan là người chính trực? Hy vọng nhờ cậy lão ta thế là hết. Ngay cả lũ hoạn quan phục dịch trong cung lâu nay cũng tìm cách lảng tránh ta. Xem ra lũ ấy đã bị Ỷ Lan mê hoặc, không cậy nhờ gì được nữa. Càng nghĩ, hoàng hậu càng oán thân trách phận. Cầu mong sinh được hoàng tử, mong thay đổi tình thế, nhưng sự thật phũ phàng đã đến ngoài lòng mong ước của hoàng hậu. Trong lúc tuyệt vọng, hoàng hậu Thượng Dương quyết nghĩ cách hại bằng được Ỷ Lan. Ý nghĩ Ỷ Lan sẽ sinh hoàng tử càng thúc bách hoàng hậu phải gấp hành động. Nhưng hại Ỷ Lan bằng cách nào? Gán cho Ỷ Lan có tình ý với viên tiểu quan ở bộ Lại như đứa thị nữ mới của Ỷ Lan tên là Chinh tiết lộ, cũng không xong. Bởi vua là người sáng suốt. Vả lại, kế ấy đã dùng với nguyên phi họ Trương. Đầu độc Ỷ Lan bằng thuốc độc? Việc dễ bại lộ và khi ấy tính mạng ta khó bảo toàn. Chỉ còn một cách, hoàng hậu Thượng Dương sau bao đêm mất ngủ, đã đi đến quyết định đợi Ỷ Lan sinh con sẽ đút lót viên ngự y31 thay bằng một con mèo, vu cho Ỷ Lan sinh quái thai, nhất quyết Ỷ Lan sẽ bị tống ngục.

[30] Chỉ con vua lúc nhỏ.

[31] Thầy thuốc ở trong cung.

Ta sẽ sai chúa ngục hành hạ cho chết, thế là xong. Phải, chỉ có cách ấy – hoàng hậu thầm nhủ - mới hại được nàng. Dùng tới kế hiểm ấy, ỶLan có tài thánh cũng chẳng thể thoát khỏi tội chết. Nhưng nghĩ được kế đã khó, thi hành kế lại càng khó hơn. Hoàng hậu đã nghĩ kỹ rồi, muốn dùng độc kế phải có tay trong ở cung Ỷ Lan giúp sức. Bao lâu hoàng hậu Thượng Dương để tâm dò xét nhân cách từng cung nữ, thị nữ ở cung Ỷ Lan để sai khiến họ. Nhưng hoàng hậu thất vọng. Bởi vì bọn tôi tớ rất quyến luyến chủ. Khen thay Ỷ Lan đã ăn ở rộng lượng nên mới khiến được bề dưới một lòng một dạ với chủ. Việc nhờ cậy này chỉ có thể trông vào đứa thị nữ mới được Ỷ Lan tuyển dụng. Phải, hoàng hậu sung sướng tự nhủ - Ta sẽ không tiếc của, miễn là triệt được kẻ tình địch.

- Thị nữ - Hoàng hậu lên tiếng gọi. Không có ai thưa, hoàng hậu gọi to hơn, giọng nóng nảy. Một lúc sau thị nữ mới hốt hoảng chạy vào:

- Dạ! Tâu hoàng hậu, thiếp chờ được sai bảo.

- Ngươi ở đâu mà ta gọi không thấy? Hãy đưa ta ly rượu thuốc rồi ngồi đây ta hỏi chuyện. Nhấp từng ngụm cho kỳ xong chén rượu thuốc quý, hoàng hậu Thượng Dương mới lên tiếng:

- Việc ta cậy nhờ ngươi đến đâu rồi?

- Tâu hoàng hậu! Thiếp đã kết thân được với đứa thị nữ tên là Chinh ấy. Nó nói nguyên phi Ỷ Lan trước kia vốn dòng hạ tiện, phải hầu hạ nó, bây giờ nó phải hầu hạ lại nên lấy làm tức lắm. Nó kêu nguyên phi bắt nó phải làm luôn tay, phải học nghề dệt, không được nhàn nhã như ở nhà và luôn miệng nói xấu Ỷ Lan. Xem ra nó là đứa điêu ngoa, lười biếng..

- Được! Ta cần những đứa như thế để dễ sai bảo. Về chuyện Ỷ Lan với viên tiểu quan bộ Lại có thêm manh mối gì không?

- Tâu hoàng hậu! Nó chỉ nói trước đây hai người tằng tịu với nhau. Còn bây giờ, viên tiểu quan ấy say mê đứa thị nữ hầu cận của Ỷ Lan tên là Lộc. Lễ cưới chỉ nay mai được làm ở ngay kinh đô.

Hoàng hậu trợn mắt:

- Ta không hỏi chuyện ấy. Ta hỏi Ỷ Lan có tình ý gì với viên tiểu quan kia?

Thị nữ lúng túng cúi đầu.

- Thôi được! Vậy cái đứa tên Chinh kia tính nết nó thế nào? Có thể Ỷ Lan sai nó đóng trò làm bẫy ta không?

- Thưa không! Nhất định là không. Vì thiếp xem ra nó chẳng những điêu ngoa mà còn rất hám của. Thiếp còn biết nó rất lo ế chồng. Nó bỏ nhà theo nguyên phi Ỷ Lan cũng vì những nguyên do đó.

- Nó đẹp hay xấu?

- Tâu hoàng hậu! Kể ra nó cũng chẳng xấu, chỉ tại tính nết nó làm hại nó.

Chợt, nét mặt hoàng hậu rạng rỡ.

- Cám ơn ngươi đã dò xét được nhân cách đứa thị nữ ấy. Người xưa nói, muốn dùng người phải hiểu người. Ta xem ra dùng một đứa điêu ngoa, hám tiền thì dễ nhưng cũng bội phần nguy khốn.

- Tâu hoàng hậu! Sao lại thế?

- Một khi việc bại lộ, bị khảo tra nó sẽ khai ra hết.

- Mọi việc tùy hoàng hậu định đoạt, thiếp chỉ xin gắng sức làm tròn.

- À mà ta nghĩ ra rồi. Được lắm – hoàng hậu Thượng Dương chợt sôi nổi – Ta sẽ không cần ra mặt mà chỉ sai một thị nữ giả trai để điều khiển nó. Chẳng phải nó đang muốn lấy chồng, đang sợ ế chồng sao?

Hiểu ra mưu của hoàng hậu người thị nữ trẻ quên cả giữ gìn.

- Thật là diệu kế. Có bề nào cũng không ai trách cứ hoàng hậu được. Nhưng, tâu hoàng hậu, ai sẽ đảm đương việc đóng giả trai.

- Người đó không phải ta cũng không phải ngươi. Ngay đêm nay, ngươi hẹn đứa thị nữ ấy đến ngoài cung này gặp "tình nhân" của nó. Trước lúc nó đến, ngươi sẽ được chỉ bảo cẩn thận.

Lệ thường, người thị nữ cáo lui. Nhưng hôm nay cô tần ngần nửa đi nửa ở. Tinh ý, hoàng hậu Thượng Dương nhướn mắt hỏi:

- Chắc là ngươi còn điều gì muốn nói?

Người thị nữ vẫn chưa hết băn khoăn:

- Tâu hoàng hậu! Quả là thiếp còn một việc hệ trọng muốn tâu bày. Vừa nãy, lúc thiếp đang tưới hoa, thấy hai người đàn bà cứ đi đi lại lại như muốn chờ gặp ai. Thiếp ra hỏi, chúng bảo – người thị nữ lại gần hoàng hậu, nói nhỏ - có một ít gấm lụa quý mà hoàng hậu cần tìm mua nên đánh liều đem đến dâng hoàng hậu.

- Gấm vóc quý? – Hoàng hậu Thượng Dương mắt sáng lên. – Ta đã mai mối nhờ mua mãi mà không được. Sao không gọi người ta vào? Người ta đâu rồi?

- Tâu hoàng hậu! Ngự lệnh tuyệt cấm mua bán những thứ gấm lụa ấy nên thiếp sợ.

Hoàng hậu Thượng Dương gầm lên:

- Thế là ngươi đã làm hại ta rồi. Ngươi không biết ta rất cần những thứ đó sao? Hoàng đế đặt lệ cấm mua gấm của Tống triều để dùng đồ nội hóa của con hát Ỷ Lan. Nhưng ta thì khác. Ta không thể nào mặc đồ nội hóa.

- Tâu hoàng hậu. Dẫu sao, hàng của nước ngoài cũng đẹp hơn.

- Thế rồi sao? Người ta đi đâu rồi?

- Tâu hoàng hậu – người thị nữ rụt rè – Thấy thiếp sợ hãi người ấy bảo cứ vào tâu với hoàng hậu. Hiện người ấy đang đợi ở ngoài.

- Vậy hãy cho người ta vào. Hoàng hậu ra lệnh rồi thong thả sửa soạn đón khách.

Chỉ một lúc sau, hai người đàn bà, một đã đứng tuổi, dáng đi cứng kếu, khuôn mặt rất giống nam giới cùng một thiếu nữ rất xinh theo người thị nữ bước vào. Vừa thấy hoàng hậu, hai người cùng sụp lạy. Người đàn bà đứng tuổi khách khí:

- Lần đầu đường đột ra mắt, xin kính chúc hoàng hậu bội phần trẻ đẹp mãi.

Hoàng hậu rất hài lòng về lời chúc, tươi cười chỉ vào hai chiếc đôn sứ vừa được đem đến:

- Người hãy ngồi đây để tiện trò chuyện. Ta nghe đứa thị nữ nói nhà ngươi có gấm lụa quý muốn bán.

Người lái buôn đứng tuổi làm ra vẻ bí ẩn:

- Người đẹp về lụa, lúa tốt vì phân. Trong giới hoàng tộc chẳng riêng hoàng hậu ưng dùng hàng của thiên quốc.

- Hẳn là thế. - Hoàng hậu đáp. – Quả là ta không tiếc tiền để mua những hàng quý giá đó. Chẳng hay các ngươi có nhiều không?

Người lái buôn lễ phép:

- Tâu hoàng hậu! Hoàng hậu cần bao nhiêu lũ thiếp cũng xin dâng nộp đủ.

- Các ngươi có thể cho ta xem qua được chăng?

Được lệnh người thiếu nữ xinh đẹp lấy từ hai tay nải những tấm gấm, lụa hảo hạng bày ra trước mặt hoàng hậu.

Chưa vội lần xem, hoàng hậu Thượng Dương quên cả giữ gìn thốt lên:

- Đẹp quá! Đẹp thật. Ta chưa thấy tấm lụa màu mỡ gà nào đẹp đến thế. Ta cần gấp đôi số gấm lụa này mới đủ dùng. Mà các ngươi lấy bao nhiêu..

- Tâu hoàng hậu – người lái buôn đứng tuổi cướp lời. Nội nhật ngày hôm nay lũ thiếp sẽ dâng đủ số gấm lụa hoàng hậu cần. Buổi đầu làm quen xin dâng biếu hoàng hậu, gọi là chút quà mọn, lũ thiếp đâu dám lấy tiền.

Hoàng hậu Thượng Dương cảm động:

- Cảm ơn các người đã dành cho ta món quà quý giá.

Sau một khắc đắn đo, người lái buôn rụt rè:

- Tâu hoàng hậu, những thứ hàng này sẽ tôn sắc đẹp trời cho của hoàng hậu lên nhiều lần. Tiện đây, để bày tỏ tấm lòng yêu kính hoàng hậu, lũ thiếp đã thửa riêng cho hoàng hậu bộ đồ lụa mỏng màu xanh da trời mặc lúc nghỉ ngơi. Thứ lụa này các hoàng hậu thiên quốc rất ưa dùng.

Đỡ lấy bộ quần áo mỏng, nuột nà, hoàng hậu sửng sốt:

- Vậy các ngươi là người Bắc Quốc?

- Tâu hoàng hậu, gia tộc thiếp sang đất Giao Chỉ này đã lâu đời, nhưng vẫn còn đông họ hàng bên ấy.

- Chao ơi! - Hoàng hậu Thượng Dương lại trở về với bộ áo quần. – Ta vẫn mơ ước có bộ đồ này. Các ngươi như biết được cả ước muốn của ta.

- Tâu hoàng hậu, về đêm, được những chiếc đèn lồng kia chiếu sáng, người vận bộ đồ này sẽ huyền ảo, làm say lòng người. Hẳn hoàng đế sẽ..

Hoàng hậu thở dài, cướp lời, giọng buồn bã, mơ màng:

- Bởi thế, ta cần nhiều gấm lụa, những thứ làm cho ta thêm đẹp, đẹp hơn người.

