Bài viết: 8 
1652
56
I. Nhận định
"Tố Hữu là một nhà thơ lớn. Nói đúng hơn, ông là nhà thơ lãng mạn cách mạng. Cả cuộc đời ông gắn bó với cách mạng. Thơ với đời là một. Trước sau đều nhất quán. Tố Hữu nhìn cách mạng bằng con mắt lãng mạn của một thi sĩ."
(Nhà thơ Trần Đăng Khoa)
"Nhà thơ này sử dụng đôi mắt tinh tường, nhà thơ khác sử dụng bộ óc kì ảo, còn Tố Hữu, anh chỉ sử dụng tình cảm và trái tim trần."
(Nhà thơ Chế Lan Viên)
"Tố Hữu đã đưa thơ chính trị đến trình độ là thơ rất trữ tình, trong từng giai đoạn gay go của cuộc đấu tranh, thơ chính trị đạt đến thơ hay, là niềm vui sướng cho tâm và trí của người đọc."
(Nhà thơ Xuân Diệu)
"Việt Bắc là đỉnh thơ cao nhất mà Tố Hữu đã bước lên."
(Nhà thơ Xuân Diệu)
"Cảnh vật và tinh thần Việt Bắc đã nhập vào hồn tôi, máu thịt tôi, Việt Bắc ở trong tôi."
(Nhà thơ Tố Hữu)
II. Liên hệ
V Cách xưng hô "mình - ta"
"Mình về ta chẳng cho về
Ta nắm vạt áo, ta đề câu thơ"
Hay:
"Mình nói dối ta mình hãy còn son
Ta đi qua ngõ, thấy con mình bò
Con mình những trấu cùng tro
Ta đi gánh nước tắm cho con mình"
(Ca dao)
V Cách ví von, so sánh:
Qua đình ngả nón trông đình
Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu
Qua cầu ngả nón trông cầu
Cầu bao nhiêu nhịp dạ sầu bấy nhiêu
V Tập Kiều
Những là rày ước mai ao
Mười lăm năm ấy biết bao nhiêu tình
V Tình cảm của nhà thơ đối với mảnh đất, con người Việt Bắc
"Nhớ bản sương giăng, nhớ đèo mây phủ
Nơi nao qua lòng lại chẳng yêu thương
Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi đất đã hóa tâm hồn"
( "Tiếng hát con tàu" - Chế Lan Viên)
"Người đi Châu Mộc chiều sương ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng người trên độc mộc
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa"
( "Tây Tiến" - Quang Dũng)
V Khúc hát chia ly
"Nhủ rồi tay lại cầm tay
Bước đi một bước giây giây lại dừng"
( "Chinh phụ ngâm" - Đặng Trần Côn - Đoàn Thị Điểm)
"Phút chia tay ta chỉ nắm tay mình
Lời chưa nói thì bàn tay đã nói
Mình đi rồi hơi ấm còn ở lại
Còn bồi hồi trong những ngón tay ta."
( "Hơi ấm bàn tay" - Lưu Quang Vũ)
Nhưng hơn cả cái "cầm tay", "nắm tay" của những cuộc chia ly thông thường, trong thời đại cách mạng, hành động đó còn là biểu tượng cao đẹp của tinh thần đoàn kết, sức mạnh cộng đồng của 1 dân tộc khát khao độc lập:
"Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng ta hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất Nước vẹn tròn, to lớn"
(Nguyễn Khoa Điềm)
"Thương nhau tay nắm lấy bàn tay"
(Chính Hữu)
"Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi"
(Phạm Tiến Duật)
V Bức tranh tứ bình
"Mùa đông lạnh gió lùa qua phên cửa
Phía trời xa mây cũng ủ ê buồn
Cây trụi lá đứng tần ngần ngõ nhỏ
Ai có về tôi gửi áo len cho".
(Việt Phương)
"Ôi sáng xuân nay xuân 41
Trắng rừng biên giới nở hoa mơ
Bác về im lặng con chim hót
Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ"
(Tố Hữu)
"Cô hái mơ ơi! Cô hái mơ
Chẳng trả lời tôi lấy một lời
Cứ lặng mà đi rồi khuất bóng
Rừng mơ hiu hắt, lá mơ rơi."
