BÀI LÀM: THUYẾT MINH VỀ MÓN GỎI CÁ MAI NHA TRANG Khánh Hòa, vùng cực Đông của Tổ quốc Việt Nam, là mảnh đất gắn liền với biển cả. Từ xa xưa, biển cả đã nuôi sống con người. Văn hóa là tấm gương phản chiếu hiện thực của nhân dân. Nền văn hóa nói chung và nền ẩm thực của xứ Trầm hương đã hình thành và phát triển trong mối quan hệ gắn bó mật thiết với biển. Một trong những đặc sản của vùng đất đượm mùi gió biển này là món gỏi cá mai Nha Trang, món ăn có nguyên liệu chính từ biển Đông. Nguồn gốc món gỏi cá mai Nha Trang có từ bao giờ, cũng chẳng ai rõ. Chỉ nghe các cụ cao niên kể rằng, từ buổi thơ ấu đã thấy cha mẹ làm món gỏi cá mai. Cái tên "gỏi cá mai Nha Trang" đã nêu lên cơ bản những đặc điểm của món ăn. Gỏi là các món ăn trộn tươi sống, không xử lý nhiệt. Cá mai là thứ cá biển nhỏ, có mặt ở nhiều tỉnh thành ven biển nước ta. Nha Trang là địa danh nơi có món ăn, do cá mai có ở nhiều tỉnh ven biển nên nhiều nơi cũng có món gỏi cá mai với những nét đặc trưng riêng, gọi tên như vậy là để phân biệt. Như đã nói, món gỏi cá mai mỗi nơi có nét đặc trưng riêng. Cụ thể hơn, nét đặc trưng ấy chủ yếu nằm ở nước chấm. Một dĩa gỏi cá mai Nha Trang hội tụ đủ các màu sắc: Màu trắng đùng đục của lát cá mai tái, màu trắng ngà của hành tây, màu xanh nõn nà của các thứ rau thơm, rau sống, màu cam tươi của cà rốt, điểm thêm chút nâu cánh gián của lạc rang tạo nên một bức tranh cho thị giác. Khi ăn, người ta cảm nhận được vị ngọt tươi mát của cá mai, vị ngọt đặc trưng của hành tây và cà rốt, vị nồng của rau thơm, vị tươi mát của rau sống hòa cùng cái chua chua ngọt ngọt điểm chút cay nhẹ của nước chấm tạo nên một bản giao hưởng cho vị giác. Để làm được món gỏi cá mai Nha Trang ngon và đúng chuẩn, quan trọng nhất là cá mai và nước chấm. Cá mai chọn lấy loại nhỏ cỡ hai ngón tay, nhưng phải thật tươi Có người cầu kỳ còn tự mình chọn lấy những con cá mai còn óng ánh vảy trong mớ cá mai tươi sống mới được đánh bắt lên. Cá mai mua về rửa sạch rồi đánh vảy. Khi đánh vảy không được quá mạnh tay nếu không thịt cá sẽ dễ bị bở nát. Sau khi đã đánh sạch vảy, phi lê cá mai thành những lát mỏng vừa ăn, chú ý loại bỏ xương bụng cá. Đối với những con cá mai nhỏ, có khi người ta chỉ cần loại bỏ xương bụng, giữ lại một phần xương đuôi. Phần xương cá sau khi phi lê, lọc xương thì không vứt đi mà giữ lại để dùng làm nước chấm. Lau ráo nước các miếng phi lê cá mai rồi cho vào tô, vắt chanh và đảo nhẹ để làm tái cá. Sau hai đến ba phút, những miếng cá dần chuyển từ màu trong sang hơi trắng đục, lau ráo lại cá rồi xếp ra dĩa. Về phần nước chấm, đây chính là đặc trưng để phân biệt món gỏi cá mai Nha Trang với gỏi cá mai của các địa phương khác. Không như gỏi cá mai Đà Nẵng, thắng nước đường để tạo vị ngọt, nước chấm gỏi cá mai Nha Trang lấy vị ngọt từ chính xương cá mai. Để làm nước chấm cho món gỏi cá mai Nha Trang, cần chuẩn bị me, nước mắm nhỉ, tỏi, ớt. Phần xương cá mai sau khi lọc bỏ thì cho vào nồi cùng một ít nước rồi ninh với lửa nhỏ. Trong lúc chờ, người ta lấy me dầm ra và lọc lấy nước cốt me. Khi xương cá đã rục, lọc bỏ bã xương cá rồi cho nước cốt me vào đun tiếp đến khi hỗn hợp hơi sệt lại. Cho nước vào bát, nêm nước mắm nhỉ, tỏi băm, ớt băm