Thí nghiệm Nhà tù Stanford là một nghiên cứu nổi tiếng được thực hiện vào năm 1971 bởi nhà tâm lý học Philip Zimbardo tại Đại học Stanford ở California, Hoa Kỳ. Thí nghiệm nhằm mô phỏng một nhà tù giả và có sự tham gia của 24 sinh viên tình nguyện. Các tình nguyện viên được phân vào hai nhóm: Nhóm tù nhân và nhóm giam thị. Những sinh viên được chọn làm tù nhân bị bắt giữ, đeo trang bị như những tên tội phạm thực sự và bị đưa vào một phòng giam trên tầng thấp của một tòa nhà trường học. Những sinh viên được phân vào vai trò giam thị thì được trang bị một số vật dụng như dây xích, cái gậy, để kiểm soát và giám sát nhóm tù nhân. Nhiệm vụ của họ là đảm bảo sự tuân thủ luật lệ và giám sát hoạt động của những tù nhân. Ban đầu, thí nghiệm được dự kiến sẽ kéo dài trong 14 ngày. Tuy nhiên, chỉ sau 6 ngày, nó đã bị chấm dứt do tình trạng bạo lực, tàn bạo và khủng khiếp của các sinh viên trong vai trò giam thị đối với nhóm tù nhân. Những sinh viên giam thị đã bắt đầu áp đặt quy tắc khắt khe và sử dụng các biện pháp đối xử thô bạo với nhóm tù nhân. Họ đã sử dụng vũ lực để ép buộc nhóm tù nhân tuân thủ quy tắc và sử dụng những phương pháp đối xử tàn bạo như buộc họ phải làm vật thí nghiệm, tước quyền tự do, đánh đập và xúc phạm. Trong vai trò tù nhân cũng đã bị tác động mạnh bởi thí nghiệm và họ đã bắt đầu có những hành động kỳ quặc và bất thường. Nhiều người đã phản kháng hoặc bỏ cuộc trong quá trình thực hiện thí nghiệm. Thí nghiệm Nhà tù Stanford đã cho thấy rõ sự ảnh hưởng của quyền lực, tình trạng khuất phục và tình trạng ủy thác trong hành vi con người. Nó đã làm nổi bật vấn đề về đạo đức trong nghiệm về thí nghiệm Nhà tù Stanford đã gây ra nhiều tranh cãi và chỉ trích vì việc sử dụng các biện pháp đối xử thô bạo và tàn bạo đối với những sinh viên tham gia thí nghiệm. Nhiều người đã cho rằng thí nghiệm này đã xâm phạm đến nhân phẩm và tôn trọng của các sinh viên tham gia và gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe tâm lý của họ. Sau khi thí nghiệm kết thúc, Philip Zimbardo đã chấm dứt nghiên cứu và chuyển hướng nghiên cứu của mình vào các vấn đề về sự trung thành và nhân đạo. Ông cũng đã xin lỗi và thừa nhận rằng việc thực hiện thí nghiệm đã có những sai sót và hậu quả không mong muốn. Tuy nhiên, thí nghiệm Nhà tù Stanford vẫn được coi là một nghiên cứu quan trọng trong lĩnh vực tâm lý học và khoa học xã hội. Nó đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách con người tương tác với nhau và sự ảnh hưởng của quyền lực đối với hành vi của con người. Trên thực tế, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện dựa trên thí nghiệm Nhà tù Stanford và đã đưa ra những kết quả đáng chú ý về nhân đạo, sự trung thành và tình trạng ủy thác trong các tình huống khác nhau. Tóm lại, chúng ta cần phải học hỏi từ những sai lầm trong quá khứ để tránh lặp lại chúng. Thí nghiệm Nhà tù Stanford đã cho chúng ta thấy rằng việc sử dụng quyền lực và biện pháp đối xử thô bạo có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe tâm lý của con người. Chúng ta cần luôn đặt mục tiêu tôn trọng nhân phẩm và quyền con người trong mọi hoạt động của mình.
