Đọc hiểu: Đổi tên cho xã - Lưu Quang Vũ, Trích Vở kịch Bệnh sĩ, Ngữ văn 8 Cánh Diều

Đọc đoạn trích sau:

Phố Cà,

Trụ sở Ủy ban xã, một căn phòng rộng được trang trí bởi nhiều cờ quạt, khẩu hiệu, áp phích, bản đồ, nổi bật những dòng chữ lớn: "Hùng Tâm vươn lên giàu mạnh hạnh phúc" và "Thay trời đổi đất sắp đặt Hùng Tâm".

Tiếng pháo nổ rầm rộ từ lúc đèn chưa sáng. Tiếng pháo dứt, tiếng nhạc rầm rộ từ một chiếc loa to. Ông Nha – chủ tịch xã – đứng bên chiếc bàn có phủ vải hoa và đặt mi-cro, vẻ quan trọng. Ngồi cạnh ông là anh Văn Sửu, thư kí của ông Nha, lăm lăm tay bút ghi chép. Các cán bộ, xã viên và đại diện những người dân của xã ngồi nghiêm chỉnh chung quanh, trong đó có ông Thình, ông bà Độp, anh Tỵ, ông Ruộng, cô Xoan, bà Thủ..

ÔNG NHA – Thưa các đồng chí đại diện Dân, Chính, Đảng, đại diện các ban ngành tổ đội, khối nhóm. Thưa các vị đại biểu phụ lão, thanh niên, phụ nữ, thưa các cụ, các ông, các bà, các bác, các anh, các chị, các em, các cháu, thay mặt cán bộ nhân dân phố Cà nói riêng và toàn xã Cà Hạ nói chung. Từ hôm nay, nói cụ thể hơn là từ giờ phút này, (xem đồng hồ) 14 giờ 30 phút ngày 1 tháng 3, lịch sử xã ta mở sang một trang mới. Xã Cà Hạ của chúng ta được đổi tên thành xã Hùng Tâm, phố Cà – thủ phủ của xã ta – sẽ thành thị trấn Hùng Tâm. Chấm dứt cái tên Cà và Cà Hạ nôm na của một quá khứ tối tăm, nghèo khổ. Là con cháu vua Hùng Vương, chúng ta chọn đặt tên mới Hùng Tâm ý nói lên cái tâm hào hùng của người dân xã ta. [..]

(Đổi tên cho xã, Ngữ văn 8 Cánh Diều)​

​

Câu hỏi từ đoạn trích:

Câu 1: Đoạn trích trên thuộc văn bản nào? Tác giả là ai?

Câu 2: Trình bày ngắn gọn nội dung của đoạn trích.

Câu 3: Phân tích nhân vật ông Nha qua lời nói và hành động của ông trong đoạn trích.

Câu 4: Theo bạn, việc đổi tên xã Ca Hạ thành xã Hùng Tâm có ý nghĩa gì? Đó là biểu hiện của quan điểm nào trong xã hội?

Câu 5: Trong đoạn trích, tác giả sử dụng những phương thức biểu đạt nào để tạo hiệu ứng cho người đọc? Nêu ví dụ cụ thể.

Câu 6: Em hãy so sánh sự khác biệt giữa hai cái tên Ca Hạ và Hùng Tâm về mặt ngữ âm, ngữ nghĩa và ngữ pháp.

Câu 7: Theo em, những nhân vật khác trong đoạn trích có phản ứng như thế nào khi nghe ông Nha thông báo việc đổi tên xã? Em hãy dựa vào những chi tiết trong văn bản để giải thích.

Gợi ý trả lời:

Câu 1: Đoạn trích trên là một phần của vở kịch Bệnh sĩ do nhà văn Lưu Quang Vũ sáng tác. Vở kịch này được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1986 và được dựng thành phim truyền hình vào năm 1988.

Câu 2: Đoạn trích nói về sự kiện đổi tên xã Ca Hạ thành xã Hùng Tâm do ông Nha – chủ tịch xã – thông báo cho các cán bộ, xã viên và đại diện những người dân của xã. Ông Nha cho rằng việc đổi tên sẽ chấm dứt cái tên nôm na của một quá khứ tối tăm, ngèo khổ và thể hiện được cái tâm hào hùng của người dân xã.

Câu 3: Nhân vật ông Nha là một người có quyền lực, tự cao và thích tỏ ra quan trọng trong xã. Lời nói của ông Nha thể hiện sự tự mãn, tự phụ và thiếu tôn trọng đối với người dân xã. Ông Nha nói về việc đổi tên xã như một sự kiện lịch sử, nhưng lại không hề tham khảo ý kiến của người dân. Ông Nha cũng không biết trân trọng giá trị văn hóa, lịch sử và địa danh của xã Ca Hạ, mà chỉ coi nó là cái tên nôm na và tối tăm. Hành động của ông Nha cũng cho thấy sự ích kỷ, bất công và thiếu minh bạch khi ông không công bố nguồn gốc và lý do của cái tên mới Hùng Tâm, mà chỉ nói chung chung là con cháu vua Hùng Vương.

