[Wall-E]

Có thể nói, ngày nay, vị trí của người phụ nữ đã được đề cao, tôn vinh. Hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hiện diện ở nhiều vị trí trong cuộc đời và đã để lại nhiều hình ảnh bóng sắc trong văn thơ hiện đại. Nhưng thật đáng tiếc thay, trong xã hội cũ thì rất nhiều người phụ nữ lại phải chịu một số phận đầy bi kịch và đáng thương, đau khổ, cay đắng đến cùng cực nhưng cũng đẹp đẽ, cao quý đến vô ngần. Có thể nói, ca dao đã làm tròn sứ mệnh của nó trong việc lưu giữ những nỗi lòng của người phụ nữ bình dân xưa và mang đến cho ta cái nhìn toàn diện về họ, trong khổ đau cũng như những vẻ đẹp tâm hồn ngời sáng.

Xã hội phong kiến phụ quyền tồn tại hàng nghìn năm với những quan niệm bất công, khe khắt "tại gia tong phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tong tử", quan niệm trọng nam khinh nữ "Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô", đã dành mọi ưu tiên, ưu đãi cho người đàn ông và đẩy người phụ nữ xuống địa vị thấp kém nhất trong gia đình cũng như xã hội. Nỗi niềm ấy được họ gửi gắm vào những câu ca dao than thân, trách phận. Dưới đây là tổng hợp những bài ca dao tục ngữ khắc họa thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ.

Đau đớn thay phận đàn bà

Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung

Ca dao tục ngữ về thân phận người phụ nữ​

Bắc thang lên hỏi trăng già,

Phải chăng phận gái mưa sa giữa trời.

May ra gặp được giếng khơi

Vừa trong vừa mát lại nơi thanh nhàn.

Chẳng may số phận gian nan,

Lầm than phải chịu phàn nàn cùng ai?

-

Cá cắn câu biết đâu mà gỡ

Chim vào lồng biết thuở nào ra.

-

Cất cây đòn gánh đi ra

Chờ cho tan chợ, về nhà tối thui

Về nhà, con đói ngủ vùi

Dầu đèn không có, cực ơi bớ chồng

-

Chém cha cái giặc chết hoang

Làm cho thiếp phải gánh lương theo chồng

Gánh từ xứ Bắc, xứ Đông

Đã gánh theo chồng, lại gánh theo con

-

Có chồng chẳng được đi đâu

Có con chẳng được đứng lâu một giờ.

-

Con cò lặn lội bờ sông

Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non.

-

Con gái lớn ơi, mẹ bảo đây này

Học buôn học bán cho tày người ta

Con đừng học thói chua ngoa

Họ hàng ghét bỏ, người ta chê cười

Con ơi, nhớ bấy nhiêu lời..

-

Còn duyên kẻ đón người đưa,

Hết duyên đi sớm về trưa một mình.

Còn duyên đóng cửa kén chồng,

Hết duyên ngồi gốc cây hồng nhặt hoa!

Còn duyên kén cá chọn canh,

Hết duyên củ ráy dưa hành cũng trôi.

Còn duyên kén những trai tơ,

Hết duyên ông lão cũng vơ làm chồng!

-

Em có chồng về chỗ thậm eo

Bước chân xuống ruộng đỉa đeo tối ngày

Công việc không kịp trở tay

Ban đêm xách nước, ban ngày giâm lang

Chàng ơi chàng nghe thiếp than

Hay vầy buổi trước em khoan có chồng

Nhớ nhà, nhớ cha nhớ mẹ:​

Chiều chiều ra đứng bờ sông

Muốn về với mẹ mà không có đò.

-

Chiều chiều ra đứng ngõ sau

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều

-

Chiều chiều xách giỏ hái rau

Ngó lên mả mẹ ruột đau như dần

-

Má ơi đừng gả con xa

Chim kêu vượn hú biết nhà má đâu?

-

Em ngồi cành trúc, em tựa cành mai

Đông đào tây liễu, biết ai bạn cùng?

-

Em như cây quế giữa rừng

Thơm cay ai biết ngát lừng ai hay?

-

Ghe bầu trở lại về đông,

Làm thân con gái theo chồng nuôi con.

-

Gió mùa thu mẹ ru con ngủ

Năm canh chầy thức đủ vừa năm

-

Hoa ơi hoa nở làm chi

Hoa nở lỡ thì, lại gặp mùa đông

Chồng lớn, vợ bé đã xong

Chồng bé, vợ lớn trong lòng đắng cay

Dăm ba thước lụa cầm tay

Đã toan tự vẫn ở đây không về

Đẹp lòng ông cậu bà dì

Ông bà chú bác ăn gì cho ngon

Đắng này xem tựa bồ hòn

Chát này xem tựa sung non ngậm vào

-

Hòn đá đóng rong vì dòng nước chảy

Hòn đá bạc đầu vì bởi sương sa

Em với anh cũng muốn kết nghĩa giao hòa

Sợ mẹ bằng biển, sợ cha bằng trời,

Em với anh cũng muốn kết tóc ở đời,

Sợ rằng mây bạc giữa trời mau tan

-

Lấy chồng làm lẽ khổ thay

Đi cấy đi cày chị chẳng kể công

Tối tối chị giữ mất chồng

Chị cho manh chiếu, nằm không chuồng bò

Mong chồng chồng chẳng xuống cho

Đến khi chồng xuống, gà o o gáy dồn

Chém cha con gà kia, sao mày vội gáy dồn.

Để tao mất vía kinh hồn về nỗi chồng con.

-

Làm thì chẳng kém đàn ông

Thế mà kém gạo, kém công, kém tiền.

-

Lênh đênh một chiếc thuyền tình

Mười hai bến nước biết mình nơi đâu?

-

Năm nay em đi làm dâu

Thân khác gì trâu mang theo ách

Năm nay em đi làm vợ

Thân mang cày, dây khiến không biết ai?

Em đi làm dâu không có mùa nghỉ, chỉ có mùa làm.

-

Bị chồng phụ bạc:

Cái cò là cái cò quăm

Mày hay đánh vợ mày nằm với ai

-

Nhớ xưa anh bủng anh beo

Tay bưng chén thuốc lại đèo múi chanh

Bây giờ anh mạnh anh lành

Anh tham duyên mới anh đành phụ tôi.

-

Phận em giả tỷ như chiếc thuyền tình

Mười hai bến nước linh đinh

Biết đâu trong đục nương mình gửi thân

-

Phận em sao lắm dở dang

Cầm tiêu tiêu gãy, cầm đàn đứt dây

-

Quả cau nho nhỏ, cái vỏ vân vân

Nay anh học gần, mai anh học xa

Lấy chồng từ thuở mười ba

Việc cửa việc nhà anh bỏ cho tôi

Ca dao thân em:​

Thân em đi lấy chồng chung

Khác nào như cái bung xung chui đầu.

-

Thân em làm lẽ chẳng nề

Có như chính thất mà lê giữa giường

Tối tối chị giữ mất buồng

Phát cho manh chiếu nằm suông nhà ngoài

Sáng ngày chị gọi: Bớ hai!

Bấy giờ trở dậy thái khoai đâm bèo

Vì chưng bác mẹ tôi nghèo

Cho nên tôi phải đâm bèo, thái khoai.

Thân em làm lẽ vô duyên

Mỗi ngày một trận đòn ghen tơi bời

Ai ơi ở vậy cho rồi

Còn hơn lấy lẽ, chồng người khổ ta.

-

Thân em như con cá rô thia

Ra sông mắc lưới vào đìa mắc câu

-

Thân em như cá trong bồn

Không ăn có chịu, tiếng đồn oan chưa!

-

Thân em như cá trong lờ

Hết phương vùng vẫy biết nhờ nơi đâu.

-

Thân em như cái cọc rào

Mọt thời anh đổi chớ sao anh phiền.

-

Thân em như cái nón cời

Như cái áo rách vá thời chưa may

Chẳng lo gì áo rách tay

Trời kia ngó lại vá may lại thường

Áo rách có cách anh thương

Nón cời có nghĩa anh thương nón cời.

-

Thân em như củ ấu gai

Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen

Không tin bóc vỏ mà xem

Ăn rồi mới biết rằng em ngọt bùi

-

Thân em như chẽn lúa đòng đòng

Phất phơ dưới ngọn nắng hồng buổi mai.

-

Thân em như chổi đầu hè

Phòng khi mưa gió đi về chùi chân

Chùi rồi lại vứt ra sân

Gọi người hàng xóm có chân thì chùi

-

Thân em như đóa hoa rơi

Phải chăng chàng thật là người yêu hoa.

-

Thân em như hạt mưa sa

Hạt sa xuống biển, hạt sa lên rừng

Hạt sa gặp gió bay tung

Sa đâu ấm đấy oán cùng trách ai.

-

Thân em như hoa gạo trên cây,

Chúng anh như đám cỏ may bên đường.

