Dàn ý chi tiết phân tích tính dân tộc trong bài thơ Việt Bắc - Tố Hữu

Đề bài: Phân tích tình dân tộc trong bài thơ Việt Bắc.

Dàn ý chi tiết:

1. MỞ BÀI

- Tố Hữu là lá cờ đầu của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam. Từ đầu đến cuối ông đều là nhà thơ của lí tưởng cộng sản. Con đường thơ của ông luôn song hành và phản ánh chân thật các chặng đường gian khổ, hi sinh nhưng cuối cùng đi đến thắng lợi vẻ vang của dân tộc. Thơ Tố Hữu dễ thuộc, dễ nhớ và đậm đà bản sắc dân tộc, giọng điệu tâm tình ngọt ngào dễ đi vào lòng người. Bài thơ "Việt Bắc" được đánh giá là đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của Tố Hữu, là một trong số các bài thơ hay nhất của thơ ca kháng chiến chống Pháp. Bài thơ in trong tập thơ cùng tên năm 1954.

- Giới thiệu tính dân tộc.

2. THÂN BÀI

1. Giải thích khái niệm tính dân tộc

- Tính dân tộc được hiểu là một đặc tính nhưng đồng thời cũng là thước đo giá trị của một tác phẩm văn họ, thể hiện sự gắn bó của văn học với văn hóa tinh thần dân tộc. Mỗi dân tộc trên thế giới đều có đời sống riêng, cách cảm thụ riêng, hệ giá trị riêng.. do truyền thống văn hóa, tâm lí, phong tục tập quán và ngôn ngữ tạo thành sự biểu hiện tập trung của các phương diện ấy vào nội dung và hình thức tác phẩm, tạo thành tính dân tộc trong tác phẩm văn học. Những tác phẩm văn chương lớn từ trước cho đến nay thường vừa mang tính nhân loại, vừa mang tính dân tộc sâu sắc.

- Trong văn học, tính dân tộc được thể hiện ở cả nội dung lẫn hình thức nghệ thuật. Về nội dung, một tác phẩm mang tính dân tộc phải thể hiện được những vấn đề nóng bỏng liên quan đến vận mệnh dân tộc, thể hiện được khát vọng, tình cảm và ý chí của một dân tộc. Về hình thức, tác phẩm đó tiếp thu một cách sáng tạo tinh hoa văn hóa của dân tộc. Nếu hiểu như thế thì thơ Tố Hữu mang phong cách nghệ thuật "đậm đà bản sắc dân tộc".

2. Tính dân tộc thể hiện qua nội dung

2.1. Đề tài giàu tính dân tộc: Cuộc chia tay lịch sử của những cán bộ cách mạng miền xuôi và các đồng bào dân tộc được tác giả ví như đôi bạn tình.

* Hoàn cảnh ra đời bài thơ:

- Sau 9 năm kháng chiến đầy gian khổ, hi sinh dân tộc ta đã làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ chấn động địa cầu. Hiệp định Giơnevơ được kí kết, hòa bình được lập lại, một trang sử mới của đất nước và một giai đoạn mới của cách mạng được mở ra. Tháng 10-1954, các cơ quan của Trung ương Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc về Hà Nội.

– Miền Bắc bước vào thời kì xây dựng đất nước. Cuộc sống thay đổi có tính chất bước ngoặt, từ chiến tranh sang hòa bình, từ núi rừng về thành thị. Biết bao lưu luyến ân tình với những nơi đã từng đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi.

=>Nhân sự kiện có tính thời sự và lịch sử ấy, Tố Hữu đã sáng tác bài thơ "Việt Bắc" vào tháng 10-1954.

Hơn nữa, trong hoàn cảnh ấy, người ta chó nhu cầu muốn nhìn lại chặng đường lịch sử đã đi qua, lí giải chiến tháng và xác định con đường đi tiếp. Hoàn cảnh ấy đã chi phối đến cảm hứng sáng tác và nội dung của bài thơ.

