Đọc hiểu văn bản là một trong số những kĩ năng quan trọng cần được rèn luyện thường xuyên của người học sinh. Để đọc hiểu được văn bản, không chỉ là văn bản được hướng dẫn dưới sự định hướng của giáo viên mà còn là văn bản ngoài sách giáo khoa, người học phải vận dụng tất cả các kiến thức của ba phân môn: Văn học, tiếng Việt, làm văn trên nhiều phương diện như: Thể loại văn học, thể thơ, các yếu tố thuộc về hình thức, nội dung văn bản; phương thức biểu đạt, phong cách ngôn ngữ, phép liên kết, biện pháp tu từ.. Sau đây là một số bài đọc hiểu về đoạn trích trích trong cuốn Khuyến khích người khác, Đắc nhân tâm nhằm luyện tập kĩ năng đọc hiểu cho các bạn học sinh: Đọc hiểu: Khuyến khích người khác, Đắc nhân tâm ĐỀ ÔN TẬP SỐ 1 Đọc đoạn trích sau: (1) Lời khen như tia nắng mặt trời, nó cần thiết cho muôn loài, trong đó có con người phát triển. Vậy mà hầu hết chúng ta luôn vẫn đang sử dụng những làn gió lạnh như cắt để phê phán và thường ngần ngại khi tặng người thân của mình những tia nắng ấm áp từ những lời khen tặng. Ngẫm nghĩ kĩ, chúng ta sẽ thấy có những lời khen đã làm thay đổi hẳn cuộc đời của một ai đó. (2) Cách đây nhiều năm, có một cậu bé mười tuổi làm việc trong một xướng máy ở Naples. Cậu khao khát trở thành một ca sĩ nhưng ông thầy dạy hát đầu tiên của cậu đã dội một gáo nước lạnh vào niềm khao khát này. Ông nói: "Cậu không bao giờ có thể hát được đâu. Cậu chẳng có chất giọng gì hết. Giọng hát của cậu nghe cứ như là tiếng ếch ộp hay ễnh ương kêu". Thế nhưng, may mắn thay cho cậu bé khi trong đời cậu còn có một người mẹ. Người mẹ thương yêu của cậu tay chỉ là một người đàn bà nhà quê nghèo khó nhưng luôn cổ động, khích lệ cậu. Bà luôn âu yếm bảo rằng bà tin cậu có thể hát được và hát hay. Người mẹ ấy sẵn sàng đi chân đất để tiết kiệm tiền cho cậu đi học nhạc. Sự khích lệ của người mẹ không được học hành cao nhưng tràn đầy lòng hi sinh, tình thương và niềm tin tưởng vào con đã làm thay đổi cuộc đời cậu bé. Cậu tên là Enrico Caruso. Sau này, cậu trở thành ca sĩ hát nhạc kịch vĩ đại và nổi tiếng nhất của thời đại. (Trích từ Khuyến khích người khác, Đắc nhân tâm, Dale Carnegie, NXB Tổng hợp TP. HCM, tr. 290) Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn (1). Câu 2. Enrico Caruso trở thành ca sĩ nổi tiếng nhờ vào những điều gì ở mẹ của cậu? Câu 3. Tác giả so sánh "Lời khen như tia nắng mặt trời" (trong câu in đậm) nhằm mục đích gì? Câu 4. Thế nào là thành phần tình thái? Đặt 01 câu có thành phần tình thái thể hiện sự hình dung của em về cảm xúc của Enrico Caruso khi nhận được lời khích lệ từ mẹ. Câu 5. Từ nội dung đoạn trích, hãy viết đoạn văn khoảng 200 chữ trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý nghĩa của lời khen. (Câu 1 – Câu 4 trong đề đọc hiểu số 1 dẫn từ đề thi tuyển sinh THPT năm 2022 tỉnh Vĩnh Long. Định hướng làm bài chỉ mang tính chất tham khảo, chưa phải đáp án chính thức). Định hướng làm bài Câu 1. Phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn (1) : Phương thức nghị luận (bàn về lời khen). Câu 2. Enrico Caruso trở thành ca sĩ nổi tiếng nhờ những lời cổ động, khích lệ của mẹ cậu: Bà luôn âu yếm bảo rằng bà tin cậu có thể hát được và hát hay. Bà còn tiết kiệm tiền cho cậu đi học nhạc.. Câu 3. Tác giả so sánh "Lời khen như tia nắng mặt trời" (trong câu in đậm) nhằm mục đích: - Khẳng định sức mạnh, sự kì diệu của những