Từ xa xưa, ông bà ta đã biết cách dự đoán tình hình thời tiết - khí hậu của những ngày, những tháng tiếp theo dựa vào việc quan sát những hiện tượng của tự nhiên như trời, trăng, mây, gió, các loại thực vật.. và cả những hoạt động, tập tính của những loài động vật xung quanh như cóc, nhái, chuồn chuồn.. Những kinh nghiệm này đã được tích lũy và lưu truyền qua nhiều đời cho nên hầu hết chúng đều đưa ra kết quả chính xác cho việc dự báo thời tiết, đây cũng là cách để người nông dân có thể lựa chọn những việc làm thích hợp trong những kiểu thời tiết khác nhau. Những câu ca dao tục ngữ về thời tiết - khí hậu đã được ông bà ta truyền lại cho thế hệ con cháu sau này, đây chính là kho tàng văn học dân gian vô cùng có giá trị và quý báu. Trong bài viết này, mình sẽ tổng hợp và chia sẻ những câu ca dao tục ngữ về vấn đề thời tiết - khí hậu. Dựa vào hiện tượng thiên nhiên: Người xưa đã nhìn trời, nhìn đất, nhìn mây, nhìn trăng, nhìn sao, nhìn gió.. để biết được thời tiết sẽ như thế nào. 1. Mặt trời có quầng thì hạn, mặt trăng có tán thì mưa. 2. Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì mưa. 3. Mặt trăng má đỏ Trời đã sắp mưa. 4. Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa. 5. Trời nắng chóng mưa, trời mưa chóng tối. 6. Trời oi đen sẫm, sấm sét tới nơi. 7. Mây xanh thì nắng, mây trắng thì mưa. 8. Mây kéo xuống bể thì nắng chang chang Mây kéo lên ngàn thì mưa như trút. 9. Vàng mây thì gió, đỏ mây thì mưa. 10. Mây đằng Đông vừa trông vừa chạy Mây đằng Nam vừa làm vừa chơi 11. Gió thổi đổi trời. 12. Nồm động đất, Bấc động khơi. 13. Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão cát. 14. Mống dài trời cụt, mống ngắn trời mưa. 15. Trên trời có vảy tê tê, là mưa sắp sửa kéo về nay mai. 16. Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ. 17. Ráng mỡ gà thì gió, ráng mỡ chó thì mưa. 18. Đầu năm sương muối, cuối năm gió nồm. 19. Chớp đằng đông nước đông tràn ngập Chớp đằng tây mua dây mà tát. 20. Chớp thừng chớp chảo Không bão thì mưa. Dựa vào các loài động vật: Nhìn những hành động, tiếng kêu của các loài động vật như chuồn chuồn, kiến, cóc, dế.. và các loài chim để dự đoán thời tiết. 1. Kiến bò từ dưới lên cao, mang theo cơm gạo gây nên mưa rào. 2. Quạ tắm thì ráo, sáo tắm thì mưa. 3. Dế kêu càng gấp gáp trời càng ấm. 4. Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa. 5. Én bay thấp mưa ngập bờ ao Én bay cao mưa rào lại tạnh. 6. Trời đã sẫm tối rồi, gà còn đi bới điểm trời sắp mưa. 7. Đường đi kiến đắp thành bờ, chẳng mưa thì gió còn ngờ vực chi. 8. Kiến cánh vỡ tổ bay ra, bão táp mưa sa tới gần. 9. Gió heo mây, chuồn chuồn bay thì bão. 10. Kiến đắp thành thì bão Kiến ẵm con chạy vào thì mưa. 11. Mồng bốn cá đi ăn thề Mồng tám cá về cá vượt vũ môn. 12. Ếch kêu uôm uôm, ao chuôm đầy nước. 13. Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt. 14. Tháng bảy kiến đàn, đại hàn hồng thủy. 15. Tháng bảy heo may, chuồn chuồn bay thì bão. 16. Gió bấc hiu hiu, sếu kêu thì rét. 17. Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm. 18. Cóc nghiến răng, trời đang nắng thì mưa. 19. Chóp chài đội mũ, mây phủ đá bia Ếch nhái kêu lia, trời mưa như trút. 20. Cò bay ngược nước, nước vào nhà Cò bay xuôi, nước lui ra biển. 21. Kiến đen tha trứng lên cao Thế nào cũng có mưa rào rất to. Dựa vào những loài thực vật để dự đoán thời tiết: 1. Trời đang nắng, cỏ gà trắng thì mưa. 2. Cỏ gà màu trắng, điểm nắng đã hết. 3. Cỏ gà mọc loang, cả làng đầy nước. 4. Mây càng bay cao trời càng đẹp Hoa cúc cụp cánh lại trước khi trời mưa. Hiện tượng thiên nhiên ở những địa điểm khác nhau với nghề nông, nghề biển và quan niệm về thời gian: 1. Tam Đảo đội mũ, nước lũ sẽ về. 2. Mưa đồng bay vừa trông vừa chạy, mưa Tam Đảo bảo nhau đi cày. 3. Trời chớp Mũi Nạy, thức dậy mà đi Trời chớp Đề Di ở nhà mà ngủ. 4. Bao giờ Hòn Đỏ mang tơi Hòn Hèo đội mũ thì trời sắp mưa. 5. Chiều chiều mây phủ Sơn Trà Sóng xô Cửa Đại trời đà chuyển mưa. 6. Trời đỏ vào buổi sáng, thủy thủ phải cảnh giác Trời đỏ vào ban đêm, thủy thủ nên phấn khởi. 7. Ba ngày gió nam mùa màng mất trắng. 8. Trăng mờ tốt lúa nỏ, trăng tỏ tốt lúa sâu. 9. Chuồng gà hướng Đông, cái lông chẳng còn. 10. Nắng sớm thì đi trồng cà, mưa sớm ở nhà phơi thóc. 11. Cày ruộng tháng năm xem trăng rằm tháng tám. 12. Sấm tháng mười cày cươi mà cấy. 13. Bầu nắng, mướp đắng mưa, dưa đại hạn. 14. Giông bể Đông bắt nồi rang thóc Giông bể Tây đổ thóc ra phơi. 15. Trời nồm tốt mạ Trời giá tốt rau. 16. Mồng chín tháng chín có mưa Anh em ta sắm sửa cày bừa làm ăn. 17. Lập thu mới cấy lúa mùa Khác nào hương khói lên chùa cầu con. 18. Mưa chẳng qua ngọ, gió chẳng qua mùi. 19. Tháng bảy ngâu ra, mồng ba ngâu vào. 20. Tháng giêng rét dài, tháng hai rét lộc, tháng ba rét nàng Bân. 21. Mưa tháng bảy gẫy cành trám Nắng tháng tám rám trái bưởi. 22. Trời nắng chống trưa, trời mưa chóng tối. 23. Tháng mười chưa cười đã tối.
