Bảo hiểm xã hội là gì? Mức đóng bảo hiểm xã hội

Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hay qua đời.

Bảo hiểm xã hội là gì?​

Bảo hiểm xã hội là bảo hiểm trong và sau khi làm việc cho người lao động: Khi người lao động tham gia bảo hiểm xã hội thì được hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội cho đến khi chết. Trong thời gian làm việc, người lao động được bảo đảm hỗ trợ chi phí khám chữa bệnh, lao động nữ được trợ cấp thai sản khi sinh con, người lao động bị tai nạn lao động được trợ cấp tai nạn lao động và được nhận tiền trợ cấp khi không còn làm việc; qua đời thì được tiền lo mai táng, gia đình được hưởng trợ cấp. Những điều đó đảm bảo an sinh xã hội và chỉ có ở bảo hiểm xã hội mà không có loại bảo hiểm nào khác có được.

Sự kiện bảo hiểm và rủi ro xã hội đối với người lao động tham gia bảo hiểm xã hội liên quan đến thu nhập, bao gồm: Ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thai sản, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất. Hậu quả của các biến cố, rủi ro này là khả năng lao động của người lao động bị suy giảm, mất đi hoặc không sử dụng được khả năng lao động nên dẫn đến nguồn thu nhập bị giảm sút hoặc mất đi. Vì vậy, người lao động cần phải có các khoản thu nhập khác để bổ sung, ổn định cuộc sống và khoản thu nhập này được bù đắp thông qua các khoản trợ cấp bảo hiểm xã hội. Đây là một đặc điểm rất cơ bản của bảo hiểm xã hội.

Luật Bảo hiểm xã hội mới nhất năm 2022 cũng quy định về các loại bảo hiểm xã hội là: Bảo hiểm xã hội bắt buộc và Bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Bảo hiểm xã hội bắt buộc là bảo hiểm mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia, bảo hiểm do Nhà nước tổ chức. Người tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ được hưởng toàn bộ các chế độ bảo hiểm xã hội (bao gồm: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất).

Bảo hiểm xã hội tự nguyện cũng là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức, nhưng người tham gia bảo hiểm được lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình; Nhà nước có chính sách hỗ trợ người tham gia bảo hiểm đóng bảo hiểm, người tham gia bảo hiểm được hưởng chế độ hưu trí, tử tuất của bảo hiểm xã hội.

​

Vì vậy, mục đích của Bảo hiểm xã hội là giảm thiểu rủi ro cho người dân trong những tình huống nhất định. Khi sử dụng các loại hình bảo hiểm xã hội, người tham gia bảo hiểm được hưởng những ưu đãi của pháp luật trong những tình huống khó khăn. Việc thực hiện bảo hiểm xã hội phải đúng quy định của pháp luật.

Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội có quyền được hưởng các quyền lợi về bảo hiểm xã hội, nhưng quyền này chỉ được thực hiện sau khi đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội. Người sử dụng lao động cũng có trách nhiệm trả các khoản đóng góp an sinh xã hội cho nhân viên của họ.

Sự đóng góp của các bên tham gia bảo hiểm xã hội (bao gồm người lao động, người sử dụng lao động và Nhà nước) là nguồn cơ bản để hình thành quỹ bảo hiểm xã hội. Ngoài ra, còn có các nguồn thu khác cho quỹ bảo hiểm xã hội như lãi từ việc đầu tư một phần tương đối nhàn rỗi của quỹ bảo hiểm xã hội, tiền thu từ các doanh nghiệp/ đơn vị nộp phạt do chậm đóng bảo hiểm xã hội và các nguồn thu hợp pháp khác.

Việc thực hiện chính sách BHXH nhằm ổn định đời sống cho người lao động, giúp đỡ họ khi họ gặp rủi ro: Rủi ro ốm đau và tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp.. để họ khôi phục tình trạng sức khỏe ban đầu và tìm được việc làm càng sớm càng tốt; cũng như đảm bảo cuộc sống của họ sau khi ngừng lao động (do mất khả năng lao động hoặc hết tuổi lao động).

Việc thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội có lợi cho việc ổn định và bảo đảm địa vị xã hội bình đẳng của người lao động trong các thành phần kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển.

