Chương 20: Bấm để xem Đôi lọng xanh nằm tráo đầu đuôi trước cửa đại đạo. Cái trống cái và cái đòn tre chơ chỏng lăn bên tường bao lan. Chín, mười lá cờ rũ rợi, rủ dưới giọt đình. Một đoàn giáo, mác loi thoi chĩa mũi nhọn trên mái giải vũ. Quang cảnh ngoài đình hôm nay khác hẳn hôm quạ Phó lý, Trương tuần cũng như tộc biểu, tuần phu, tuy không phải làm việc gì, ai nấy vẫn sơ tóc gáy chạy xuôi chạy ngược. Phó hội, thủ quỹ đối nhau với thư ký, chưởng bạ, mỗi người khoanh tay đứng tựa mỗi cột, dáng bộ len lét như rắn mồng năm. Chánh tổng ngồi ngáp vặt cạnh bức câu lơn, con ruồi đậu mép không muốn đuổi. Chánh hội luôn tay giở cuốn sổ thuế, hai mắt vẫn lấm lét trông đi đằng nào. Vợ chồng chị Dậu không can đảm hơn thằng Dần, vừa ló mặt lên thềm đình, đã mất vía về bộ râu của quan phụ mẫu. Cái râu mới lạ làm sao! Nó đen như vệt hắc in và cong như cái lưỡi liềm. Nó nhọn như mũi dùi nung và bầu như đầu dao trổ. Nó khum khum quắp lấy hai mép, giống như hai cái cánh dơi. Nó vất vểu vểnh ra hai mang tai, gần như hai sừng củ ấu. Nó chầu đầu ở dưới ống mũi, như sắp chui vào trong cái mũi dọc dừa. Nó lại giúp cho cái mồm lèn bèn thêm sự dữ dội. Nếu không biết quan phủ xuất thân từ chức thông phán, người ta sẻ tưởng ngài được làm quan chỉ vì bộ râu. Và nếu không rõ là ông quan, người ta lại có thể lầm ngài với ông cai xe hay ông cai thầu khoán. Dựa tay vào mặt cái bàn phủ tấm thảm đỏ của tế chủ vẫn thường đứng lễ, quan Phủ ngất ngưởng ngồi vào chiếc chiếu cạp đỏ trải trên ghế ngựa quang dầu. Dưới vành khăn xếp nhiễu tây, cái mặt phèn phẹt luôn luôn hằm hằm như sắp rơi xuống sàn đình đánh huỵch Cạnh ngài, một tên tuần đinh lực lưỡng vác cái quạt lông đứng đằng xa xa phẩy vào. Trước ngài, thầy Thừa và anh Nho đều mướt bồ hôi với mấy cuốn biên lai thu thuế của Lý trưởng. - Bẩm ông lớn! Thừá lệnh ông lớn, chúng con và tên người nhà Lý trưởng vào nhà tên Nguyễn Văn Dậu bắt nó đem tiền nộp sưu, vợ tên ấy muốn tháo cho chồng, nó đánh con, đánh cả tên người nhà Lý trưởng, hiện có Lý trưởng cùng bọn tuần phu đều biết. Lạy ông lớn, xin ông lớn.. Cai lệ chưa nói hết câu, Lý trưởng đứng ở đằng sau vội vàng cướp lời: - Bẩm ông lớn, con mẹ ấy tên là Thị Đào, nó bướng bỉnh thứ nhất làng con. Năm, sáu hôm nay, hôm nào chúng con cũng sai người nhà đến giục tên Nguyễn Văn Dậu đóng sưu, nó xui chồng nó nhất định không đóng. Chúng con bảo nó thuế sắp đăng trường, nếu không đóng sẽ phải trình quan phụ mẫu, nó nói quan phụ mẫu nó cũng không cần. Hôm nay thừá bóng ông lớn về đây, anh Cai lệ và người nhà con vào đốc, nó dám đánh lại tất cả. Hiện mắt chúng con và nhiều người nữa trông thấy. Ông lớn là đèn trời, xin ông lớn xét tình chúng con, bắt nó bỏ tù, chúng con và anh Cai lệ được đội ơn ông lớn. Quan Phủ vểnh cái mặt nặng trịch và đập tay xuống mặt bàn: - Không đóng sưu! Lại đánh cả lính! Nó định làm giặc à? Bắt cổ ra đây! Một tiếng dạ vang năm gian đình. Vợ chồng chị Dậu và hai đứa bé xềnh xệch lên đình theo đầu thừng trong tay Lý trưởng. - Bẩm ông lớn, chúng con đả giải tên Dậu và Thị Đào ra hầu ông lớn! Dứt lời Lý trưởng, quan Phủ giương đôi mắt trắng rã, nhìn vào mặt anh Dậu: - Mày định trốn sưu của nhà nước? Thằng kia? Anh Dậu run như cầy sấy: - Bẩm lạy quan lớn, tiền sưu con đã nộp rồi. Quan Phủ quát hỏi Lý trưởng: - Nó đã nộp rồi, sao mày bảo nó chưa nộp? Lý trưởng vội kêu: - Bẩm ông lớn, tên ấy man cửa ông lớn, thực quả tên ấy chưa nộp.. Quan Phủ không để cho Lý trưởng hết lời, ngài vặn anh Dậu: - Mày nộp rồi thì biên lai đâu? - Bẩm lạy quan lớn, con không lấy giấy biên lai, nhưng khi nộp có cụ Chánh tổng, ông Thủ Quỹ và các ông chức dịch cùng biết.. Quan Phủ nhìn mặt Thủ quỹ và Chánh tổng: - Các thầy có trông thấy nó nộp sưu cho Lý trưởng không? Thủ quỹ ngó trộm Lý trưởng rồi thưa: - Bẩm ông lớn, đêm qua, Thị Đào có nộp anh Lý chúng con hai đồng bẩy hào tiền chinh, anh Lý chúng con giao cho chúng con đếm lại.. Xen vào câu nói của Thủ quĩ, thằng Dần kéo vạt áo mẹ và giục: - U đem con về mau lên. Con chả ở đây nữa! Nào! Quan Phủ trừng mắt và quát Lý trưởng: - Sao lại cho nó giắt cả con nít lên đấy? Ông thì đập vào mặt mày bây giờ! Sắc mặt sám như gà cắt tiết, Lý trưởng vội vàng một tay giằng sấp cái Tỉu trên tay chị Dậu, một tay túm đầu thằng Dần, đưa xuống thềm đình, rồi đem tít ra ngoài cổng đình, giao cho đứa lớn ngồi giữ đứa bé. Hai đứa cùng khóc ngặt nghẽo, thằng Dần nheo nhéo gọi ụ Mặc kệ chúng nó ở đấy, Lý trưởng lại quay lên đình. Quan phủ đương hỏi Thủ quĩ: - Tiền đếm rồi mày đưa cho ai? - Bẩm quan lớn, con đưa cho anh Lý chúng con. Lý trưởng nói đón: - Số tiền ấy mới là xuất sưu của thằng Hợi. Quan phủ cau mày: - Thằng Hợi là tên nào? Sao thằng Dậu lại phải nộp sưu cho nó? - Bẩm ông lớn, tên Hợi là em ruột anh Dậu. Hắn chết từ đầu tháng giêng.. Vì tên Dậu là thân nhân của hắn, cho nên chúng con bắt phải nộp thay. Quan phủ hỏi gặng: - Thế làm sao mày lại không đưa biên lai cho nó? Định thu lạm thuế phải không? Rồi ngảnh lại nhìn viên thừa phái, quan Phủ nói bằng giọng nghiêm nghị: - Thầy thảo biên bản, nói rằng nay tôi về đây khám thuế, bắt được Lý trưởng thu thuế của tên Dậu mà không biên nhận cho nó. Rồi bảo Chánh tổng ký vào. Nghe không? Sau tiếng dạ gọn ghẽ của viên thừa phái, Lý trưởng chắp tay đến cạnh quan Phủ và gãi tai; - Bẩm ông lớn, chúng con là tôi con ông lớn, xin ông lớn thương.. thực quả chúng con tình oan. Quan phủ càng ra bộ giận dữ; - Vụ thuế này mày kiếm được của những đứa ngoại canh được mấy trăm đồng.. Còn chực thu lạm của thằng cùng đình! Ông thì cách cổ! Lý trưởng lại nằn nì nhắc lại câu vừa mới nói: - Bẩm ông lớn, chúng con là tôi con ông lớn, xin ông lớn thương.. thực quả chúng con tình oan. Quan phủ dịu giọng: - Mai lên phủ hầu. Nghe không? Lý trưởng dạ một tiếng dài, rồi khúm núm đi lùi trở ra. Quan phủ hỏi đến chị Dậu: - Mày đánh lính và người nhà Lý trưởng để tháo cho chồng mày trốn sưu phải không? Chị Dậu cất giọng run run: - Bẩm lạy quan lớn, con không đánh các ông ấy, vì các ông ấy định đánh chồng con, con sợ chồng con đương ốm mà lại phải đòn thì chết, nên con phải can. Lý trưởng nói sen; - Bẩm ông lớn, đích thị ấy có đánh người nhà chúng con và anh Cai lệ, mắt con trông thấy. Quan phủ gạt đi: - Im cái mồm! Không ai hỏi mày! Rồi ngài lại dồn chị Dậu: - Mày can, tức là mày đánh nhau với chúng nó.. À! Con này dám chống cự với lính trong khi làm phận sự! Muốn vào tù Chị Dậu nín lặng, không biết nói sao, Quan phủ cất giọng hách dịch: - Cho ra ngoài kia! Thầy Thừa vừa thảo xong tờ biên bản, đệ lên trước mặt quan phủ. Nhìn qua biên bản một lượt, quan phủ bảo Chánh tổng đóng triện và mấy người hương chức ký tên làm chứng. Rồi ngài mới kiểm đến thuế. Trước mặt Chánh tổng và các hương chức, Lý trưởng đổ tráp bạc cho thầy Thừa đếm. Tất cả bạc giấy, bạc hào mới được sáu trăm và ba chục đồng. So với tiền đã biên trong sổ Lý trưởng, thì dội ra đến hai chục đồng. Quan phủ đập tay xuống bàn và dọa lý trưởng: - Mày không thu lạm, làm sao tiền thuế lại thừa? Xong vụ thuế này, ông thu bằng triện. Lý trưởng sợ tái mặt, chỉ núc hau tay như người bắt quyết và nói đi nói lại một câu xin ông lớn thương Quan phủ đổi giọng ngọt ngào: - Mai lên phủ hầu! Giải cả con vợ thằng Dậu lên nữa. Nghe không? Rồi ngài chững chạc đứng dậy, đi xuống giọt đình. Tù và, trống cái và cờ quạt lũ lượt tiễn ngài lên phía đầu làng.
