Đề thi học sinh giỏi môn ngữ văn năm 2013 - 2014 của sở giáo dục và đạo tạo tỉnh thanh hóa

Câu 1 (2.0 điểm) :

Xác định và phân tích hiệu quả nghệ thuật của các biện pháp tu từ trong đoạn thơ sau:

"Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa

Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa,

Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh,

Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh.."

(Trích Chợ tết, Đoàn Văn Cừ, Thi nhân Việt Nam, NXBVN 1997)

Câu 2 (6.0 điểm) :

Trong bài thơ Quê hương, Đỗ Trung Quân viết:

".. Quê hương mỗi người chỉ một

Như là chỉ một mẹ thôi.."

Từ ý thơ trên, em hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 01 trang) bày tỏ suy nghĩ của mình về quê hương

Câu 3 (12.0 điểm) :

Nhà văn Nguyễn Dữ đã kết thúc Chuyện người con gái Nam Xương bằng chi tiết Nương hiện về gặp chồng rồi sau đó biến mất.

Có ý kiến cho rằng: giá như nhà văn để Vũ Nương trở về trần gian sống hạnh phúc cùng chồng con thì kết thúc của truyện sẽ có ý nghĩa hơn. Có người lại nhận xét: cách kết thúc của tác giả như vậy là hợp lí. Suy nghĩ của em về hai ý kiến trên.

Đáp án gợi ý

I. Yêu cầu chung:

Giám khảo cần:

- Nắm bắt kĩ nội dung trình bày của thí sinh để đánh giá một cách tổng quát và chính xác, tránh đếm ý cho điểm.

- Vận dụng linh hoạt hướng dẫn chấm, nên sử dụng nhiều mức điểm một cách hợp lí. Đặc biệt khuyến khích những bài viết có cảm xúc và sáng tạo..

- Chấm theo thang điểm 20 (câu 1: 2.0 điểm; câu 2: 6.0 điểm; câu 3: 12.0 điểm)

II. Yêu cầu kĩ năng:

Câu 1 (2.0 điểm) :

1. Yêu cầu về kĩ năng:

- Đảm bảo một đoạn văn hoàn chỉnh, chặt chẽ, diễn đạt trôi chảy, không mắc lỗi chính tả

2. Yêu cầu về kiến thức:

- Xác định biện pháp tu từ:

+ Nhân hóa: Giọt sữa; nháy hoài, ôm ấp, thoa son

+ So sánh: Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa

- Giá trị nghệ thuật của các biện pháp tu từ: Bằng biện pháp so sánh và nhân hóa Đoàn Văn Cừ đã thổi hồn và thiên nhiên, biến chúng thành những sinh thể sống. Đó là vẻ đẹp tinh khôi đầy hấp dẫn qua so sánh "sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa"; vẻ tinh nghịch, nhí nhảnh của tia nắng tía; cái thướt tha, điệu đà trong dáng "uốn mình" của núi và cảm giác yên bình, ấm áp trong khung cảnh "đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh".

=> Thiên nhiên đang cựa mình trong buổi sáng sớm mùa xuân. Cảnh vật toát lên vẻ rực rỡ, lấp lánh trong sự tinh khôi, trong trẻo, mượt mà.

Câu 2 (6.0 điểm) :

1. Yêu cầu về kĩ năng:

- Biết cách làm một bài văn nghị luận xã hội: Hệ thống luận điểm rõ ràng, lập luận chặt chẽ, hành văn trong sáng, giàu cảm xúc, hình ảnh.

- Biết kết hợp các thao hợp lập luận, bố cục lợp lí, không mắc lỗi diễn đạt, lỗi chính tả.

2. Yêu cầu về kiến thức:

1. Giải thích

- Cách so sánh độc đáo, thú vị: Quê hương là mẹ

- Qua cách so sánh, nhà thơ khẳng định tình cảm gắn bó của con con người với quê hương.

2. Bàn luận

- Lời thơ mộc mạc, giản dị nhưng chứa đựng những tình cảm chân thành, sâu sắc của tác giả đối với quê hương: Tình cảm với quê hương là tình cảm tự nhiên mang giá trị nhân bản, thuần khiết trong tâm hồn mỗi con người.

