Nhà Nước CHXHCN Việt Nam Là Nhà Nước Của Dân, Do Dân, Vì Dân - Trích Bài Thảo Luận 9.3 Điểm

Chứng minh khẳng định: "NHÀ NƯỚC CHXHCN VIỆT NAM LÀ NHÀ NƯỚC CỦA DÂN, DO DÂN, VÌ DÂN"

Sau thành công của các mạng tháng 8 (1945), Nhà nước cách mạng ra đời, chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: "Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều là vì dân, bao nhiêu quyền hạn đều là của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ Trung ương do dân cử ra.. Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân." Trong bản Hiến pháp đầu của của nước ta, chủ tịch Hồ Chí Minh lúc đấy là trưởng ban soạn thảo đã viết, nhà nước pháp quyền là nhà nước dân chủ, nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, nhà nước phục vụ nhân dân. Nguyên tắc đó đã được tiếp tục khẳng định trong các bản Hiến pháp năm 1959, 1980 và hoàn thiện, phát triển sâu sắc hơn ở Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi năm 2001) : "Nhà nước CHXHCN Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân." Đây cũng chính là bản chất của nhà nước CHXHCN Việt Nam.

Trước khi chứng minh khẳng định trên chúng ta cần phải hiểu định nghĩa nhà nước là gì? Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là gì?

Nhà nước là một tổ chức quyền lực công cộng đặc biệt, có bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện chức năng quản lý xã hội, phục vụ và bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm quyền và lợi ích của xã hội.

Nhà nước pháp quyền là một hiện tượng chính trị pháp lý phức tạp được hiểu và nhìn nhận ở nhiều góc độ khác nhau, song chúng ta có thể hiểu nhà nước pháp quyền theo cách đơn giản, đó là một nhà nước quản lý kinh tế - xã hội bằng pháp luật và nhà nước hoạt động tuân theo pháp luật; là nhà nước phục tùng pháp luật trước hết là các cơ quan nhà nước và công chức nhà nước. Trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nhà nước và công dân đều phải thừa nhận tính tối cao của pháp luật và pháp luật xã hội chủ nghĩa thể hiện ý chí nguyện vọng của toàn thể nhân dân.

Nhà nước pháp quyền là nhà nước lên tôn trọng, lắng nghe, hỏi han nhân dân, gần nhân dân, thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng và ý chí của nhân dân; tìm cách khơi nguồn, bồi dưỡng và nâng cao sức dân. Nhà nước là để phục vụ nhân dân, nhà nước kiến tạo, thực hiện vai trò cầm lái, người tổ chức nhân dân bằng trí tuệ và sức mạnh của mình giải quyết các vấn đề của chính nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ quan hệ giữa nhà nước và nhân dân là quan hệ máu thịt: "Dân như nước mình như cá", phải "đem tài dân, sức dân, của dân làm lợi cho dân.. Chính phủ chỉ giúp kế hoạch, cổ động" và "nếu không có nhân dân thì Chính phủ không đủ lực lượng. Nếu không có Chính phủ thì nhân dân không ai dẫn đường. Vậy nên Chính phủ với nhân dân phải đoàn kết thành một khối.

Đại hội lần thứ VII của Đảng xác định thực hiện dân chủ XHCN là thực chất của việc đổi mới và kiện toàn hệ thống chính trị. Đây vừa là mục tiêu vừa là động lực của công cuộc đổi mới. Như vậy, việc đổi mới và kiện toàn hệ thống chính trị được Đảng ta đặt ra như một tất yếu để thực hiện và phát huy dân chủ XHCN. Để đổi mới, kiện toàn hệ thống chính trị, Đảng chủ trương tiếp tục đẩy mạnh cải cách bộ máy nhà nước theo hướng: Nhà nước thực sự là của dân, do dân, vì dân. Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, dưới sự lãnh đạo của Đảng; tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thực hiện thống nhất quyền lực nhưng phân công, phân cấp rành mạch; bộ máy tinh giản, gọn nhẹ và hoạt động có chất lượng cao trên cơ sở ứng dụng các thành tựu khoa học, kỹ thuật, quản lý.."

1. Nhà nước CHXHCN Việt Nam là nhà nước của dân.

Trong nhà nước của dân thì dân làm chủ, người dân được hưởng mọi quyền dân chủ, nghĩa là có quyền làm bất cứ việc gì mà pháp luật không cấm và có nghĩa vụ tuân theo pháp luật. Nhà nước của dân phải bằng mọi nỗ lực, hình thành được các thiết chế dân chủ để thực thi quyền làm chủ của người dân.

Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Quyền lực có thể được hiểu là thứ có thể bắt người khác phục tùng mình và khả năng thể hiện ý chí của mình trong mối quan hệ với người khác. Có nhiều loại quyền lực khác nhau trên thực tế như quyền lực về đạo đức, quyền lực về kinh tế, quyền lực tôn giáo.. trong đó quyền lực chính trị là một dạng quyền lực có ảnh hưởng và đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển chung của xã hội. Quyền lực chính trị là một bộ phận quyền lực của quyền lực xã hội, bao giờ cũng mang tính giai cấp. Ở nước ta, quyền lực chính trị mang bản chất của giai cấp công nhân và của toàn thể người dân lao động cùng với những tầng lớp khác trong xã hội.

Nhà nước chỉ được nhân dân ủy quyền, giao quyền thực hiện quyền lực của nhân dân trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhà nước luôn phải chịu sự kiểm tra, giám sát, định đoạt của nhân dân. Nhân dân có quyền xây dựng, phê bình, giúp đỡ nhà nước. Quyết định gì của nhà nước mà nhân dân cho là không phù hợp, nhà nước phải chỉnh sửa hoặc hủy bỏ. Phải dựa vào nhân dân mà hoàn thiện cán bộ và tổ chức của nhà nước.

2. Nhà nước CHXHCN Việt Nam là nhà nước do dân.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã tiến hành đấu tranh cách mạng, trải qua bao hy sinh gian khổ, giành thắng lợi trong Cách mạng tháng 8 (1945), lập ra Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (hiện nay là Nhà nước CHXHCN Việt Nam). Nhà nước ta là nhà nước của dân, do dân mà nòng cốt là liên minh công - nông - tri thức dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam. Đảng cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam, là người lãnh đạo để thực hiện quyền lực của nhân dân.

Xây dựng một nhà nước do nhân dân lao động làm chủ là tư tưởng nhất quán trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh. Đây cũng là một kết luận mà Người rút ra khi khảo sát các cuộc cách mạng Mỹ, Pháp, Nga. Nhà nước Việt Nam kiểu mới thể hiện khối đại đoàn kết dân tộc trong đó công, nông là gốc và trí thức ngày càng có vị trí quan trọng đặc biệt khi đất nước bước vào thời kỳ xây dựng. Tất cả mọi người dân Việt Nam, không phân biệt gái trai, giàu nghèo, nòi giống, dân tộc, tôn giáo.. đều là người chủ của Nhà nước, có trách nhiệm xây dựng Nhà nước. Ngay từ những ngày đầu mới thành lập, Hồ Chí Minh khẳng định: Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam. "Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân"

Đó là nhà nước do dân lựa chọn, do dân cử ra. Nhà nước đó do dân ủng hộ, giúp đỡ đóng thuế để Nhà nước chi tiêu, hoạt động; Nhà nước đó lại do dân phê bình, xây dựng và giúp đỡ. Do đó, chủ tịch Hồ Chí Minh, Người đã yêu cầu tất cả các cơ quan Nhà nước phải dựa vào nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân lắng nghe ý kiến và chịu sự kiểm soát của nhân dân.

Bộ máy Nhà nước là do nhân dân lựa chọn, lập ra và ủy quyền, giao quyền nhằm thực hiện ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Vì vậy, nhân dân mới là chủ đích thực của mọi quyền lực nhà nước, đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước không thể là các ông quan cách mạng mà là công bộc của nhân dân, là đầy tớ của nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Chúng ta biết rằng, các cơ quan chính phủ từ toàn quốc đến các làng, đều là công bộc của dân, nghĩa là để gánh việc chung cho dân, chứ không phải để đè đầu dân như trong thời kỳ dưới quyền thống trị Pháp, Nhật." *

Tính chất dân chủ nhân dân là đặc trưng nổi bật của chính quyền nhà nước kiểu mới. Trong nước ta, nhân dân là người nắm giữ mọi quyền lực, còn các cơ quan nhà nước do nhân dân tổ chức ra, nhân viên nhà nước là người được ủy quyền, thực hiện ý chí nguyện vọng của nhân dân, trở thành công bộc của nhân dân. Thể chế dân chủ cộng hòa đã làm thay đổi tận gốc quan hệ quyền lực chính trị và thực hiện quyền lực, nhân dân được đặt ở vị trí cao nhất, nhà nước không còn là công cụ thống trị, nô dịch dân như trong thời phong kiến, tư bản.