Chương 21 Bấm để xem Tan buổi hầu kiện, chị Dậu lật đật chạy xuống cổng đình tìm con. Không thấy đứa nào ở đấy. Chị sợ quá, cuống quít đi hỏi những người gần quanh. Thì ra trong lúc chúng nó bị Ông Lý trưởng điệu xuống bỏ đó, một người đàn bà trong làng đi qua trông thấy thương hại, đã bế cái Tỉu cho bú và giắt thằng Dần đưa đến tận nhà chị rồi. Không kịp đợi chồng, chị vội bon luôn về nhà với con. Cái Tỉu bú no, nằm ngủ thin thít. Thằng Dần đương bưng bát cháo vừa thổn thức vừa húp soàn soạt. Chị Dậu bước vào đến thềm, thằng bé chợt ngửng đầu lên. Nó khóc òa lên và hỏi: - Thầy em đâu rồi, hử u? Chị Dậu xua tay: - Nói sẽ chứ! Cho em nó ngủ! Thầy con đương về sau đấy! Rồi chị rón rén bước vào trong nhà. Bà lão láng giềng vừa sang: - Thế nào? Bác không bị bắt lên phủ, lại được tha về đấy ư? Vừa nói, bà lão vừa nhanh nhảu tiến lên trên thềm và ngồi vào chiếc chõng nát, rồi tiếp; - Tôi cũng khen cho bác ngỗ nghịch! Ai lại một người đàn bà con mọn, dám đánh hai người đàn ông? Nếu phải đứa khỏe, chúng nó đánh lại thì làm thế nào? Cái Tỉu thức giấc và khóc ngằn ngặt. Chị Dậu vừa đón con bé vừa tiếp bà khách: - Cháu cũng biết rằng đàn bà hành hung như thế là hư thân lắm, chứ không hay gì. Nhưng mà chúng nó đè én chúng cháu tệ quá, cháu đã cố nhịn mà không nhịn được. Cụ tính nhà cháu đau ốm như thế, mà cả hai đứa, cứ xông vào đánh, thì phỏng còn gì là người! Vì thế cháu phải liều với chúng nó. Bà lão giở gói trầu thuốc đưa cho chị Dậu một miếng; - Nói vậy thì nói, chứ cái thói tàn ác của quân lính lệ, ai mà chịu nổi? Tôi là người ngoài, nghe chuyện cũng còn tức thay, huống chi bác! Thế công việc bây giờ ra sao? Chị Dậu đón lấy miếng trầu và đáp: - Quan bảo cho về, ngày mai lên hầu. Bà lão lại hỏi: - Bác trai đi đâu chưa về? Hay lại bị giải lên phủ rồi chăng? - Không!.. Chị Dậu đương nói giở câu thì ngoài cổng nghe có tiếng rên hầm hừ. Anh Dậu lẩy bẩy tiến vào trước thềm với bộ mặt đỏ gay như người đun bếp. Chào qua bà lão láng giềng, rồi anh run rẩy chống tay vào gối để bước lên thềm. Chị Dậu vội vàng bỗng con đứng dậy, cầm cánh tay chồng kéo lên. Bà lão láng giềng ra ý ái ngại: - Khốn nạn! Bác lại lên cơn sốt rét đấy ư? Anh Dậu lò dò đi vào trong phản, ngả mình xuống cạnh thằng Dần, vừa thở vừa nói: - Vâng! Từ nãy đến giờ, cháu thấy trong mình gây gấy, hình như nó lại sắp sửa lên cơn rồi đấy Thằng Dần ăn cháo đã xong. Nó mang đũa bát ra sân bỏ vào nồi nước vo gạo. Chị Dậu đưa cái Tỉu cho bà lão láng giềng: - Cháu hãy gửi cụ một lát! Rồi chị bưng mâm cháo đặt lên bàn thờ ông công, và ngồi vào cạnh anh Dậu: - Thầy em có dức đầu không? Để tôi nặn cho cái nào! Anh Dậu xua tay và rên khừ khừ: - Thôi, tôi mệt lắm. Để tôi nằm nghỉ một lát. U nó ra mà ẵm con, để cu.. Bà lão láng giềng vội đón: - Được! Hôm nay tôi cũng thong thả. Cứ để tôi ôm cháu chọ Bác gái có đi làm gì cứ đi! Chị Dậu sẽ sàng đứng dậy: - Thế thì cháu hãy quấy cụ lúc nữa. Vừa nói, chị vừa chạy ra cuốn chiếc chiếu rách cái Tỉu đái ỉa hôm qua, đem ra ao giặt. Anh Dậu vừa rên vừa tiếp bà lão; - Cháu không ngờ những thằng lính lệ nó ác đến thế. Sáng ngày nếu không có nhà cháu cự lại với nó, có lẽ nó sẽ đánh cháu đến chết. Bà lão nhổ bãi cốt trầu xuống thềm: - Thôi! Còn phải kể! Bạc thì dân, bất nhân thì lính. Tục ngữ nói có sai đâu. Ấy là nhà bác không có gì nữa. Chứ nếu trong nhà còn có con gà, con chó, chúng nó cũng đập chết mà ăn với nhau, không tha cho đâu. Bây giờ những đứa ấy còn ở đây hay là đi rồi? - Hình như nó đã theo quan về phủ thì phải - Bác gái đã chạy được nốt số tiền sưu chưa? - Thưa cụ chưa. Từ sáng hôm qua đến giờ, nó những lật đật về cháu, chạy vào đâu được! Khốn nạn! Cái thân đàn bà như nó, thật là khổ sở đủ đường. Rồi anh dấp dính nước mắt. Bà lão thỏ thẻ yên ủi: - Thấy tình cảnh nhà bác, tôi thật ái ngại. Nhưng thôi, sông có khúc, người có lúc, mình cứ ăn ở hiền lành, rồi cũng có ngày trời mở cửa cho! Bóng nắng vừa đến giọt nhà. Chị Dậu ở ngoài ao về với chiếc chiếu ướt và một nắm lá. Sau khi đã vắt chiếc chiếu lên cõi rào, chị đem nắm lá thả trong một chậu nước lạnh rồi đặt vào gậm bàn thờ Bà lão hỏi: - Lá dành, lá ruối phải không? Chị Dậu nhanh nhảu: - Phải. Cháu thấy người ta mách rằng: Những người sốt rét, cứ lấy hai thứ ấy vò ra, phơi sương mà uống, bệnh nặng đến đâu cũng khỏi. Vậy cháu thử làm cho nhà cháu uống xem sao. Bà lão ra ý vui vẻ: - Ừ! Tôi cũng thấy nói lá dành lá ruối chữa bệnh sốt rét hay lắm. Thế mà tôi cứ khuấy quên, vẫn không nhắc bác. Rồi nhả miếng bã trầu trong miệng và ném xuống sân, bà lão hỏi tiếp: - Từ sáng đến giờ, các bác đã ăn gì chưa? Chị Dậu đến cạnh bà lão để đón cái Tỉu và đáp: - Nào đã ăn vào lúc nào hở cụ? Sáng ngày nhà cháu vừa bưng bát chái đến miệng, thì họ kéo vào.. - Thế thì để tôi hãy ẵm cháu chọ Bác đi lấy cháo cho bác trai ăn, kẻo nữa bác ấy đói quá. Anh Dậu ngắt lời: - Cháu đắng miệng lắm, không muốn ăn uống gì ca? Bà lão cố bầu: - Phải cố ăn đi mới được, bác ạ! Chẳng ăn nhiều thì ăn ít. Chứ cứ nhịn mãi thì sức yếu đi, bệnh càng nặng thêm. Và lại, ăn cháo cũng không độc đâu mà sợ. Chị Dậu nói theo: - Cụ bảo phải đấy! Thầy em cố ăn vài miếng cho đỡ xót ruột. Kẻo nữa, đã ốm lại đói thì chịu làm sao! Rồi chị bưng một bát cháo đến cạnh chồng và nằn nì: - Nào, thầy em gượng dậy ăn đi, cho tôi bằng lòng. Anh Dậu như nể lời vợ, uể oải ngồi dậy, anh đón bát cháo, nhắm mắt nhám mùi, cố húp gần hết nửa bát, rồi kêu đắng lắm không nuốt được nữa. Bà lão lại khuyên chị Dậu: - Bác gái cũng phải ăn đi, để lấy sửa cho cháu nó bú. Mình đà vậy, còn con. Đàn bà con mọn cần nhất phải ăn cho đủ thì mới có sữa. Nếu không đủ, thì con hay sài. Anh Dậu cũng dề đà giục vợ: - Cháo sắp vữa cả rồi đấy. U nó ăn cho hết đi. Rồi đi chạy cố mấy đồng nữa. Chị Dậu nhắc mâm cháo xuống phản. Bớt lại một bát, chừng muốn để dành cho thằng Dần, rồi chị vừa húp chập cuội vừa ứa nước