(Nguyễn Bính)
"Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà"
(Bà Huyện Thanh Quan)
"Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng"
(Hồ Chí Minh)
"Lá xanh nhuộm đã thành cây lá vàng" (Nguyễn Bính)
"Trong vườn sắc đỏ rũa mãu xanh" (Xuân Diệu)
"Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ" (Nguyễn Trãi)
"Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá" (Xuân Diệu)
"Mình về thành thị xa xôi
Nhà cao, còn thấy núi đồi nữa chăng
Phố đông, còn nhớ bản làng
Sáng đèn, còn nhớ mảnh trăng giữa rừng."
(Tố Hữu)
"Giữa dòng bàn bạc việc quân
Đêm về bát ngát trăng ngân đầy thuyền"
(Hồ Chí Minh)
V Đoàn quân ra trận
"Trường Sơn mây núi lô xô
Quân đi, sóng lượn nhấp nhô, bụi hồng.."
(Nước non ngàn dặm - Tố Hữu, 1973)
"Đêm nay trên đường hành quân ra mặt trận
Trùng trùng đoàn quân tiến bước theo con đường của Bác"
(Bài hát "Bác đang cùng chúng cháu hành quân" - Huy Thục, 1969)
"Đoàn quân Việt Nam đi, chung lòng cứu quốc
Bước chân dồn vang trên đường gập ghềnh xa"
( "Tiến quân ca" - Văn Cao, 1944)
V Ánh sao
"Anh đi bộ đội sao trên mũ
Mãi mãi là sao sáng dẫn đường"
(Vũ Cao)
"Đầu súng trăng treo"
(Chính Hữu)
V Thành ngữ, Tục ngữ, Ca dao
- Chân cứng đá mềm
- Uống nước nhớ nguồn
- Con người có tổ có tông
Như cây có cội, như sông có nguồn
V Tình cảm cách mạng hướng đến Bác, đến Đảng
Với Bác Hồ, có lẽ không ai trong chúng ta không thuộc ít nhất một bài thơ của Tố Hữu viết về Người:
"Người là Cha, là Bác, là Anh
Trái tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ
* * * Bác sống như trời đất của ta
Yêu từng ngọn lúa mỗi nhành hoa."
(Bác ơi)
Vì sao Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
Như một niềm tin, như dũng khí
Như lòng nhân nghĩa, đức hy sinh.
(Theo chân Bác)
"Tố Hữu là một nhà thơ lớn. Nói đúng hơn, ông là nhà thơ lãng mạn cách mạng. Cả cuộc đời ông gắn bó với cách mạng. Thơ với đời là một. Trước sau đều nhất quán. Tố Hữu nhìn cách mạng bằng con mắt lãng mạn của một thi sĩ."
(Nhà thơ Trần Đăng Khoa)
"Nhà thơ này sử dụng đôi mắt tinh tường, nhà thơ khác sử dụng bộ óc kì ảo, còn Tố Hữu, anh chỉ sử dụng tình cảm và trái tim trần."
(Nhà thơ Chế Lan Viên)
"Tố Hữu đã đưa thơ chính trị đến trình độ là thơ rất trữ tình, trong từng giai đoạn gay go của cuộc đấu tranh, thơ chính trị đạt đến thơ hay, là niềm vui sướng cho tâm và trí của người đọc."
(Nhà thơ Xuân Diệu)
"Việt Bắc là đỉnh thơ cao nhất mà Tố Hữu đã bước lên."
(Nhà thơ Xuân Diệu)
"Cảnh vật và tinh thần Việt Bắc đã nhập vào hồn tôi, máu thịt tôi, Việt Bắc ở trong tôi."
(Nhà thơ Tố Hữu)
II. Liên hệ
V Cách xưng hô "mình - ta"
"Mình về ta chẳng cho về
Ta nắm vạt áo, ta đề câu thơ"
Hay:
"Mình nói dối ta mình hãy còn son
Ta đi qua ngõ, thấy con mình bò
Con mình những trấu cùng tro
Ta đi gánh nước tắm cho con mình"
(Ca dao)
V Cách ví von, so sánh:
Qua đình ngả nón trông đình
Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu
Qua cầu ngả nón trông cầu
Cầu bao nhiêu nhịp dạ sầu bấy nhiêu
V Tập Kiều
Những là rày ước mai ao
Mười lăm năm ấy biết bao nhiêu tình
V Tình cảm của nhà thơ đối với mảnh đất, con người Việt Bắc
"Nhớ bản sương giăng, nhớ đèo mây phủ
Nơi nao qua lòng lại chẳng yêu thương
Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi đất đã hóa tâm hồn"
( "Tiếng hát con tàu" - Chế Lan Viên)
"Người đi Châu Mộc chiều sương ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng người trên độc mộc
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa"
( "Tây Tiến" - Quang Dũng)
V Khúc hát chia ly
"Nhủ rồi tay lại cầm tay
Bước đi một bước giây giây lại dừng"
( "Chinh phụ ngâm" - Đặng Trần Côn - Đoàn Thị Điểm)
"Phút chia tay ta chỉ nắm tay mình
Lời chưa nói thì bàn tay đã nói
Mình đi rồi hơi ấm còn ở lại
Còn bồi hồi trong những ngón tay ta."