Nhà nước dân chủ nhân dân do nhân dân trực tiếp tổ chức, xây dựng thông qua tổng tuyển cử phổ thông đầu phiếu. Hồ Chí Minh nhận thức tổng tuyển cử là một quyền chính trị mà nhân dân giành được qua đấu tranh cách mạng, là hình thức dân chủ, thể hiện năng lực thực hành dân chủ của nhân dân. "Tổng tuyển cử là một dịp cho toàn thể quốc dân tự do lựa chọn những người có tài, có đức để gánh vác công việc nước nhà. Trong cuộc Tổng tuyển cử, hễ là những người muốn lo việc nước thì đều có quyền ra ứng cử; hễ là công dân thì đều có quyền đi bầu cử.. Do tổng tuyển cử mà toàn dân bầu ra Quốc hội. Quốc hội sẽ cử ra Chính phủ. Chính phủ đó thật là chính phủ của toàn dân". Thông qua việc bầu Quốc hội và Chính phủ, nhân dân thực hiện quyền lực của mình bằng hình thức dân chủ trực tiếp và đại diện.

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, quyền lực tối cao của nhân dân không chỉ thể hiện ở việc bầu cử Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, mà còn ở quyền bãi miễn, kiểm soát, giám sát hoạt động của các đại biểu. Cơ chế dân chủ này nhằm làm cho Quốc hội được trong sạch, giữ được phẩm chất, năng lực hoạt động. Hồ Chí Minh nêu rõ: "Nhân dân có quyền bãi miễn đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân nếu những đại biểu ấy tỏ ra không xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân".

Với vai trò làm chủ nhà nước, thực hiện sự ủy quyền của nhân dân, các đại biểu được bầu ra phải có trách nhiệm gần gũi, sâu sát để hiểu dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân với tinh thần trách nhiệm bàn và giải quyết những vấn đề thiết thực cho quốc kế dân sinh. Theo quan điểm Hồ Chí Minh, để thể hiện nhân dân lao động làm chủ Nhà nước thì đại biểu do dân bầu ra phải có mối liên hệ thường xuyên với nhân dân; thoát ly mối liên hệ này, Nhà nước rất dễ rơi vào quan liêu, trì trệ, đứng trên đầu nhân dân, trái với bản chất dân chủ đích thực vốn có của Nhà nước kiểu mới.

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, Nhà nước của dân, do nhân dân làm chủ còn bao hàm một nội dung quan trọng khác đó là nhân dân có quyền kiểm soát Nhà nước. Hồ Chí Minh viết: "Chính phủ ta là chính phủ của nhân dân, chỉ có một mục đích là phụng sự cho lợi ích của nhân dân. Chính phủ rất mong đồng bào giúp đỡ, đôn đốc, kiểm soát và phê bình để làm tròn nhiệm vụ của mình là người đầy tớ trung thành tận tụy của nhân dân".

Là người làm chủ Nhà nước, nhân dân có quyền, thông qua cơ chế dân chủ thực thi quyền lực, nhưng đồng thời nhân dân phải có nghĩa vụ xây dựng và bảo vệ Nhà nước, làm cho Nhà nước ngày càng hoàn thiện, trong sạch, vững mạnh. Hồ Chí Minh luôn đòi hỏi với tư cách là chủ nhân của một nước độc lập, tự do, quyền và nghĩa vụ công dân gắn bó chặt chẽ với nhau.

Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, Nhà nước của dân, do dân là Nhà nước dân chủ, thể hiện quyền lực của giai cấp công nhân, đồng thời cũng là bảo đảm thực thi quyền lực của nhân dân lao động. Quan điểm này của Hồ Chí Minh là sợi chỉ đỏ xuyên suốt tất cả các quá trình xây dựng Nhà nước kiểu mới ở Việt Nam. Các bản Hiến Pháp 1946, 1959, 1980 và 1992 đều thể hiện điều đó. Trong công cuộc đổi mới, xây dựng Nhà nước do nhân dân lao động làm chủ là một nội dung trọng yếu của việc kiện toàn, đổi mới tổ chức, hoạt động của Nhà nước ta.

