Review Sách Thất Lạc Cõi Người - Dazai Osamu - Niềm Hi Vọng Nhen Nhóm Sau Những Bi Thương

Tên sách: Thất lạc cõi người

Tác giả: Dazai Osamu

Người review: Thủy Tô

* * *

Văn học có thể viết về những điều u ám, hèn nhát, xấu xa, ghê tởm nhưng đằng sau đó, bao giờ nhà văn cũng cho ta thấy lấp lánh những niềm hi vọng, tình thương yêu ẩn mình sau trang sách. Đọc "Thất lạc cõi người" của Dazai Osamu, ta cảm giác như bị đẩy chệch ra khỏi quỹ đạo của cuộc sống con người, ta có thể cảm thấy nặng nề, ta có thể cảm thấy căm phẫn, hoài nghi, đau đớn.. nhưng sau cùng, trong ta dậy lên khao khát được yêu thương con người, được sống tốt đẹp hơn.

"Thất lạc cõi người" (hay "Nhân gian thất cách") là một cuốn tiểu thuyết ngắn mang tính chất tự thuật của nhà văn Dazai Osamu, được xuất bản lần đầu vào năm 1948. Tác phẩm được sáng tác trong hành trình Osamu "chạy trốn khỏi thế giới loài người", cố gắng thoát khỏi những vây khốn của một cuộc đời thương đau.



Dazai Osamu là một trong những nhà văn tiêu biểu trong thời Thế chiến thứ hai ở Nhật Bản. Ông là người có năng khiếu văn chương bẩm sinh nhưng tính cách luôn trầm uất và cảm thấy ngột ngạt trong cuộc sống của một gia đình có danh vọng, quyền lực. Lối viết của ông giản dị, chân thật, giọng văn đầy chua xót, u uẩn, ảm đạm như phản ánh chính cuộc sống của ông. Nhà văn Osamu có biệt tài miêu tả tâm lý nhân vật sắc sảo như cầm đuốc mà rọi vào từng góc khuất tâm hồn người lại có khả năng "thao túng ngôn từ" nên mỗi tác phẩm của ông đều có sự lạnh lùng, dứt khoát nhưng cũng đầy trăn trở. Qua mỗi trang viết của mình, ông như đáng cố gắng thấu hiểu con người và hòa hợp lại với thế giới, ông luôn muốn "yêu thương người khác và không làm họ bị tổn thương".

Tiểu thuyết "Thất lạc cõi người" có ba phần chính, mỗi phần là một quyển sổ ghi chép của nhân vật Oba Yozo về chính cuộc đời mình, từ lúc nhỏ đến năm hai mươi bảy tuổi mà tóc bạc trắng mái đầu. Câu chuyện nói đúng hơn là việc đọc lại, để tìm hiểu và thấu hiểu cuộc đời của một kẻ "mất tư cách làm người" qua những quyển nhật kí âm thầm mà dữ dội của hắn. Chất liệu của tác phẩm đến từ chính cuộc sống thực của nhà văn nhưng đã được cách điệu, nâng lên thành một tác phẩm sâu sắc về việc "sống làm người".



Câu chuyện hiện lên trong lòng người với những ấn tượng ban đầu là hoài nghi, giận dữ, sợ hãi, u trầm. Ta chứng kiến từng diễn biến trong thế giới nội tâm của nhân vật Yozo, nhìn cuộc sống qua đôi mắt của hắn và thấy cuộc đời thật khốc liệt, u ám. Yozo sống trong mặc cảm, sợ hãi khi không thể hiểu được người khác, hắn cảm thấy khổ lụy trong chính cuộc sống đủ đầy của mình. Hắn thấy con người khi giận dữ "thể hiện bản tính động vật còn đáng sợ hơn cá sấu, sư tử hay khủng long". Và vì thế, hắn trốn chạy khỏi con người, hắn co mình sâu vào lớp vỏ của một chú hề, luôn giả tạo và lừa phỉnh người khác. Oba Yozo dần bị cuốn vào những thứ xấu xa ở ngoài vòng pháp luật và thậm chí cả những điều đi chệch ra nhân tính, lương tri. Càng đọc, ta càng cảm thấy cuộc đời của nhân vật như đi sâu hơn vào bóng tối, bị nhấn chìm dần trong vũng lầy tuyệt vọng..