cho đến khi vừa miệng. Nếu thích ăn chua, người ta có thể cho thêm nước cốt me để tăng độ chua cho nước chấm. Tiếp theo, cần chuẩn bị phần gỏi trộn. Thái sợi hành tây, cà rốt, rang lạc rồi để nguội, chuẩn bị thêm 1 ít rau thơm. Trộn đều hành tây, cà rốt, lạc rang và rau thơm rồi cho lên đĩa đã xếp sẵn cá mai. Sau đó, chuẩn bị bánh tráng và rau sống ăn kèm. Bánh tráng để ngon nên là loại bánh tráng gạo không quá dai mà cũng không mềm bở. Rau sống chuẩn bị tương đối đơn giản: Xà lách, tía tô, đinh lăng, lá xoài hoặc lá ổi non, có thể thêm cả chuối chát tùy khẩu vị. Đến đây, món gỏi cá mai Nha Trang đã sẵn sàng để được thưởng thức. Khi ăn, người ta gắp một miếng cá mai kèm với gỏi cho lên bánh tráng, thêm cả các thứ rau sống mỗi thứ một ít rồi cuộn lại. Chấm cuộn bánh tráng vào nước chấm rồi cắn một miếng đẫm nước chấm, nhai từ từ để cảm nhận được đầy đủ mọi hương vị của gỏi cá mai Nha Trang. Cái mềm hơi giòn của cá mai kết hợp cùng độ mềm dẻo và giòn nhẹ của các thứ rau sống tạo thành một cảm giác vui miệng khi nhai. Cùng với bản giao hưởng vị giác và thị giác, nó tạo nên một món ăn mê đắm lòng người. Không chỉ là một món ăn ngon, gỏi cá mai Nha Trang còn là một món ăn bổ dưỡng. Cá mai có giá trị dinh dưỡng cao: Chứa nhiều đạm và chất béo không no tốt cho sức khỏe; ngoài ra cá mai còn chứa nhiều khoáng chất cần thiết: Canxi, sắt, kẽm.. Ở món gỏi cá mai Nha Trang, giá trị dinh dưỡng của cá mai được bảo toàn ở mức cao nhất nhờ không qua chế biến ở nhiệt độ cao. Thêm vào đó, món gỏi có nhiều rau xanh giúp cân bằng dinh dưỡng khi ăn. Hiện nay, nhiều người lo ngại về các tác hại của bột ngọt, mì chính và các loại chất điều vị nhân tạo. Tuy nhiên, đối với món gỏi cá mai Nha Trang, quá trình chế biến hoàn toàn không sử dụng các loại chất điều vị nhân tạo do đó không cần lo lắng về các ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe từ chúng. Gỏi cá mai Nha Trang là món ăn tương đối cầu kỳ trong chế biến, đặc biệt là ở khâu sơ chế cá mai. Cùng với nhiều món đặc sản dân dã có, cầu kỳ có, gỏi cá mai Nha Trang đã góp phần làm phong phú thêm cho nền ẩm thực xứ Trầm Hương. Không những thế, gỏi cá mai Nha Trang còn là món ăn phù hợp với xu hướng ẩm thực hiện đại: Nhiều rau xanh, ít dầu mỡ, hạn chế chất điều vị nhân tạo và chuộng thực phẩm tươi sống. Do đó, món ăn này rất có tiềm năng phát triển trong tương lai. Đặc biệt, với một tỉnh phát triển về du lịch như Khánh Hòa, gỏi cá mai Nha Trang có thể thành món đặc sản thu hút du khách trong và ngoài nước đến với vùng đất nồng nàn hương vị gió biển này. Nếu được đầu tư tốt, kết hợp cùng với đa dạng các loại hình dịch vụ du lịch trải nghiệm, giải trí.. chắc chắn sẽ giúp du lịch tỉnh nhà phát triển, đem lại nguồn lợi kinh tế không nhỏ cho địa phương. Có thể nói, gỏi cá mai Nha Trang có tiềm năng đóng góp lớn cho phát triển du lịch địa phương. Gỏi cá mai Nha Trang là một đặc sản của xứ Trầm hương, Khánh Hòa. Nó không chỉ mang giá trị dinh dưỡng cao mà còn là tiềm năng cho phát triển du lịch tỉnh nhà. Món ăn ấy được kết tinh từ bàn tay và khối óc của nhân dân lao động Khánh Hòa qua rất nhiều năm và sẽ còn gắn bó, phát triển cùng mảnh đất cực Đông Việt Nam trong tương lai rất xa.