Người khách mạnh dạn:

- Tâu hoàng hậu. Cứ nhìn thần sắc hoàng hậu là biết hoàng hậu đang ưu tư phiền muộn.

- Ta đang ưu tư phiền muộn sao? Ngươi là ai mà hiểu bụng ta vậy?

Như người thợ săn biết đã dồn được con thú vào bẫy, người lái buôn đã hết vẻ e dè:

- Tâu hoàng hậu. Ngoài nghề buôn bán thiếp còn làm thầy địa lý, biết được tiền vận và hậu vận của một con người.

- Vậy ngươi có thể nói về ta đôi lời?

Người lái buôn nhìn quanh. Hiểu ý, hoàng hậu đuổi hết mọi người ra ngoài. Từ món quà quý, món hàng đẹp đến sự thâm thù Ỷ Lan, đã khiến cho hoàng hậu mất hết phương hướng. Hoàng hậu nôn nóng:

- Ngươi hãy nói về hậu vận của ta!

- Tâu hoàng hậu. Hoàng hậu là người gặp may nhưng vận may ấy đã hết. Bởi vì có người con gái lam lũ, nhan sắc bội phần xinh đẹp lại quỷ quyệt hơn người, đã cản đường hoàng hậu.

Hoàng hậu Thượng Dương nói cứng:

- Nhà ngươi ăn nói hàm hồ quá. Ta là hoàng hậu. Trong giới hoàng tộc, ai lấn át được uy quyền của ta, ai dám kình địch với ta?

Người lái buôn điềm tĩnh:

- Thiếp dám nói hoàng hậu đã mất hết uy quyền trước người quý phi xuất thân lam lũ kia. Bởi vì, chẳng những người ấy trẻ đẹp, được hoàng đế say đắm, được quần thần vì nể mà người ấy còn có thực tài. Hiện người ấy đã cận ngày sinh. Đứa con ấy sẽ kế vị ngôi chúa tể.

Hoàng hậu Thượng Dương không giữ được bình tĩnh:

- Ngươi nói cái con hát ấy sẽ sinh hoàng tử.

- Điều bất hạnh cho hoàng hậu là ở chỗ ấy. Như vậy, đường hậu vận của hoàng hậu thật bi thảm.

- Ta biết. Nhưng có cách nào cứu chữa được chăng?

Người lái buôn lắc đầu:

- Khó lắm. Trừ phi.. chắc hoàng hậu đã tính đến mà còn giấu thiếp, có ai ở vào cảnh hoàng hậu lại chịu bó tay bao giờ?

Hoàng hậu Thượng Dương lại lắc đầu ngao ngán:

- Có thể trời còn đoái thương ta nên mới bày ra cuộc hội ngộ này. Ta không giấu nhà ngươi rằng bấy lâu ta ngày quên ăn đêm quên ngủ mà vẫn chưa nghĩ được kế trừ kẻ tình địch kia.

- Hoàng hậu hãy yên lòng. Thiếp biết hoàng hậu đang gặp bước không may nên mới mượn việc buôn bán gấm lụa để yết kiến hoàng hậu mong giúp hoàng hậu trong mọi việc.

Hoàng hậu Thượng Dương thoáng đắn đo:

- Nhà ngươi nói khéo quá khiến ta phân tâm. Chẳng lẽ chỉ vì ta mà nhà ngươi quên mọi nỗi nguy khốn có thể xảy đến?

- Tâu hoàng hậu! Giao Chỉ và thiên quốc bao đời hòa hiếu. Bọn đại thương hai nước vẫn lấy trạm Giang Đông32 bên kia và trạm Quang Lang33 bên này làm nơi giao lưu trao đổi hàng hóa. Vậy thiếp nuôi chí giúp hoàng hậu làm nên công nghiệp, lấy chỗ đi lại về sau, cũng là lẽ thường.

[32], [33] Giang Đông (Khâu Châu, Trung Quốc), Quang Lang (Vân Đồn, Việt Nam) là các bạc dịch trường lớn, thương nhân hai nước đến buôn bán.

- Nếu nhà ngươi giúp ta kế trừ được ỶLan, ơn ấy ắt có dịp báo đền.

- Tâu hoàng hậu! Việc chẳng giản đơn chút nào. Ý nguyện muốn nhanh chóng làm tê liệt kẻ tình địch rồi trừ khử đi, đã không cho hoàng hậu thấy một việc hệ trọng khác cần lưu tâm, ví như vì một bụi cây nhỏ không cho hoàng hậu nhìn thấy khu rừng bao la sau nó. Nên biết rằng, sau bụi cây còn có cả một khu rừng.

- Ý nhà người muốn nói sao? - Hoàng hậu Thượng Dương thoáng bối rối.

- Tâu hoàng hậu. – Người lái buôn phác một cử chỉ dứt khoát, tự tin. – Hoàng hậu cần biết đằng sau Ỷ Lan là nguyên soái Lý Thường Kiệt, cũng như hoàng hậu có quan thái sư Lý Đạo Thành phụ tá. Phái Ỷ Lan trở nên mạnh, đang khuynh loát triều đình vì hoàng đế đã tin nghe họ. Đã thế, thái sư Lý Đạo Thành lâu nay cũng không hết lòng với hoàng hậu như trước. Vậy, đằng sau Ỷ Lan là Lý Thường Kiệt và cả triều đình. Sau bụi cây là cả khu rừng trùng điệp. Hoàng hậu dễ gì trừ được Ỷ Lan, trừ được phe cánh Ỷ Lan.

- Chẳng lẽ ta bó tay chịu chết sao?

- Chỉ có kế này Ỷ Lan tất bị hại. – Người lái buôn mắt ánh lên nét quỷ quyệt. Thiếp biết Ỷ Lan mới dựng Phật đài trong cung, sáng nào cũng đứng trước Phật để tụng niệm. Vậy hoàng hậu hãy tìm cách chôn được bùa ếm rồi vu cho Ỷ Lan dùng tà thuật để hại hoàng đế. Việc vỡ lở, Ỷ Lan chẳng thể thoát khỏi tội lăng chì.

- Ngươi nói sao? Bùa ếm như thế nào?

Người lái buôn lấy từ túi nải lá bùa và hình người bằng gỗ, bị đóng đinh ở tim, trên ghi rõ tên tuổi của vua đưa cho hoàng hậu rồi nói:

- Chôn được vật này trong gian điện của Ỷ Lan thì Ỷ Lan không tránh khỏi tội phải chết thê thảm. Cái khó là cần có người tin cẩn trong cung Ỷ Lan nhận làm cho. Khi chôn xong cấp báo cho quan thái sư. Việc cứ thế mà làm.

Hoàng hậu xem đi xem lại vật lạ rồi xuýt xoa:

- Nhà ngươi thật là vị cứu tinh của ta. Ỷ Lan quỷ quyệt mấy cũng không thoát chết. Thật là diệu kế. Ỷ Lan thích trông coi, lạm bàn việc nước nên muốn hãm hại vua để chiếm ngôi. Kẻ thích ăn chua đã trúng quả độc. Có lẽ vì ta mà ngươi đã nghĩ được độc kế này? Chứng cớ là mọi việc nhà ngươi đã trù liệu, làm sẵn?

Lần đầu tiên, người lái buôn quên cả giữ gìn:

- Tâu hoàng hậu! Chẳng phải chỉ để giúp hoàng hậu trừ kẻ tình địch mà còn vì trừ Ỷ Lan là trừ được nguyên soái Lý Thường Kiệt, giúp cho Lý triều thanh toán nạn bè phái tranh chấp. Trừ được Ỷ Lan, Lý triều sẽ chỉ còn một phe cánh của hoàng hậu, Lý Đạo Thành lo toan việc nước. Nhưng tâu hoàng hậu, mưu sâu thì họa cũng sâu. Hoàng hậu nhất thiết phải giao phó việc chôn bùa ếm cho đứa thị nữ của Ỷ Lan ở ngay trong cung Ỷ Lan. Nếu trong muôn việc một việc bại lộ, cần phải thẳng tay trừ khử hắn đi để bịt đầu mối. Có thể, ngay sau lúc xong việc đã phải trừ ngay. Hoàng hậu nên nhớ, không quỷ quyệt độc ác không được.

Hoàng hậu Thượng Dương tái mặt, nhưng vẫn nói cứng:

- Nhà ngươi yên lòng. Ta đã tìm được một người để giao phó việc lớn. Nhưng để trừ được đứa thị nữ đã giúp mình, trong cung thật khó chọn được người dám đảm đương trọng trách. Ta chỉ còn trông cậy vào nhà ngươi. Xong việc ta sẽ ân thưởng.

- Cả việc trừ hậu họa này hoàng hậu cũng nhờ lũ thiếp. Thôi được, cốt vì hoàng hậu thiếp đâu dám từ nan. Nhưng như thế, hoàng hậu hãy cho thiếp phù hiệu tùy nghi ra vào cung cấm.

Sau một thoáng lưỡng lự, hoàng hậu quả quyết:

- Ta sẽ bảo thị nữ đưa phù hiệu cho ngươi.

Ngay sau đấy, hai tên lái buôn Tống đắc ý cáo lui.

* *

*

 

Chương 4 - 2

Bấm để xem

Sáng ấy, ngay sau khi ngự xem thủy quân tập trận, vua Lý Thánh Tông về cung Ỷ Lan. Được thị nữ báo, Ỷ Lan vội đặt quyển sách Phật xuống kỷ, sửa sang xiêm áo tiến ra đón vua. Nhận thấy nét mặt vua rạng rỡ, Ỷ Lan quên cả giữ ý tâu:

- Bệ hạ có điều gì vui mà hôm nay đến với thiếp khác thường vậy?

Vua sải những bước dài đi vào cung, nói:

- Ái phi thử đoán xem trẫm vui vì cớ gì?

Ỷ Lan chưa kịp trả lời, vua chợt cầm cuốn sách rất dày đặt trên kỷ, lật vài trang rồi quay lại nhìn Ỷ Lan, giọng không vui:

- Ái phi cận ngày sinh nên giữ gìn sức khỏe mới phải. Mà sao ái phi đọc sách Phật? Ái phi để tâm đến đạo từ bao giờ?

- Tâu bệ hạ! Để tâm xem xét việc trị nước của các bậc đế vương và của bệ hạ, mỗi ngày thiếp mới sáng ra một chút. Cứ như thiếp hiểu thì một vị hoàng đế anh minh, một triều đình thịnh trị thì thường phải biết kết chặt được quyền trị vì của một nguyên thủ với hình bóng của một đấng chí tôn thay trời cai trị muôn dân, giữ một địa vị vô thường. Cũng khác nào như bệ hạ trên danh nghĩa là vị hoàng đế thay thượng đế trị dân, nhưng cũng là người thay mặt cho muôn dân trước thượng đế: "Trên kính mệnh trời, dưới thu lòng dân". Xem thế thì cái mà dân muốn cũng là trời muốn. Hiểu như vậy, lẽ nào thiếp không bỏ công để biết cái đạo mà bệ hạ đang dùng để cố kết lòng dân và xem xét việc tu hành của muôn dân.

Vua Lý Thánh Tông giọng miễn cưỡng:

- Trẫm chẳng cản ngăn việc đọc rộng biết sâu của ái phi, nhưng đang lúc bụng mang dạ chửa, chẳng nên làm quá.

Bị vua gạt đi Ỷ Lan cụt hứng. Nhưng hiểu thiện ý của vua Ỷ Lan lựa lời:

- Tâu bệ hạ! Vì yêu quý bệ hạ, thiếp không thể vô tâm trước sự khó nhọc của bệ hạ. Lưu tâm đến đạo pháp, thiếp chỉ cốt mong hiểu được nghiệp lớn mà bệ hạ phụng sự cho dân nước. Nay bệ hạ đã dạy, thiếp xin tuân ý. Nhưng chẳng hay bệ hạ có điều gì vui vậy?

Vua Lý Thánh Tông ây yếm nhìn Ỷ Lan:

- Trẫm vui vì hai lẽ: Quan thiếu bảo Lý Thường Kiệt vừa đem quân hồi triều. Chuyến đi chinh phạt viên thổ tù làm phản không tốn một mũi tên mà chúa đạo Ma sa34 phải quy thuận. Việc liên kết biên giới trẫm nhờ cậy Lý Thường Kiệt thế là xong. Khá khen viên tướng tài cao đức rộng, ra trận thường đi trước ba quân trị nước biết lấy sinh dân làm mục đích, biết lấy ân thay uy, lấy cảm lược để chinh phục lòng người. Vì vậy, chỉ không đầy một năm Lý Thường Kiệt đã giúp trẫm trấn yên được miền biên viễn, biết dùng uy, đức để tỏ rõ lòng khoan hồng đối với các quân thần của trẫm. Vì cái công khó nhọc ấy, trẫm vừa gia phong cho chức phụ quốc thái phó.