mắt: - Ngày nay nhờ cụ cho vay, còn có cái ắn, ngày mai thì trông vào đâu? Bà lão láng giềng ra vẻ cảm động: - Trời sinh voi, trời sinh cỏ, sợ gì! Bên kia còn nửa nồi gạo nữa, tôi chưa ăn đến. Lát nữa bác đem thúng sang, tôi hãy cho vạy Khi nào bác trai khỏe mạnh trả tôi cũng được. Ngoài cổng có tiếng hiệu rúc. Đàn chó hàng xóm thi nhau sủa từ phía ngoài sủa vào. Lý trưởng với cây gậy song và hai người tuần hùng hổ xông đến trước nhà. Chỉ gậy vào mặt anh Dậu, hắn quát: - Sưu đâu? Thằng kỉa Đem nộp nốt đi! Bà lão láng giềng nhanh miệng khất hộ: - Bác ấy vừa ở đình về, làm gì đã có? Ông hãy làm ơn để cho người ta đến mai. Lý trưởng mắng như tát nước: - Không việc gì đến bà! Mà chõ mồm vào đấy. Nó không có, thò tôi dỡ nhà nó đi cho mà xem. Rồi hắn chỉ gậy vào mặt chị Dậu; - Chỉ vì vợ chồng nhà mày để quan hành ông.. Ông hạn cho mày từ giờ đến tối nếu không chạy đủ hai đồng bẩy nữa, thì mày sẽ biết tay ông!
Chương 22 Bấm để xem Thằng Dần cái Tỉu hãy còn ngủ sạy Chị Dậu bưng bát nước lá dành lá duối cho anh Dậu uống, rồi chị ngả mâm, lấy bát, ra bếp bắc cơm. Hôm nay có gạo của bà láng giềng cho vay, chị định nấu cơm ăn sớm, để chốc nữa còn phải lên phủ hầu quan. Anh Dậu trong mình hơi tỉnh, nên cùng ngồi ăn với vợ. Nhưng anh nhỏ nhẻ nhai không buồn nuốt, chỉ ăn vài miếng lại thôi. Chị Dậu cũng mới và hết một bát, thì Lý trưởng vừa sầm sập vào với hai người tuần và một sợi dây thừng. Hắn xông đến chỗ chị Dậu và nói thật lớn; - Đứng dậy, đi lên phủ! Chị Dậu phát cáu; - Lên phủ thì lên. Tôi có trốn đâu? Nhưng ông hãy để cho tôi ăn xong bữa cơm cái nào! Lý trưởng sừng sộ: - Mày chẳng ăn xong thì mặc kệ mày. Việc quan ông cứ đúng phép ông làm. Rồi hắn đùng đùng sấn lại, túm tay chị Dậu lôi dậy và thét hai người tuần. - Trói cổ nó lại, điệu đi cho ông! Bát cơm trên tay chị Dậu đổ lật xuống mâm đánh xoảng, cơm canh bắn tung khắp nhà. Cái thừng trong tay người tuần tức thì bị lồng vào hai cánh tay chị Dậu và gò ra đằng sau lưng. Anh Dậu nhìn vợ bằng những giọt nước mắt thánh thót. Lý trưởng trừng trợn hạch lạ: - Còn đời mày nữa. Từ giờ đến trưa nếu không nộp nốt tiền sưu, thì ông trẻ xác ra chọ đừng lấy ốm mà lần khân với ông! Cái Tỉu trong buồng giật mình thức dậy, khóa chu, khóc chéo như bị beo ngắt Chị Dậu dấn dịu với Lý trưởng: - Xin ông làm phúc để tôi cho cháu nó bú cái đã.. Lý trưởng hùng hổ chĩa bàn tay vào mặt chị Dậu: - Ông thì vã cho vỡ mồm bây giờ! Mày nói cho cha mày nghe đấy à! Sắp đi hầu quan, còn đòi ở nhà để cho con bú. Dễ ông đứng đây đợi mày đấy chắc? Thế là hắn túm đầu thừng đẩy sấp đẩy ngửa chị Dậu xuống thềm. Vừa đi hắn vừa sa sả chửi mắng. Tới đình, hắn sai tuần phu trói chặt chị Dậu vào một cột đình. Thằng Mới lễ mễ bưng mâm lòng lợn đậu phụ đặt vào chiếc chiếu giữa đình Lý trưởng ngồi xếp bằng tròn bên cạnh bao lan, vừa uống rượu vừa cà giêng cà tỏi: - Con mẹ đĩ Dậu! Mày đã biết nhục chưa con! Ông còn làm cho bõ ghét mới thôi Chị Dậu lúc ấy hình như tức quá, sắc mặt tái xanh, chỉ cúi gầm xuống, không nói gì cả. Lý trưởng lại kè nhè: - Chỉ vì vợ chồng nhà mày, cho nên hôm qua quan mới hạch ông, mày có biết không? Việc này chưa biết ông sẽ lo liệu thế nào cho xong. Có lẽ hơn trăm đồng bạc kiếm được trong vụ thuế này, ông phải đổ đi.. vì mày tất cả.. Rồi hắn đập tay xuống sàn đình! - Mày làm hại ông đến thế, chứ còn đến thế nào nữa! Con mẹ kia! Ông giết chết mày cũng không oan mà! Cứ thế, cứ cái giọng ấy, hắn lảm nhảm một mình cho đến khi chai rượu đả hết già nửa. Chị dậu chừng cũng không muốn giây với kẻ say, cho nên hắn nói thế nào mặc hắn, chị cứ giả điếc làm lơ. Mặt trời lên khỏi ngọn tre độ một con sào Mấy đĩa đậu phụ, lòng lợn trong mâm đã sạch ngoen ngoẻn. Bấy giờ Lý trưởng mới chịu bo mâm đứng dậy, trong miệng còn nhồm nhoàm nhai dở miếng cơm trưới với nước mắm. Không kịp chùi miệng, uống nước, hắn gọi một người tuần phu và giục: - Trưa quá rồi! Giải cổ nó đi, không thì lỡ buổi hầu sáng. Chị Dậu được thoát ly cái cột đình để theo hắn và người tuần phu lên phủ. Trời đương nắng gắt, tự nhiên thấy tối sầm lại. Một đám mây đen lù lù tiến từ phía Nam lên phía Bắc. Chân trời nhấp nhoáng hiện mấy luồng chớp. Tiếng sấm sét theo cơn giông đồng thời kéo đến. Nước mưa đổ xuống ầm ầm. Bởi đường đi trong một cánh đồng không, ca bọn đều không có chỗ mà ẩn. Lý trưởng tuy có cầm ô nhưng cũng bị ướt lướt sướt như chị Dậu và người tuần phụ Vì ô của hắn tức là một món trang sức, chỉ dùng để làm giá ngự chớ có giương được bao giờ. Với cơn căn tức của hắn, sự rủi ro ấy không khác gì lửa cháy thêm dầu, hắn càng lèm nhèm chửi mắng chị Dậu. Nước mắt theo nước mưa chảy xuống dàn dụa, chị Dậu không biết than thở cùng ai, thỉnh thoảng chị chỉ kêu trời cho hả. Một lát sau, gió im dần, mưa tạnh dần, trời cũng quang dần, rồi thì ánh nắng lại ở trên đầu dọi xuống như thiêu như đốt. Tới cổng phủ, các quần áo ướt vừa khộ Nhưng đã tan buổi hầu sáng, Lý trưởng phải dẫn chị Dậu vào trong hàng cơm để đợi buổi hầu chiều. Cố nhiên trong mùa sưu thuế, hàng cơm phố phủ vẫn phải đông khách hơn các ngày thường. Trên những giẫy phản ken liền, trên những chiếc tràng kẻ giát nứa, người nọ chen vai người kia. Họ ăn, họ uống, họ nói chuyện, họ cãi lý sự với nhau. Chỗ này gọi cơm, chỗ kia gọi rượu, chỗ khác lại gọi nước mắm. Thằng nhỏ nhà hàng cuống cẳng chạy không kịp. Mùi tỏi, mùi rượu, mùi mắm tôm hòa với mùi bồ hôi của những người đã lâu không tắm, làm thành một bầu không khí khó tả, ai không quen ngửi sẽ phải buồn nôn. Chị Dậu với sợi thừng gò ở hai cánh tay vẫn ngồi do gió dưới chân cột để nghe những tiếng chửi của Lý trưởng mỗi khi có người hỏi hắn lên phủ làm gì. Ruột chị lúc ấy như bị đứt ra từng đoạn. Chồng ta hôm nay có dứt cơn sốt rét hay không? Cái Tỉu từ sáng đến giờ xin bú ai được? Thằng dần có chịu chơi ngoan hay lại gào khóc quấy bố? Cái Tý ở nhà lão Nghị có được yên thân