Phân tích ý thơ trong Truyện Kiều - Nguyễn Du

Đề bài: Phân tích ý thơ:

"Đau đớn thay phận đàn bà - Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung" trong tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du.​

Bài phân tích:​

​

Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du là kiệt tác của nền văn học cổ điển Việt Nam. Truyện Kiều là tình yêu thương, niềm say mê lớn đã hàng trăm năm của hàng triệu con người. Vút qua năm tháng "đêm trường dạ tối tăm mù mịt", nhiều câu thơ Kiểu đọng lại trong tâm hồn nhân gian bao nỗi ám ảnh:

"Đau đớn thay phận đàn bà,

Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung".​

Phận là thân phận, số phận của con người. Theo quan niệm cũ, số phận của con người được sung sướng hay đau khổ là do một thế lực huyền bí, thiêng liêng định đoạt. Câu thứ nhất là lời cảm thán cho số phận đau khổ của người phụ nữ xưa. "Bạc mệnh" là số mệnh mỏng manh, đen tối, trải qua nhiều đau thương bất hạnh. "Bạc mệnh" không chỉ riêng ai mà là "lời chung", là số phận đáng thương của hầu hết mọi người phụ nữ trong xã hội cũ. Hai câu thơ trên là tiếng khóc của Thúy Kiều khi đứng trước nấm mồ Đạm Tiên trong một buổi chiều thanh minh. Đó là tiếng khóc của nàng cho mọi người phụ nữ tài hoa bạc mệnh ngày xưa. Ý thơ mang tính chất khái quát rất cao, biểu hiện sâu sắc cảm hứng nhân đạo của Nguyễn Du qua "Truyện Kiều".

Hai câu thơ trên đã nói lên bị kịch về thân phận của người phụ nữ ngày xưa: Đau khổ, bạc mệnh. Nguyễn Du đã sống trong một thời đại đen tối là lúc chế độ phong kiến suy tàn, đầy rẫy thối nát, bất công và dã man. "Truyện Kiều" đã phản ánh một cách sống động và chân thực cái hiện thực đen tối ấy của xã hội phong kiến:

"Trải qua một cuộc bể dâu,

Những điều trông thấy mà đau đớn long".​

Phận đàn bà trong xã hội ấy là đau đớn, là bạc mệnh, tủi nhục không kể xiết. Lễ giáo phong kiến khắt khe cổ hủ nặng nề trọng nam khinh nữ "nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô", đạo tam tòng như sợi dây oan nghiệt thít chặt vào cổ người đàn bà "tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử". Thân phận bếp núc, không được học hành, không có chút quyền hành gì ngoài xã hội. Người con gái và nhan sắc chỉ để mua vui cho bọn vua chúa, quan lại, kẻ quyền quý.. Hai chữ bạc mệnh trong lời thơ đã cực tả nỗi đau đớn, tủi nhục của khách má hồng.

Nguyễn Du đã phản ánh một sự thật đau lòng trong xã hội phong kiến suy tàn, thối nát. Nạn mất mùa, dịch bệnh, tệ áp bức bóc lột nặng nề của vua quan, chiến tranh, loạn lạc triền miên đã dìm dân lành trong máu, nước mắt và đói rét. Phụ nữ và trẻ em là lớp người đau thương nhất góa bụa, côi cút.. Có người phải ăn xin "Chết lăn rãnh đến nơi, thịt da béo cây sói" (Những điều trông thấy). Có giai nhân "Nổi danh tài sắc một thì" nhưng bạc mệnh: "Sống làm vợ khắp người ta, Hại thay thác xuống làm ma không chồng" (Đạm Tiên). Có thiếu nữ hiếu thảo, tài sắc vẹn toàn nhưng phải trải qua số kiếp "đoạn trường" nên phải nếm đủ mùi cay đắng nhục nhã "Thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần" (Thúy Kiều)..

Ông đã lên tiếng tố cáo những thế lực hắc ám, bạo tàn chà đạp lên quyền sống và hạnh phúc của con người, của người phụ nữ. "Truyện Kiều" là tiếng kêu thương thống thiết, ai oán, não nùng. Tiếng kêu thương ấy, nhà thơ đã gửi vào thân phận một người đàn bà "Những là oan khổ lưu li - Chờ cho hết kiếp còn gì là thân !".

Câu thơ của Nguyễn Du cho đến nay vẫn còn làm xúc động lòng người. Cách mạng đã xác nhận quyền nam nữ bình đẳng. Người phụ nữ đã có vai trò rộng lớn trong xã hội. Đảm đang việc nước, đảm đang việc nhà, người phụ nữ đã và đang phát huy tài năng, đức hạnh trong sản xuất, học tập và chiến đấu:

"Chị em tôi tỏa nắng vàng lịch sử

Nắng cho đời nên cũng nắng cho thơ".

(Huy Cận)​

Hai câu thơ của Nguyễn Du tuy không còn ý nghĩa phổ biến nữa, nhưng trong xã hội hiện nay vẫn còn không ít bất công, bạo lực gia đình, tàn dư của tư tưởng phong kiến, đã và đang làm cho người phụ nữ bị thiệt thòi, đau khổ. Vì thế cuộc đấu tranh để thực sự giải phóng phụ nữ phải được tiếp tục. Qua hai câu thơ: "Đau đớn thay phận đàn bà, Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung" ta thấy trái tim yêu thương mênh mông của thiên tài Nguyễn Du, ta cảm nhận sâu sắc giá trị nhân bản tuyệt vời của "Truyện Kiều". Một lần nữa trong "Văn Chiêu hồn", Nguyễn Du lại thống thiết kêu lên:

"Đau đớn thay phận đàn bà,

Kiếp sinh ra thế biết là tại đâu".​

Hơn bất cứ nghệ sĩ nào, Nguyễn Du cho người phụ nữ những tình cảm thắm thiết, cảm động nhất. Nguyễn Du mãi mãi bất tử về tấm lòng nhân đạo mênh mông.