Tham gia BHXH là công cụ hữu hiệu của Nhà nước, góp phần phân phối lại thu nhập quốc dân một cách công bằng, hợp lý giữa các tầng lớp nhân dân, giảm chi ngân sách nhà nước, bảo đảm an sinh bền vững cho xã hội.

* * *

Xem thêm: Mức đóng bảo hiểm xã hội 2023

 

Mức đóng bảo hiểm xã hội

BHXH bắt buộc được thực hiện với NLĐ có HĐLĐ từ đủ 1 tháng trở lên.

Mức đóng BHXH bắt buộc = 8% x Mức tiền lương tháng đóng BHXH

Trong đó:

Mức tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc cao nhất = 20 x Mức lương cơ sở

Từ ngày 01/7/2023, lương cơ sở sẽ được điều chỉnh tăng từ 1.49 triệu đồng lên thành 1.8 triệu đồng nên mức đóng BHXH bắt buộc cao nhất sẽ được xác định như sau:

• Đến hết ngày 30/6/2023:

Tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc cao nhất = 20 x 1.49 triệu đồng/tháng = 29.8 triệu đồng/tháng

Mức đóng BHXH bắt buộc cao nhất = 8% x 29.8 triệu đồng/tháng = 2.384.000 đồng/tháng

• Từ ngày 01/7/2023:

Tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc cao nhất = 20 x 1.8 triệu đồng/tháng = 36 triệu đồng/tháng

Mức đóng BHXH bắt buộc cao nhất = 8% x 36 triệu đồng/tháng = 2.880.000 đồng/tháng

 

Chế độ hưởng bảo hiểm xã hội mới nhất

Thông tư 18/2022/TT-BYT ban hành ngày 31/12/2022 có hiệu lực từ ngày 15/2/2023 đã sửa đổi Thông tư 56/2017/TT-BYT với nhiều quy định mới về chế độ BHXH của người lao động:

1. Số ngày nghỉ trên giấy nghỉ việc hưởng BHXH có thể lên đến 50 ngày.

2. Người nhiễm COVID-19 điều trị nội trú hoặc ngoại trú tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh sau đây được cấp giấy chứng nhận nghỉ việc hưởng BHXH:

- Cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được thành lập theo quy định của Luật khám bệnh, chữa bệnh năm 2009.

- Các cơ sở thu dung, điều trị COVID-19 được thành lập theo quy định tại Nghị quyết 168/NQ-CP, như sau:

• Bệnh viện dã chiến điều trị COVID-19;
  
• Bệnh viện điều trị COVID-19;
  
• Bệnh viện hồi sức cấp cứu COVID-19;
  
• Trung tâm hồi sức tích cực người bệnh COVID-19.

3. Trường hợp đặc biệt mắc bệnh được hưởng BHXH một lần bao gồm:

- Trường hợp đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS.

- Người mắc các bệnh, tật có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và không tự kiểm soát hoặc không tự thực hiện được các hoạt động phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hằng ngày mà cần có người theo dõi, trợ giúp, chăm sóc hoàn toàn.

 

Bảo hiểm xã hội 1 lần

Người lao động thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mà có yêu cầu thì được rút bảo hiểm xã hội 1 lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

• Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH (hoặc chưa đủ 15 năm đóng BHXH đối với lao động nữ là người hoạt động chuyên trách hoặc không chuyên trách ở xã, phương, thị trấn) và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện.

• Người lao động tham gia BHXH bắt buộc sau một năm nghỉ việc, người tham gia BHXH tự nguyện sau 1 năm không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH.

• Ra nước ngoài để định cư.

• Người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS; người mắc các bệnh, tật có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và không tự kiểm soát hoặc không tự thực hiện được các hoạt động phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hằng ngày mà cần có người theo dõi, trợ giúp, chăm sóc hoàn toàn.

• Người lao động thuộc 01 trong các trường hợp sau đây khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu:

- Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân;

- Hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân phục vụ có thời hạn; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí.

Mức hưởng bảo hiểm xã hội 1 lần được tính theo số năm đã đóng BHXH.

*Đối với trường hợp tham gia BHXH bắt buộc, cứ mỗi năm được tính như sau:

• 1.5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014;
  
• 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Trường hợp thời gian đóng BHXH bắt buộc chưa đủ 1 năm thì mức hưởng bảo hiểm xã hội 1 lần được tính bằng 22% của các mức tiền lương tháng đã đóng BHXH, mức tối đa bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.

