NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH (Nguyễn Thi) I. KIẾN THỨC CƠ BẢN 1. Vài nét về tác gác Nguyễn Thi: Nguyễn Thi gắn bó với nhân dân miền Nam và thực sự xứng đáng với danh hiệu: Nhà văn của người dân Nam Bộ. Nhân vật của Nguyễn Thi có cá tính riêng nhưng tất cả đều có những đặc điểm chung "rất Nguyễn Thi". Đó là: Yêu nước mãnh liệt, thủy chung đến cùng với Tổ quốc, căm thù ngùn ngụt bọn xâm lược và tay sai của chúng, vô cùng gan góc và tinh thần chiến đấu rất cao- những con người dường như sinh ra để đánh giặc ;Tính chất Nam bộ: Thẳng thắn, bộc trực, lạc quan, yêu đời, giàu tình nghĩa. Tác phẩm tiêu biểu của ông là: Người mẹ cầm súng, Những đứa con trong gia đình.. 2. Vài nét về tác phẩm Tác phẩm được viết ngay trong những ngày chiến đấu ác liệt khi ông công tác với tư cách là một nhà văn- chiến sĩ ở Tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng năm 1966. Sau được in trong Truyện và kí NXB Văn học Giải phóng, 1978. Là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của Nguyễn Thi. 3. Tóm tắt Việt là một chiến sĩ Giải phóng quân, xuất thân từ một gia đình nông dân có mỗi thù sâu nặng với Mĩ-nguỵ: Ông nội và bố Việt đều bị giặc giết hại; mẹ Việt vừa phải vất vả nuôi con vừa phải đương đầu với những đe dọa, hạch sách của bọn giặc, cuối cùng cũng chết vì bom đạn. Gia đình chỉ còn lại Việt, chị Chiến, thằng Út em, chú Năm, và một người chị nuôi đi lấy chồng xa. Truyền thống gia đình Việt đều được chú Năm ghi chép vào một cuốn sổ của gia đình. Việt và Chiến hăng hái tòng quân đi giết giặc. Việt nhỏ tuổi, đồng đội gọi thân mật là câu Tư. Anh rất gắn bó với đơn vị. Trong trận chiến đấu ác liệt tại một khu rừng cao su, Việt đã hạ được một xe bọc thép của địch nhưng bị thương nặng và lạc đồng đội. Việt ngất đi tỉnh lại nhiều lần. Mỗi lần tỉnh lại, dòng hồi ức lại đưa anh trở về với những kỉ niệm thân thiết đã qua: Kỉ niệm về má, chị Chiến, chú Năm, về đồng đội và anh Tánh.. Tánh cùng tiểu đội đi suốt ba ngày mới tìm được Việt trong một lùm cây rậm và suýt nữa thì bị ăn đạn của "câu Tư". Việt được đưa về điều trị tại một bệnh viện dã chiến. Anh Tánh giục Việt viết thư cho chị Chiến kể lại chiến công của mình. Việt nhớ chị chiến, muốn viết thư nhưng không biết viết sao vì tự thấy chưa thấm gì với thành tích của đơn vị và những ước mong của má. Chủ đề: Truyện kể về những đứa con trong một gia đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, căm thù giặc và khao khát chiến đấu, son sắt với cách mạng. Sự gắn bó sâu nặng giữa tình cảm gia đình với tình yêu nước, giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã làm nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. II. KIẾN THỨC CƠ BẢN 1. Tình huống truyện Câu chuyện gia đình của anh giải phóng Việt rơi vào tình huống đặc biệt: Bị thương nặng trong một trận đánh, phải nằm lại giữa chiến trường: Nhiều lần ngất đi rồi tỉnh lại. Truyện kể theo dòng nội tâm nhân vật: Khi đứt (ngất đi) khi nối (tỉnh lại). Cách trần thuật theo dòng ý thức nhân vật. 2. Cách trần thuật Những đứa con trong gia đình: Kể theo phương thức: Theo ngôi thứ ba của người kể chuyện tự giấu mình nhưng điểm nhìn, lời kể lại theo giọng điệu của nhân vật > lời nửa trực tiếp. 3. Hình ảnh gia đình + Ba Má, Chú Năm Người mẹ :(đọc toàn bộ truyện để có sự phân tích khái quát) - Qua kí ức đứa con: Rất phụ nữ, vị tha, nhân hậu nhưng không mềm yếu. - Có cuộc sống cơ cực, lam lũ, nhọc nhằn, khổ đau (bốc chồng và chồng bị giặc giết, một thân một mình nuôi ba đứa con nhỏ) - Tính cách phi thường trong những biểu hiện tình cảm bình thường: O Với chồng: Đi đòi đầu chồng > gan góc. O Với con: § Thương con hết mực nhưng rất nghiêm khắc (trong hồi ức chập chờn của Chiến, Má hiện lên đầu tiên: Ghé lại, xoa đầu, đánh thức, lấy cơm cho Việt ăn) § Luôn luôn nhắc nhở con về truyền thống gia đình và mối thù dân tộc. § Hun đúc, nuôi dưỡng ở con ý chí chiến đấu không mệt mỏi. ð Cả Chiến và Việt luôn tạc dạ lời dặn của mẹ > hình bóng của người mẹ đầy yêu thương và có sức