hay vẫn bị chửi bị đòn? Bấy nhiêu câu hỏi kế tiếp nhau quấy rối ở trong óc, nó làm cho chị lúc nào hai mắt cũng đỏ ngầu ngầu. Thình lình trong hàng có tiếng nói lớn: - Bà này nghiệt quá! Còn để chúng tôi vào hàng nữa thôi? Giật mình, chị vội ngẩng mặt trông lên. Trước một đống ô vá nũm và không tay cầm, bà hàng đương co kéo mấy ông tổng lý, nhất định không cho đi ra. Một ông trong bọn chỉ vào đống đồ vật ấy và nói: - Thiếu có hai hào rưỡi bạc, chúng tôi đã gàn mười một cái ô, mà bà vẫn không bằng lòng, thật không biết điều chút nào. Nhà hàng vẫn khăng khăng một mực: - Các ông bảo mười một cái ô bán cho ai được hai hào rưỡi? Nếu không cho tiền thì các ông phải để cho tôi một cái áo the kha khá lại đây. Chứ tôi giữ ô của các ông để làm gắp chả dõi à! - Nhưng mà chúng tôi còn phải hầu bây giờ. Để áo the đây thì khoác cái áo cánh nâu mà vào quan ư? - Tôi không biết. Nếu không gửi áo thì các ông phải trả tiền tôi. Cả bọn ngơ ngác nhìn nhau, ông kia gắt ông nọ: - Tôi đã bảo đừng lấy thêm chai rượu sau nữa, thì có việc gì phải lôi thôi thế này. Thật là xấu với hàng phủ. Một ông liền móc dạ cá lôi ra một khối đồng vuông đưa cho nhà hàng và nói: - Gần năm trăm đồng bạc mới được cục đồng này đây. Tôi hãy gửi bà, chiều mai tôi xin đem tiền lên chuộc. Trong phủ, tiếng trống thong thả điểm luôn ba hồi. Những ông hương lý tấp nập đem bộ mặt đỏ vào hầu. Lý trưởng Đông xá cởi trói cho chị Dậu, rồi đưa chị vào phủ. Hắn chỉ cho chị ngồi vào dưới một gốc bàng ở trước công đường, để chờ khi quan hỏi đến. Lần này là lần đầu chị chàng nhà quê được biết cửa công. Trước tai, mắt chị, cái gì cũng lạ. La. Nhất là trong buồng giấy của quan phủ, luôn luôn đưa ra những tiếng bẩm tỉnh cách cổ và bỏ tù, và những người đến đó ai cũng vào với một cái đĩa không, rồi lại ra với một cái đĩa không. Mặt trời đã xế. Lý trưởng Đông Xá mới được vác cái đĩa không đến trước bàng quan phủ. Sau một hồi thét lác của ông phụ mẫú, anh ta lầm rầm nói vài, bốn câu gì đó, rồi hắn chạy ra gốc bàng, dẫn chị Dậu đến trước nhà giấy. Liếc mắt nhìn qua chị dậu, quan phủ dõng dạc: - Lính đâu, giam cổ con này xuống trại!
Chương 23: Bấm để xem Phía sau công đường, chợt có tiếng còi toe toe. Tiếp luôn đến tiếng máy chạy sình sịch. Một chiếc ô tô mui kính từ nẻo nhà tư từ từ bò ra đậu ở phía trước công đường và chìa đầu ra ngoài cổng phủ. Sau bức chấn song của cửa sổ trại lệ, chị Dậu thình lình nhòm ra. Với quan phủ đi kèm bên cạnh, một người đàn bà từ thềm gạch hoa bước xuống bằng bộ điệu vùng vằng giận dỗi. Chiều trời tuy đã gần tối, sức mắt chị Dậu còn đủ nhận rõ hình dạng và nhan sắc người đàn bà ấy. Cái xác đẫy đà như không chịu nổi sự chật hẹp của tấm áo bom bay mầu xanh, đôi vú vẫn thỗn thện lộ ra trước ngực. Trong chiếc khăn tua quấn xòa từ đầu đến cổ, lượt phấn rầy bự che không kín hai nét răn lớn trên tô cập môi son. Đến cạnh ô tô, người đàn bà ấy mở cái bị dá lấy chiếc gương con soi mặt Quan phủ nhanh nhảu mở một cánh cửa ô tô và giục; - Thôi mợ lên xe đi đi! Kẻo nữa tối nay thứ bẩy, ngài lại đi chơi đâu chăng. Người đàn bà làm bộ dằn dỗi; - Thân tôi thật là nhục hơn con chó. Những đứa giăng há chẳng qua nó cũng thế này. Quan Phủ ngọt ngào; - Sao mợ lại nói thế nhỉ? Đã hay rằng mợ không ưa sự đó, nhưng cái đời nó như thế, người ta thế mình cũng phải thế. Tôi còn chịu được nữa mợ! Tục ngữ đã nói giầu về bạn, sang về vợ năm nay mà tôi được thăng, tức là công mơ.. Quan phủ ngừng lại giây lát để nhìn mặt người đàn bà ấy và tiếp: - Vả lại.. đâu vẫn đấy, nào mình có mất một chút gì đâu. Lúc ấy chị Dậu mới biết người đàn bà ấy tức là bà Phủ. Thấy quan phủ cười, bà phủ ra giọng gắt gửi: - Thôi đừng nói chuyện con khỉ. Đã đau cả ruột lại còn pha trò. Rồi thì bà ấy rón rén bước len trên xe. Chỉnh chệm ngồi tựa vào chiếc đệm da, và mở ví dá lấy chiếc gương con soi lại lần nữa. Quan phủ đóng cửa ô tô và sẽ dặn người tài xế: - Đưa bà vào dinh, rồi mày lại đánh xe ra ngạy Độ một giờ rưỡi thì hãy đem xe ra đón. Một giờ rưỡi. Nghe không? Tiếng máy lại kêu sình sịch lấp tiếng trả lời của người tài xế. Rồi chiếc ô tô thong thả từ trước công đường chạy ra sau mấy tiếng còi rất lễ phép. Quan phủ chào vợ một cách sung sướng. - Thôi mợ đi cho được việc. Và ngài đứng đó trông theo cho đến khi bóng xe đã khuất cổng phủ mới vui vẻ trở vào. Chị Dậu còn đương ngơ ngẩn cố tìm ý nghĩa của những câu chuyện vợ chồng nhà quan mới nói với nhau mà chưa tìm ra, thì người Cai lệ vừa ở công đường đi xuống. Hắn lật đật mở rương, lấy ra một bộ đủ áo the thâm, khăn vuông thâm, khăn vấn xa tanh, yếm trắng giải lụa bạch, dây lưng nhiễu xanh, áo cánh lụa trắng và một cái quần lụa thâm cặp màu cánh sen, vừa trao cho chị, vừa chỉ vào đôi guốc gỗ cạnh đó và nói: - Cầm lấy bộ quần áo này và đôi guốc kia ra nhà tắm ở đằng sau trại, cái nhà vuông con có che cót đó, tắm cho sạch đi. Chị Dậu ngạc nhiên: - Thưa ông, ông bảo tôi ạ? Cai lệ cau mày: - Chẳng bảo mày thì bảo ai. Còn ai được mặc những quần áo này? Chị Dậu òa khóc: - Xin ông xét lại cho tôi. Tôi mới bị giam một lúa, sao ông đã bắt tôi mặc quần áo tù? Cai lệ phì cười: - Quân mới ngu chứ! Quần áo tù được thế này à? Đó là quần áo của.. trời cho đấy. Cứ ra tắm đi, rồi mặc vào. Không được hỏi đi hỏi lại lôi thôi. Chị Dậu vội chùi nước mắt: - Thôi! Cháu không tắm! Cháu không thạy Ông cho cháu cứ mặc quần áo của cháu.. Cai lệ ra vẻ bực mình; - Nhưng mà còn bẩn không ai chịu được. Mày tưởng giường phản nhà quan cũng như giường chiếu nhà mày đấy à? Tắm đi và mặc bộ quần áo này một đêm nay thôi. Sáng mai lại mặc những thứ tốt đẹp của mày, không ai cấm! Chị Dậu vẫn không hiểu, rụt rè như muốn hỏi nữa. Cai lệ liền quát: - Bảo không nghe thì ông tống cổ xuống nhà vuông bây giờ. Đừng thấy nói ngọt càng làm bộ. Bằng cái dáng bộ sợ hãi, chị Dậu đón lấy bộ quần áo và sách đôi guốc, rồi đi qua phía sau trại lệ. Trong