* Đề tài chia ly:

- Đề tài của bài thơ là đề tài chia li, tiễn biệt là một đề tài quen thuộc trong thơ ca xưa nay. Thế giới văn học tuyệt vời đã lưu giữ cho ta bao cuộc chia ly bất tử. Nhớ cuộc chia ly Lý Bạch với Mạnh Hạo nhiên trên lầu Hoàng Hạc. Cuộc từ biệt Thúc Sinh của Thúy Kiều sau những ngày mặn nồng, thắm thiết. Cuộc chia li chói ngời sắc đỏ trong thơ Nguyễn Mĩ.. Và đến "Việt Bắc" của Tố Hữu người đọc không thể quên cuộc chia tay lịch sử giữa những người cách mạng miền xuôi với người Việt Bắc.

- Thơ ca về chia li, tiễn biệt thường chất chứa buồn đau, sầu muộn:

"Người lên ngựa, kẻ chia bào

Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san

(Truyện Kiều - Nguyễn Du)

" Cùng trông lại lại cùng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

Ngàn dâu xanh ngắt một màu

Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai "

(Chinh phụ ngâm)

Nhưng trong" Việt Bắc "Tố Hữu đã thể hiện những sắc điệu mới bởi bài thơ được sáng tác trong ngày chiến thắng, chia tay để rồi gặp lại, cả người đi người ở đều hướng đến một viễn cảnh tươi đẹp của đất nước. Điều này cũng cho thấy Tố Hữu luôn là nhà thơ của lẽ sống lớn, niềm vui lớn, tình cảm lớn. Thơ ông không đi vào những tình cảm cá nhân riêng tư mà chỉ hướng đến những cảm xúc lịch sử của lòng người, của thời đại. Khúc ca về cuộc chia tay của nhân dân VB với cán bộ về xuôi đã minh chứng cho điều Xuân Diệu nói:" Tố Hữu đã đưa thơ chính trị lên đến trình độ là thơ rất đỗi trữ tình "

2.2. Việt Bắc" đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên đậm đà tính dân tộc, mang bản sắc riêng của thiên nhiên đất nước Việt Nam:

+ Bức tranh thiên nhiên Việt Bắc đầy khắc nghiệt với mưa nguồn suối lũ trong những ngày đầu trên chiến khu Việt Bắc.

+ Bức tranh thiên nhiên Việt Bắc với những hình ảnh thiên nhiên thơ mộng: Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương, bản khói cùng sương, ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê nin vơi đầy..

+ Bức tranh thiên nhiên bốn mùa thơ mộng: Cảnh sắc mùa đông với sắc đỏ của những bông hoa chuối rừng, mùa xuân với sắc trắng bung nở của rừng hoa mơ, mùa hè được cảm nhận bằng cả màu sắc và âm thanh - màu vàng của rừng phách, của nắng hè và âm thanh của tiếng ve, mùa thu đẹp đẽ, êm đềm, mơ mộng với ánh trăng vàng - ánh trăng hòa bình đang chiếu rọi khắp núi rừng.

2.3. Bài thơ thể hiện đậm nét hình ảnh, con người Việt Nam, Tổ quốc Việt Nam trong thời đại cách mạng.

+ Những con người vất vả, lam lũ, chịu thương, chịu khó.

+ Những con người thủy chung, tình nghĩa, luôn đồng cam, cộng khổ cùng nhau của con người Việt Nam trong kháng chiến.

+ Tình nghĩa của cán bộ và đồng bào Việt Bắc với cách mạng và kháng chiến - đó cũng chính là mạch cảm xúc xuyên suốt toàn bộ bài thơ và cũng một phẩm chất truyền thống của dân tộc.

=> Tư tưởng và tình cảm cách mạng hòa nhập và tiếp nối với truyền thống tinh thần, tình cảm, đạo lí của dân tộc.