Câu 4: Theo tôi, việc đổi tên xã Ca Hạ thành xã Hùng Tâm không có ý nghĩa gì tích cực, mà chỉ là biểu hiện của quan điểm định danh trong xã hội. Quan điểm này cho rằng cái tên có thể thay đổi được bản chất và giá trị của sự vật, sự việc. Tuy nhiên, thực tế không phải vậy. Việc đổi tên xã không giải quyết được những vấn đề thực tế của người dân như nghèo đói, thiếu giáo dục, y tế, an sinh.. Mà chỉ làm mất đi những gì đã gắn bó với lịch sử, văn hóa và nhận thức của người dân xã.

Câu 5: Trong đoạn trích, tác giả sử dụng những phương thức biểu đạt sau để tạo hiệu ứng cho người đọc:

+Miêu tả chi tiết: Tác giả miêu tả chi tiết không gian, thời gian, nhân vật và sự kiện trong đoạn trích. Ví dụ: "Trụ sở Ủy ban xã, một căn phòng rộng được trang trí bởi nhiều cờ quạt, khẩu hiệu, áp phích, bản đồ..", "Tiếng pháo nổ rầm rộ từ lúc đèn chưa sáng..", "Ông Nha – chủ tịch xã – đứng bên chiếc bàn có phủ vải hoa và đặt mi-crô..", "14 giờ 30 phút ngày 1 tháng 3..".

+Đối thoại: Tác giả sử dụng đối thoại để thể hiện tính cách, quan điểm và cảm xúc của nhân vật. Ví dụ: "Thưa các đồng chí đại diện Dân, Chính, Đảng, đại diện các ban ngành tổ đội, khối nhóm..", "Chấm dứt cái tên Cà và Cà Hạ nôm na của một quá khứ tối tăm, ngèo khổ..", "Là con cháu vua Hùng Vương, chúng ta chọn đặt tên mới Hùng Tâm ý nói lên cái tâm hào hùng của người dân xã ta..".

+Biểu tượng: Tác giả sử dụng biểu tượng để gợi lên những ý nghĩa sâu sắc và phản ánh thực trạng xã hội. Ví dụ: Cái tên Cà Hạ là biểu tượng cho một xã nông thôn nghèo khó, bị bỏ quên và bị coi thường. Cái tên Hùng Tâm là biểu tượng cho một xã mới giàu mạnh, hào hùng và tự hào. Tuy nhiên, cái tên mới này cũng là biểu tượng cho sự giả dối, độc đoán và thiếu dân chủ của những người cầm quyền.

Câu 6: Hai cái tên Cà Hạ và Hùng Tâm có sự khác biệt về mặt ngữ âm, ngữ nghĩa và ngữ pháp như sau:

+Ngữ âm: Cà Hạ có hai âm tiết, âm cuối là thanh âm hỏi. Hùng Tâm có hai âm tiết, âm cuối là thanh âm ngã. Hai cái tên này có sự khác biệt về độ dài, độ cao và độ nhấn của âm thanh.

+Ngữ nghĩa: Cà Hạ có nghĩa là một loại rau cà mọc ở vùng đất thấp. Hùng Tâm có nghĩa là có tâm hồn hào hùng, anh dũng. Hai cái tên này có sự khác biệt về ý nghĩa vật chất và tinh thần, thể hiện sự đối lập giữa nghèo khó và giàu có, yếu đuối và mạnh mẽ.

+Ngữ pháp: Cà Hạ là một danh từ ghép, gồm hai từ đơn Cà và Hạ. Cà là một danh từ chỉ loại rau, Hạ là một tính từ chỉ vị trí thấp. Hùng Tâm cũng là một danh từ ghép, gồm hai từ đơn Hùng và Tâm. Hùng là một tính từ chỉ sự anh dũng, Tâm là một danh từ chỉ tâm hồn. Hai cái tên này có sự khác biệt về cấu trúc và vai trò của các thành phần trong danh từ ghép.

Câu 7: Theo tôi, những nhân vật khác trong đoạn trích có phản ứng khác nhau khi nghe ông Nha thông báo việc đổi tên xã. Em có thể dựa vào những chi tiết trong văn bản để giải thích như sau:

+Một số nhân vật có thể cảm thấy bất mãn, bức xúc và không đồng ý với việc đổi tên xã. Ví dụ: Ông Thình, ông bà Độp, anh Tỵ, ông Ruộng.. Những người này có thể coi cái tên Cà Hạ là một phần của lịch sử, văn hóa và ký ức của họ. Họ cũng có thể nghi ngờ nguồn gốc và lý do của cái tên mới Hùng Tâm, cũng như sự công bằng và minh bạch của quyết định của ông Nha.

+Một số nhân vật có thể cảm thấy vui mừng, hào hứng và ủng hộ việc đổi tên xã. Ví dụ: Cô Xoan, bà Thủ.. Những người này có thể coi cái tên Cà Hạ là một cái mác nhục nhã và không phù hợp với thời đại mới. Họ cũng có thể tin vào sự thay đổi tích cực của xã sau khi đổi tên thành Hùng Tâm, cũng như sự quan tâm và chăm sóc của ông Nha.

+Một số nhân vật có thể cảm thấy thờ ơ, lạnh lùng và không quan tâm đến việc đổi tên xã. Ví dụ: Các cán bộ, xã viên và đại diện các ban ngành tổ đội, khối nhóm.. Những người này có thể coi cái tên Cà Hạ hay Hùng Tâm đều không quan trọng và không ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Họ cũng có thể thấy việc đổi tên xã là một hành động vô nghĩa và không giải quyết được những vấn đề thực tế của xã.