buồn tắm, nước lạnh, xà phòng, chậu thau, khăn mặt, các thứ đều sẵn sàng cả. Vào đó giây lát, chị lại trở ra và cứ thập thò ở phía đầu trại, Cai lệ sáng ý liền hỏi: - Mày sợ ướt cái váy mốc của mày phải không? Đóng cửa lại.. Không ai thèm nhòm! Chị Dậu ngần ngại đi vào nhà tắm. Nửa giờ sau, cánh cửa buồng tắm ngỏ ra, chị chàng cũ kỹ nhà quê nghiễm nhiên thành một người óng ả nuột nà rõ ra vẻ cầu Lim, đình Cẩm. Cai lệ quàng cho chị Dậu cái lược bí và cái gương vuông: - Chải đầu đi, rồi vấn khăn cho thật tử tế! Chị Dậu ngơ ngác ngồi một lúc lâu, như muốn nghĩ xem người ta sắp sửa bắt mình làm gì. Cai lệ nóng ruột lại giục lần nữa. Bấy giờ chị mới bẽn lẽn cầm lấy gương lược, xổ đầu ra trải. Một người lính Lệ đứng cạnh mỉm cười; - Sướng nhé! Mấy khi đã được quan giam! Người khác nói sen; - Con bé đẹp thật đấy nhỉ! Của này nếu được thắng bộ cánh bốp thì.. kém gì đời! Người nửa nói góp: - Chả đẹp, chúng mình lại phải sách nước cho nó? Nhưng còn phải cái bộ mặt ủ rũ luôn luôn, hẳn là chị ta lo lắng gì đó. Rồi hắn nhìn mặt chị Dậu: - Sao mày không tươi lên em! Tươi lên để chúng tao nhìn một cái cho bỏ cái công gánh nước cho mày.. Cả bọn cùng cười ầm lên. Chị Dậu nín lặng như không nghe biết gì cả. Vì ruột gan chị lúc ấy đương để cả vào chồng và con ở nhà.
Chương 24: Bấm để xem Đồng hồ trên vách đánh luôn bẩy tiếng. Hồi trống thu không đã tan. Ngọn đèn đất trong trại bất đầu châm lửa. Người Cai lệ Ở trên nhà tư chạy xuống vừa cười vừa bảo với người Biên lệ: - Nay quan thời cơm sớm quá, mới sáu giờ rưỡi đã giục bếp bưng mâm lên rồi.. Dùng rượu sâm mày ạ! Biên lệ cũng gật gù: - Thôi, hôm nay chả dùng rượu sâm còn để hôm nào! Sức ấy mà lại tẩm bổ thì phải biết! Trên chòi canh tùng tùng ba tiếng trống báo. Một chiếc ô tô sơn xanh. Lù lù tiến vào trước sân. Biên lệ nói nhỏ với Cai lệ: - Xe của ông huyện Minh Hảo. Rồi hắn tất tả chạy lên trước thềm công đường. Ông huyện Minh Hảo mở tung thềm cửa xe bước xuống, vui vẻ hỏi người Biên lệ: - Quan nhà mày có nhà hay đã moong rồi? Biên lệ lễ phép: - Bẩm cụ lớn, quan con đương dùng cơm. Ông huyện bước lên bậc thềm một cách hùng dũng: - Sao mà quan nhà mày ăn cơm sớm thế? Mới có bẩy giờ! Thôi! Vào bảo với quan nhà mày cứ ăn cơm cho xong. Tao ngồi đợi đây cũng được! Rồi thì ông huyện đi vào phòng giấy. Biên lệ diễu lên nhà tư, giây lát, hắn xuống trại lệ với bộ diệu ỡm ờ: - Ngài cáu! Chúng bay ạ. Hôm nay đứa nào vô phúc mà trái ý ngài.. Cai lệ cười nhạt: - Thôi, việc đến nơi lại bị khách ám, ai mà không tức! Thế, ngài có ra tiếp khách hay cứ ngồi ăn? - Ngài tha chửi cho là tốt, lại còn tiếp nữa! Tao vào bẩm quan Minh Hảo sang chơi, ngài đã phát khùng mà rằng: Kệ hắn! Ông ăn xong đà! Rồi ngài cứ việc rung đùi đánh chén. - Chắc là đêm nay thứ bẩy quan kia đến rủ quan này lên tỉnh, chứ gì! - Hôm khác thì đi ngay đấy, nhưng hôm nay, sét đánh ngài cũng ở nhà. - Chả ở nhà, dễ ngài đi cho mày đấy hẳn? Đêm nay mày còn hầu nhọc, con ạ. Tháng việc này của mày bở đấy. Đã hỏi tiền canh giam hay chưa? - Nào đã hỏi vào lúc nào được? Biên lệ liền quay mặt sang phía chị Dậu: - Con mẹ kia! Đưa năm hào ra nộp tiền hàng đội! Chị Dậu vẫn ngồi trên chiếc chõng tre xó trại, tuy có nghe thấy hắn hỏi, nhưng không trả lời, vì chị không biết là hắn hỏi ai. Biên lệ lại gặng: - Mồm mày câm à! Con mẹ Đông Xá? Chị Dậu ngớ ngẩn: - Ông hỏi tôi ạ? - Chứ hỏi con chó nào nữa! - Thưa ông, tiền hàng đội là tiền gì ạ! Biên lệ nắm chặt tay phải, xăm xăm chạy tế đến gần chị Dậu và gân cái cổ bạc ác: - À mày muốn giở lý sự đấy chứ? Cai lệ huých thêm: - Biếu cho chị ta mấy quả phật thủ.. Chị Dậu vội vàng xin lỗi bằng giọng run sợ: - Thưa hai ông, cháu là đàn bà đâu giám dở lý sự với các ông! Vì mới vào quan lần này là một, cháu không biết tiền hàng đội là tiền gì, cho nên phải hỏi. Các ông tha lỗi cho. Biên lệ như cũng nguôi giận, hắn lại thẽ thọt: - Nó là tiền giường, tiền chiếu mày ngồi tiền cơm mày ăn lúc nẫy, chứ là tiền gì? Năm hào! Ấy là ta thương mày nghèo, nên lấy có thế. Đưa ra nộp đi! - Thưa ông, thật quả cháu không có. Thuế ở nhà cũng chưa nộp đủ nữa là.. Biên lệ sừng sộ: - Không có thì chốc nữa cho chân vào cùm. Rồi hắn chỉ tay vào một khúc gỗ dài thườn thượt như cái cối giã gạo kê ở giáp vách gian trại bên kia: - Cái cùm kia kìa. Trông thấy chưa? Không có tiền thì một lát nữa sẽ được đút chân vào đấy. Trên công đường leng keng một hồi kêu. Cai lệ, Biên lệ mỗi người dạ một tiếng thật lớn, rồi cùng lật đật chạy lên. Lâu lâu một lúc, thì có tiếng cười, tiếng nói lơi lả từ trong buồng giấy sô ra. Quan chủ tiễn quan khách xuống thềm. Sau khi ông kia đã lên ngồi ô tô, ông này còn nắm tay lại và dặn: - Thôi! Để thứ bẩy sau vậy. Đúng hẹn đấy nhé! Ánh sáng đèn pha phun ra chói sân công đường. Còi điện báo hiệu khởi hành bằng mấy tiếng hách dịch. Chiếc xe chạy ra cổng phủ rồi biến vào trong bóng tối. Quan phủ gọi biên lệ nói nhỏ mấy câu rất ngắn, rồi ngài đi lên công đường. Cái kiểng của trại Lệ gióng với cái trống cái bên trại Cơ, điểm luôn ba tiếng dịp nhau Chị Dậu đương ngồi gục đầu dưới bóng đèn với những cơn đau đớn lo sợ, thì Biên lệ rón rén ơ? Ngoài cửa vào, sẽ đến cạnh chị và hỏi: - Con mẹ này thức hay ngủ? Đi lên quan đòi. Chị Dậu giật mình vội ngẩng đầu dậy: - Quan đòi cháu bây giờ làm gì hử ông? Biên lệ cố làm ra vẻ nghiêm nghị: - Không phải hỏi! Lên đấy thì biết Chị Dậu thấy trong mình hồi hộp, tiếng nói tự nhiên run run: - Cháu tưởng việc quan thì làm ban ngày, chứ sao lại làm ban đêm? Biên lệ ra bộ giận dữ: - Bây giờ giữa lúc sưu thuế gấp ngặt, nhiều việc cần kíp, ban ngày làm không hết, nên quan phải làm ban đêm, chứ làm sao! Chị Dậu vẫn chưa hết sợ: - Cháu lạy ông van lạy ông xin ông kêu quan để cho cháu sáng mai. - Không được! Việc quan không phải chuyện chơi! Nếu quan đòi mà không lên hầu, thì được tra chân vào cùm lập tức Chị Dậu vẫn ngồi im chẳng