Riêng NLĐ là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân; hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân phục vụ có thời hạn; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí có thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm thì mức hưởng BHXH bằng số tiền đã đóng, mức tối đa bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.

*Đối với trường hợp tham gia BHXH tự nguyện, mỗi năm được tính như sau:

• 1.5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014;
  
• 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Trường hợp thời gian đóng BHXH tự nguyện chưa đủ một năm thì mức hưởng BHXH bằng số tiền đã đóng, mức tối đa bằng 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.

 

Bảo hiểm thất nghiệp

Khi đóng BHXH bắt buộc, người lao động sẽ cùng lúc đóng bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) và tính hưởng chế độ BHTN theo thời gian đóng BHXH.

Người được nhận tiền trợ cấp thất nghiệp (chế độ BHTN) khi có đủ các điều kiện:

1. Đã chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc, trừ các trường hợp:

• Người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc trái pháp luật.
  
• Hưởng lương hưu, trợ cấp mất sức lao động hằng tháng.

2. Đã đóng bảo hiểm thất nghiệp:

• Từ đủ 12 tháng trở lên trong thời gian 24 tháng trước khi chấm dứt hợp đồng lao động xác định thời hạn/không xác định thời hạn.
  
• Từ đủ 12 tháng trở lên trong thời gian 36 tháng trước khi chấm dứt hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 03 tháng đến dưới 12 tháng.

3. Đã nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp tại trung tâm dịch vụ việc làm do cơ quan quản lý nhà nước về việc làm thành lập trong thời hạn 03 tháng, kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc.

4. Chưa tìm được việc làm sau 15 ngày, kể từ ngày nộp hồ sơ hưởng bảo hiểm thất nghiệp, trừ các trường hợp:

• Thực hiện nghĩa vụ quân sự, nghĩa vụ công an;
  
• Đi học tập có thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên;
  
• Chấp hành quyết định áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc;
  
• Bị tạm giam; chấp hành hình phạt tù;
  
• Ra nước ngoài định cư; đi lao động ở nước ngoài theo hợp đồng;
  
• Chết.

Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hàng tháng được quy định như sau:

• Bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHTN của 06 tháng liền kề trước khi thất nghiệp.
  
• Tối đa không quá 05 lần mức lương cơ sở đối với người lao động thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định
  
• Không quá 05 lần mức lương tối thiểu vùng theo quy định của Bộ luật lao động đối với người lao động đóng BHTN theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định tại thời điểm chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc.

 

Mức đóng bảo hiểm bắt buộc cho người lao động Việt Nam ở nước ta là 32%, trong đó 10.5% trích từ lương của người lao động và 21.5% do người sử dụng lao động đóng. Cụ thể

• Mức 10.5% mà người lao động phải đóng bao gồm: 8% đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất của BHXH + 1% đóng vào bảo hiểm thất nghiệp + 1.5% đóng vào bảo hiểm y tế.

• Mức 21.5% do người sử dụng lao động đóng bao gồm: 14% đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất + 3% đóng vào quỹ ốm đau, thai sản + 0.5% đóng vào quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp của BHXH + 1% đóng vào bảo hiểm thất nghiệp + 3% đóng vào bảo hiểm y tế.

Ví dụ:

Lương 5tr đóng bảo hiểm bao nhiêu

- Người lao động đóng: 10.5% x 5tr = 525.000đ/tháng

- Người sử dụng lao động đóng: 21.5% x 5tr = 1.075.000đ/tháng

Tổng số tiền đóng bảo hiểm của người có lương 5tr mỗi tháng là 1.6tr (tức 1.600.000đ)

 

Cách đóng bảo hiểm xã hội

Có thể trực tiếp đến cơ quan BHXH hay tổ chức dịch vụ được ủy quyền thu BHXH để đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, hoặc đóng online bằng các hình thức:

• Đóng qua Cổng Dịch vụ công BHXH Việt Nam hoặc Cổng Dịch vụ công quốc gia
  
• Đóng qua ứng dụng trực tuyến của 5 ngân hàng: Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank), ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), ngân hàng TMCP Quân đội (MB), ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn (Agribank), ngân hàng Công thương Việt Nam (Viettinbank)