[34] Nay là vùng Mai Đà, Hà Sơn Bình.

Ỷ Lan hớn hở:

- Bệ hạ thưởng phạt công minh ấy là để khích lệ bầy tôi gắng thực hiện được nghiệp lớn của bệ hạ, ai hay biết chẳng phấn chấn? Xưa nay, quân được hay thua là do ở người tướng. Người tướng giỏi biến hóa, vì thương người, nhân từ mà quyết đoán, dũng cảm mà tươm tất, lấy sách lược mà chế ngự quan quân, chưa thấy ai như thế mà không dẹp yên được loạn bao giờ. Thiển ý thiếp, Lý Thường Kiệt thuộc loại tướng ấy, còn lẽ thứ hai? Ỷ Lan chăm chú hỏi.

- Mấy hôm trước trẫm được tâu trình bộ Công vừa cho đóng xong hai chiến thuyền lớn: Vĩnh Xuân và Thanh Lãn, sức chở mấy trăm người. Tiện thể, trẫm cho tập thủy quân ở hồ Dâm Đàm. Dưới quyền tiết chế của Lý Thường Kiệt, hơn hai trăm thuyền chiến của quân phủ vệ và cấm vệ nhập trận thật đẹp mắt. Có đội thủy quân hùng hậu ấy trẫm chẳng còn phải lo giặc ngoài nữa.

Là người tinh tường, nhạy bén, Ỷ Lan nhận thấy trong cách nói của vua có một ẩn ý, nên vội tâu:

- Bệ hạ chẳng bao giờ quên công lao của những bầy tôi tận trung với nước nên dưới trướng, các văn võ đại thần đều sẵn lòng xả thân giúp bệ hạ dựng nên nghiệp lớn. Vậy nên bấy lâu nước Đại Việt được nước lớn kính nể, nội trị dân cư yên nghiệp làm ăn, còn có điều chi bệ hạ phải bận lòng?

Vua Lý Thánh Tông mỉm cười rồi nghiêm sắc mặt:

- Trẫm không nỡ giấu ái phi tin tức từ biên ải cho hay rằng Hoàn Vương35 đang tăng binh luyện lính rất gấp. Mới đây hắn cho quân xâm phạm biên giới Đại Việt và lén lút sang thần phục Tống triều. Vua Tống cho hắn mua nhiều ngựa ở Quảng Châu đem về. Lẽ ấy khiến trẫm bận tâm.

[35] Chỉ vua Chiêm Thành.

- Tâu bệ hạ. - Ỷ Lan xích gần vua, nói – Việc lớn thiếp không dám lạm bàn, song chắc hẳn nước Tống kia với nước Chiêm này thấy Đại Việt hưng thịnh lên mà câu kết nhau chống lại bệ hạ. Vậy, lúc này bệ hạ càng cần cố kết lòng dân để trên dưới, trong triều, ngoài lộ đều thuận hòa, khiến cho nước Đại Việt ở thế cao ngàn trượng so với giặc ngoài mới ngăn được giặc.

Vua chỉ định báo tin cho Ỷ Lan, không ngờ câu chuyện đã chuyển sang việc quân quốc trọng sự, thấy Ỷ Lan xét việc rất tinh, vua dốc bầu tâm sự:

- Những điều ái phi vừa tâu chính là việc làm cho dân giàu nước mạnh, mọi người chung sức chung lòng lo giữ gìn cơ nghiệp tổ tông. Sự thể ở các châu, các trang trại của kẻ cư quan nhiệm chức là phú ông cứ rộng rãi mãi, giàu thêm mãi khiến cho kẻ giàu người nghèo bất hòa không dung nhau được. Trẫm nghe nói, có kẻ đã nuôi trong nhà cả ngàn tư nô, nô bộc36, đua nhau mua bán nô tỳ. Trẫm thương dân như con trong nhà. Nhưng con trong nhà có thể bắt tập theo lễ phép tùy ý, còn ngài kia, trẫm muốn khai hóa muôn dân, đâu dễ mà được? Ái phi là người để tâm đến việc triều đình ắt có phương lược giúp trẫm.

[36] Lịch sử có ghi sự kiện đó.

Ỷ Lan tâu:

- Theo ý của thiếp, xưa các bậc đế vương không lo dân không giàu mà lo nước không yên.

- Thật lạ cho ái phi! Yên mà nghèo thì sung sướng gì? Vua cao giọng hỏi lại.

Ỷ Lan đáp:

- Tâu bệ hạ! Giàu mà không yên thì dù có lúa đầy kho cũng không ngồi mà an hưởng được.

Vua vặn hỏi:

- Nhưng sự không yên có phải tự sự giàu mà sinh ra đâu?

- Tâu bệ hạ! Chẳng phải sự "giàu" mà từ sự "muốn giàu".

Vua trợn mắt:

- Thế trẫm muốn dân giàu là trẫm đem sự không yên cho dân sao?

Ỷ Lan im lặng, cúi đầu. Người vợ yêu của vua Lý Thánh Tông chợt nhận rõ, muốn cho nước thịnh dân giàu quả là công việc khó khăn vượt quá tầm suy nghĩ của mình. Trong cách lý giải cũng vậy - Ỷ Lan nghĩ. Nói dân giàu là phải nói đến số đông dân lam lũ, đâu phải kể đến những phú ông ở các làng xã. Một nước được gọi là giàu phải là nước mà trong thôn cùng xóm vắng cũng không có kẻ oán than, đói khổ. Từng chịu cảnh nghèo ở Thổ Lỗi, Ỷ Lan thấy rõ kẻ giàu trong làng, tổng mỗi ngày một giàu thêm, quyền uy khuynh loát cả một vùng. Có kẻ nghèo thì có được mùa cũng chẳng giàu lên được. Mối bất hòa sinh ra từ chỗ ấy. Một bậc minh quân chính là phải kiềm chế được ý muốn làm giàu vô hạn của kẻ có chức quyền, phải lo cho trong dân, mỗi nhà đều có bát ăn. Nghĩ vậy, nên khi được gặng hỏi. Ỷ Lan tâu:

- Cả thiên hạ ai chẳng muốn giàu. Người giàu muốn giàu thêm, người nghèo muốn nên giàu. Tính tham dục tự nhiên đã có sẵn trong lòng. Vì muốn giàu mà kẻ này bất nhân, tàn ác, kẻ kia sinh lòng phản trắc, xem nhẹ tình cốt nhục cha con, anh em. Họ đâu còn biết đến lễ nghĩa, liêm sỉ là gì nữa. Bởi vậy thiếp dám tâu rằng, nếu không biết đến lễ nghĩa, dân càng giàu, nước càng yếu!

Vua Lý Thánh Tông sửng sốt trước ý tưởng khác lạ của Ỷ Lan. Bởi vậy một lúc lâu, vua mới gặng hỏi:

- Vậy ái phi khuyên trẫm nên thế nào?

- Tâu bệ hạ! Bệ hạ đã thương dân như con thì nên có chung một sự răn dạy rộng rãi, bắt buộc đối với mọi người. Bao giờ từ quan đến dân biết trọng tư cách làm người hơn tư cách làm giàu, biết kiềm chế lòng tham dục thì ngày ấy nước mới thực có kỷ cương, phép tắc, mới trở nên vững vàng được.

Hiểu được chính kiến sâu rộng của Ỷ Lan, vua Lý Thánh Tông vui vẻ trở lại.

- Ái phi đã vén cho trẫm một đám mây mờ. Lâu nay trẫm bỏ lơi việc răn dạy muôn dân trọng lễ nghĩa, chưa để tâm đến những kẻ hèn ở thôn dã. Ái phi đã giúp trẫm hồi tâm vậy.

- Tâu bệ hạ! Việc ấy bệ hạ sẽ làm trong nhiều năm. Bệ hạ cần có dưới trướng đông đảo người hiền tài. Muốn kén người hiền tài, ắt phải mở khoa thi. Bệ hạ đã từng muốn được mọi người sống an hòa, ai có đức thì theo, có tài thì học. Bởi vậy, việc mở trường dạy cho con dân khôn ngoan, giỏi giang lên, từ đó mà tuyển chọn người hiền tài là việc nên làm. Ngay con em hoàng tộc bấy lâu chơi bời lêu lổng, hết xuống sông hồ ngụp lặn lại cưỡi ngựa đi săn, càng cần mở ngay trường bắt học37. Theo thiển ý thiếp, kẻ bầy tôi trước phải giúp dân, nghĩ cách làm lợi cho dân, không được che ác với vua, cốt làm đẹp lòng vua để mong đẹp cung thất. Người ấy không chỉ cần có tấm lòng thành, trung với vua, hiếu với dân nước mà còn phải có tài. Thứ nữa, xin bệ hạ hạn chế số điền sản của quan lại, phú ông, ngăn chặn sự hà lạm công quỹ và mối bất bình giữa kẻ giàu và người nghèo. Nước muốn mạnh, dân muốn giàu, bận đế vương xưa thường biết chăm dân. Để dân bần cùng đói rách, bị đè nén ấy là mầm mống của suy loạn. Bệ hạ đã cho thiếp được tâu bày xin bệ hạ hãy bỏ qua những điều không phải.

[37] Sau này vua nghe Ỷ Lan mở trường bắt buộc con em hoàng tộc theo học.

- Giỏi lắm! Giỏi lắm! Những việc xem ra đơn giản vậy mà trẫm chẳng nghĩ ra. Trẫm sẽ suy ngẫm và chỉnh đốn việc nội trị.

Ỷ Lan vui mừng vì lần đầu tiên được vua thực tâm hỏi về việc trị nước. Nhận thấy vua có phần mệt mỏi, Ỷ Lan âu yếm hỏi:

- Hình như bệ hạ chẳng được khỏe? Bệ hạ cần dùng gì thiếp xin được hầu hạ.

Vua như sực nhớ ra điều gì, nghiêng đầu nhìn mặt trời rồi vội đứng dậy:

- Trẫm phải về cung Thúy Hoa nghe Lý Thường Kiệt tấu trình việc binh bị.

Ỷ Lan tiễn chân vua một đoạn rồi trở lại án thư mở cuốn sách đang đọc dở.

* *

*

Hoàng hậu Thượng Dương vận bộ đồ ngủ màu xanh da trời, món quà của người lái buôn Tống dâng biếu hôm nào. Chất lụa mềm mại, sắc màu tươi mát, cách may cầu kỳ như được thửa riêng cho hoàng hậu nên trông hoàng hậu đẹp và trẻ ra hàng chục tuổi. Món quà thật quý. Nó quý không phải chỉ vì thứ lụa thuộc loại đắt tiền, khó mua mà vì khi mặc vào nó tôn được nét trẻ trung mơn mởn của một thân hình nở nang, được trau chuốt, nhất là tôn được nước da mịn màng, trắng ngần của hoàng hậu. Các thị nữ của hoàng hậu khi được chiêm ngưỡng bộ đồ ngủ của các hoàng hậu Tống triều này đã xuýt xoa kinh ngạc về phép mầu nhiệm kỳ lạ của nó. Trước mắt các thị nữ, thân hình đẹp như tạc của hoàng hậu được tôn lên vừa kín đáo e ấp, vừa lồ lộ đến huyền ảo dưới ánh đèn lồng. Mặc dù được khen và biết mình đẹp lên, nhưng hoàng hậu Thượng Dương không hề vui. Từ hôm nhận quà tặng, hoàng hậu bỗng lo lắng khi nghĩ đến hành tung bí ẩn của người lái buôn Tống ấy. Trong thâm tâm, hoàng hậu vẫn thấy cộn lên niềm khắc khoải lo âu. Tại sao người lái buôn lại am hiểu triều Lý, hiểu tính nết từ vua đến các đại thần, hiểu nỗi lo đốt cháy tâm can hoàng hậu khi nghĩ đến Ỷ Lan sẽ sinh quý tử và hiểu Ỷ Lan đến thế? Con người ấy thực bụng muốn giúp ta trừ Ỷ Lan, trừ phe cánh Lý Thường Kiệt hay còn muốn gì nữa? Kế độc mà con người ấy nghĩ ra, cho thấy con người ấy không chỉ là một lái buôn, một thầy địa lý mà còn là người quỷ quyệt có tham vọng lớn. Bởi thế, một mặt hoàng hậu gấp xúc tiến thực hiện việc chôn bùa ếm để hại Ỷ Lan, nhưng mặt khác, ngay sau lúc người lái buôn đem thêm gấm lụa đến dâng biếu, hoàng hậu đã cho thị nữ đi theo dò xét. Nhưng con người ấy thoắt đến thoắt đi, giỏi cải dạng đến nỗi thị nữ của hoàng hậu không biết gì thêm. Và lúc này đây, hoàng hậu trang điểm mong vua đến mà lòng ngổn ngang trăm mối tơ vò. Linh tính như báo cho hoàng hậu biết những việc hệ trọng nhất để hại Ỷ Lan sắp được định đoạt, và người lái buôn Tống kia với tấm phù hiệu tùy tiện ra vào cung cấm, sẽ không phải là điềm lành cho hoàng hậu. Đã có lúc hoàng hậu lo sợ muốn buông xuôi, mặc cho con tạo xoay vần, mặc Ỷ Lan muốn làm gì thì làm. Hoàng hậu sẽ trả lại gấm lụa, quà biếu cho người lái buôn, phòng hậu họa. Nhưng khi nghĩ đến Ỷ Lan sẽ sinh quý tử, một Ỷ Lan trẻ đẹp, giở ngón quyến rũ làm vua mê muội để khuynh loát triều đình, hỗn hào với ta thì hoàng hậu lại muốn tức khắc nhổ ngay cái gai trước mắt mình. Chao ơi – hoàng hậu rầu lòng tự nhủ - tham vọng của người đàn bà quả là đáng sợ.