- Quê hương chính là nguồn cội, nơi chôn nhau cắt rốn, nơi gắn bó, nuôi dưỡng sự sống, đặc biệt là đời sống tâm hồn của mỗi người. Quê hương là bến đỗ bình yên, là điểm tựa tinh thần của con người trong cuộc sốn. Dù đi đâu, ở đâu hãy luôn nhớ về cội nguồn.

- Đặt tình cảm với quê hương trong quan hệ với tình yêu đất nước, hướng về quê hương không có nghĩa chỉ hướng về mảnh đất nơi mình sinh ra mà phải biết hướng tới tình cảm lớn lao, thiêng liêng bao trùm là Tổ quốc, là Đất nước để Tình yêu làm đất lạ hóa quên hương.

- Có thái độ phê phán trước những hành vi suy nghĩ chưa tích cực về quê hương: Chê quê hương nghèo khó, lạc hậu..

3. Bài học nhận thức và hành động

- Có nhận thức đúng đắn về tình cảm với quê hương

- Có ý thức tu dưỡng, học tập, phấn đấu xây dựng quê hương

Câu3 (12.0 điểm) :

1. Yêu cầu về kĩ năng:

- Biết cách làm một bài văn nghị luận văn học: Hệ thống luận điểm rõ ràng, lập luận chặt chẽ, hành văn trong sáng, giàu cảm xúc, hình ảnh.

- Biết kết hợp các thao tác lập luận, bố cục hợp lí, không mắc lỗi diễn đạt, chính tả.

2. Yêu cầu về kiến thức

1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm, vấn đề

2. Bàn luận

2.1. Nêu tình huống và những tình tiết chính dẫn dắt đến kết thúc truyện

2.2. Về ý kiến: "Giá như nhà văn để Vũ Nương trở về trần gian sống hạnh phúc cùng chồng con thì kết thúc truyện sẽ có ý nghĩa hơn"

- Đây là cách kết thúc thường gặp thường gặp trong các truyện cổ dân gian, thể hiện quan niệm ở hiền gặp lành, cái thiện thắng cái ác của người lao động, thể hiện niềm tin, niềm lạc quan của họ. Đó cũng là truyền thống nhân đạo của dân tộc, cũng là một trong những nội dung của văn học trung đại Việt Nam.

- Cách kết thúc truyện như vậy có thể chấp nhận được vì không trái với tinh thần nhân đạo của văn học. Tuy nhiên điều này sẽ ảnh hưởng tới giá trị hiện tực và logic phát triển của cốt truyện.

2.3. Về kết thúc của nhà văn

- Kết thúc truyện Chuyện người con gái Nam Xương đã thể hiện được tinh thần nhân đạo và khát vọng của con người về cuộc sống: Vũ Nương không chết, nàng được sống một cuộc sống sung sướng, hạnh phúc dưới thủy cung, nàng hiện hồn về gặp Trương Sinh là để minh oan, khẳng định tình cảm chung thủy của mình.

- Kết thúc truyện còn cho thấy sự vận dụng sáng tạo truyện dân gian của nhà văn. Tác giả đã sử dụng yếu tố hoang đường kì ảo và lối kể chuyện dân gian để thể hiện tư tưởng của mình. Bên cạnh giá trị nhân đạo, truyên còn có giá trị hiện thực sâu sắc. Nếu tác giả để cho Vũ Nương trở về với cuộc sống thực tại thì nàng cũng không thể có được hạnh phúc với một người chồng đa nghi, độc đoán cùng những định kiến nặng nề của xã hội đương thời.

- Kết thúc truyện như vậy là hoàn toàn hợp lí vì nó vừa thể hiện được tư tưởng của tác giả, vừa đảm bảo tinh logic của cốt truyện đồng thời phản ánh một cách chân thực, khách quan số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

3. Đánh giá khái quát

Cách kết thúc câu chuyện của nhà văn không chỉ góp phần tạo nên sức sống của tác phẩm mà còn khẳng định tài năng của tác giả.