Đề bài: Hãy viết bài văn cảm nhận bài thơ Sang thu của tác giả Hữu Thỉnh

Bài làm​

Mùa thu - mùa có sự biến đổi kì diệu của thiên nhiên. Là sự khép lại của những ngày nắng gắt hay những cơn mưa rào và mở ra một sự dịu dàng và lãng mạn của không gian. Và mùa thu đã trở thành đề tài sáng tác tiêu biểu của nhiều nhà thơ trong đó có Hữu Thỉnh-nhà thơ viết nhiều, viết hay về con người, cuộc sống ở làng quê về mùa thu mà tiêu biểu là bài thơ "Sang thu". Ông là một trong những người thuộc lớp nhà thơ chiến sĩ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Bao trùm lên toàn bộ sáng tác của ông là cảm hứng về quê hương, đất nước, nhân dân với cảm xúc tinh tế, lãng mạn, hình ảnh thơ giản dị, giàu sức gợi. Bài thơ "Sang thu" được sáng tác năm 1977. Tác phẩm được in nhiều lần trong các tập thơ và gần đây nhất là tập thơ "Từ chiến hào đến thành phố" năm 1991. Đây là một bài thơ hay, là sự phác họa thành công của tác giả về sự thay đổi của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu. Nội dung phản ánh những tín hiệu, quang cảnh thiên nhiên trong giây phút giao mùa và những suy ngẫm về cuộc đời lúc chớm thu của nhà thơ.

Tiếp theo, mở đầu bài thơ ta có thể thấy tác giả đã khéo léo gợi ra những tín hiệu độc đáo của thiên nhiên lúc giao mùa (khổ một) :

"Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió sẽ

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về".

Có lẽ tâm hồn của người thi sĩ phải thật tinh tế và giàu cảm xúc lắm mới có thể cảm nhận được sự thay đổi trầm lặng của thiên nhiên - "sang thu". Một khoảnh khắc đặc biệt, lúc mà những tia nắng hạ vẫn soi rọi mà hương sắc mùa thu đã nhẹ nhàng lan tỏa trên những hàng cây đang đổi thay màu lá. Nghĩ đến mùa thu, chắc hẳn ta sẽ liên tưởng tới lá vàng nhưng đối với nhà thơ, ông lại chọn một hình ảnh vô cùng quen thuộc và gần gũi đó là "hương ổi". Làn hương ổi đi liền với từ "bỗng" được đặt ở đầu câu đã thể hiện tâm trạng bất ngờ, ngạc nhiên của người thi sĩ. Có lẽ người thi sĩ có tâm hồn rất nhạy cảm với thiên nhiên nên dù chỉ có một làn "hương ổi" lướt ngang qua cũng gợi cho ông những ấn tượng đầu tiên trong giây phút giao mùa. Hương ổi đã được từ "phả" diễn tả một cách tinh tế. Đó là một làn hương sánh đậm, ngọt ngào. Cũng như gợi cho ta liên tưởng tới khung cảnh những vùng làng quê thân thuộc. Đó có thể là không gian làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ với những lối ngõ sum suê cây trái. Và qua đó, dường như "hương ổi" đã trở thành phong vị riêng trong thơ Hữu Thỉnh. Sau đó, tác giả tiếp tục tìm kiếm tín hiệu tiếp theo là làn "gió se". Làn gió đặc trưng của mùa thu đất Bắc, làn gió có chút khô và thoáng chút se lạnh. Làn gió ấy đã làm dịu đi cái nắng oi ả của những ư ngày cuối hạ cũng như là một sự kết hợp hoàn hảo với hình ảnh "hương ổi". Nó như làm cho "hương ổi" mang theo hương sắc mùa thu ngày càng lan tỏa và bay xa. Ôi trong làn gió se se lạnh, hít hà làn hương ổi nhẹ nhàng thoáng qua thật là một cảm giác bồi hồi, xao xuyến lòng người.

Nhưng dường như hai tín hiệu trên vẫn chưa thể đánh giá hết được vẻ đẹp của khoảnh khắc giao mùa. Nên tác giả đã tìm kiếm một tín hiệu nữa, đó là "những màn sương". Đây là sự thay đổi trong cảm nhận của tác giả từ khứu giác, xúc giác sang cảm nhận bằng thị giác. Nghệ thuật nhân hóa qua từ láy "chùng chình" đã gợi nên dáng vẽ lãng đãng, cố ý chậm lại đầy lưu luyến của "những màn sương". Cụm từ "qua ngõ" đã gợi liên tưởng tới những con đường, lối ngõ thân thuộc, chỉ về không gian. Hay sâu xa hơn nữa nó còn gợi bước đi của thời gian từ cuối hạ sang đầu thu được liên thông với nhau bởi một "con ngõ". Và trước những tín hiệu ấy, tâm hồn của người thi sĩ vô cùng ngạc nhiên, bối rối và không chắc chắn về sự trở lại của mùa thu. "Hình như" là lối nói giả định, nghi hoặc về một điều gì đó. Nhưng lại diễn tả một cách chân thực và tự nhiên cảm giác mơ hồ của con người trước giây phút giao mùa. Sự kết hợp một loạt các từ "bỗng", "phả", "hình như" đã diễn tả tâm trạng của tác giả từ ngỡ ngàng, vui mừng đến hạnh phúc trong thời khắc giao mùa của vạn vật. Qua đó, có thể thấy khổ thơ là những cảm nhận đầu tiên của tác giả về khoảnh khắc sắp sang thu chỉ bằng những tín hiệu giản dị, đặc biệt.