Chợt người thị nữ thân tín của hoàng hậu hớt hải bước vào:

- Tâu hoàng hậu, đứa thị nữ ở cung Ỷ Lan là Thị Chinh đã tới.

Hoàng hậu Thượng Dương lạnh lùng:

- Ta chờ đợi nó đến héo cả ruột. Thị Thảo đã sửa soạn xong chưa?

Một người đàn ông tầm thước có khuôn mặt đầy đặn, đẹp như tranh vẽ, ăn vận như một viên tiểu quan nghe tiếng hỏi, nhanh nhẹn bước ra:

- Tâu hoàng hậu, thiếp đã sửa soạn xong!

Hoàng hậu Thượng Dương trợn mắt:

- Ta đã dặn đi dặn lại mãi rồi sao ngươi cứ xưng hô nhầm lẫn mãi vậy?

Bị khiển trách, người đàn ông có tên là Thị Thảo ấy lúng túng:

- Thần xin ghi nhớ.

Hoàng hậu Thượng Dương nhếch mép cười rồi vẫy Thị Thảo lại gần, trao cho một gói nhỏ:

- Ngươi hãy đưa gói này cho nó, cứ để nguyên vậy mà chôn. Còn đây – hoàng hậu lấy thêm một chiếc túi gấm – có năm lạng vàng làm tin. Về phần ngươi – hoàng hậu kéo người đàn ông lại gần, thì thào hồi lâu. Dưới ánh sáng của những ngọn đèn lồng, người đàn ông tủm tỉm cười nét mặt rạng rỡ.

Ngay sau đấy, Thị Thảo, tên người đàn ông rất đẹp trai ấy, cẩn thận cầm hai gói nhỏ theo chân người thị nữ thân tín của hoàng hậu Thượng Dương ra chỗ hẹn với Chinh.

- Đấy là vị quan người trong họ mà tôi đã nói với chị từ trước. Thôi hai người nói chuyện với nhau, tôi phải về hầu hoàng hậu bữa tối.

Chinh làm bộ e lệ:

- Chị về thế sao tiện. Đêm hôm thế này ai trông thấy thì chết. Tuy nói như vậy nhưng dưới ánh trăng thượng tuần, Chinh đã nhận ra chàng trai đang ngồi gần mình có một vẻ đẹp mê hồn. Ngượng ngập Chinh lên tiếng:

- Thôi chàng cho thiếp về, hẹn đến khi khác, gặp nhau sẽ nói nhiều. Như một cái máy, chàng trai nói như đã học thuộc lòng:

- Tôi được cô em họ cho hay gia cảnh nàng rất đỗi đáng thương, chỉ có một mẹ một con. Từ khi được ngắm dung nhan diễm lệ của nàng cách đây một tuần trăng, tôi những ngày quên ăn, đêm quên ngủ như người mắc bệnh tương tư vậy. Đêm nay, thật thỏa lòng ao ước, tôi được gặp nàng. Phải, tôi đang ngồi bên nàng, mà như ở đâu trong cõi mộng, lòng tôi cảm động xiết bao!

Lần đầu nghe những lời tỏ tình du dương, êm ái của một chàng trai đẹp, Chinh xúc động quên cả giữ gìn:

- Chẳng hay chàng nói thực lòng hay cốt làm vui lòng thiếp? Nếu chàng thực bụng yêu quý thiếp thì thiếp cũng xin tạ lại tấm lòng chàng để yêu chàng cho đến lúc mãn chiều xế bóng. Thiếp tin ở người mai mối nhưng tình chàng lấy gì làm tin?

Chợt nhớ ra lời hoàng hậu dặn, chàng trai sán lại gần, nắm lấy tay Chinh rổi thoắt ôm lấy Chinh giọng lạc đi vì xúc động:

- Tình tôi yêu nàng trăng kia chứng giám. Và, tôi xin trao nàng số vàng này, tất cả vốn liếng mà tôi có, cho nàng làm tin. Chẳng hay nàng còn nghi ngại gì về tấm tình tôi yêu nàng, say mê nàng đến héo hắt sầu muộn?

Chinh run lên bần bật vì những cảm xúc mới mẻ chưa từng có trong đời, còn vì số vàng quá lớn mà chàng trai vừa đặt vào tay mình.

- Ôi! Chàng yêu thiếp đến thế này sao? Chinh kêu lên se sẽ - Thiếp bằng lòng yêu chàng, bằng lòng lấy chàng. Thiếp nguyện sẽ sửa túi nâng khăn cho chàng đến lúc đầu bạc răng long..

Một lúc sau để Chinh tựa người vào mình, chàng trai thủ thỉ:

- Vậy là đôi ta nguyện sẽ lấy nhau. Nhưng tôi có câu chuyện này muốn bày tỏ với nàng. Gia đình tôi có mối thù truyền kiếp với nguyên phi Ỷ Lan. Tôi đã hẹn với song thân ngày nào chưa trả mối thù ấy tôi chưa thể lấy vợ. Tôi không thể yên hưởng hạnh phúc khi gia tộc chưa trả xong món nợ này.

Chinh cướp lời:

- Thiếp cũng không ưa gì Ỷ Lan. Vậy chàng cần gì thiếp sẵn lòng giúp.

Như chỉ đợi đến lúc ấy, chàng trai ghé sát lại Chinh, giọng cầu khẩn:

- Việc không có gì khó khăn đâu. Nàng chỉ cần giúp tôi chôn gói này dưới gầm giường Ỷ Lan, tất Ỷ Lan sẽ mắc trọng tội. Khi việc bị phát giác nàng cứ đổ riết cho Ỷ Lan. Thế là xong. Mối thù được trả xong tôi sẽ cưới nàng.

Vì quá mê chàng trai lại ngất ngây trước số vàng lớn, Chinh quyết định sẽ cùng "nhân tình" làm hại Ỷ Lan.

**

*

 

Chương 4 - 2

Bấm để xem

Sáng ấy, ngay sau khi ngự xem thủy quân tập trận, vua Lý Thánh Tông về cung Ỷ Lan. Được thị nữ báo, Ỷ Lan vội đặt quyển sách Phật xuống kỷ, sửa sang xiêm áo tiến ra đón vua. Nhận thấy nét mặt vua rạng rỡ, Ỷ Lan quên cả giữ ý tâu:

- Bệ hạ có điều gì vui mà hôm nay đến với thiếp khác thường vậy?

Vua sải những bước dài đi vào cung, nói:

- Ái phi thử đoán xem trẫm vui vì cớ gì?

Ỷ Lan chưa kịp trả lời, vua chợt cầm cuốn sách rất dày đặt trên kỷ, lật vài trang rồi quay lại nhìn Ỷ Lan, giọng không vui:

- Ái phi cận ngày sinh nên giữ gìn sức khỏe mới phải. Mà sao ái phi đọc sách Phật? Ái phi để tâm đến đạo từ bao giờ?

- Tâu bệ hạ! Để tâm xem xét việc trị nước của các bậc đế vương và của bệ hạ, mỗi ngày thiếp mới sáng ra một chút. Cứ như thiếp hiểu thì một vị hoàng đế anh minh, một triều đình thịnh trị thì thường phải biết kết chặt được quyền trị vì của một nguyên thủ với hình bóng của một đấng chí tôn thay trời cai trị muôn dân, giữ một địa vị vô thường. Cũng khác nào như bệ hạ trên danh nghĩa là vị hoàng đế thay thượng đế trị dân, nhưng cũng là người thay mặt cho muôn dân trước thượng đế: "Trên kính mệnh trời, dưới thu lòng dân". Xem thế thì cái mà dân muốn cũng là trời muốn. Hiểu như vậy, lẽ nào thiếp không bỏ công để biết cái đạo mà bệ hạ đang dùng để cố kết lòng dân và xem xét việc tu hành của muôn dân.

Vua Lý Thánh Tông giọng miễn cưỡng:

- Trẫm chẳng cản ngăn việc đọc rộng biết sâu của ái phi, nhưng đang lúc bụng mang dạ chửa, chẳng nên làm quá.

Bị vua gạt đi Ỷ Lan cụt hứng. Nhưng hiểu thiện ý của vua Ỷ Lan lựa lời:

- Tâu bệ hạ! Vì yêu quý bệ hạ, thiếp không thể vô tâm trước sự khó nhọc của bệ hạ. Lưu tâm đến đạo pháp, thiếp chỉ cốt mong hiểu được nghiệp lớn mà bệ hạ phụng sự cho dân nước. Nay bệ hạ đã dạy, thiếp xin tuân ý. Nhưng chẳng hay bệ hạ có điều gì vui vậy?

Vua Lý Thánh Tông ây yếm nhìn Ỷ Lan:

- Trẫm vui vì hai lẽ: Quan thiếu bảo Lý Thường Kiệt vừa đem quân hồi triều. Chuyến đi chinh phạt viên thổ tù làm phản không tốn một mũi tên mà chúa đạo Ma sa34 phải quy thuận. Việc liên kết biên giới trẫm nhờ cậy Lý Thường Kiệt thế là xong. Khá khen viên tướng tài cao đức rộng, ra trận thường đi trước ba quân trị nước biết lấy sinh dân làm mục đích, biết lấy ân thay uy, lấy cảm lược để chinh phục lòng người. Vì vậy, chỉ không đầy một năm Lý Thường Kiệt đã giúp trẫm trấn yên được miền biên viễn, biết dùng uy, đức để tỏ rõ lòng khoan hồng đối với các quân thần của trẫm. Vì cái công khó nhọc ấy, trẫm vừa gia phong cho chức phụ quốc thái phó.

[34] Nay là vùng Mai Đà, Hà Sơn Bình.

Ỷ Lan hớn hở:

- Bệ hạ thưởng phạt công minh ấy là để khích lệ bầy tôi gắng thực hiện được nghiệp lớn của bệ hạ, ai hay biết chẳng phấn chấn? Xưa nay, quân được hay thua là do ở người tướng. Người tướng giỏi biến hóa, vì thương người, nhân từ mà quyết đoán, dũng cảm mà tươm tất, lấy sách lược mà chế ngự quan quân, chưa thấy ai như thế mà không dẹp yên được loạn bao giờ. Thiển ý thiếp, Lý Thường Kiệt thuộc loại tướng ấy, còn lẽ thứ hai? Ỷ Lan chăm chú hỏi.

- Mấy hôm trước trẫm được tâu trình bộ Công vừa cho đóng xong hai chiến thuyền lớn: Vĩnh Xuân và Thanh Lãn, sức chở mấy trăm người. Tiện thể, trẫm cho tập thủy quân ở hồ Dâm Đàm. Dưới quyền tiết chế của Lý Thường Kiệt, hơn hai trăm thuyền chiến của quân phủ vệ và cấm vệ nhập trận thật đẹp mắt. Có đội thủy quân hùng hậu ấy trẫm chẳng còn phải lo giặc ngoài nữa.

