Review Sách Thế Giới Là Một Cuốn Sách Mở, Tác Giả: Lévai Balázs

THẾ GIỚI LÀ MỘT CUỐN SÁCH MỞ (*)

* * *

Lévai Balázs (sinh năm 1968, người Hungary) vốn là một giáo viên dạy văn-sử rồi sau đó chuyển sang làm một phóng viên truyền hình. Vì là một giáo viên dạy văn nên mối quan tâm lớn nhất của Lévai Balázs là văn chương. Lévai Balázs đã làm loạt chương trình truyền hình về văn chương đặt tên là CUỐN SÁCH LỚN (Big Book) lấy phiên bản từ chương trình Big Read của đài BBC (Anh) và nhiều chương trình khác, đặc biệt là chương trình phỏng vấn các nhà văn nổi tiếng với chủ đề Chân dung truyền hình về các nhà văn nổi tiếng thế giới. Sau khi chương trình này thành công trên báo hình, ông biên tập lại nội dung và cho xuất bản hai tập sách vào năm 2004 và 2008. Với tổng số 25 gương mặt nhà văn nổi tiếng thế giới, Lévai Balázs đã gởi đến độc giả trong và ngoài nước những cái nhìn về thế giới mà chúng ta đang sống với những chiều kích khác nhau.

* * *

Nghệ sĩ là những người sống rất sâu với cuộc đời, vậy nên những rung động dù rất nhỏ của cuộc sống đầy biến động này −khá thường − qua đôi mắt nhìn của một nhà nghệ sĩ nói chung và một nhà văn nói riêng cũng làm nên bao điều lạ.. Và mỗi chúng ta khi xem một bức tranh, nghe một bản nhạc, hay đọc một tác phẩm văn chương là chúng ta đang ghé mắt trộm nhìn, chiêm ngưỡng thế giới − thế giới của người − thế giới của mình − qua lăng kính tâm hồn cùng bao tâm tư tình cảm của nhà nghệ sĩ..

Mỗi nghệ sĩ với những quan niệm riêng tư về cuộc đời, về thế giới, chính vì thế mà mỗi tác phẩm của họ luôn là một chân trời mới, một thế giới mới được sáng tạo từ ngòi bút−một thế giới nhòe mờ ảo ảnh nhưng thực hơn cả thế giới thực mà chúng ta tri nhận như lời nhà văn Orhan Pamuk trong Diễn từ Nobel, 2006: "Thế giới mà tôi đã tạo ra bằng chính tay mình, thế giới ấy vốn chỉ có thể tồn tại trong tâm trí, nhưng với tôi, nó lại thực hơn cả thành phố nơi mà tôi đang sống bây giờ..". Thế giới ấy luôn mở ra cho chúng ta bao điều mới lạ và sẽ không bao giờ khép khi trang sách tâm hồn chúng ta còn mở đúng như lời nhận định cũng là tên cuốn sách Thế giới là một cuốn sách mở (*) mà Lévai Balázs đã kì công thực hiện từ việc phỏng vấn 11 nhà văn nổi tiếng thế giới: 1 . John Updike (Mỹ), 2 . Paul Auster (Mỹ), 3 . Orhan Pamuk (Thổ Nhĩ Kỳ), 4 . Alessandro Barico (Ý), 5 . Sir Vididhar Surajprasad Naipaul (Anh), 6 . Umberto Eco (Ý), 7 . John Le Carré (Anh), 8 . Philip Milton Roth (Mỹ), 9 . Salman Rushdie (nhà văn Anh gốc Ấn), 10 . Margaret Eleanor Atwood (Canada), 11 . Kazuo Ishiguro (Anh).

Đến với Thế giới là một cuốn sách mở, chúng ta sẽ được đọc − được nghe chính của các nhà văn nói về tác phẩm của họ, những quan niệm về nghề viết cũng như một số vấn đề thuộc lĩnh vực cá nhân nhưng ảnh hưởng rất nhiều đến sự nghiệp văn chương của họ. Từ những câu hỏi, những vấn đề được đặt ra một cách khéo léo, thông minh với thái độ thân tình của Lévai Balázs, các nhà văn đã không ngần ngại bộc bạch con người thật của mình trong đời sống đời thường. Ví như: "Ông sinh ra tại một xứ sở rất xa xôi và kỳ thú đối với chúng tôi, trong một ngôi làng hẻo lánh xứ Trinidad. Trong diễn từ đọc trước khi nhận giải Nobel, ông đã nói về lịch sử quê hương mình. Khi đọc câu chuyện này tôi có cảm giác, tuy nó kể về một làng nhỏ ở tận cùng thế giới, nhưng thực tế nó lại nói về thế giới mà tất cả chúng ta đang sống" (tr. 167). Bắt đầu cuộc nói chuyện, Lévai Balázs đã chọn một điểm nhấn rất quan trọng khơi gợi dòng hồi ức của nhà văn Sir Vididhar Surajprasad Naipaul bởi chính xứ sở Trinidad nơi mà nhà văn đã ngẫu duyên tìm được bức thư của ngài toàn quyền Trinidad viết cho vua Tây Ban Nha yêu cầu trừng phạt bộ tộc Chaguanas − bộ tộc đã giúp đỡ người Tây Ban Nha rất nhiều khi họ mới đặt chân lên vùng đất này.. Chính bức thư đó gợi cảm hứng cho nhà văn viết nên một tiểu thuyết lớn The mystic masseur (Gã tẩm quất bí hiểm). Tuy đây chưa phải là một tác phẩm đắc ý nhất của ông nhưng là một tác phẩm viết về cuộc sống ở đảo Trinidad, quê ông.

Điều này đã gợi nên cảm xúc rất mạnh trong lòng nhà văn: "Tôi phải nói rằng, biết điều này là một ấn tượng làm con tim đau đớn, rất xúc động" (tr. 169), để rồi bắt tiếp mạch cảm xúc đó, Lévai Balázs đặt tiếp vấn đề về mối quan tâm của nhà văn về bức thư.. Cứ thế câu chuyện giữa hai người tuôn chảy theo một mạch rất tự nhiên như thể hai người bạn đang nói chuyện với nhau hay như một độc giả đối thoại với tác giả chứ không phải là một cuộc phỏng vấn. Để làm được như vậy, Lévai Balázs ngoài kĩ năng phỏng vấn, ông phải đọc rất nhiều tác phẩm và rất hiểu về tác giả của chúng. Hơn thế nữa, điều làm Thế giới là một cuốn sách mở hấp dẫn chính bởi cách viết nhẹ nhàng đậm chất văn, giàu tính gợi mở khiến người đọc cảm giác như đang đọc những đoạn trước tác xen với những câu chuyện liên quan tới chuyện "bếp núc" văn chương. Đó chính là điều mà, theo tôi, chưa có người làm chương trình tọa đàm văn chương nào trước đây làm được.

* * *

(*) Nhân đọc Thế giới là một cuốn sách mở, tập sách Phỏng vấn các nhà văn nổi tiếng của Lévai Balázs, (Giáp Văn Chungdịch ) , Nxb. VH, 2009.