[Thùy Minh]

Phân tích, đánh giá nội dung, nghệ thuật của tác phẩm Thần mưa​

Văn bản:

Thần Mưa là vị thần hình rồng, thường bay xuống hạ giới hút nước biển, nước sông vào bụng rồi bay lên trời cao phun nước ra làm mưa cho thế gian có nước uống và cày cấy, cây cỏ trên mặt đất được tốt tươi. Thần Mưa thường theo lệnh Trời đi phân phát nước ở các nơi. Thần Mưa có tính hay quên, có vùng cả năm không đến, sinh ra hạn hán ở hạ giới, có vùng lại đến luôn, làm thành lụt lội. Do đó mà có lần ở hạ giới phải lên kiện trời vì Thần Mưa vắng mặt lâu ngày.

Công việc phân phối nước cho khắp mặt đất rất nặng nề, một mình thần Mưa có khi không làm hết, nên có lần Trời mở một cuộc thi chọn các giống thủy tộc có tài trở thành rồng hút nước phun mưa giúp sức thần Mưa. Cuộc thi rồng đó Trời đã chọn lấy địa điểm ở cửa Vũ (Vũ Môn) thuộc Hà Tĩnh ngày nay. Do đó mà trong dân gian đã có câu hát về việc cá gáy hóa rồng.

Mồng ba cá đi ăn thề,

Mồng bốn cá về cá vượt Vũ Môn

Khi trời đất mới sinh, thì chính Trời phải làm mưa cho dân sự làm ăn. Sau vì khó nhọc quá, Trời không làm lấy mưa nữa. Trời mới sai Rồng lấy nước phun xuống làm ra mưa.

Nhưng vì số Rồng trên trời ít, không đủ làm mưa cho điều hòa khắp mọi nơi, Trời mới đặt ra một kỳ thi kén các vật lên làm Rồng gọi là thi Rồng. Khi chiếu Trời ban xuống dưới Thuỷ phủ, vua Thuỷ Tề loan báo cho các giống dưới nước ganh đua mà dự thi. Trời cắt một viên Ngự sử ra sát hạch. Hạch có ba kỳ, mỗi kỳ vượt qua một đợt sóng, con vật nào đủ sức đủ tài, vượt được cả ba đợt, thì mới lấy đỗ mà cho hóa Rồng. Trong một tháng trời, bao nhiêu loài Thủy tộc đến thi đều bị loại cả, vì không con nào vượt qua được cả ba đợt sống. Sau có con cá rô nhẩy qua được một đợt thì bị rơi ngay, nên chỉ có một điểm. Có con tôm nhẩy qua được hai đợt, ruột, gan, vây, vẩy, râu, đuôi đã gần hóa Rồng, thì đến lượt thứ ba, đuối sức ngã bổ xuống lưng cong khoăm lại và chất thải lộn lên đầu. Hai con cùng phải trở lại yên nghiệp ở đồng như trước. Đến lượt cá chép vào thi, thì gió thổi ào ào, mây kéo đầy trời, chép vượt luôn một hồi qua ba đợt sống, vào lọt cửa Vũ Môn. Cá chép đỗ, vây đuôi, râu, sừng tự nhiên mọc đủ, dạng bộ oai nghi, cá chép hóa Rồng phun nước làm ra mưa.

(Trích Thần Mưa, Quyển ba: Thần thoại (Việt Nam – Trung Hoa), Tuyển tập văn chương nhi đồng, Doãn Quốc Sĩ, NXB Sáng Tạo, 1970, T. 32 – T. 33)

Bài làm tham khảo:

Những cuộc chiến qua đi, những trang lịch sử của từng dân tộc được sang trang, các chiến tuyến có thể được dựng lên hay san bằng. Nhưng điều gì khiến những tác phẩm văn học tồn tại mãi với thời gian? Đó chính là sức hấp dẫn của tác phẩm toát lên từ nội dung và hình thức nghệ thuật. Sức hấp dẫn ấy là thanh nam châm thu hút mọi thế hệ. Thần thoại ra đời gần như sớm nhất trong nền văn học truyền miệng nhưng vẫn tồn tại đến bây giờ cũng bởi sức hấp dẫn của từng truyện kể. Thần Mưa là một câu chuyện mang sức hút ấy.