Là người tinh tường, nhạy bén, Ỷ Lan nhận thấy trong cách nói của vua có một ẩn ý, nên vội tâu:

- Bệ hạ chẳng bao giờ quên công lao của những bầy tôi tận trung với nước nên dưới trướng, các văn võ đại thần đều sẵn lòng xả thân giúp bệ hạ dựng nên nghiệp lớn. Vậy nên bấy lâu nước Đại Việt được nước lớn kính nể, nội trị dân cư yên nghiệp làm ăn, còn có điều chi bệ hạ phải bận lòng?

Vua Lý Thánh Tông mỉm cười rồi nghiêm sắc mặt:

- Trẫm không nỡ giấu ái phi tin tức từ biên ải cho hay rằng Hoàn Vương35 đang tăng binh luyện lính rất gấp. Mới đây hắn cho quân xâm phạm biên giới Đại Việt và lén lút sang thần phục Tống triều. Vua Tống cho hắn mua nhiều ngựa ở Quảng Châu đem về. Lẽ ấy khiến trẫm bận tâm.

[35] Chỉ vua Chiêm Thành.

- Tâu bệ hạ. - Ỷ Lan xích gần vua, nói – Việc lớn thiếp không dám lạm bàn, song chắc hẳn nước Tống kia với nước Chiêm này thấy Đại Việt hưng thịnh lên mà câu kết nhau chống lại bệ hạ. Vậy, lúc này bệ hạ càng cần cố kết lòng dân để trên dưới, trong triều, ngoài lộ đều thuận hòa, khiến cho nước Đại Việt ở thế cao ngàn trượng so với giặc ngoài mới ngăn được giặc.

Vua chỉ định báo tin cho Ỷ Lan, không ngờ câu chuyện đã chuyển sang việc quân quốc trọng sự, thấy Ỷ Lan xét việc rất tinh, vua dốc bầu tâm sự:

- Những điều ái phi vừa tâu chính là việc làm cho dân giàu nước mạnh, mọi người chung sức chung lòng lo giữ gìn cơ nghiệp tổ tông. Sự thể ở các châu, các trang trại của kẻ cư quan nhiệm chức là phú ông cứ rộng rãi mãi, giàu thêm mãi khiến cho kẻ giàu người nghèo bất hòa không dung nhau được. Trẫm nghe nói, có kẻ đã nuôi trong nhà cả ngàn tư nô, nô bộc36, đua nhau mua bán nô tỳ. Trẫm thương dân như con trong nhà. Nhưng con trong nhà có thể bắt tập theo lễ phép tùy ý, còn ngài kia, trẫm muốn khai hóa muôn dân, đâu dễ mà được? Ái phi là người để tâm đến việc triều đình ắt có phương lược giúp trẫm.

[36] Lịch sử có ghi sự kiện đó.

Ỷ Lan tâu:

- Theo ý của thiếp, xưa các bậc đế vương không lo dân không giàu mà lo nước không yên.

- Thật lạ cho ái phi! Yên mà nghèo thì sung sướng gì? Vua cao giọng hỏi lại.

Ỷ Lan đáp:

- Tâu bệ hạ! Giàu mà không yên thì dù có lúa đầy kho cũng không ngồi mà an hưởng được.

Vua vặn hỏi:

- Nhưng sự không yên có phải tự sự giàu mà sinh ra đâu?

- Tâu bệ hạ! Chẳng phải sự "giàu" mà từ sự "muốn giàu".

Vua trợn mắt:

- Thế trẫm muốn dân giàu là trẫm đem sự không yên cho dân sao?

Ỷ Lan im lặng, cúi đầu. Người vợ yêu của vua Lý Thánh Tông chợt nhận rõ, muốn cho nước thịnh dân giàu quả là công việc khó khăn vượt quá tầm suy nghĩ của mình. Trong cách lý giải cũng vậy - Ỷ Lan nghĩ. Nói dân giàu là phải nói đến số đông dân lam lũ, đâu phải kể đến những phú ông ở các làng xã. Một nước được gọi là giàu phải là nước mà trong thôn cùng xóm vắng cũng không có kẻ oán than, đói khổ. Từng chịu cảnh nghèo ở Thổ Lỗi, Ỷ Lan thấy rõ kẻ giàu trong làng, tổng mỗi ngày một giàu thêm, quyền uy khuynh loát cả một vùng. Có kẻ nghèo thì có được mùa cũng chẳng giàu lên được. Mối bất hòa sinh ra từ chỗ ấy. Một bậc minh quân chính là phải kiềm chế được ý muốn làm giàu vô hạn của kẻ có chức quyền, phải lo cho trong dân, mỗi nhà đều có bát ăn. Nghĩ vậy, nên khi được gặng hỏi. Ỷ Lan tâu:

- Cả thiên hạ ai chẳng muốn giàu. Người giàu muốn giàu thêm, người nghèo muốn nên giàu. Tính tham dục tự nhiên đã có sẵn trong lòng. Vì muốn giàu mà kẻ này bất nhân, tàn ác, kẻ kia sinh lòng phản trắc, xem nhẹ tình cốt nhục cha con, anh em. Họ đâu còn biết đến lễ nghĩa, liêm sỉ là gì nữa. Bởi vậy thiếp dám tâu rằng, nếu không biết đến lễ nghĩa, dân càng giàu, nước càng yếu!

Vua Lý Thánh Tông sửng sốt trước ý tưởng khác lạ của Ỷ Lan. Bởi vậy một lúc lâu, vua mới gặng hỏi:

- Vậy ái phi khuyên trẫm nên thế nào?

- Tâu bệ hạ! Bệ hạ đã thương dân như con thì nên có chung một sự răn dạy rộng rãi, bắt buộc đối với mọi người. Bao giờ từ quan đến dân biết trọng tư cách làm người hơn tư cách làm giàu, biết kiềm chế lòng tham dục thì ngày ấy nước mới thực có kỷ cương, phép tắc, mới trở nên vững vàng được.

Hiểu được chính kiến sâu rộng của Ỷ Lan, vua Lý Thánh Tông vui vẻ trở lại.

- Ái phi đã vén cho trẫm một đám mây mờ. Lâu nay trẫm bỏ lơi việc răn dạy muôn dân trọng lễ nghĩa, chưa để tâm đến những kẻ hèn ở thôn dã. Ái phi đã giúp trẫm hồi tâm vậy.

- Tâu bệ hạ! Việc ấy bệ hạ sẽ làm trong nhiều năm. Bệ hạ cần có dưới trướng đông đảo người hiền tài. Muốn kén người hiền tài, ắt phải mở khoa thi. Bệ hạ đã từng muốn được mọi người sống an hòa, ai có đức thì theo, có tài thì học. Bởi vậy, việc mở trường dạy cho con dân khôn ngoan, giỏi giang lên, từ đó mà tuyển chọn người hiền tài là việc nên làm. Ngay con em hoàng tộc bấy lâu chơi bời lêu lổng, hết xuống sông hồ ngụp lặn lại cưỡi ngựa đi săn, càng cần mở ngay trường bắt học37. Theo thiển ý thiếp, kẻ bầy tôi trước phải giúp dân, nghĩ cách làm lợi cho dân, không được che ác với vua, cốt làm đẹp lòng vua để mong đẹp cung thất. Người ấy không chỉ cần có tấm lòng thành, trung với vua, hiếu với dân nước mà còn phải có tài. Thứ nữa, xin bệ hạ hạn chế số điền sản của quan lại, phú ông, ngăn chặn sự hà lạm công quỹ và mối bất bình giữa kẻ giàu và người nghèo. Nước muốn mạnh, dân muốn giàu, bận đế vương xưa thường biết chăm dân. Để dân bần cùng đói rách, bị đè nén ấy là mầm mống của suy loạn. Bệ hạ đã cho thiếp được tâu bày xin bệ hạ hãy bỏ qua những điều không phải.

[37] Sau này vua nghe Ỷ Lan mở trường bắt buộc con em hoàng tộc theo học.

- Giỏi lắm! Giỏi lắm! Những việc xem ra đơn giản vậy mà trẫm chẳng nghĩ ra. Trẫm sẽ suy ngẫm và chỉnh đốn việc nội trị.

Ỷ Lan vui mừng vì lần đầu tiên được vua thực tâm hỏi về việc trị nước. Nhận thấy vua có phần mệt mỏi, Ỷ Lan âu yếm hỏi:

- Hình như bệ hạ chẳng được khỏe? Bệ hạ cần dùng gì thiếp xin được hầu hạ.

Vua như sực nhớ ra điều gì, nghiêng đầu nhìn mặt trời rồi vội đứng dậy:

- Trẫm phải về cung Thúy Hoa nghe Lý Thường Kiệt tấu trình việc binh bị.

Ỷ Lan tiễn chân vua một đoạn rồi trở lại án thư mở cuốn sách đang đọc dở.

* *

*

Hoàng hậu Thượng Dương vận bộ đồ ngủ màu xanh da trời, món quà của người lái buôn Tống dâng biếu hôm nào. Chất lụa mềm mại, sắc màu tươi mát, cách may cầu kỳ như được thửa riêng cho hoàng hậu nên trông hoàng hậu đẹp và trẻ ra hàng chục tuổi. Món quà thật quý. Nó quý không phải chỉ vì thứ lụa thuộc loại đắt tiền, khó mua mà vì khi mặc vào nó tôn được nét trẻ trung mơn mởn của một thân hình nở nang, được trau chuốt, nhất là tôn được nước da mịn màng, trắng ngần của hoàng hậu. Các thị nữ của hoàng hậu khi được chiêm ngưỡng bộ đồ ngủ của các hoàng hậu Tống triều này đã xuýt xoa kinh ngạc về phép mầu nhiệm kỳ lạ của nó. Trước mắt các thị nữ, thân hình đẹp như tạc của hoàng hậu được tôn lên vừa kín đáo e ấp, vừa lồ lộ đến huyền ảo dưới ánh đèn lồng. Mặc dù được khen và biết mình đẹp lên, nhưng hoàng hậu Thượng Dương không hề vui. Từ hôm nhận quà tặng, hoàng hậu bỗng lo lắng khi nghĩ đến hành tung bí ẩn của người lái buôn Tống ấy. Trong thâm tâm, hoàng hậu vẫn thấy cộn lên niềm khắc khoải lo âu. Tại sao người lái buôn lại am hiểu triều Lý, hiểu tính nết từ vua đến các đại thần, hiểu nỗi lo đốt cháy tâm can hoàng hậu khi nghĩ đến Ỷ Lan sẽ sinh quý tử và hiểu Ỷ Lan đến thế? Con người ấy thực bụng muốn giúp ta trừ Ỷ Lan, trừ phe cánh Lý Thường Kiệt hay còn muốn gì nữa? Kế độc mà con người ấy nghĩ ra, cho thấy con người ấy không chỉ là một lái buôn, một thầy địa lý mà còn là người quỷ quyệt có tham vọng lớn. Bởi thế, một mặt hoàng hậu gấp xúc tiến thực hiện việc chôn bùa ếm để hại Ỷ Lan, nhưng mặt khác, ngay sau lúc người lái buôn đem thêm gấm lụa đến dâng biếu, hoàng hậu đã cho thị nữ đi theo dò xét. Nhưng con người ấy thoắt đến thoắt đi, giỏi cải dạng đến nỗi thị nữ của hoàng hậu không biết gì thêm. Và lúc này đây, hoàng hậu trang điểm mong vua đến mà lòng ngổn ngang trăm mối tơ vò. Linh tính như báo cho hoàng hậu biết những việc hệ trọng nhất để hại Ỷ Lan sắp được định đoạt, và người lái buôn Tống kia với tấm phù hiệu tùy tiện ra vào cung cấm, sẽ không phải là điềm lành cho hoàng hậu. Đã có lúc hoàng hậu lo sợ muốn buông xuôi, mặc cho con tạo xoay vần, mặc Ỷ Lan muốn làm gì thì làm. Hoàng hậu sẽ trả lại gấm lụa, quà biếu cho người lái buôn, phòng hậu họa. Nhưng khi nghĩ đến Ỷ Lan sẽ sinh quý tử, một Ỷ Lan trẻ đẹp, giở ngón quyến rũ làm vua mê muội để khuynh loát triều đình, hỗn hào với ta thì hoàng hậu lại muốn tức khắc nhổ ngay cái gai trước mắt mình. Chao ơi – hoàng hậu rầu lòng tự nhủ - tham vọng của người đàn bà quả là đáng sợ.

Chợt người thị nữ thân tín của hoàng hậu hớt hải bước vào:

- Tâu hoàng hậu, đứa thị nữ ở cung Ỷ Lan là Thị Chinh đã tới.