nói chẳng rằng, trống ngực mỗi lúc mỗi nện mạnh. Cai lệ Ở đâu chạy vào: - Nó bướng, không chịu đi chứ? Cùm cổ nó lại Tức thì hai ông đầu trâu mặt ngựa sấn lại, dắt tay chị dậu lôi sang gian bên kia. Một người nhắc đầu cây cùm, một người bắt chị bắt tréo hai chân xỏ vào hai lỗ ở giữa, rồi họ đập cây gỗ xuống. Chị Dậu nhăn như chuột kẹp. Lúc đầu hình như chị định bấm gan cố chịu, nhưng chỉ giây lát, thì thấy đau như đứt ruột, không thể nào mà chịu được nữa, chị phải mếu khóc, vái lia, vái lại: - Cháu lạy hai ông! Hai ông tháo ra cho cháu! Biên lệ ra bộ đắc sách: - Mẹ mày! Đã biết cái lối cùm treo của chúng ông chưa? Rồi hắn tháo chốt, nâng cây gỗ trên cho chị rút hai chân ra, và hắn hỏi: - Thế nào, bây giờ mày đã chịu đi hay chưa? Chị Dậu vẫn còn mếu máo: - Cháu xin vâng lời hai ông. Nhưng các ông hãy để cho cháu thuần chân cái đã. Biên lệ liền đưa cho chị cái khăn mặt ướt, bảo chị lau mặt và lau hai chỗ ống chân bị thương. Rồi hắn bắt chị xỏ chân vào guốc, dẫn chị qua dầu công đường vào phía nhà tự Theo lời hắn, chị vừa bước chân vào khỏi cửa phòng nhà tư, cánh cửa liền đóng sập lại.
Chương 25: Bấm để xem Trên chiếc tủ giường, ngọn đèn măng sông im lặng tỏa ra ánh sáng xanh lè. Trong bức màn luyn lòa xòa rủ chiếc giường Hồng công, tấm khăn trắng nuốt phủ trên chiếc đệm, không có một vết răn rúm. Bức chăn gấm đặt trên một trồng hòm sơn cũng như chiếc khăn xếp và tấm áo sa treo ở cây mắc, hết thảy in bóng lên khuôn gương vuông nghiêng nghiêng đứng dưới trần nhà. Trong phòng sáng như ban ngày, nhưng vắng ngắt không có ai cả. Chị Dậu như đã hiểu đó là một chỗ không hay cho chị, loay hoay vặn cái quả bàng, chị chực ngo? Cửa chạy ra. Bỗng cánh cửa ngách hé mở. Một người đàn ông với bộ quần áo lụa trắng và đôi giầu kinh tự phía sau cửa nhô ra Chiếc cánh cửa lại khép chặt lại Nhờ cái đặc biệt của hai chòm râu, chị Dậu nhận ra ông phủ, trống ngực nện thình thịch, chị vội run run chắp tay và vái một vái: - Bẩm lạy quan lớn ạ! Quan phủ đáp bằng giọng nhẹ nhàng: - Định đi đâu mà mở cửa? Đứng ra dưới cái gương kia ta hỏi! Chị Dậu khúm núm sẽ đi đến chỗ quan Phủ đã chỉ. Quan phủ ghé ngồi vào giường đối mặt với mặt chị Dậu. Sau khi đã thưởng thức cái dung nhan óng ả của chị gái quê, ngài đứng dậy, đi đến cạnh chị. Cúi xuống, ngài định hôn vào đôi gò má đỏ bừng. Chị Dậu vội nghiêng mình tránh và chạy ra gần cánh cửa. Quan phủ theo sau, ngài nắm tay chị, lôi lại và ngọt ngào: - Hãy vào trong giường này đã.. mày đánh lính trong khi làm việc phận sự, tội nặng lắm.. vào đây.. rồi tao châm chước đi cho. Chị Dậu càng run: - Con lạy quan lớn, chúng con là gái có chồng, quan lớn tha cho.. Quan phủ vừa co tay chị, vừa trả lời: - Không được! Có chồng mặc kệ có chồng.. Ngày mai cho về với chồng. Ai giữ làm gì? Chị Dậu nhất định cố giằng tay ra và cứ một mực: - Con lạy quan lớn! Chúng con là gái có chồng, quan lớn tha cho Dường như cơn hăng nổi lên. Nhưng mà chị này khỏe hơn, vừa rẫy rụa, vừa buột miệng gắt gỏng: - Ô! Nhà ông này mới hay chứ! Có buông ra không thì tôi kêu lên bây giờ! Quan phủ không trả lời. Ngài mắm thật chặt hai môi.. chị Dậu hết sức vùng vẫy để nhoài mình ra Trận hùy huỵch kéo dài đến hơn mười phút. Chị Dậu du được bên địch ngã kềnh xuống đất, rồi chi. Chạy ra cửa và đứng tựa lưng vào tường để giữ thế thủ. Quan phủ lóp ngóp đứng dậy, mở ví lấy nắm giấy bạc độ hơn chục đồng, chìa vào tận mặt chị Dậu. Ngài thở và nói: - Có muốn tiền, tao cho! Chị Dậu giằng nắm giấy bạc vứt tọt xuống đất Giương tròn hai mắt, quan phủ sấn lại giơ tay.. chị này hăng hái đẩy ra Ngoài cổng bỗng có trống báo dật giọng. Rồi còi ô tô rít lên. Rồi tiếng ô tồ sình sịch đi vào Quan phủ luống cuống, vội mở cửa sau đẩy chị Dậu ra và nói hai tiếng vắn cộc: - Thôi bước! Trong bóng tối, có người ghé tai chị Dậu nói thầm: - Muốn sống bám ngay vào vai tao này. Tiếp đó, một cái lưng người phàn phạt chĩa sát vào trước chị Dậu. Hoảng quá, chị liền ôm luôn lấy cổ người ấy. Hắn cõng chị xuống thềm, và lom khom bò quanh trở ra Tiếng sình sịch của máy ô tô đã vào đến trước công đường. Tiếp luôn đến tiếng đanh đá nghe rõ ra tiếng đàn bà. - Cậu còn thức hay đi ngủ rồi? Trong cửa nhà tư, quan phủ vừa đi vừa nói: - Tôi chưa ngủ, vẫn chờ mợ đây! Sao mợ về sớm thế? Có gặp ngài không? Trên công đường liền có tiếng the thé: - Cậu làm gì mà thở hồng hộc lên thế? Rồi tiếng the thé vào cửa nhà tư Ai mở cửa sau làm gì thế kỉa Tiền bạc ở đâu lại vung ra đấy? Guốc của đứa nào bỏ đó? Làm sao cái khăn trải đệm lại bị răn reo thế này? Sen vào mấy tiếng giậm chân thình thịch, rồi lại đến tiếng tru tréo: - Cậu giết tôi đi! Cậu làm thế này thì còn trời đất nào! Này! Dao đây, cậu đâm chết ngay tôi đi cho rảnh! Tôi nhục về cậu biết chừng nào! Người cõng chị Dậu khi ấy bò vào đến nhà tắm. Hắn đặt chị xuống và ghé tai chị sẽ bảo: - Quần áo của mày để đâu? Lấy mà thay đi Rồi hắn trở ra. Phía đầu nhà tư có tiếng nheo nhéo - Thằng Biện tư đâu? Lên đây! Lên.. ngay đây! Một tiếng dạ kéo dài ở trại lệ. Kế đến tiếng chân chạy thình thịch. Cuối cùng là một câu hỏi đầy giọng tức tối: - Thằng Biện tư đấy chứ? Cha đẻ mẹ mày! Chém cha con đẻ mẹ mày! Mày giắt con nào vào đây vừa rồi! Nói ngay! Nói.. ngay! Không thì bà xé xác mày bây giờ! Cách quãng giây lát để nhường chỗ cho những tiếng lẩm bẩm và tiếng đánh song đen đét, rồi cái giọng giận dữ lại tiếp tục: - Không à! Cha đẻ mẹ mày! Chém cha con đẻ mẹ mày! Không à! Bà xuống trại lệ bây giờ thì mày phải chết với bà. Mấy tiếng sau cùng như đi kèm với sự lồng phách, nó hét rất dài từ đầu nhà tư xuống gần trại lệ, không khác búa bổ vào tai chị Dậu, làm cho cái dịp trống ngực của chị lại càng mạnh hơn lúc nẫy. Một người đàn ông rón rén đi vào nhà tắm sẽ nói tiếng đi rá. Rồi hắn nắm vạt áo chị kéo ra sau trại giắt chị đi đường quanh đến cổng phủ và tống chị ra. Tiếng gầm gào trong phủ vẫn chưa dứt hẳn.