Và sau những tín hiệu giao mùa, tác giả tiếp tục tái hiện nên quang cảnh của thiên nhiên (khổ hai) :

"Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu".

Quang cảnh thiên nhiên được đặc tả từ những hình ảnh đặc trưng giàu sức gợi. Hai câu thơ đầu có cấu trúc đối chặt chẽ, tự nhiên để diễn tả thiên nhiên và lòng người phút giao mùa. Hình ảnh "dòng sông" được nhân hóa qua từ láy "dềnh dàng" đã tả thực về con sông tĩnh lặng, trong trẻo với những dòng chảy êm đềm. Con sông ấy như được nghỉ ngơi sau những ngày vất vả với những cơn mưa rào mùa hạ. Hình ảnh ấy đi liền với từ "được lúc" còn gợi cho ta liên tưởng tới hình ảnh con người đã đi qua thời chinh chiến, mưa bom bão đạn và nay đã trở về với nhịp sống thường nhật, yên bình. Hình ảnh những chú chim được nhân hóa qua từ láy "vội vã" đã tả thực về sự khẩn trương, gấp gáp hơn của những cánh chim để di cư về phương Nam tránh rét khi chúng chợt nhận ra tín hiệu từ những đợt gió heo may đang ùa về. Hình ảnh ấy đi liền với từ "bắt đầu" còn gợi cho ta liên tưởng tới hình ảnh người lính vừa bước ra từ chiến tranh. Cứ ngỡ rằng thảm họa chiến tranh đã qua đi thời thế đã đổi thay, thời bình đã đến, cuộc đời con người đã bước sang trang mới và số phận của những người lính không còn đứng giữa ranh giới giữa sự sống và cái chết nữa cũng như đã đến lúc được nghỉ ngơi để suy ngẫm, để giải tỏa nỗi ám ảnh đang còn hiện hữu trong tim. Nhưng không, họ vừa kết thúc một thời kì đen tối những đồng thời cũng đã mở ra một thời kì mới - một cuộc sống mới với những vất vả lo toan đáng phải lưu tâm. Ngoài ra, nghệ thuật đối còn được tác giả sử dụng một cách tài tình, nhịp nhàng qua hình ảnh "dềnh dàng - vội vã". Chúng đã làm nổi bật hai động từ mang ý nghĩa trái ngược nhau từ đó thể hiện lên hai sắc thái khác nhau của tự nhiên cũng như làm rõ hai tâm trạng khác nhau của con người khi bước từ thời chiến sang thời bình.

Quang cảnh thiên nhiên tiếp tục được gợi tả với những hình ảnh sáng tạo độc nghệ thuật nhân hóa qua cụm từ mang ý nghĩa tượng hình "vắt nửa mình" đã gợi ra không gian cao rộng của bầu trời cũng như khiến cho đám mây như một thực thể sống, thật tự nhiên và sinh động. Đám mây ấy một chiếc cầu nối đặc biệt nối liền những bước đi của thời gian từ cuối hạ sang đầu thu. Đó là những bước đi vô hình, chầm chậm của thiên nhiên, vũ trụ mà muốn cảm nhận được nó, con người ta chỉ có thể dựa vào những hình ảnh hữu hình đang có sự gắn kết và biến chuyển theo chúng. Hơn nữa, hình ảnh đám mây còn mang ý nghĩa thế sự. Từ sự giao mùa của thiên nhiên, nó đã gợi ra sự giao thời, biến đổi của đời sống. Đó là lúc vận mệnh của đất nước đang có sự thay đổi - từ thời chiến tranh sang lúc hòa bình. Qua đó, cho thấy khổ thơ đã tái hiện một cách tinh tế về quang cảnh thiên nhiên trong lúc giao mùa chỉ bằng những câu thơ giàu giá trị tạo hình và mang giá trị biểu cảm cao. Cũng như ẩn sâu trong hình ảnh thơ là hình ảnh về sự thay đổi của đời sống thực tế.

Và khép lại bài thơ chính là những suy ngẫm về cuộc đời lúc chớm thu của tác giả (khổ bà) :

"Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi".