( "Hơi ấm bàn tay" - Lưu Quang Vũ)
Nhưng hơn cả cái "cầm tay", "nắm tay" của những cuộc chia ly thông thường, trong thời đại cách mạng, hành động đó còn là biểu tượng cao đẹp của tinh thần đoàn kết, sức mạnh cộng đồng của 1 dân tộc khát khao độc lập:
"Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng ta hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất Nước vẹn tròn, to lớn"
(Nguyễn Khoa Điềm)
"Thương nhau tay nắm lấy bàn tay"
(Chính Hữu)
"Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi"
(Phạm Tiến Duật)
V Bức tranh tứ bình
"Mùa đông lạnh gió lùa qua phên cửa
Phía trời xa mây cũng ủ ê buồn
Cây trụi lá đứng tần ngần ngõ nhỏ
Ai có về tôi gửi áo len cho".
(Việt Phương)
"Ôi sáng xuân nay xuân 41
Trắng rừng biên giới nở hoa mơ
Bác về im lặng con chim hót
Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ"
(Tố Hữu)
"Cô hái mơ ơi! Cô hái mơ
Chẳng trả lời tôi lấy một lời
Cứ lặng mà đi rồi khuất bóng
Rừng mơ hiu hắt, lá mơ rơi."
(Nguyễn Bính)
"Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà"
(Bà Huyện Thanh Quan)
"Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng"
(Hồ Chí Minh)
"Lá xanh nhuộm đã thành cây lá vàng" (Nguyễn Bính)
"Trong vườn sắc đỏ rũa mãu xanh" (Xuân Diệu)
"Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ" (Nguyễn Trãi)
"Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá" (Xuân Diệu)
"Mình về thành thị xa xôi
Nhà cao, còn thấy núi đồi nữa chăng
Phố đông, còn nhớ bản làng
Sáng đèn, còn nhớ mảnh trăng giữa rừng."
(Tố Hữu)
"Giữa dòng bàn bạc việc quân
Đêm về bát ngát trăng ngân đầy thuyền"
(Hồ Chí Minh)
V Đoàn quân ra trận
"Trường Sơn mây núi lô xô
Quân đi, sóng lượn nhấp nhô, bụi hồng.."
(Nước non ngàn dặm - Tố Hữu, 1973)
"Đêm nay trên đường hành quân ra mặt trận
Trùng trùng đoàn quân tiến bước theo con đường của Bác"
(Bài hát "Bác đang cùng chúng cháu hành quân" - Huy Thục, 1969)
"Đoàn quân Việt Nam đi, chung lòng cứu quốc
Bước chân dồn vang trên đường gập ghềnh xa"
( "Tiến quân ca" - Văn Cao, 1944)
V Ánh sao
"Anh đi bộ đội sao trên mũ
Mãi mãi là sao sáng dẫn đường"
(Vũ Cao)
"Đầu súng trăng treo"
(Chính Hữu)
V Thành ngữ, Tục ngữ, Ca dao
- Chân cứng đá mềm
- Uống nước nhớ nguồn
- Con người có tổ có tông
Như cây có cội, như sông có nguồn
V Tình cảm cách mạng hướng đến Bác, đến Đảng
Với Bác Hồ, có lẽ không ai trong chúng ta không thuộc ít nhất một bài thơ của Tố Hữu viết về Người:
"Người là Cha, là Bác, là Anh
Trái tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ
* * * Bác sống như trời đất của ta
Yêu từng ngọn lúa mỗi nhành hoa."
(Bác ơi)
Vì sao Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh
Như một niềm tin, như dũng khí
Như lòng nhân nghĩa, đức hy sinh.
(Theo chân Bác)