Hoàng hậu Thượng Dương lạnh lùng:

- Ta chờ đợi nó đến héo cả ruột. Thị Thảo đã sửa soạn xong chưa?

Một người đàn ông tầm thước có khuôn mặt đầy đặn, đẹp như tranh vẽ, ăn vận như một viên tiểu quan nghe tiếng hỏi, nhanh nhẹn bước ra:

- Tâu hoàng hậu, thiếp đã sửa soạn xong!

Hoàng hậu Thượng Dương trợn mắt:

- Ta đã dặn đi dặn lại mãi rồi sao ngươi cứ xưng hô nhầm lẫn mãi vậy?

Bị khiển trách, người đàn ông có tên là Thị Thảo ấy lúng túng:

- Thần xin ghi nhớ.

Hoàng hậu Thượng Dương nhếch mép cười rồi vẫy Thị Thảo lại gần, trao cho một gói nhỏ:

- Ngươi hãy đưa gói này cho nó, cứ để nguyên vậy mà chôn. Còn đây – hoàng hậu lấy thêm một chiếc túi gấm – có năm lạng vàng làm tin. Về phần ngươi – hoàng hậu kéo người đàn ông lại gần, thì thào hồi lâu. Dưới ánh sáng của những ngọn đèn lồng, người đàn ông tủm tỉm cười nét mặt rạng rỡ.

Ngay sau đấy, Thị Thảo, tên người đàn ông rất đẹp trai ấy, cẩn thận cầm hai gói nhỏ theo chân người thị nữ thân tín của hoàng hậu Thượng Dương ra chỗ hẹn với Chinh.

- Đấy là vị quan người trong họ mà tôi đã nói với chị từ trước. Thôi hai người nói chuyện với nhau, tôi phải về hầu hoàng hậu bữa tối.

Chinh làm bộ e lệ:

- Chị về thế sao tiện. Đêm hôm thế này ai trông thấy thì chết. Tuy nói như vậy nhưng dưới ánh trăng thượng tuần, Chinh đã nhận ra chàng trai đang ngồi gần mình có một vẻ đẹp mê hồn. Ngượng ngập Chinh lên tiếng:

- Thôi chàng cho thiếp về, hẹn đến khi khác, gặp nhau sẽ nói nhiều. Như một cái máy, chàng trai nói như đã học thuộc lòng:

- Tôi được cô em họ cho hay gia cảnh nàng rất đỗi đáng thương, chỉ có một mẹ một con. Từ khi được ngắm dung nhan diễm lệ của nàng cách đây một tuần trăng, tôi những ngày quên ăn, đêm quên ngủ như người mắc bệnh tương tư vậy. Đêm nay, thật thỏa lòng ao ước, tôi được gặp nàng. Phải, tôi đang ngồi bên nàng, mà như ở đâu trong cõi mộng, lòng tôi cảm động xiết bao!

Lần đầu nghe những lời tỏ tình du dương, êm ái của một chàng trai đẹp, Chinh xúc động quên cả giữ gìn:

- Chẳng hay chàng nói thực lòng hay cốt làm vui lòng thiếp? Nếu chàng thực bụng yêu quý thiếp thì thiếp cũng xin tạ lại tấm lòng chàng để yêu chàng cho đến lúc mãn chiều xế bóng. Thiếp tin ở người mai mối nhưng tình chàng lấy gì làm tin?

Chợt nhớ ra lời hoàng hậu dặn, chàng trai sán lại gần, nắm lấy tay Chinh rổi thoắt ôm lấy Chinh giọng lạc đi vì xúc động:

- Tình tôi yêu nàng trăng kia chứng giám. Và, tôi xin trao nàng số vàng này, tất cả vốn liếng mà tôi có, cho nàng làm tin. Chẳng hay nàng còn nghi ngại gì về tấm tình tôi yêu nàng, say mê nàng đến héo hắt sầu muộn?

Chinh run lên bần bật vì những cảm xúc mới mẻ chưa từng có trong đời, còn vì số vàng quá lớn mà chàng trai vừa đặt vào tay mình.

- Ôi! Chàng yêu thiếp đến thế này sao? Chinh kêu lên se sẽ - Thiếp bằng lòng yêu chàng, bằng lòng lấy chàng. Thiếp nguyện sẽ sửa túi nâng khăn cho chàng đến lúc đầu bạc răng long..

Một lúc sau để Chinh tựa người vào mình, chàng trai thủ thỉ:

- Vậy là đôi ta nguyện sẽ lấy nhau. Nhưng tôi có câu chuyện này muốn bày tỏ với nàng. Gia đình tôi có mối thù truyền kiếp với nguyên phi Ỷ Lan. Tôi đã hẹn với song thân ngày nào chưa trả mối thù ấy tôi chưa thể lấy vợ. Tôi không thể yên hưởng hạnh phúc khi gia tộc chưa trả xong món nợ này.

Chinh cướp lời:

- Thiếp cũng không ưa gì Ỷ Lan. Vậy chàng cần gì thiếp sẵn lòng giúp.

Như chỉ đợi đến lúc ấy, chàng trai ghé sát lại Chinh, giọng cầu khẩn:

- Việc không có gì khó khăn đâu. Nàng chỉ cần giúp tôi chôn gói này dưới gầm giường Ỷ Lan, tất Ỷ Lan sẽ mắc trọng tội. Khi việc bị phát giác nàng cứ đổ riết cho Ỷ Lan. Thế là xong. Mối thù được trả xong tôi sẽ cưới nàng.

Vì quá mê chàng trai lại ngất ngây trước số vàng lớn, Chinh quyết định sẽ cùng "nhân tình" làm hại Ỷ Lan.

**

*

 

Chương 4 - 3

Bấm để xem

Nghe tiếng người thị nữ khẽ đằng hắng ngoài rèm gấm, Ỷ Lan gượng trở dậy cuốn vội mái tóc dài chấm gót, bước ra ngoài.

Người thị nữ nét mặt ủ rũ quỳ xuống.

- Tâu hoàng phi! Ngọc thể hoàng phi hôm nay có khá hơn không?

Ỷ Lan nhẹ nhàng đỡ người thị nữ đứng dậy rồi âu yếm:

- Lộc vẫn chưa về sao? Ta đã nói hết lời rồi, ta không thể cứ giữ ngươi mãi được. Ngươi ở lại kèm cặp Chinh như vậy cũng đủ. Sắp đến ngày cưới rồi. Phải về mà sửa soạn mới kịp. Ta sẽ chẳng bao giờ quên ơn ngươi. Rồi ra cùng ở kinh đô với nhau, có xa xôi gì mà bịn rịn?

- Tâu Hoàng phi! Thân thiếp thì kể gì. Thiếp đi ai đỡ đần Hoàng phi coi việc trong cung. Chị Chinh thì lười biếng đểnh đoảng. Đã vậy, mấy đêm nay chị ấy đi đâu về muộn lắm. Hành tung thật đáng ngờ.

- Người nói sao? - Ỷ Lan vội hỏi lại, – Nó hay đi về muộn à?

- Thiếp thấy nó đi về phía cung hoàng hậu.

- Cảm ơn ngươi. Ta sẽ hết sức lưu tâm.

- Hoàng phi thì cận ngày sinh. Chị Chinh lại đáng ngờ, thiếp xa Hoàng phi sao đành.

Ỷ Lan cố kìm nỗi xúc động:

- Thôi, ngươi về sửa soạn cho ngày vui, có gì ta sẽ triệu sau. Còn việc trong cung, trong giới hoàng tộc thì lúc nào chẳng đáng bận tâm. Ngươi cứ vui vẻ mà về.

- Tâu Hoàng phi! Xin Hoàng phi hãy cẩn thận giữ mình. Thiếp nghe nói Hoàng hậu với quan thái sư ăn ý với nhau lắm. Con người thâm nho như quan Thái sư chẳng nên coi thường. Tiền sử, đã có hai người Quý phi bị hại, chẳng lẽ Hoàng phi không biết sao?

Ỷ Lan cắn môi vẻ đăm chiêu:

- Ta biết nhưng ta không tin quan Thái sư lại mù quáng như thế. Vả chăng, ta chỉ sợ lẽ phải. Một khi lòng ta ngay, không làm gì ác, ngẩng mặt lên không thẹn với trời, cúi mặt xuống không hổ với đất, thì can chi phải lo lắng. Ngươi cứ yên tâm.

Vừa lúc ấy, Chinh vội vã từ ngoài bước vào báo có quan phụ quốc thái phó Lý Thường Kiệt xin vào ra mắt. Người vợ yêu của vua Lý Thánh Tông không giấu được niềm vui, vội bước ra hiên lầu đón đợi. Quả là với Lý Thường Kiệt, Ỷ Lan vốn dành những tình cảm quý mến đặc biệt. Sinh ra ở phường Thái Hòa, Thăng Long, ngay từ nhỏ Lý Thường Kiệt sớm tỏ ra là người có tài kinh bang tế thế, và có biệt tài về quân sự. Chính vì muốn được phụng sự cho triều Lý, muốn được thi thố tài năng, hiến thân cho dân nước, năm hai mươi ba tuổi Lý Thường Kiệt đã tự nguyện bỏ một cuộc sống hạnh phúc, sung sướng với người vợ trẻ đẹp, vốn là con gái một đại thần để chấp nhận một điều kiện khắc nghiệt là tự hoạn38 để được tiến triều, đảm đương những trọng trách lớn, đúng với tài năng và chí hướng của mình. Từ bấy đến nay, dưới triều Lý Thái Tông cũng như triều Lý Thánh Tông, Lý Thường Kiệt đã lập được nhiều công lớn, tỏ rõ là một thiên tài quân sự. Nhưng Lý Thường Kiệt không phải chỉ là một tướng giỏi, có những võ công oanh liệt, mà còn là một người trí tuệ kiệt xuất. Nổi bật dưới triều Lý Thánh Tông, Lý Thường Kiệt được xem là một người có chí lớn, kiên nghị, có kiến thức uyên bác và đặc biệt vô cùng táo bạo. Vừa mấy tháng trước, khi được vua Lý Thánh Tông sai cầm quân đi đánh chúa đạo Ma Sa là Đinh Bặc, đang tụ họp phe đảng nổi lên chống lại triều đình, Lý Thường Kiệt đã tỏ rõ là một vị tướng dũng cảm, táo bạo bậc nhất. Hay tin Lý Thường Kiệt xuấtquân, chúa đạo Ma Sa họp đám đầu mục bàn kế cự chiến. Đinh Bặc định ám hại viên danh tướng triều Lý nên sai người đưa thư dụ Lý Thường Kiệt: "Đinh Bặc không dám trái lệnh triều đình. Nếu ân chủ một mình một ngựa đến, Đinh Bặc xin ra hàng ngay". Thượng sách vẫn là thu phục lòng người, dẹp mối bất hòa trong nước, Lý Thường Kiệt nghĩ vậy. Cho nên, mặc các tướng can ngăn, Lý Thường Kiệt vẫn một mình một ngựa đến trại Đinh Bặc, chỉ đem theo mấy tiểu đồng cắp tráp đi hầu. Thản nhiên đi giữa lớp lớp gươm giáo và đám lính sắc phục kỳ dị, có ý phô trương dọa nạt, Lý Thường Kiệt nói với chúa đạo bằng chính ngôn ngữ và theo đúng phong tục của dân Ma Sa: "Lũ tiểu đồng của ta khi đi đường thì nóng tai trái vào đến đây thì nóng tai phải". Từ Đinh Bặc đến các đầu mục sững sờ kinh ngạc trước sự am hiểu tiếng nói và phong tục của Lý Thường Kiệt. Rồi mâm rượu được bưng lên. Chúa đạo Ma Sa nghiêng đầu thách thức, đưa tay mời. Chỉ có một quả bầu cắt đôi, sóng sánh rượu và một đĩa thịt nai muối. Lý Thường Kiệt không chút ngần ngại cầm thịt ăn rồi vừa nhai vừa ngửa mặt cầm gáo rượu bầu từ từ dốc vào mũi hết sức thành thạo39. Đinh Bặc kinh ngạc thốt lên: "Quan thiếu bảo là anh em với ta". Lý Thường Kiệt từ tốn: "Chúng ta xưa nay vẫn là anh em". Rồi ngay sau đấy, theo lệnh Lý Thường Kiệt, tiểu đồng mở tráp lấy ra những chiếc vòng bạc sáng trao cho từng đầu mục Ma Sa. Những người cầm đầu Ma Sa chỉ còn biết hoan hỉ đón lấy tặng phẩm kết nghĩa đúng phong tục của họ, từ tay danh tướng triều đình mà họ vừa nhận là anh em. Không phải nói nhiều chúa đạo Ma Sa đã quy thuận. Sức mạnh của dân nước như được nhân lên. Cũng bởi Lý Thường Kiệt là người thông minh, biết nhìn xa thấy rộng nên ngay từ năm đầu Ỷ Lan mới vào cung, nhất là sau một loạt đề xuất cải cách nội, ngoại triều của Ỷ Lan, Lý Thường Kiệt đã tìm đến ra mắt, khích lệ, bày tỏ sự đồng tình của mình. Giữa triều đình không ít người cầu cạnh Ỷ Lan, nhưng Ỷ Lan đã tìm thấy ở Lý Thường Kiệt người duy nhất có chính kiến cao cả rất hợp với mình. Đã thành lệ, sự xuất hiện của Lý Thường Kiệt ở cung Ỷ Lan, bao giờ cũng là những cuộc hội kiến. Vừa xuống xe ngựa, Lý Thường Kiệt trong bộ võ phục, vẻ mặt đăm chiêu, sải những bước dài, chắc nịch đi vào cung điện. Nhìn thấy Ỷ Lan đang đứng đợi trên thềm lầu, Lý Thường Kiệt dừng lại ngay bên cây mẫu đơn bạch, sát hiên lầu, vòng tay thi lễ:

[38] Thời Lý, làm quan to trong triều phải là hoạn quan.