3. Nhà nước CHXHCN Việt Nam là nhà nước vì dân.

Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, chỉ có một Nhà nước thực sự của dân, do dân tổ chức, xây dựng và kiểm soát trên thực tế mới có thể là Nhà nước vì dân được. Đó là Nhà nước phục vụ lợi ích và nguyện vọng của nhân dân, không có đặc quyền, đặc lợi, thực sự trong sạch, cần kiệm liêm chính. Người yêu cầu: "Việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì hại cho dân, ta phải hết sức tránh." Cán bộ Nhà nước phải là đầy tớ của nhân dân, đồng thời là người lãnh đạo hướng dẫn nhân dân. Đầy tớ thì phải trung thành, tận tụy, lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ. Người lãnh đạo phải có trí tuệ hơn người, minh mẫn, sáng tạo, nhìn xa trông rộng, gần gũi với nhân dân và trọng dụng hiền tài. Như vậy, để làm người thay mặt dân phải gồm đủ cả đức và tài, phải vừa hiện lại vừa minh.

Nhà nước ta là một nhà nước dân chủ trên thực tế và trong hành động. Ngay sau ngày Cách mạng tháng Tám thành công, Hồ Chí Minh đã nêu bật sự khác nhau căn bản về chất giữa Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa với các loại hình nhà nước trước đó: "Chúng ta phải hiểu rằng, các cơ quan Chính phủ từ toàn quốc cho đến các làng, đều là công bộc của dân, nghĩa là để gánh vác việc chung cho dân, chứ không phải để đè đầu dân như trong thời kỳ dưới quyền thống trị của Pháp, Nhật. Việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh".

Hồ Chí Minh thường xuyên căn dặn cán bộ phải quan tâm đến những kiến nghị, đề đạt của nhân dân: "Phải chú ý giải quyết hết các vấn đề dầu khó đến đâu mặc lòng, những vấn đề quan hệ tới đời sống của dân. Phải chấp đơn, phải xử kiện cho dân mỗi khi người ta đem tới. Phải chăm lo việc cứu tế nạn nhân cho chu đáo, phải chú ý trừ nạn mù chữ cho dân. Nói tóm lại, hết thảy những việc có thể nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của dân phải được ta đặc biệt chú ý".

Về quan hệ giữa nhà nước và nhân dân, Hồ Chí Minh xác định: "Nếu không có nhân dân thì Chính phủ không đủ lực lượng. Nếu không có Chính phủ thì nhân dân không ai dẫn đường. Vậy nên Chính phủ với nhân dân phải đoàn kết thành một khối". Chức năng đối nội cơ bản của Nhà nước là hướng dẫn nhân dân tổ chức tốt đời sống, tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, từng bước cải thiện đời sống vật chất, tinh thần nhằm thỏa mãn nhu cầu cần thiết hàng ngày. Theo Hồ Chí Minh "Chúng ta tranh được tự do, độc lập rồi mà dân cứ chết đói, chết rét, thì tự do, độc lập cũng không làm gì. Dân chỉ biết rõ giá trị của tự do, của độc lập khi mà dân được ăn no, mặc đủ.". Nhà nước vì dân là Nhà nước chăm lo mọi mặt đời sống của nhân dân, trước hết là chăm lo các nhu cầu thiết yếu nhất: Làm cho dân có ăn, làm cho dân có mặc; làm cho dân có chỗ ở, làm cho dân được học hành, làm cho dân có điều kiện khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe. "Cái mục đích chúng ta đi đến là những điều đó, đi đến để dân nước ta xứng đáng với tự do độc lập và giúp sức được cho tự do độc lập". Chính phủ lo cho dân là không làm thay dân mà là hướng dẫn dân, giúp đỡ dân để dân tự thực hiện chăm lo đời sống cho mình, bằng chính sức dân.

Bên cạnh việc đem lại lợi ích cho dân, chăm lo mọi mặt đời sống nhân dân, nhà nước phải biết kết hợp điều chỉnh các loại lợi ích khác nhau giữa các giai cấp, tầng lớp xã hội, các bộ phận dân cư để luôn được mọi người dân ủng hộ, xây dựng, làm cho ai ai cũng thấy nhà nước là người đại diện cho lợi ích chính đáng của họ.

Người dân là trung tâm, là chủ thể, là mục tiêu và động lực, hạnh phúc, ấm no của nhân dân là mong muốn lớn nhất, là mục tiêu cuối cùng của mọi chủ trương, đường lối chính sách và hoạt động của Đảng và Nhà nước.