I. GIỚI THIỆU CHUNG 1. Tác giả Nguyễn Thành Long (1925 - 1991) viết văn từ thời kháng chiến chống Pháp. Ông là cây bút chuyên về truyện ngắn và kí. Sáng tác của Nguyễn Thành Long hầu như chỉ viết về vẻ đẹp bình dị của con người và của thiên nhiên, đất nước. 2. Về văn bản: Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa là kết quả của chuyến đi lên Lào Cai trong mùa hè 1970 của Nguyễn Thành Long, in trong tập Giữa trong xanh (1972). II. TÌM HIỂU CHI TIẾT 1. Nhân vật anh thanh niên *Đây là nhân vật chính của truyện - Tuy tác giả không cho nhân vật xuất hiện ngay từ đầu, mà chỉ gián tiếp qua lời giới thiệu rất ấn tượng của bác lái xe rằng anh là một trong những người cô đơn nhất, thèm người nhất và nếu họa sĩ đến gặp thì thế nào cũng thích về anh ta. - Sau đó anh xuất hiện trực tiếp qua cuộc gặp gỡ trò chuyện với ông họa sĩ và cô kĩ sư trẻ trong khoảng thời gian ngắn ngủi. a) Hoàn cảnh sống và làm việc - Anh thanh niên 27 tuổi sống và làm việc một mình trên đỉnh núi Yên Sơn quanh nă làm bạn với mây núi và cây cỏ - Anh làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu. Công việc của anh là đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày => Một công việc gian khó đòi hỏi sự chính xác, tỉ mỉ và tinh thần trách nhiệm cao: "Nửa đêm dù mưa tuyết, gió lạnh, đúng giờ ốp thì cũng phải trở dậy ra ngoài làm việc" - Hoàn cảnh sống khắc nghiệt vô cùng bởi sự heo hút, vắng vẻ, cuộc sống và công việc có phần đơn điệu, giản đơn => là thử thách thực sự đối với tuổi trẻ vốn khao khát trời rộng, khao khát hành dộng. Nhưng cái gian khổ nhất với chàng trai này là phải vượt qua sự cô đơn, vắng vẻ quanh năm suốt tháng ở nơi núi cao không một bóng người, cô đơn đến mức "thèm người" phải lấy cây chặn đường dừng xe khách qua núi để gặp gỡ, trò chuyện - Và anh đã vượt qua hoàn cảnh bằng những suy nghĩ rất đẹp, giản dị mà sâu sắc b) Vẻ đẹp trong tính cách của anh thanh niên - Lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm với công việc + Anh hiểu rằng công việc của ình tuy nhỏ bé nhưng liên quan đến công việc chung của đất nước, của mọi người + Làm việc trên đỉnh núi cao không có ai giám sát, thúc giục anh vẫn luôn tự giác, tận tụy. Suốt mấy năm ròng rã ghi và báo ấp đúng giờ, phải ghi vvàbaos về nhà trong mưa tuyết lạnh cóng, gió lớn và đêm tối lúc 1 giờ sáng anh vẫn không ngần ngại + Và anh đã sống thật hạnh phúc do kịp thời phát hiện đám mây khô mà anh đã góp phần vào chiến thắng của quân ta trên bầu trời Hàm Rồng + Anh yêu công việc của mình, anh kể về nó một cách say sưa và đầy tự hào. Với anh công việc là niềm vui, là lẽ sống: "Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? Huống chi công việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cắt nó đi cháu buồn đến chết mất" => Qua lời kể, lời bộc bạch này ta hiểu rằng aanhddax thực sự tìm thấy niềm vui và hạnh phúc trong công việc thầm lặng giữa Sa Pa và sương mù bao phủ - Anh biết tại ra một cuộc sống nề nếp, văn minh và thơ mộng + Sống một mình trên đỉnh núi cao anh đã chủ động sắp xếp cho mình một cuộc sống ngăn nắp: 1 căn nhà ba gian sạch sẽ với bàn ghế, sổ sách, biểu đồ, thống kê, máy bộ đàm. Cuộc sống của anh thu gọn lại một góc trái gian với chiếc giường cao, một chiếc bàn học, một giá sách + Ngoài công việc anh còn trồng hoa, nuôi gà làm cho cuộc sống của mình thêm thú vị, phong phú về vật chất lẫn tinh thần + Cuộc sống của anh không cô đơn, buồn tẻ vì anh có nguồn vui đó là đọc sách. Anh coi sách như là một người bạn trò chuyện để thanh lọc tâm hồn. Sách là nhịp cầu kết nối anh với thế giới nhộn nhịp bên ngoài - Sự chân thành, cởi mở và lòng hiếu khách + Anh luôn quý mến mọi người, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt và quan tâm đến người khác một cách chu đáo + Tình thân với bác lái xe, thái độ ân cần, chu đáo tặng củ tam thất cho vợ bác vừa mới ốm dậy + Vui sướng khi có khách đến thăm nhà, anh liền hái hoa tặng cô gái, pha nước chè cho ông họa sĩ + Đếm từng phút vì sợ hết 30 phút gặp gỡ vô cùng quý giá, lưu luyến với khách khi chia tay, xúc động đến nỗi phải quay mặt đi vào vào tay ông họa si cái làn trứng làm quà, không dám tiễn khách ra xe dù chưa hết giờ => Tất cả không chỉ chứng tỏ tấm lòng hiếu khách của người thanh niên mà còn thể hiện sự cởi mở, chân thành, nhiệt tình đáng quý - Sự khiêm tốn, thành thật + Anh thấy công việc và những lời giới thiệu của bác lái xe là chưa xứng đáng, đóng góp của mình chỉ là bình thường, nhỏ bé, anh còn chưa trực tiếp ra chiến trường đánh giặc + Khi ông họa sĩ kí họa chân dung anh, anh từ chối e ngại, nhiệt tình giới thiệu kĩ sư vườn rau Sa Pa, anh cán bộ nnghiên cứu bản đồ sắc 2. Các nhân vật khác A. Nhân vật người họa sĩ già: - Ngay từ những phút đầu gặp anh thanh niên, bằng sự từng trải nghề nghiệp và niềm khát khao của người nghệ sĩ đi tìm đối tượng của nghệ thuật, ông đã xúc động và bối rối: "Vì họa sĩ đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước được biết, ôi, một nét thôi đủ khẳng định một tâm hồn khơi gợi một ý sáng tác..". Ông họa sĩ muốn ghi lại hình ảnh anh thanh niên bằng nét bút kí hoa và người con trai ấy đáng yêu thật, nhưng làm cho ông nhọc quá. Với những điều làn cho người ta suy nghĩ về anh. Và về những điều anh suy nghĩ. - Người họa sĩ già lúc này mới thấy hết được sự bất lực của nghệ thuật. Ông chỉ có thể vẽ nên chân dung hình hài của anh thanh niên nhưng ông thấy rất khó nhọc để ghi lại hết được những điều mà người ta nghĩ về anh và những điều mà anh suy nghĩ. - Những cảm xúc và suy tư của nhân vật họa sĩ về người thanh niên và về nhiều điều khác nữa được gợi lên từ câu chuyện của anh thanh niên đã làm cho chân dung nhân vật chính thêm sáng đẹp và chứa đựng những chiều sâu tư tưởng b. Nhân vật có kĩ sư: - Cô kĩ sư trẻ đã dám rời Hà Nội, bỏ lại sau lưng mối tình nhạt nhẽo, xung phong lên công tác ở miền cao Tây Bắc. - Cô đã có được cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên, nghe những điều anh nói, câu chuyện anh kể về người khác đã khiến cô bàng hoàng hiểu thêm về cuộc sống một minh dũng cảm tuyệt đẹp của người thanh niên; vềcái thế giới của những con người như anh đang lặng lẽ làm việc và lo nghĩ cho đất nước, về con đường mà cô đã lựa chọn và đang đi tới - Khi hiểu ra những điều ấy, cô mới nhận ra: Mối tình của mình lâu nay nhạt nhẽo biết bao, cuộc sống của mình lâu nay tầm thường biết bao, thế giới của mình lâu nay nhỏ bé biết bao. Khoảnh khắc bàng hoàng ấy chính là sự bừng dậy những tình cảnh lớn lao cao đẹp khi người ta gặp được nhưng anh sáng đẹp đẽ toát ra từ cuộc sống và tâm hồn của người khác. - Cùng với sự bàng hoàng ấy là ấn tượng hàm ơn khó tả ở trong lòng cô gái. Không phải chỉ vì bó hoa rất to sẽ đi theo cô trong chuyến đi xa nhất trong dời. Mà vì một bó hoa nào khác nữa, bó hoa của những háo hức và mơ mộng ngẫu nhiên anh cho thêm cô. c. Nhân vật bác lái xe: - Bác lái xe là người đầu tiên giới thiệu anh thanh niên. Lời giới thiệu đây ấn tượng của bác đã làm cho ông họa sĩ, cô kĩ sư và cả người đọc chờ đón sự xuất hiện của nhân vật: "Tôi sắp giới thiệu với bác một trong những người cô độc nhất thế gian. Thế nào bác cũng thích vẽ hắn." - Cũng qua lời kể của bác mà ta biết được những nét sơ lược về nhân vật chính như: Tuổi tác (hai mươi bảy), hoàn cảnh sống, Công việc, biết được chuyện thèm người của anh thanh niên khi mới lên sống một mình trên đỉnh núi cao. - Trong cách nói chuyện cũng như cách cư xử của bác với anh thanh niên, ta thấy rõ sự cảm mến của bác dành cho anh. III. KẾT LUẬN 1. Về nội dung: Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa khắc họa thành công hình ảnh của những người lao động bình thường, mà tiêu biểu là anh thanh niên làm công tác khí tượng ở một mình trên đỉnh núi cao. Qua đó, truyện khẳng định vẻ đẹp của người lao động và ý nghĩa của những công việc thầm lặng. 2. Về nghệ thuật: Truyện đã xây dựng được tình huống hợp lí, cách kể chuyện tự nhiên, có sự kết hợp giữa tự sự, trữ tình với bình luận.