[39] . Đây là tục ty ẩm: Đổ rượu vào mũi trong khi vẫn ăn bình thường. Ở nhiều dân tộc ít người hiện nay vẫn giữ tục này.

- Xin kính chúc hoàng phi vạn sự như ý.

Ỷ Lan ngước cặp mắt đen long lanh trong suốt:

- Sao quan thái phó hôm nay lại khách khí làm vậy. Mấy tuần qua quan thái phó đi đâu mà ta không giáp mặt? Ta đọc một cuốn sách khó hiểu vẫn định bụng nhờ quan thái phó giải nghĩa giùm.

Lý Thường Kiệt bước theo Ỷ Lan vào cung điện:

- Hoàng phi quá nhún mình. Nhưng hãy khoan nói đến nghĩa sách. Tình thế thật chẳng lành, tin tức từ biên ải cấp báo về. Chế Củ40 sau lúc mua được ngựa và binh khí của vua Tống, lại được vua Tống hứa giúp nếu Chiêm Thành đánh Đại Việt, đã đem quân quấy nhiễu biên giới. Tôi phụng mệnh hoàng đế vừa đi đốc thúc việc canh phòng, xem xét tình hình. Việc lớn phải trù liệu từ bây giờ. Tôi vừa làm lễ triều kiến tâu hoàng đế rõ rồi tới thăm Hoàng phi.

[40] Tên vua Chiêm Thành lúc ấy.

- Quan Thái phó hãy ngồi xuống. - Ỷ Lan chỉ vào chiếc đôn đặt sát kỷ, nói – Ta không giỏi việc quanquân. Nhưng theo ý ta thì mưu thâm cần đối phó lại chính là từ bên Tống.

- Tôi đã suy nghĩ nát óc về chuyện đó. Nghe phái tân tiến Vương An Thạch đang khuynh loát triều chính và tỏ ra thức thời lắm. Nhưng Hoàng Phi nói mưu thâm lại từ bên Tống nghĩa là sao?

Ỷ Lan phác một cử chỉ khẳng định:

- Theo ý ta, dẫu Chiêm Thành có khởi binh đánh Đại Việt cũng là dựa vào Tống, do Tống xúi bậy. Vì vậy, mối lo đáng bàn vẫn là từ phía Tống. Chi bằng lúc này vẫn lo chuyện binh lương, cố kết các tù trưởng phòng những chuyện xa hơn. Dẫu phải đánh Chế Củ một khi tên vua ngu ngốc ấy xâm lấn bờ cõi ta, thì chẳng qua cũng chỉ là một việc bất đắc dĩ phải làm mà thôi.

Lý Thường Kiệt sửng sốt trước những ý kiến mạch lạc, tỏ rõ tầm hiểu biết của Ỷ Lan. Viên dũng tướng mưu lược, tài đức vẹn toàn, chỗ dựa của triều Thánh Tông không ngờ cả về mặt võ bị, người vợ của vua cũng lý giải sắc sảo, hơn thế có phương lược hành động hệt với hoạch định của mình. Vì vậy, sau mấy giây suy nghĩ, Lý Thường Kiệt không giấu được sự thán phục:

- Tôi thật không ngờ hoàng phi lại sáng ý đến nhường ấy.

- Quan thái phó chớ quá khen ta – Đôi mắt Ỷ Lan mở to linh động – Nhưng mối bận tâm lâu dài của ta vẫn là nơi ở của dân chúng. Theo ta, dân là gốc của nước. Gặp lúc quốc gia hữu sự như bây giờ từ quan đến dân, mỗi người đều phải gắn mình với vận mệnh đất nước.

- Hoàng phi yên lòng. Hoàng đế đã nhìn thấu lễ ấy, như phận làm tướng, trí địch muôn người mà không dùng được muôn người thì cũng như người ngư vậy. Hoặc giả dũng nhất ba quân mà không dùng được ba quân thì cũng như người nhát vậy.

Cặp mắt Ỷ Lan long lanh:

- Vậy dám hỏi quan thái phó, các thuộc hạ của quan thái phó tài đức thế nào?

- Tâu hoàng phi! Hoàng đế thường răn dạy: Người làm tướng phải thanh liêm về của cải, tiết kiệm về tiêu dùng, lơ là về rượu, giữ mình theo lễ, thờ bề trên lấy trung, vui lo cùng quân lính, dũng mà không lấn nhân, nhân mà không bỏ phép, giấu tội nhỏ, răn tội lớn, phạm lệnh không kể là thân, thưởng công không nghĩ đến thù, có kiện thì xử đoán, có lạm thì xét rõ, có giặc thì đánh dẹp, gần người mưu trí, xa người dèm pha. Các tướng soái Đại Việt đều làm như thế. Đó là gốc của tài năng. Ai vi phạm những lời răn đó, tôi phụng mệnh hoàng đế nghiêm trị.

- Việc quân phải tuyệt nghiêm mệnh lệnh. Xưa nay, pháp lệnh mà không thi hành được là do người trên sai phạm. Quan sát thái phó rèn được kỷ cương ấy trong quân đội, thật phúc lớn cho nước Đại Việt.

- Tâu hoàng phi! Hoàng đế cho hay hoàng phi có ý định mở trường cho con em hoàng tộc học. Ý ấy thật là hay. Nhưng nghe đâu quan thái sư được trao việc ấy chưa quyết.

Nhắc đến quan thái sư Lý Đạo Thành, Ỷ Lan chợt nhớ đến câu chuyện người thị nữ vừa kề, nét mặt không vui. Tinh ý, Lý Thường Kiệt nhận sự thay đổi bất thường ấy nên vội hỏi tiếp:

- Tâu hoàng phi! Những ngày tôi đi vắng trong triều có chuyện gì đáng lưu tâm không?

Một ý nghĩ rất nhanh đến với Ỷ Lan: Không nên vì mình mà làm phiền lòng người bạn tâm đầu ý hợp mà từ lâu Ỷ Lan vẫn có bụng kính trọng, huống chi câu chuyện ấy có thể gâynên những phiền phức bất lợi cho triều đình vào lúc triều đình cần sự nhất trí. Vì vậy, Ỷ Lan lắc đầu và im lặng.

Lý Thường Kiệt sau đấy cáo lui. Ỷ Lan đứng trên thềm điện bần thần nhìn theo dáng đi hối hả của viên quan thân tín, thức thời rồi bước xuống đi dạo trong vườn. Theo bước chân người thôn nữ tài sắc năm xưa, hoa và người càng như thêm rực rỡ trong nắng sớm kinh thành.

Hoàng hậu Thượng Dương đi đi lại lại trong gian điện lớn. Từ khi nhận được tin Thị Chinh đã chôn bùa ếm và chính Chinhđã đi vào cho quan thái sư hay. Hoàng hậu Thượng Dương vừa mừng lại vừa lo. Mừng là vì độc kế trị Ỷ Lan sắp đặt từ lâu đã được thực hiện. Ỷ Lan không bị tống giam cũng bị phế bỏ. Lo là vì quan thái sư không chịu giúp và nếu Thị Chinh phản phúc thì dẫu hoàng hậu có khéo léo mấy cũng bị vạ lây. Hoàng hậu Thượng Dương bồn chồn lo âu, đứng ngồi không yên. Chợt, thị nữ vào báo người lái buôn Tống xin vào ra mắt, trình việc lớn. Được lệnh vào người lái buôn Tống vòng tay thi lễ, cười nhăn nhở:

- Thần xin có lời chúc mừng hoàng hậu đã làm nên công việc thông đồng bén giọt.

Thấy lời chúc bao hàm nhiều ẩn ý, hoàng hậu Thượng Dương thoáng cau mặt:

- Ngươi ăn nói gì lạ vậy? Ta làm nên công việc gì mà ngươi chúc mừng?

- Tâu hoàng hậu. – Người lái buôn ngồi xuống chiếc đòn nhỏ, - Thiếp biết đứa thị nữ thân tín của nguyên phi Ỷ Lan đã hoàn tất công việc và vụ án cũng đã được khởi tố. Thiếp xin ra mắt hoàng hậu để lĩnh mệnh.

- Ta xem ra nhà ngươi là người vui mừng nhất. Còn người lo lắng nhất lại là ta.

- Tâu hoàng hậu, thiếp sợ nhận xét đó không công bằng. Người vui nhất trong việc này phải là hoàng hậu. Bùa ếm đã chôn. Việc trình báo quan thái sư cũng đã hoàn tất như lúc bàn soạn. Ỷ Lan tất bị hạ gục. Ngay sau lúc Ỷ Lan bị hạ gục, chỉ một mẹo nhỏ hoàng hậu cũng khiến cho tội thần phải chết và vu cho tội nhân tự tử. Bây giờ Ỷ Lan chưa bị phát giác nhưng số phận của Ỷ Lan, cái chết thê thảm đã được định đoạt.

Hoàng hậu Thượng Dương hỏi dồn:

- Vậy nếu Thị Chinh phản phúc?

Người lái buôn cười thành tiếng:

- Việc khử cái con bé dại dột, tham lam ấy là phận sự của thiếp. Nếu hoàng hậu có ý sai bảo, thiếp sẽ kín đáo thủ tiêu ngay sau khi bùa ếm đã được phát giác.

Hoàng hậu loạng choạng đứng dậy ôm lấy mặt:

- Trời đất ơi! Nhà người là ai mà độc ác vậy. Ngươi là đàn bà mà nói chuyện giết người như nói chuyện vui vậy? Ta khiếp sợ quá! Thực tâm ta không định giết ai cả.

Người lái buôn đứng dậy đỡ hoàng hậu:

- Tâu hoàng hậu! Thần không hiểu vì cớ gì hoàng hậu lại bỗng run tay vào lúc vụ án đã bước vào màn đầu. Hoàng hậu hãy tĩnh tâm lại. Hoàng hậu đã ở thế cưỡi lưng hổ. Chẳng nên vì bụi cây mà không thấy khu rừng. Chẳng nên vì tấm lòng nhân đạo viển vông mà tự đưa đầu vào thòng lọng, làm hỏng việc lớn. Hoàng hậu có nghe thấy chăng, hoàng hậu phải đẩy nhanh cái đang kết thúc theo ý mình.

Hoàng hậu Thượng Dương như muốn gục xuống:

- Thôi, nhà ngươi muốn ta trả ơn như thế nào ta cũng bằng lòng rồi nhà ngươi hãy đi khỏi nơi này để mọi việc mặc ta lo liệu. Nhà ngươi muốn gì?

Người lái buôn đỡ cho hàng hậu khỏi ngã. Rồi nhân lúc hoàng hậu như kiệt sức lả đi, hắn đưa tay ve vuốt khắp người hoàng hậu. Một lúc sau hắn đảo mắt nhìn quanh gian điện. Khi biết rõ, theo lệnh hoàng hậu gian điện không còn ai, hắn đột nhiên ôm xốc lấy hoàng hậu, nói trong hơi thở gấp gáp:

- Tâu hoàng hậu! Xin hoàng hậu thứ tội, thần không phải là đàn bà. Thần là đàn ông, thần không phải là hạng đại thượng hợm của. Thần là sứ giả của thiên triều sang Đại Việt cốt vì mối bang giao lâu dài. Thần rất yêu hoàng hậu. Khi biết vua mê đắm nguyên phi Ỷ Lan mà nhạt tình với hoàng hậu, thần vui mừng khôn xiết. Vì yêu say đắm hoàng hậu, thần nguyện xả thân giúp hoàng hậu diệt trừ Ỷ Lan. Thần không cần vàng bạc châu báu. Thần chỉ xin hoàng hậu ban cho tình yêu.