Truyện lí giải sự hình thành của mưa bằng góc nhìn đầy màu sắc huyền ảo. Với trí tưởng tượng phong phú, người xưa đã không nhìn hiện tượng tự nhiên (mưa, bão, sấm, chớp...) bằng con mắt bình thường mà kì ảo hóa chúng lên thành sản phẩm của các vị thần. Mưa cũng là sản phẩm của Thần Mưa. Vậy Thần Mưa là vị thần như thế nào? Thần được miêu tả với ngoại hình khác thường: hình rồng. Rồng chỉ tồn tại trong tưởng tượng, đâu có trong thực tế. Ai biết rồng có hình dạng như thế nào? Vậy nhưng, trong quan niệm người xưa, mưa là do vị thần rồng này hút nước sông, biển rồi bay lên phun nước xuống thế gian. Thuở hồng hoang chưa có ánh sáng của khoa học chiếu rọi, làm sao người xưa có thể biết được đó là hiện tượng bốc hơi nước, rồi ngưng tụ thành mây... Người xưa không thể hiểu được nước từ đâu trên cao trút xuống. Họ đã lí giải mưa dưới góc nhìn kì ảo vậy đó. Những chi tiết lí giải hiện tượng lũ lụt hay hạn hán cũng được tưởng tượng gắn với tính cách hay quên của thần: có vùng cả năm (thần) không đến, sinh ra hạn hán ở hạ giới, có vùng lại đến luôn, làm thành lụt lội. Cách lí giải đậm màu kì ảo mà cũng "có lí" lắm chứ. Trí tưởng tượng của con người thuở xưa "ngây thơ" mà cũng thật phong phú. Với trí tưởng tượng phong phú ấy, bao tác phẩm thần thoại, truyền thuyết, cổ tích đã ra đời... Có khi nào người hiện đại soi mình vào trong thế giới huyền ảo ấy để thấy trí tưởng tượng của mình còn nghèo nàn quá không?

Truyện Thần Mưa không chỉ lí giải hiện tượng mưa, ở phần sau của truyện còn là một câu chuyện hấp dẫn khác kể về cuộc thi kén các vật lên làm Rồng gọi là thi Rồng. Nguyên do là vì công việc làm mưa vất vả, Thần Mưa không thể đảm đương hết, trời phải mở cuộc thi để tuyển chọn. Cuộc thi rồng đó Trời đã chọn lấy địa điểm ở cửa Vũ (Vũ Môn) thuộc Hà Tĩnh ngày nay. Cuộc thi diễn ra sôi nổi nhưng cũng không kém phần khốc liệt. Bao con vật nô nức đến dự thi nhưng đều không vượt qua ba đợt sóng. Đến lượt cá chép dự thi, mặc dù gió thổi ào ào, mây kéo đầy trời, nhưng cá chép vẫn vượt Vũ môn và hóa rồng. Cuộc thi của cá chép mang đến thông điệp sâu sắc về cuộc sống: Dù có khó khăn, trở ngại, chỉ cần có tinh thần quyết tâm, con người sẽ vượt qua và chiến thắng.

Nếu bạn chưa có tài khoản, hãy đăng kí miễn phí tại LINK để đọc tiếp nội dung ẩn nha:

Cần đăng nhập và nhấn Thích để xem đoạn này

Truyện hấp dẫn người đọc bởi cốt truyện kì ảo, hấp dẫn. Sự xuất hiện của hàng loạt các chi tiết hoang đường đã thể hiện trí tưởng tượng phong phú của người xưa trong sáng tạo thần thoại.
Truyện cho thấy cách nhận thức và lý giải về thế giới của người Việt xưa hết sức hồn nhiên, chất phác. Qua việc xây dựng hình ảnh thần Mưa, tác giả dân gian thể hiện khát vọng lí giải các hiện tượng trong thiên nhiên; đồng thời cũng bộc lộ niềm mơ ước về việc mưa thuận gió hòa, mơ ước về sự thay đổi thân phận.