mạnh cổ vũ mãnh liệt với hai chị em. Má in dấu trong mỗi câu nói, mỗi hành động của từng đứa con. + Chú Năm: - Khắc họa qua giọng hò: "Câu hò nổi lên giữa ban ngày, bắt đầu cất lên như một hiệu lệnh dưới ánh nắng chói chang, rồi kéo dài, từng tiếng một vỡ ra, nhắn nhủ, tha thiết, cuối cùng ngắt lại như một lời thề dữ dội" > so sánh tiếng hò như "một hiệu lệnh", "một lời thề dữ dội" > Tiếng hò hút tất cả tâm lực của Chú Năm > vừa nhắc nhớ về truyền thống, thắp lên niềm tự hào về quê hương khó nghèo nhưng giàu có và bất khuất, vừa như lời hiệu triệu, một tiếng trống quân thúc giục động viên thanh niên ra trận. - Giữ cuốn sổ gia đình, ghi từng ngày thay cho Việt và Chiến. O Người giữ lửa yêu nước truyền cho các thế hệ. O Những con người có chung phẩm chất: Yêu nước, gắn bó với quê hương tha thiết, căm thù giặc, gan góc, kiên cường, chiến đấu hết mình vì Tổ quốc. + Cuốn sổ gia đình - Chi chi tiết những việc xảy ra với gia đình > bằng chứng sống về tội ác của kẻ thù, lưu giữ, nuôi dưỡng truyền thống gia đình. - Trao cho Việt và Chiến > hành động ý nghĩa: Trao cho thế hệ con cháu trách nhiệm giữ gìn truyền thống. - Cuốn sổ như một con sông > Con sông tích tụ nước từ bao đời, luôn luôn chảy (như các thế hệ tiếp nối nhau), đổ vể biển rộng (hòa quyện vào truyền thống bất khuất của dân tộc, hướng tới tương lai tươi sáng) > dòng chảy truyền thống gia đình bền bỉ, liên tục và bất tử. Nhận xét: • Hình ảnh gia đình, gắn với nhan đề tác phẩm, là môi trường khắc họa hình ảnh những đứa con. • Tiêu biểu cho hình ảnh những gia đình miền Nam giàu truyền thống yêu nước trong kháng chiến chống Mĩ. D. Hình ảnh những đứa con + Chiến: - Tính cách trẻ con: • Tranh đi bộ đội với em • Tranh bắt ếch. - Mang những phẩm chất của Má • Đảm đang, tháo vát: Thu xếp nhà cửa gọn gàng trước khi đi. • Tiềm ẩn bản năng chăm lo của một người phụ nữ: Thương và lo cho em, nghĩ ngợi việc nhà.. • Bộc trực, quyết liệt, gan góc, không đội trời chung với kẻ thù: "Nếu giặc còn thì tao mất". ð Chiến là hình ảnh tiếp nối của Má :3 lần được so sánh với má (nói in như má vậy, giống hệt như má vậy, nói nghe in như má vậy) > sự tiếp nối truyền thống gia đình >dòng chảy truyền thống dạt dào qua các thế hệ. + Việt: - Tính cách trẻ con, hồn nhiên, vô tư: • Tranh đi bộ đội, tranh bắt ếch với chị. • Trong khi chị Chiến lo toan thu xếp việc gia đình thì Việt "lăn kềnh ra ván cười", vừa nghe vừa "chụp một con đom đóm úp trong lòng tay" rồi ngủ quên lúc nào không biết • Đi đánh giặc vẫn đeo ná thun. • Không sợ giặc nhưng lại sợ ma. - Yêu thương, gắn bó với gia đình • Thương má: O Hình dung về má qua hồi ức của Việt dịu dàng, tha thiết. O Chuyển bàn thờ má: Nhắn nhủ, tâm sự với má về quyết tâm trả thù. • Thương chú Năm, thương chị: "Chị Chiến khiêng bịch bịch phía sau. Nghe tiếng chân chị, Việt thấy thương chị lạ" - Chiến sĩ giải phóng gan góc, quả cảm: • Diệt được xe bọc thép của giặc. • Bị thương nặng, lạc đồng đội, trong hồi ức đứt nối nhưng luôn thường trực nung nấu: Tìm về với anh em, để tiếp tục đấu tranh. - Căm thù giặc sâu sắc và quyết tâm chiến đấu đến cùng: • Thể hiện sâu sắc qua chi tiết cảm động: Chuyển bàn thờ mẹ cùng chị Chiến • Đưa má sang ở tạm bên nhà chú, chúng con đi đánh giặ trả thù cho ba má, đến chừng nước nhà độc lập con lại đưa má về > lời nhắn nhủ, tâm tình cũng là lời thế, lời hứa với Má. • Mối thù thằng Mĩ thì có thể rờ thấy được, vì nó đang đè nặng ở trên vai > mối thù trừu tượng tụ thành hình thành khối như máu bầm không tan. ð Việt và Chiến vừa là khúc sau của dòng sông truyền thống gia đình vừa tiêu biểu cho thế hệ trẻ miền Nam chống Mĩ: Bộc trực, thẳng thắn, gan dạ, dũng cảm, căm thù giặc sâu sắc, yêu nước tha thiết và quyết tâm chiến đấu vì độc lập. 4. Một vài nét đặc sắc về nghệ thuật + Xây dựng nhân vật: Am hiểu và diễn tả chân xác, sâu sắc tâm lí nhân vật > cá thể hóa tính cách. + Ngôn ngữ: Đậm chất Nam Bộ, từ cách xưng hô, cách dùng từ, cách nói.. (Việt đá trái dừa rụng xuống mương cái đùng, việc thỏn mỏn, nói in như má)