Nghệ thuật đối được sử dụng qua hình ảnh: "Vẫn còn - vơi dần", "nắng - mưa". Đã diễn tả sự vận động trái chiều của hai hiện tượng tự nhiên. Đó là những hiện tượng vận động theo quy luật và có thể dự đoán được nên tác giả đã mượn chúng để từ đó dễ dàng nắm bắt được và cụ thể hóa khoảnh khắc giao mùa. Những từ ngữ chỉ mức độ ước lượng: "vẫn còn", "bao nhiêu", "vơi", "bớt", được sắp xếp theo trình tự giảm dần đã thể hiện những tín hiệu của mùa thu đang đến, đang bước những bước chân nhẹ nhàng đến với tự nhiên như thường lệ giữa không gian của những ngày cuối hạ. Và trước mùa thu đang sang, trong lòng người thi sĩ dường như đang dạt dào bao hoài niệm và suy ngẫm về cuộc đời qua những hình ảnh thật giàu sức gợi. Hình ảnh "sấm", một hình ảnh tượng trưng cho một hiện tượng tự nhiên xuất hiện trong những cơn mưa rào mùa hạ. Nhưng ở trong câu thơ này, hình ảnh ấy còn đang ẩn dụ cho những biến động, thử thách trong cuộc đời mỗi con người. Đó là những khó khăn đã đem đến cho con người ta những kinh nghiệm đúc kết mỗi khi trải qua. Cũng như nó còn là dòng hồi tưởng dạt dào cảm xúc mà khi nhớ lại, con người ta lại có được những suy nghĩ sâu xa.

Hình ảnh "sấm" đi liền với lối miêu tả "bớt bất ngờ" và "hàng cây đứng tuổi" đã mang đến cho ta thấy được nhiều tầng ý nghĩa khác nhau. Đối với lớp nghĩa thực, nó giải thích về một hiện tượng tự nhiên. Đó là khi mùa thu sang, tiếng sấm bắt đầu nhỏ dần và không còn đủ sức làm lay động những hàng cây đã trải qua bao thăng trầm mưa nắng, đã thay biết bao mùa lá đón thu sang. Hàng cây ấy đã rất vững vàng trước mọi sự thay đổi của thời tiết, của không gian. Còn đối với lớp nghĩa ẩn dụ, đã thể hiện hình ảnh về những con người từng trải, giờ đây đã đến tuổi xế chiều đã vững vàng hơn, ung dung hơn để suy ngẫm về những biến động đổi thay xuyên suốt quãng đời mà mình đã trải qua cũng như không bao giờ bị nó làm dao động nữa. Đi gần hết cuộc đời, có đôi lúc chợt ngoảnh lại những khó khăn sóng gió đã trải qua, có lẽ con người ta đã thấu hiểu rõ mọi bản chất của chúng. Từ sự thấu hiểu đó thì mọi khó khăn ấy cũng như tiếng "sấm" kia không thể làm bất ngờ cho những "hàng cây đứng tuổi" nữa.

Ngoài ra, bài thơ không chỉ hay về phần nội dung mà con đặc sắc về phần nghệ thuật. Đầu tiên, ta có thể thấy, với thể thơ năm chữ, cách ngắt nhịp linh hoạt, giọng điệu tự nhiên đã khiến cho bài thơ mang cảm xúc nhẹ nhàng, sâu lắng mà cũng rất tinh tế thiết tha. Với ngôn ngữ, hình ảnh giản dị mà giàu sức gợi, sức biểu cảm, Hữu Thỉnh đã gợi tả nên bức tranh thiên nhiên phút giao mùa thật tự nhiên mà cũng mang nặng tình yêu quê hương, xứ sở. Đặc biệt, hình ảnh thơ có sự sáng tạo và kết hợp hoàn hảo của các thủ pháp nghệ thuật thích hợp. Cũng như ẩn sâu trong mỗi hình ảnh thơ là một thông điệp giàu ý nghĩa mà nhà thơ gửi gắm.

Qua bài thơ "Sang thu", cho thấy Hữu Thỉnh đã nêu lên những cảm nhận hết sức tinh tế cùng sự quan sát vô cùng tỉ mỉ của mình về khoảnh khắc chuyển mình của thiên nhiên từ cuối hạ sang đầu thu. Hay nói cách khác chính là sự cảm nhận về bước đi vô hình của thời gian bằng những hình ảnh đặc trưng giàu sức gợi để làm tín hiệu cho sự giao mùa của không gian và thời gian. Từ đó bộc lộ tình yêu thiết tha với thiên nhiên của một tâm hồn nhạy cảm và sâu sắc. Đồng thời, qua bài thơ còn nói lên niềm xúc động, những bài học triết lí sâu sắc của nhà thơ về những suy ngẫm về cuộc đời lúc sang thu. Học bài thơ, ta càng trân trọng là cảm nhận được vẻ đẹp dịu dàng của trời thu cũng như có được những chiêm nghiệm về thông điệp ý nghĩa của tác giả gửi gắm trong thơ. Có lẽ nhiều người trong chúng ta không chú ý đến dòng chữ "Thu 1977" ở cuối bài thơ, đây chính là "chìa khóa" của bài, thể hiện sự trân trọng của tác giả trước một trong những mùa thu đầu tiên của người lính vừa bước ra khỏi chiến tranh và sự bình yên quý giá biết nhường nào.