Một nỗi kinh hoàng vụt đến với hoàng hậu. Hoàng hậu biết rõ bàn tay ve vuốt của tên lái buôn sẽ đưa hoàng hậu đến đâu nếu chỉ một giây yếu lòng. Bị xúc phạm đến phẩm giá khiến hoàng hậu như có sức mạnh cố vùng ra khỏi vòng tay ôm chặt của tên lái buôn, hoàng hậu nói nhỏ mà nghiêm:

- Ta chỉ cần kêu lên một tiếng nhà ngươi sẽ bị tống giam. Ngươi không được phạm thượng.

Tên lái buôn thở hổn hển, cặp mắt dại đi. Hắn đã được chiêm ngưỡng thân hình đẹp tuyệt vời của hoàng hậu. Hắn nuốt nước bọt lao vào ôm lấy chân hoàng hậu, giọng van nài cầu khẩn:

- Xin hoàng hậu hãy ban cho thần một lần được yêu, chỉ một lần thôi. Thần nguyện sẽ làm con cừu non đề hoàng hậu đánh đập, sai bảo và mãi mãi tôn thờ hoàng hậu.

Hoàng hậu Thượng Dương đạp vào mặt tên lái buôn:

- Nhà ngươi tự nhận "sứ thần thiên quốc" hẳn phải biết giữ lấy quốc thể chứ?

Tên lái buôn nghe vậy lóp ngóp đứng dậy:

- Hãy ngồi xuống ta hỏi chuyện – Hoàng hậu ra lệnh.

Tên lái buôn Tống lấp liếm:

- Tâu hoàng hậu. Lòng kiên trinh của hoàng hậu thế gian này chỉ có một. Những tưởng vua bị Ỷ Lan đêm ngày giữ lấy hoàng hậu sẽ dễ dãi. Vậy mà để nhận biết chân giá trị của hoàng hậu, thần đã phải thử làm điều bất chính, xin bái phục, xin bái phục.

Hoàng hậu nghiêm nghị:

- Ta chưa xét đến hành động phạm thượng của ngươi. Cũng chẳng phải lấp liếm như thế là xong. Việc ấy sẽ xét sau. Ta muốn biết ngươi là ai, từ đâu đến và muốn gì ở ta. Ta rất quý trọng những người trung thực.

Thấy tên lái buôn còn do dự, hoàng hậu cười rất tươi, lựa lời:

- Cốt nhà ngươi nói thật. Rồi ra việc nào lợi cho ta sẽ giúp nhà ngươi như nhà ngươi đã giúp ta.

Sau một thoáng đắn đo, tên lái buôn phác một cử chỉ quả quyết rồi đáp:

- Tâu hoàng hậu – Thần là một bộ hạ đắc lực của tân tể tướng Vương An Thạch, bằng hữu của Quảng Tây kinh lược sứ Tiêu Chú. Nhưng năm năm trước khi đoàn sứ Đại Việt Mai Cảnh Tiêu, Lý Kế Nguyên từ Tống triều trở về thần đã theo chân họ sang đáp lễ rồi được lệnh ở lại sống với đám dân Tống thiên di sang trước. Việc của thần là phải kết thân bằng được với giới hàng tộc Lý triều để lấy chỗ đi lại giao hảo về sau.

- Kết thân bằng cách nào? Hoàng hậu cắt ngang giọng mỉa mai.

- Tâu hoàng hậu, bằng quà cáp hoặc bằng sự giúp đỡ chân tình có đi có lại.

Hoàng hậu mỉm cười:

- Hệt như đối với ta. Cách ấy thật hiệu nghiệm cho những ai tham lam dại dột. Ở trong triều, ngoài ta ra ngươi đã kết giao những ai?

- Tâu hoàng hậu! Chọn được cơ hội ra mắt hoàng hậu thần phải đợi năm năm. Thần biết được uẩn khúc của hoàng hậu, lại biết cả sở thích của hoàng hậu nên mới được hoàng hậu thu nạp.

- Như thế ta sẽ phải chịu ơn ngươi và phải làm vừa lòng những điều ngươi muốn. Chẳng hay những điều ngươi muốn là gì?

- Tâu hoàng hậu! Thần chưa có chủ định.

Hoàng hậu gắt:

- Ngươi nói dối. Chủ định của ngươi là làm cho triều đình ta rối ren bằng cách kích động người này chống người khác, đại thần này chống đại thần khác. Thâm ý đó của ngươi ta không lạ. Vì sao lúc nãy ngươi tự nhận là sứ thần của Tống triều trong lúc ngươi ở Đại Việt liền trong năm năm?

- Tâu hoàng hậu! Khi nào có đoàn sứ thiên quốc sang, thần chỉ cần thay hình đổi dạng là được. Thần am hiểu nội tình Đại Việt sẽ rất có lợi cho việc đàm đạo đôi bên.

- Nhà ngươi có thường về thăm kinh lược sứ Tiêu Chú không? Ta nghe nói Tiêu Chú luyện tập binh mã gấp gáp lắm, để làm gì thế?

Người lái buôn Tống bỗng lúng túng trước câu hỏi hóc hiểm của hoàng hậu. Hắn ấp úng:

- Theo thần được biết Tiêu Chú chống lệnh động binh nên đã bị cách chức.

Quan sát kỹ sự lúng túng của tên lái buôn, hoàng hậu Thượng Dương chợt nhớ ra điều gì hệ trọng. Ba năm trước triều đìnhđã bắt được một tên do thám người Tống tên là Tô Giám, đóng giả là nhà sư đi vẽ bản đồ Đại Việt. Chưa kịp xét xử, tên gian đã bẻ gông, giết lính canh trốn thoát. Tên gian Tô Giám cũng có bộ mặt dài ngoằng, đôi mắt trắng dã hệt như tên này. Đích thị là hắn rồi. Bộ mặt hắn không thể trộn lẫn với ai được. Khi biết tên lái buôn chính là Tô Giám cải dạng, hoàng hậu càng thêm ân hận xót xa. Phải, vì ghen tuông hoàng hậu đã xem thù thành bạn, hơn thế, coi nó như một ân nhân. Hoàng hậu Thượng Dương thong thả đứng dậy, gọi thị nữ nói nhỏ điều gì rồi làm vẻ không quan tâm đến tên lái buôn:

- Ta nghe nói tể tướng Vương An Thạch của các ngươi chủ trương đánh nước yếu để dọa nước mạnh, ví như đánh Đại Việt ở phương nam để dọa Liêu, Hạ ở phương Bắc. Muốn thực hiện kế sách ấy, nhà ngươi được giao việc gì?

- Tâu hoàng hậu! Hoàng hậu hãy tĩnh tâm suy xét lại. Hành động của thần đã làm cho hoàng hậu quá giận.

Hoàng hậu đi đi lại lại rồi đứng trước mặt tên lái buôn:

- Chưa lúc nào ta tĩnh tâm như lúc này. Ta thà chịu tiếng vì ghen tuông đã đồng lõa chôn bùa ếm để hại Ỷ Lan chứ ta không nối giáo cho giặc bán rẻ giang sơn gấm vóc này. Chính hành động đốn mạt của nhà ngươi đã giúp ta nhận ra nhân cách của ngươi. Ta nhớ ra rồi, nhà ngươi là tên do thám đã từng trốn thoát ba năm trước. Ngươi chính là Tô Giám.

Tên lái buôn bỗng giật thót người như giẫm phải bỏng:

- Vâng, chính tên thần là Tô Giám. Ba năm trước thần đã vẽ trộm bản đồ dâng về thiên quốc, toan dựng cương thường cho nước láng giềng. Nhưng Tô Giám đã bị bắt. Tội Tô Giám càng nặng hơn vì trước khi trốn thoát khỏi nhà tù Đại Việt đã hạ sát cả chục tên quân canh. Bây giờ việc vỡ lở Tô Giám tội chết chưa đáng. Nhưng hoàng hậu đâu phải là người vô tội? Hoàng hậu đã cùng Tô Giám bàn soạn nhiều việc hệ trọng trong triều. Bùa ếm chôn trong cung Ỷ Lan do đích thân Tô Giám làm, hoàng hậu đồng mưu đâu phải chỉ để hại Ỷ Lan mà còn ngầm hại cả vua Lý. Hoàng hậu và Tô Giám đâu phải chỉ chống Ỷ Lan, chống Ỷ Lan là chống cả Lý Thường Kiệt, làm náo loạn triều đình; rũ rối triều chính. Một triều đính rối loạn, năm bè bảy cánh sát phạt nhau sẽ là miếng mồi ngon cho thiên quốc. Những đạo quân thiên quốc được thao luyện ở phía Nam biên thùy sẽ theo chân Tô Giám đi đến từng ngõ ngách thành Thăng Long này để bắt sống từng viên đại thần. Tiếc rằng Tô Giám chưa làm trọn việc để vua Tống Thần Tông và tể tướng An Vương Thạch ghi công phong tước. Tâu hoàng hậu, tội hoàng hậu đâu đã hết? Hoàng hậu không cùng Tô Giám ái ân vụng trộm nhưng hoàng hậu đã dành cho đặc ân tự do ra vào cung cấm. Xem thế, nếu hoàng hậu tố giác Tô Giám thì Tô Giám không phải là người cụt mất lưỡi. Cả hai cùng chết, thật là ngu đần. Chi bằng hoàng hậu nới tay cho Tô Giám được cáo lui. Tô Giám đi không ai hay biết lai lịch tung tích thì mọi việc sẽ được giữ kín. Xin đợi lệnh hoàng hậu.

Hoàng hậu Thượng Dương sửng sốt nhưng vẫn ngọt nhạt:

- Khá khen cho nhà ngươi đã nói thật những điều mà người khác sẽ không nói. Vì ghen tuông ta đã không biết giữ mình để ngươi lợi dụng, đẩy ta vào vòng phạm tội rồi ép buộc ta làm theo ý ngươi. Nhưng toan tính của ngươi là toan tính của kẻ cướp, cậy thế nước lớn nạt nộ nước nhỏ. Ta báo cho nhà ngươi biết, một hoàng hậu Đại Việt không bao giờ đặt quyền lợi của dòng họ lên trên lợi nước. Ta có thể cam chịu thất bại ê chề trước con hát Ỷ Lan nhưng ta không chịu để các ngươi sai khiến. Ta có thể không giỏi việc nước, nhưng ta hằng suy ngẫm đến vận mệnh đất nước. Ta đã nhận ra tâm địa lọc lừa tráo trở của ngươi cũng như đã nhận ra tham vọng vô hạn của vua tôi nước ngươi. Đừng dọa nạt ta vô ích.

- Xin hoàng hậu hãy nhớ kỹ điều này: Nước này sớm muộn cũng sẽ bị thiên triều thôn tính. Nếu còn Tô Giám, được Tô Giám ân sủng, hẳn hoàng hậu cũng được nhờ.

- Ta thà làm tôi nước này còn hơn làm hoàng hậu nước ngươi.

Biết không thể làm chuyển được lòng hoàng hậu Thượng Dương và đây là điều hoàn toàn bất ngờ đối với tên Tống gian, hắn bỗng quỳ xuống:

- Thần xin bái phục khí phách của hoàng hậu. Thần xin cắn cỏ mong hoàng hậu hãy rủ lòng thương mà tha cho thần, ơn ấy thần không bao giờ quên.

Hoàng hậu bật cười:

- Giọng lưỡi nhà ngươi đã hoàn toàn thay đổi, không còn khoác lác như trước. Ta báo cho ngươi biết, số phận của ngươi đã được chính ta định đoạt.

Tên Tô Giam vụt đứng dậy, gờm gờm nhìn hoàng hậu:

- Hoàng hậu nên nhớ Tô Giám đã hạ sát cả chục tên quân canh Đại Việt. Đằng nào Tô Giám cũng thoát khỏi nơi này để về thiên quốc. Để Tô Giám đi thì hơn.

Dứt lời, tên gian lao nhanh ra khung cửa. Nhưng ở đó theo mật lệnh của hoàng hậu, các vệ sĩ của hoàng hậu đã đợi sẵn. Tô Giám chưa kịp giở võ thuật đã bị bắt.

‹