Lạy trời cho cả gió sương,

Cho hoa gạo rụng chui luồng cỏ may.

-

Thân em như lá từ bi,

Ngày thì dãi nắng, đêm thì dầm sương.

-

Thân em như miếng cau khô

Kẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày.

-

Thân em như ớt chín cây

Càng tươi ngoài vỏ, càng cay trong lòng.

-

Thân em như thể bình vôi

Bỏ lăn bỏ lóc mồ côi một mình

Chị em ai thấy đừng khinh

Đỏ môi thắm miệng nhờ mình chớ ai.

-

Thân em như thể trăng rằm

Mây đen có phủ khôn lầm giá trong.

Duyên kia đứt mối chỉ hồng

Để anh nối lại thỏa lòng ước mơ.

-

Thân em như trái bần trôi,

Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu?

-

Thân em vất vả trăm bề

Sớm đi ruộng lúa tối về ruộng dâu

Có lược chẳng kịp chải đầu

Có cau chẳng kịp têm trầu mà ăn.

Thân em như tấm lụa đào

Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai

-

Thân em như hạt mưa rào,

Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa.

Thân em như hạt mưa sa,

Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày.

-

Thân em như giếng giữa đàng

Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân

-

Thân em như chổi đầu hè

Phòng khi mưa gió đi về chùi chân

Chùi rồi lại vứt ra sân

Gọi người hàng xóm có chân thì chùi

-

Thân gái bến nước mười hai

Gặp nơi trong đục may ai nấy nhờ.

-

Cô kia cắt cỏ đồng màu

Chăn trâu cho béo làm giàu cho cha

Giàu thì chia bày chia ba

Phận cô là gái được là bao nhiêu

-

Em như quả bí trên cây

Dang tay mẹ bứt những ngày còn non

-

Chiều chiều ra đứng bờ sông

Muốn về với mẹ mà không có đò

-

Chiều chiều ra đứng ngõ sau

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều

-

Chiều chiều xách giỏ hái rau

Ngó lên mả mẹ ruột đau như dần

-

Tiếng đồn cha mẹ anh hiền

Cắn cơm không vỡ cắn tiền vỡ tan

-

Trách cha, trách mẹ nhà chàng

Cầm cân chẳng biết là vàng hay thau

Thực vàng chẳng phải thau đâu

Đừng đem thử lửa mà đau lòng vàng

-

Cô kia đội nón đi đâu

Tôi là phận gái làm dâu mới về

Mẹ chồng ác nghiệt đã ghê

Tôi ở chẳng được, tôi về nhà tôi

-

Lấy chồng làm lẽ khổ thay

Đi cấy đi cày chị chẳng kể công

Tối tối chị giữ mất chồng

Chị cho manh chiếu, nằm không chuồng bò

Mong chồng chồng chẳng xuống cho

Đến khi chồng xuống, gà o o gáy dồn

Chém cha con gà kia, sao mày vội gáy dồn

Để tao mất vía kinh hồn về nỗi chồng con

-

Thân em làm lẽ chẳng nề

Có như chính thất, ngồi lê giữa đường

-

Đói lòng ăn nắm lá sung

Chồng một thì lấy, chồng chung thì đừng

-

Chồng con là cái nợ nần

Thà rằng ở vậy nuôi thân béo mầm

-

Có con phải khổ vì con,

Có chồng phải gánh giang sơn nhà chồng.

-

Con ơi con ngủ cho say

Để mẹ đi cấy đi, đi cầy đồng xa

-

Em là con gái Phụng Thiên,

Bán rau mua bút, mua nghiên cho chồng.

Một quan là sáu trăm đồng,

Chắt chiu tháng tháng cho chồng đi thi.

-

Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa

Miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương

-

Nuôi con chẳng quản chi thân,

Chỗ ướt mẹ nằm, chỗ ráo con lăn.

-

Ra ngoài giúp nước, giúp non

Về nhà tận tụy chồng con một lòng

-

Thân em mười sáu tuổi đầu

Cha mẹ ép gả làm dâu nhà người

Nói ra sợ chị em cười

Năm ba chuyện thảm, chín mười chuyện cay

Tôi về đã mấy năm nay

Buồn riêng thì có, vui rày thì không

Ngày thời lại nằm không một mình

Có đêm thức suốt năm canh

Rau héo, cháo chó, loanh quanh đủ trò.

-

Thương chồng nên phải lội sông

Vì chồng nên phải ăn ròng bẹ môn

-

Xưa kia em cũng lượt là

Bây giờ áo rách hóa ra thân tàn