Phân tích bài thơ Câu cá mùa thu của tác giả Nguyễn Khuyến Một trong những nhà thơ thể hiện tình yêu dành cho thiên nhiên, quê hương, đất nước được nhiều người biết đến, phải kể đến nhà thơ Nguyễn Khuyến. Sáng tác của Nguyễn Khuyến nổi bật nhất khi miêu tả cảnh sắc thiên nhiên gần gũi, bình dị, dân dã, mộc mạc mà chứa chan tình cảm, dạt dào cảm xúc. "Câu cá mùa thu" là một trong những bài thơ tiêu biểu, thể hiện được trọn vẹn nỗi lòng, tâm tư và tình cảm sâu kín của tác giả. "Ao thu lạnh lẽo nước trong veo, Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo Sóng nước theo làn hơi gợn tí Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt Ngõ trúc quanh co khách vắng teo Tựa gối buông cần lâu chẳng được Cá đâu đớp động dưới chân bèo" Bài thơ được tác giả sáng tác trong lúc ở ẩn. Với cái nhìn cuộc sống thực tế, tâm hồn hòa hợp với thiên nhiên, tác giả tinh tế cảm nhận được từng nhịp sống, những rung động, biến đổi của thiên nhiên dù rất nhỏ cũng đủ khiến tác giả xao động. Bài thơ gồm 8 câu thơ: 2 câu đề: Tác giả miêu tả quang cảnh mùa thu 2 câu thực: Khung cảnh chuyển động nhẹ nhàng của mùa thu 2 câu luận: Không gian làng quê 2 câu kết: Tình thu, tâm trạng của tác giả Mở đầu bài thơ, tác giả miêu tả cảnh vật, thiên nhiên bình dị, gần gũi với làng quê: "Ao thu lạnh lẽo nước trong veo, Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo Hình ảnh:" Ao "," chiếc thuyền "hiện lên mang lại cảm giác thân thương, giản dị cho người đọc. Ở làng quê mọi người đã quá quen thuộc với" ao ", tác giả miêu tả sự biến chuyển tiết trời khi vào thu. Ao thu với sự lạnh lẽo, nước thì trong veo. Trong khung cảnh êm đềm, nhẹ nhàng, yên tĩnh, chiếc thuyền câu xuất hiện trong không gian rộng lớn, bao la của ao thu nên chiếc thuyền trở nên nhỏ bé tẻo teo. Tác giả tiếp tục miêu tả bức tranh mùa thu qua các hình ảnh: " Sóng nước theo làn hơi gợn tí Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo " Những xao động rất nhỏ khi trời vào thu được tác giả nhìn nhận một cách tinh tế, đầy chân thực, đó là hình ảnh:" Sóng nước "," lá vàng ". Cơn gió thổi khiến dòng nước" hơi gợn tí ". Gió thổi khiến những chiếc vàng rơi rụng. Chi tiết:" Khẽ đưa vèo "được tác cảm nhận, xúc tác thành thơ thể hiện được sự nhỏ bé, mong manh khiến chiếc lá bị cơn gió khẽ cuốn đi. Câu thơ mang đậm chất mùa thu khi những chiếc lá vàng rơi rụng. Dù khung cảnh bên ngoài chuyển động, nhưng tác giả vẫn cảm nhận được tĩnh tại, yên bình từ tâm hồn. 2 câu thơ tiếp theo, tác giả tiếp tục cảm nhận và miêu tả những hình ảnh, chi tiết vô cùng sinh động, lôi cuốn và hấp dẫn: " Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt Ngõ trúc quanh co khách vắng teo " Tác giả ngước nhìn lên bầu trời, cảm nhận được từng đám mây xếp lớp lớp nhưng vẫn che phủ được bầu trời trong xanh. Khung cảnh bầu trời trong lành, dịu mát hiện ra khi tiết trời vào thu có phần se lạnh, gió nhiều. Tiếp đến là hình ảnh:" Ngõ trúc "vắng lặng, hiu hắt không một bóng người qua lại khiến không gian càng trở nên yên tĩnh. Bất chợt câu thơ hiện lên chàng thi sĩ ung dung, thong dong, tự do, tự tại cầm cần câu để câu cá nhưng đợi chờ mãi chẳng có con cá nào cắn câu: " Tựa gối buông cần lâu chẳng được Cá đâu đớp động dưới chân bèo " Hình ảnh: Cá" đớp động dưới chân bèo ", tác giả có thể quan sát bằng mắt, cảm nhận được tiếng sự di chuyển, tiếng động của cá mang lại cảm giác vô cùng thú vị. Khung cảnh thôn quê tuyệt đẹp, gần gũi, dân dã, con người hòa vào thiên nhiên để tận hưởng cuộc sống yên bình. Trước khung cảnh rộng lớn của thiên nhiên, tác giả thấy mình nhỏ bé, cô đơn, hiu quạnh khi một mình ngắm nhìn sự biến chuyển của thời cuộc. Từ đó ta thấy nỗi lòng, tâm trạng sâu kín của tác khi chứng kiến nhiều cảnh đau thương, xót xa diễn ra. Tác giả muốn nắm giữ, tận hưởng những vẻ đẹp cốt lõi của cuộc sống, nhưng lại cảm thấy bất lực trước thời cuộc. Điều độc đáo, mới mẻ, cuốn hút của bài thơ là tác giả sử dụng vần" eo"để diễn tả các chi tiết, hình ảnh gây thú vị, ấn tượng cho người đọc. Đến với thơ Nguyễn Khuyến, ta cảm nhận như mình được bước vào khung cảnh mùa thu thơ mộng, đầy lãng mạn. Phải có cái nhìn tinh tế, tình yêu dành cho quê hương, đất nước lớn lắm tác giả mới cảm nhận được vẻ đẹp của cuộc sống, những dao động khẽ khàng và biến chuyển của tiết trời sang thu. Thông qua bài thơ, ta cảm nhận được bức tranh thu hiền hòa, tấm lòng, tình cảm của thi sĩ dành cho cảnh vật, thiên nhiên, quê hương, đất nước và con người Việt Nam. Bài thơ còn là thông điệp ý nghĩa tác giả muốn gửi gắm đến người đọc, hãy tận hưởng, trân trọng, gìn giữ và bảo vệ vẻ đẹp của thiên nhiên, cuộc sống. Hạnh phúc, niềm vui luôn hiện hữu trong đời sống chỉ cần ta biết hòa nhập vào thiên nhiên.
