I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả - Lê Hữu Trác (1720-) - Hiệu: Hải Thượng Lãn Ông - Quê quán: Làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương - Gia đình: Có truyền thống học hành, thi cử, đỗ đạt - Danh y lỗi lạc, nhà văn tài hoa - Bộ "Hải Thượng y tông tâm lĩnh", là công trình nghiên cứu y học xuất sắc nhất thời trung đại Việt Nam. - Cuộc đời: Gắn bó sâu nặng với quê mẹ ở Hương Sơn, Hà Tĩnh 2. Tác phẩm - Nhan đề: Thượng kinh kí sự (kí sự đến kinh đô) - Xuất xứ: Nằm cuối tác phẩm "Hải Thượng y tông tâm lĩnh" (66 quyển) - Thể loại: Kí sự chữ Hán - Nội dung: Tác giả ghi lại những điều mắt thấy tai nghe khi vào phủ để bắt mạch, kê đơn chữa trị cho thế tử Trịnh Cán và chúa Trịnh Sâm 3. Bố cục: 2 phần Phần 1: Từ đầu.. xem mạch Đông Cung cho thật kĩ (Cuộc sống nơi phủ chúa) Phần 2: Tôi nín thở.. hết (Cảnh Lê Hữu Trác bắt mạch và kê đơn cho thế tử Trịnh Cán) II. Đọc hiểu văn bản A) Quang cảnh trong phủ chúa - Đường vào phủ: "Những dãy hành lanh quanh co nối nhau liên tiếp" - >qua nhiều lần cửa +Khuôn viên phủ chúa: "Hậu mã quân túc trực" +Vườn hoa trong phủ: "Cây cối um tùm, chim kêu.. mùi hương" - Bên trong phủ: "Nhà đại đường, quyển bồng, gác tía, đồ đạc dân gian chưa từng thấy, mâm vàng, chén bạc" - Nội cung của thế tử: "Qua năm sáu lần trướng gấm, sập thếp vàng, ghế rồng sơn son thếp vàng, nệm gấm, màn là che ngang sân, xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt.." B) Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa - Cách đưa đón thầy thuốc: "Đầy tớ chạy đằng trước hét đường, cáng chạy như ngựa lồng, người giữ cửa, kẻ truyền bá rộn ràng.." - >Chúa giữ vị trí trọng yếu và có quyền uy tối thượng trong triều đình (minh chứng trong bài thơ) - Những lời nhắc đến chúa Trịnh và thế tử đều phải hết sức cung kính, lễ độ: "Thánh thượng đang ngự.. yết kiến.. hầu mạch.. hầu trà" - Chúa Trịnh luôn có "phi tần chầu chực" - Cảnh khám bệnh cho thế tử: ".. bảy, tám thầy thuốc phục dịch, mấy người đứng hầu, quỳ lạy trước và sau khi khám bệnh, xem thân hình phải có viên quan nội thần xin phép" =>Cung cách sinh hoạt nhiều lễ nghi, khuôn phép cho thấy sự quyền uy tột đỉnh cùng cuộc sống hưởng thụ xa hoa đến cực điểm và sự lộng quyền của nhà chúa. C) Nhân cách con người Lê Hữu Trác - Cách nhìn, thái độ của Lê Hữu Trác đối với cuộc sống nơi phủ chúa +Đứng trước phủ chúa xa hoa " " Bước chân đến đây mới hay cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường, bén ngâm một bài thơ với lời khái quát: Cả trời Nam sang nhất là đây " +Khi được mời ăn sáng:" Tôi bấy giờ mới biết cái phong vị của nhà đại gia " +Cảm nhận đường vào nội cung:" Tối om, không thấy có cửa ngõ gì cả " - Nói về bệnh của thế tử:" Vì thế tử ở trong.. tạng phủ yếu đi" =>Mặc dù khen cái đẹp, cái sang nơi phủ chúa song tác giả vẫn đứng trước những quyến rũ vật chất nơi đây, không đồng tình với cuộc sống quá no đủ, tiện nghi nhưng thiếu khí trời và không khí tự do. III. Tổng kết 1. Nội dung +Phản ánh quyền lực to lớn của Trịnh Sâm, cuộc sống xa hoa, hưởng lạc trong phủ chúa +Bày tỏ thái độ coi thường danh lợi, quyền quý của tác giả 2. Nghệ thuật +Quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực. Tả cảnh cụ thể, sống động, chọn lựa những chi tiết đắt gây ấn tượng mạnh +Cách kể chuyện hấp dẫn, chân thực, hài hước +Kết hợp văn xuôi và văn vần làm tăng chất chữ tình cho tác phẩm, góp phần thể hiện kín đáo thái độ người viết.