Chương 26: Bấm để xem Trống trên chòi đã điểm canh tự Hơi sương đọng giọt nhỏ xuống lá cây lác đác. Bầu trời ngoài cổng phủ chỉ là một đám mịt mù, người tà không thể trông được xa ngoài ba thước. Theo ánh sáng lấp lánh của các ao các ruộng, chị Dậu lần đường đến nhà hàng cơm ban trưa, định xin trú chân đến sáng. Cửa còn ngỏ. Trong nhà bếp đèn thắp sáng trưng. Mấy bàn tài bàn tổ tôm đương trói chân mấy ông tổng lý trong cuộc đen đỏ. Thoáng thấy chị Dậu thập thò ngoài cửa, một người đàn bà õng ẹo trong bộ quần áo nửa quê nửa tỉnh, vênh cái mặt nạ dòng đứng ở trước thềm hỏi ra: - Người nào kỉa Ngấp nghé dòm nom gì đấy? Cơn sợ hãi chưa hết, chị Dậu rụt rè bước vào để nói mấy câu run run: - Lạy bà! Cháu bị giam trong phủ mới được tha ra, tối quá không về nhà được. Bà làm phúc cho cháu ngồi nhờ đến sáng. - Cái đó chị hỏi bà chủ. Tôi cũng là khách.. Bà lão hàng cơm vừa ở trong buồng bước ra: - Có phải nhà chị lúc trưa bị Ông Lý Đông xá trói ở cái cột kia không? - Thưa phải - Ngủ trọ phải hai xu một tối. Nếu chị không ăn cơm, ăn quà. - Thưa cụ, trong mình cháu thật quả không có xu nào, cháu không giám xin ngủ, chỉ xin cụ cho ngồi đây một lát.. - Chẳng có xu nào thì ra, chứ chị Ở đây để ăn cắp của các ông ấy à? Mụ khách ra bộ nhân nghĩa: - Thôi cụ làm ơn cho chị ta ngồi nhờ đây ít lâu. Tôi trông mặt mũi chị ấy cũng hiền lành, không phải là người ăn cắp. Rồi mụ ngồi vào đầu phản, tỷ tê hỏi chuyện chị Dậu vì sao bị trói bị giam. Và sau khi nghe chị kể qua đầu đuôi cảnh nhà, thì mụ có ý ái ngại: - Bây giờ bác có muốn đi làm không? - Thưa bà làm gì ạ? - Ở vú. Tôi không phải là người đưa người, nhưng nếu bác muốn đi làm vú sữa thì tôi mách cho một chỗ. - Thưa bà, thế bà ở đâu? - Tôi là vợ Ông Cửu Xung trên dinh quan về đây có chút việc riêng. Bây giờ quan đương cần mấy người vú sữa, nếu bác muốn làm, thì tôi đưa vào. - Thưa bà, cháu đương con mọn Mụ Cửu cười cách chế nhạo: - Bác này mới lẩn thẩn chứ. Chả con mọn thì làm vú sữa bằng gì! Vả lại, làm vú nhà quan, ăn sung mặc sướng, lại được cao công, chả hơn ở nhà đèo cái váy mốc, đánh miếng cơm khoai, quanh năm không kiếm được đồng nào à? - Nhưng con còn bé để cho ai được? - Mướn người nuôi kèm, rồi lấy tiền công của mình mà trả, cũng còn thừa chán. Chị Dậu chừng cũng bùi tai, liền hỏi: - Thế thì bao giờ mới đi? - Đi ngay sáng mai là tiện nhất.. - Nếu vậy, cháu không đi được! Vì còn quyền ở thầy nó nhà cháu. Thầy nó có bằng lòng cho đi, thì cháu mới đi. - Nhà bác có xa lắm không? - Cũng không xa lắm. Từ đây về đến làng cháu, chỉ có tám cây lô mếch. - Có đường đi xe hay không? - Xe tay có thể vào đến giữa làng. - Được rồi! Lát nữa, để tôi cùng về bàn với bác trai giúp bác. Nếu như bác ấy bằng lòng, thì tôi hãy bỏ cho vay mười đồng mà may quần áo, rồi đến tháng lương trả tôi. Mấy bàn tài bàn tổ tôm vừa tan, vì có mấy ông hết tiền. Những người thắng trận ầm ỹ gọi nhà hàng dọn rượu. Mụ Cửu cũng bảo nhà hàng dọc quà để mình ăn tạm và bảo chị Dậu ngồi tiếp bên cạnh. Nhưng chị nhất định từ chối. Trời sáng, Mụ Cửu sai chị ra thuê cái xe về làng Đông Xá, rồi cho chị lên cùng ngồi với mình. Bằng những thần thế của quan cụ và cảnh sung sướng của tôi tớ người nhà điểm trong câu chuyện dọc đường, mụ Cửu đã làm cho chị dậu quên sự khủng khiếp ở trong phủ và phục mụ là một người phúc hậu, đủ điều. Xe tới Đông Xá giữa buổi người ta đem cơm thợ cầy. Cả làng đều lấy làm lạ khi thấy chị Dậu được ngồi chung xe với một người đàn bà, mà trong mắt họ đã coi là bực sang trọng. Họ ngơ ngác nhìn, họ tò mò theo hai người từ lúc xuống đến xe đến lúc tới nhà anh Dậu, như để xem cái cứu cánh của sự kỳ dị ấy. Anh dậu cũng như thằng Dần, hết sức mừng rỡ trong phút thoạt thấy chị Dậu bước chân vào cổng nhà. Nhưng sự đon đả của anh phải hãm ngay lại vì thấy sau chị lại có một bà khách la. Mời mụ Cửu ngồi tạm vào chiếc chõng nát, rồi chị dậu ôn tồn hỏi chồng về tình hình trong nhà từ sáng hôm qua đến giờ. Thì ra anh dậu hôm nay đã cất cơn sốt rét. Những lúc vắng chị, cái Tỉu vẫn được bà lão láng giềng đem về bên ấy, ôm ẵm chầm vập. Có tiếng trẻ con út ích từ cổng tiến vào, Bà lão láng giềng nghe tin chị về vội đem cái Tỉu sang trả và để hỏi thăm những công việc của chi. Trên Phu? Chị Dậu ứa nước mắt nói cho mụ Cửu biết rằng bà ấy là ân nhân số một trong đời mình sau khi chi. Đã nhanh nhảu ra đón cái Tỉu và cảm ơn bà lão một cách thành thật và cảm động Thằng Dần ton ton chạy ra núp vào sau mẹ. Xoa xít thằng bé và ngượng ngào nhìn mặt anh Dậu, gò má chị tự nhiên thấy đỏ bừng bừng Mở đầu bằng câu lão phủ tư ân đểu quá, những truyện trên phủ của chị được ôn lại với cả nhà, cặn kẽ từ đầu đến cuối. Anh Dậu hồi họp nóng ruột khi nghe những phút chị phải kháng cự với con quỷ dâm dục để bảo toàn cho cái trong sạch của thân mình. Và anh tươi cười đắc ý khi nghe một cuộc đắc thắng của vợ. Mụ Cửu thay lời chị Dậu, kết luận bằng việc mụ ấy gặp chị Ở hàng cơm và muốn đưa chị lên Dinh quan cụ làm vú sữa. Rồi mụ hỏi gặng anh Dậu: - Tôi về đây chỉ có việc thế. Bác có bằng lòng thì tôi ở đây để chờ bác gái cùng đi, nếu không thì tôi lên tỉnh bây giờ. Anh Dậu còn lúng túng ra vẻ nghĩ ngợi. Ngoài cổng đã thấy người nhà Lý trưởng vào giục tiền sưu. Mụ Cửu nhân dịp bắt vào câu chuyện của anh: - Cảnh nhà như thế, mà hai vợ chồng cứ dáu dáu ở nhà với nhau để cho chết cả nút à? Tôi