2.4. Tất cả hướng tình cảm về Lãnh tụ kính yêu và công ơn của Đảng.

3. Tính dân tộc thể hiện ở phương diện nghệ thuật

3.1. Tính dân tộc thể hiện ở thể thơ lục bát: Thể lục bát là thể thơ truyền thống của dân tộc với giọng thơ mềm mại, uyển chuyển, giàu tính nhạc, dễ đi vào lòng người:

"Nhớ gì như nhớ người yêu

Trăng lên đầu núi năng chiều lưng nương

Nhớ từng bản khói cùng sương

Sớm khuya bếp lửa người thương đi về"

2. Tính dân tộc thể hiện qua hình thức hát đối đáp trong ca dao trữ tình truyền thống: Trong ca dao đó thường là hát đối đáp giữa nam và nữ qua đó bộc lộ tình yêu quê hương đất nước con người. Ở đây, là lời đối đáp của những người cán bộ cách mạng về xuôi và người dân Việt Bắc.

3. Sử dụng lời ăn tiếng nói của nhân dân, giọng thơ tâm tình, ngọt ngào, tha thiết: Thể hiện rõ ở ngôn từ cách xưng hô ta – mình: Đây là lối xưng hô mộc mạc, dân dã, thấm đượm nghĩa tình quân dân. Người Việt Bắc và người cán bộ cách mạng giống như một đôi bạn tình => Thể hiện cái hồn Huế đằm thắm và cốt cách, tâm hồn dân tộc.

4. Tính dân tộc mang đậm hồn ca dao và truyện Kiều, thể hiện qua so sánh ví von:

+ Ca dao:

"Người về ta chẳng cho về

Ta nắm vạt áo ta đề bài thơ..

Qua đình ngả nón trông đình

Đình bao nhiêu ngói nhớ thương mình bấy nhiêu"

Trong VB Tố Hữu viết:

"Mình đi mình lại nhớ mình

Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu"

+ Truyện Kiều:

"Những là rày ước mai ao

Mười lăm năm ấy biết bao nhiêu tình"

Tố Hữu viết:

"Mình về mình có nhớ ta

Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng"

5. Tính dân tộc thể hiện qua ngôn ngữ thuần Việt, giản dị, dễ thuộc, dễ nhớ. Hình ảnh thơ gần gũi đời thường nhiều sức gợi.

- Ngôn từ, vần điệu khiến bài thơ dễ đọc dễ nhớ và dễ đi vào lòng người. Hệ thống từ láy: Tha thiết, bâng khuâng.. tạo nhạc tính.

- Các hình ảnh quen thuộc trong tâm thức người Việt như sông, núi, cồn, áo chàm, trám bùi, măng mai, bắp ngô..

III. KẾT BÀI

- Không có một nhà văn, nhà thơ đích thực nào lại từ bỏ đi quá khứ, từ bỏ truyền thông văn hóa của dân tộc vì từ bỏ văn hóa dân tộc cũng có nghĩa là từ bỏ nguồn sữa quy báu nuôi dưỡng hồn thơ mình. Như nhà thơ Hen-rich Hai-nơ đã có lần nói rất hay rằng, nếu nhà thơ xa rời hiện thực thì anh ta sẽ "lơ lửng trên không" tựa như Thần Ang-tê bị nhấc khỏi thần Mẹ Đất. Và cũng có thể nói về số phận nhà thơ như thế nếu từ bỏ truyền thống văn học quý báu của ông cha.

- Trên con đường sáng tạo nghệ thuật thì người nghệ sĩ luôn luôn được ví von với hình ảnh con ong cần mẫn vậy. Tố Hữu cũng đã tiếp thu những tinh hoa nghệ thuật của dân tộc và việc tiếp thư truyền thống còn gắn liền với sự sáng tạo không mệt mỏi. Chế Lan Viên cho rằng, Tố Hữu đã khéo léo kết hợp được "cái hơi dân tộc" với "màu sắc hiện đại" để tạo nên sự kết tinh mới cho thơ ông. Và có thể nói tính dân tộc đã tạo lên một Tố Hữu thành công.

=> Việt Bắc thể hiện tính dân tộc đậm đà từ nội dung trữ tình tới nghệ thuật trữ tình. Vì thế, bài thơ dễ dàng tạo được tiếng nói đồng ý, đồng tình của người đọc.