lời khen ngợi, động viên: Giống như mặt trời mang sức sống cho muôn loài, lời khen giúp cho con người "phát triển", trưởng thành, thực hiện được ước mơ, những điều tốt đẹp.. - Khiến cho câu văn giàu hình ảnh, gợi cảm, có giá trị biểu đạt cao. Câu 4. Thành phần tình thái là thành phần thể hiện tình cảm, thái độ, cách đánh giá.. của người nói đối với người nghe hoặc với sự việc được nhắc đến trong câu. Câu văn có thành phần tình thái thể hiện sự hình dung của em về cảm xúc của Enrico Caruso khi nhận được lời khích lệ từ mẹ: Nhận được những lời động viên của mẹ, Enrico Caruso cảm thấy vô cùng xúc động, tràn đầy niềm tin vào chính mình. (Các tình thái từ: Vô cùng, tràn đầy) Câu 5. Đoạn văn khoảng 200 chữ: ý nghĩa của lời khen. William James có nói: "Nguyên lý sâu xa nhất trong bản tính con người là sự khao khát được tán thưởng." Ai cũng mong mình nhận được lời khen ngợi, động viên chân thành từ người khác. Bởi lời khen có sức mạnh đặc biệt. Không gì có thể thay thế tốt hơn cho một vài lời khen đúng lúc và xuất phát từ trái tim. Chúng hoàn toàn miễn phí và đáng giá cả gia tài. Ý nghĩa lớn lao nhất, đẹp đẽ nhất của lời khen ngợi là nó mang đến những cảm xúc tích cực cho người được nhận lời khen. Còn gì vui hơn khi nhận được sự tán thưởng sau những nỗ lực để đạt được thành tích nào đó? Còn gì tạo động lực hơn khi ai đó tin tưởng vào năng lực của mình và thể hiện bằng lời động viên, khen ngợi? Cậu bé Enrico Caruso trong câu chuyện trên nếu không có mẹ luôn khen ngợi, động viên liệu có động lực để phấn đấu trở thành ca sĩ hát nhạc kịch vĩ đại sau khi bị thầy giáo "tạt nước lạnh" bằng sự chê bai? Lời khen đúng lúc giống như dòng nước mát tưới cho cây khô, như mưa rào sau nắng hạn. Nhiều khi, lời khen còn quyết định sự nghiệp của cả cuộc đời, biến điều tưởng chừng như không thể thành có thể. Có thể nói, âm thanh ngọt ngào nhất là sự khen ngợi. Vì vậy, chúng ta không nên tiết kiệm lời khen. Nhưng cũng cần tránh những lời tâng bốc quá đà, không thật lòng. Lời khen khác sự nịnh hót. Xem thêm bên dưới: Đề ôn tập số 2
Đọc hiểu: Khuyến khích người khác, Đắc nhân tâm ĐỀ ÔN TẬP SỐ 2 Đọc đoạn trích sau: (1) Lời khen như tia nắng mặt trời, nó cần thiết cho muôn loài, trong đó có con người phát triển. Vậy mà hầu hết chúng ta luôn vẫn đang sử dụng những làn gió lạnh như cắt để phê phán và thường ngần ngại khi tặng người thân của mình những tia nắng ấm áp từ những lời khen tặng. Ngẫm nghĩ kĩ, chúng ta sẽ thấy có những lời khen đã làm thay đổi hẳn cuộc đời của một ai đó. (2) Cách đây nhiều năm, có một cậu bé mười tuổi làm việc trong một xướng máy ở Naples. Cậu khao khát trở thành một ca sĩ nhưng ông thầy dạy hát đầu tiên của cậu đã dội một gáo nước lạnh vào niềm khao khát này. Ông nói: "Cậu không bao giờ có thể hát được đâu. Cậu chẳng có chất giọng gì hết. Giọng hát của cậu nghe cứ như là tiếng ếch ộp hay ễnh ương kêu". Thế nhưng, may mắn thay cho cậu bé khi trong đời cậu còn có một người mẹ. Người mẹ thương yêu của cậu tay chỉ là một người đàn bà nhà quê nghèo khó nhưng luôn cổ động, khích lệ cậu. Bà luôn âu yếm bảo rằng bà tin cậu có thể hát được và hát hay. Người mẹ ấy sẵn sàng đi chân đất để tiết kiệm tiền cho cậu đi học nhạc. Sự khích lệ của người mẹ không được học hành cao nhưng tràn đầy lòng hi sinh, tình thương và niềm tin tưởng vào con đã làm thay đổi cuộc đời cậu bé. Cậu tên là Enrico Caruso. Sau này, cậu trở thành ca sĩ hát nhạc kịch vĩ đại và nổi tiếng nhất của thời đại. (Trích từ Khuyến khích người khác, Đắc nhân tâm, Dale Carnegie, NXB Tổng hợp TP. HCM, tr. 290) Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn (2). Câu 2. Tác giả đã lấy nhân vật nào để làm ví dụ? Nêu tác dụng của việc dẫn ví dụ. Câu 3. Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu in đậm: Lời khen như tia nắng mặt trời, nó cần thiết cho muôn loài, trong đó có con người phát triển. Câu 4. Theo anh/chị, lời khen khác lời tâng bốc ở những điểm nào? Câu 5. Từ nội dung đoạn trích, hãy viết đoạn văn khoảng 200 chữ trình bày suy nghĩ của anh/chị về sự cần thiết của lời khen ngợi. Định hướng làm bài Câu 1. Phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn (2) : Phương thức tự sự (kể lại câu chuyện về Enrico Caruso). Câu 2. Tác giả đã lấy nhân vật Enrico Caruso để làm ví dụ. Tác dụng của việc dẫn ví dụ: Tăng tính thuyết phục cho vấn đề nghị luận: Ý nghĩa của lời khen. Khiến cho vấn đề nghị luận không còn là lí lẽ chủ quan mà có bằng chứng cụ thể, tin cậy. Câu 3. Biện pháp tu từ được sử dụng trong câu in đậm: Lời khen như tia nắng mặt trời, nó cần thiết cho muôn loài, trong đó có con người phát triển. - Biện pháp tu từ so sánh: Lời khen – như – tia nắng mặt trời; - Tác dụng: + Khẳng định sức mạnh, sự kì diệu của những lời khen ngợi, động viên: Giống như mặt trời mang sức sống cho muôn loài, lời khen giúp cho con người "phát triển", trưởng thành, thực hiện được ước mơ, những điều tốt đẹp.. + Khiến cho câu văn giàu hình ảnh, gợi cảm, có giá trị biểu đạt cao. Câu 4. Theo em, lời khen khác lời tâng bốc ở những điểm: Lời khen: Xuất phát từ trái tim, từ sự chân tình, từ mục đích muốn tốt cho người khác; lời khen thường tôn trọng sự thật. Lời tâng bốc thường không chân thành, không lòng, mà xuất phát từ mục đích cá nhân; lời tâng bốc thường nói quá sự thật. Câu 5. Đoạn văn khoảng 200 chữ: sự cần thiết của lời khen ngợi. "Lời khen như tia nắng mặt trời, nó cần thiết cho muôn loài, trong đó có con người". Vậy nên, khen ngợi là cần thiết. Lời khen là sự công nhận của người khác về năng lực, thành quả.. mà ai đó làm được và thể hiện bằng những lời nói tích cực, chân thành. Trong bất cứ trường hợp nào, lời khen cũng cần thiết và phát huy sức mạnh kì diệu của nó. Cần thiết động viên người khác bằng lời khen bởi sự công nhận là mạnh nhất trong tất cả các kỹ thuật truyền động lực. Ai cũng có năng lực, sở trường riêng, khi khả năng của mình được khen ngợi, khích lệ, thì người được khen ngợi sẽ càng tin vào năng lực của mình và khiến cho năng lực ấy ngày càng tỏa sáng. Như cậu bé Enrico Caruso trong câu chuyện trên, nhờ có lời khen của mẹ mà trở thành ca sĩ nổi tiếng mặc dù trước đó người thầy dạy cậu đã không công nhận khả năng ca hát ở cậu. Nếu không có sự khen ngợi, con người đôi khi sẽ nghi ngờ năng lực của chính mình và không còn động lực để phát triển nó. Lời khen là cần thiết bởi nhiều khi lời khen sẽ quyết định sự thành bại của một con người. Có người nhờ lời khen mà thay đổi vận mệnh. Có người vì sự chê bai mà đánh mất cơ hội thành công. Lời khen không khó chút nào, chúng ta chỉ cần nhìn vào điểm tốt đẹp ở đối phương và công nhận nó bằng những lời thật lòng, bằng tâm ý muốn điều tốt đẹp sẽ đến với người nhận lời khen. Tin tôi đi, lời khen có sức mạnh kì diệu vô cùng.