Nhưng trong hành trình khốc liệt và bi thương ấy, tình yêu, nhân tính, niềm tin và khát vọng vẫn lấp lánh như những vì sao xa nhấp nháy trong đêm. Dù viết bởi một kẻ như không còn là mình, không còn là người, u ám và điên loạn nhưng rõ ràng, những quyển sổ ghi chép đã khẳng định một điều rằng: Người biết viết để nhìn nhận cuộc đời mình là người có nhận thức, có nhân tính, biết ước mơ và khát khao thay đổi. Ở trong vai diễn của một chú hề trên sàn kịch đời, nhân vật Yozo vẫn bộc bạch: "Dù sợ hãi con người đến cùng cực nhưng tôi dường như không thể nào dứt bỏ được con người. Vì vậy, tôi cố gắng kết nối với con người bằng sợi dây mong manh của chú hề." Khát khao được kết nối, được thấu hiểu ấy chẳng phải là biểu hiện của một trái tim đầy thương yêu hay sao? Và con biết yêu thương là chưa đánh mất tư cách làm người. Có những triết lí của "cuồng nhân" Yozo đã phải làm ta lặng đi mà suy ngẫm: "Cứ nói thẳng ra là yêu và được yêu, dù cho đó là những lời hạ phẩm đê hèn, đùa cợt hay tự thỏa mãn cũng được nhưng cứ hễ những lời ấy được nói ra ở chốn nghiêm túc thế nào đi nữa thì tôi chợt cảm thấy ngôi chùa kết tinh nỗi u uất của mình bị san ngay thành đất phẳng.." Những giọt sáng ấy của tình thương yêu, của tính người trong tác phẩm mới thật giản dị mà lóe lên cao đẹp và ý nghĩa biết bao. Dù giấu mình trong vỏ bọc của chú hề, "tôi" vẫn khao khát được thể hiện mình, thấu hiểu và được thấu hiểu. Nếu Yozo "mất tư cách làm người", làm sao có thể thốt lên những lời: "Mỗi lần gặp những kẻ bị xã hội cho ra rìa, tôi đều thấy thương cảm. Lòng thương cảm có thể nói là gần như ngây ngất trong con người tôi vậy." Nói về cái ti tiện, giả dối, vô cảm hay về lòng thương cảm ngất ngây thì nhà văn đều hướng ta đến cách sống nhân ái, bi mẫn hơn vậy. Dẫu hoài nghi con người, Yozo vẫn muốn trao gửi niềm tin thuần khiết nơi con người hết lần này đến lần khác. Hắn đã "khóc toáng lên" khi sự tin tưởng vào Yoshiko đã tan vỡ và hóa thành máu bi thương khi chứng kiến nàng bị cưỡng hiếp bởi kẻ khác. Niềm tin và hi vọng dù bao lần bị vùi dập nghiệt ngã vẫn cứ rạo rực trong lòng Oba Yozo mà tiếng khóc ấy chính là minh chứng.

Câu chuyện còn nói cho ta những triết lí sâu sắc về cuộc đời làm tâm hồn ta rộng mở, thâm trầm hơn. Thế gian là gì? Thế gian ở trong mỗi con người cá nhân. Cuộc đời này là gì? "Đời là dòng sông, ta trôi như con thuyền, chống chèo dọc ngang xa mấy xa.. A, bờ sông có cành liễu đứng rũ buồn".. Chân lí cuối cùng của cuộc đời là gì? "Tất cả rồi sẽ trôi qua.."

Bằng bút pháp hiện thực nghiệt ngã, khả năng miêu tả tâm lí nhân vật tài tình, cách kể chuyện lồng trong việc nhìn lại qua khứ.. đã mang lại cho cuốn tiểu thuyết sức hấp dẫn riêng biệt, lạ kì. Nhà văn đã tạo nên những chi tiết đặc sắc, tinh tế cho câu chuyện như thả lên đêm đen những ngọn đèn trời, tác động vào lòng người đọc bằng những đốm sáng của tình thương yêu.

"Thất lạc cõi người" của Dazai Osamu có thể làm ta khóc, ta đau, ta phẫn uất nhưng sau tất cả, ta sẽ mỉm cười khi thấy hạt giống thương yêu cựa mình trong một góc buồng tim. Từ sự cảm thông với một Yozo trong truyện, ta biết cảm thông cho những con người lạc lõng ngoài kia, những phận người bất hạnh bị đẩy đến vực tối cuộc đời. Đây là một tác phẩm xứng đáng để ta đọc, cảm nhận và hiểu thấu một lần trong đời.