tưởng bác cho bác gái đi làm là phải. Nếu bác nghe tôi, thì tôi hãy cho mượn trước mấy đồng bạc để bác trang trải các món. Anh Dậu ngập ngừng chỉ vào cái Tỉu: - Thưa bà tôi cũng muốn thế, nhưng còn ngại con bé con này. Mẹ nó đi vắng, tôi nuôi thế nào được nó Bà lão láng giềng đón lời: - Tôi nói câu này, nên thì các bác nghe, không nên thì lời tôi lại trả tôi. - Vâng, cụ cứ nói. - Thằng cả nhà tôi mới bỏ mất con bé cháu, mấy hôm nay vợ nó buồn lắm, khóc lóc suốt ngày. Nó hãy còn sữa, từ sáng hôm qua đến giờ nó vẫn ôm ấp cái Tỉu hộ nhà bác đấy. Xem ý nó cũng mến cháu, tôi muốn xin các bác cho nó nuôi giúp con Tỉu, đến năm nó 12 tuổi thì lại trả bác. Mụ Cửu bàn vào: - Thôi thế còn gì bằng nửa! Hai bác nên nghe lời cụ đi là phải. Anh Dậu cảm động: - Được thế thì quí hóa lắm. Chúng cháu xin vâng lời cụ. Mụ Cửu mở túi lấy năm đồng bạc đưa cho anh Dậu và nói: - Khi nào bác gái lên tỉnh, tôi cho mượn thêm năm đồng nữa để bác ấy sắm sửa quần áo. Chị Dậu gửi con bà láng giềng, chạy đi mua trứng gà và nước mắm để làm cơm thết mụ Cửu, và mời bà lão ở lại tiếp khách giúp mình. Mặt trời xế bóng, vợ chồng người con bà ấy sang nhà anh Dậu để xin cái Tỉu đem về. Trong lúc bồng con trao sang tay người, chị không khỏi thánh thót hai hàng nước mắt. Và những giọt nước mắt ấy cứ kế tiếp nhau tưới mãi xuống gò má chị, rồi nó trào ra như suối, khi chị giã chồng, giã con, giã cái lầu tranh ở xó lũy tre mà theo mụ Cửu ra ga đi xe lửa lên tỉnh Trung sơn để bước vào một cuộc đời mới.
Chương 27: Bấm để xem Lửa tắt nồi cơm sôi. Anh bếp ưỡn ẹo chống tay vào sườn và cười hềnh hệch: - Ăn khoai mà cũng đẹp thế. Ba con rồi, vẫn mơn mởn như gái mười tám. Chỉ tiếc hai cái oản bụt hơi xệ! Bác tài đủng đỉnh ở ngoài sân vào: - Khổ cho tôi quá. Tôi còn trai tơ, thế mà trông thấy u em, tôi cứ tưởng là nhà tôi. Này.. u em, hay là bước đi bước nữa. Tội đếch gì ở với cái thằng chân lấm tay bùn! Lấy chồng tài xế là tiên, lấy chồng cài quốc là duyên nợ nần. U em có nghe người ta hay hát thế không? Giả điếc như không nghe tiếng, chị Dậu cố phùng đôi má đỏ gay để thổi cho bếp lửa cháy lên. Bồ hôi đổ ra, ướt đầm cả lần áo cánh. Đã ba hôm nay, chị vẫn phải giữ chức phụ bếp để chờ vào ngôi vú sữa chính ngạch. Mọi ngày, công việc của chị có vài lần rửa bát, nhặt rau. Hôm nay vì trời nực quá, các vị gia thần của quan cụ đều sợ gần lửa, người ta mới thêm cho chị cái việc nấu cơm. Lửa nỏ. Cơm đã cạn. Mụ Cửu Xung trở vào với cái dáng bộ đắc sách: - Nhà chị Đông Xá, cơm đã chín chửa? Tắm gội và thay áo đi! Được làm rồi đấy! Giấy của quan thày thuốc vừa mới gửi đến, nói rằng sửa chị tốt lắm. Cụ lớn bà cho chị năm đồng một tháng. Nếu ngoan ngoãn chịu khó, sau này cụ lại cho thêm. Vui vẻ, chị Dậu cắp gói quần áo ra hồ. Tắm xong, theo lệnh của cu, lớn bà, chị phải đi với vú Đình lên nhà trên hầu cố. Cố, năm nay gần tám mươi tuổi, cái tuổi mà trời bắt tội cả hai hàm răng không còn cái nào để cho bao nhiêu cao lương mỹ vị đều không có hân hạnh được vào cái mồm móm mém của cố. Tuy ngày ngày cố vẫn dùng nước thịt ép, nhưng theo lời dặn của đốc tờ, thì không gì bổ bằng sữa người, phải có sữa người mới đủ tẩm bổ cho sức khỏe của cố. Vì thế quan cụ mới dùng đến chị. Cũng như vú Đinh, chức vụ của chị mỗi ngày chỉ vài lần dùng vú cao su hai vòi úp vào vú mình hút sữa ra để dưng cho cố. Công việc tuy có rát ruột một lúc, nhưng mà cũng được nhàn thân, không lúc nào phải dầu dãi ở dưới bóng nắng. Từ đó trở đi, ngày nào cũng như ngày ấy, ngoài lúc làm việc bổn phận và lúc hầu hạ các cô, thì giờ của chị chỉ để thương chồng, nhớ con và mong cho hết tháng để lĩnh lương gửi về nhà. Cơm của quan như nước cành dương, nó đã rửa cho cái nước da đen giòn của chị thành ra mầu da thắng nõn. Phụ với nó, lai thêm có đôi mắt sắc, cặp môi tươi, khiến cho chị cành trở nên một người đáng để ý Quan cụ ra ý thương chị. Những lúc vắng cụ lớn bà, ngài thường gọi chị sai bảo lặt vặt. Có lúc cao hứng, ngài đã hỏi đến chồng chị có muốn ra làm lý trưởng thì ngài cho làm. Nhưng nghĩ cái thân phận con nhà nghèo hèn, không dám mơ tưởng đến sự danh mệnh, nên chị vẫn lễ phép từ chối. Đêm ấy, vào tiết đầu thu, đến lượt vú Đinh phải sang ngủ ở phòng cố. Trong lúc buồng các vú chỉ có mình chị với ngọn đèn hoa kỳ le lói trên hòm khóa chuông, cái hòm quần áo của vú Đinh. Những giọt mưa ngâu rả rích như khêu cơn buồn cho kẻ xa nhà. Cảnh khổ cực của chồng và con tự nhiên kéo đến đầy trước mắt chị. Đứng không yên, ngồi không yên. Buồn bã, chị giở gói áo xin được của các cô thải ra, cắt lại và may lại, để khi được phép về chơi nhà thì đem về cho các con. Đêm đã khuya, chị thấy đau lưng, mới ngả mình xuống giường, toan nghĩ một lát, rồi lại trở dậy khâu nữa. Không ngờ mỏi quá, chị thiu thiu chợp mắt rồi ngủ đi mất. Trong lúc mơ màng, thình lình chị thấy như có người nào sờ tay vào ngực. Giật mình, chị tỉnh dậy. Ngọn đèn hoa kỳ đã tắt lúc nào, cánh cửa khép kín. Trong phòng tối om. Hoảng hốt chị nắm cái bàn tay ấy và giật giọng hỏi: - Ai đấy? Mang tai chị thấy hơi rầm rạm như bị những sợi râu ngắn quét vào rồi thấy có tiếng thì thào. - Tao! Tao đây. Cu.. đây. Nằm im. - Bẩm cụ chúng con là phận tôi tớ.. - Nói khẽ chứ. Tắt đèn nhà ngói như nhà tranh. Tao không cần gì cái đó. Buông tay, chị vội choàng dậy, mở cửa chạy té ra sân. Trời tối như mực và như cái tiền đồ của chị.
