[AiroiD]

Đề: Anh/chị hãy phân tích tác phẩm "Mái tóc mẹ" bằng bài văn nghị luận văn học khoảng 800 chữ

Bài làm tham khảo

Trong thi ca, những đề tài không bao giờ cũ luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho các thi sĩ, ở mọi dân tộc, ở mọi thời đại. Một trong số những đề tài như thế chính là người mẹ, có thể thấy ở thời kỳ nào cũng có không ít những thi phẩm hay viết về hình bóng mẹ hiền. Là một cây bút tài năng của nền văn học Việt Nam đương đại với các tác phẩm thi ca mang ý nghĩa tượng trưng sâu lắng, Nguyễn Quang Thiều đã có những đóng góp không nhỏ cho nền văn học nước nhà. Nổi bật trong số những sáng tác của người nghệ sĩ ấy là bài thơ "Mái tóc mẹ" - một tác phẩm đã khẳng định tài năng của Nguyễn Quang Thiều và khơi gợi nhiều cảm xúc cho người đọc.

"Mái tóc mẹ" là một trong những tác phẩm thuộc chùm thơ về người mẹ của Nguyễn Quang Thiều. Bài thơ được viết theo thể tự do, ngôn ngữ giản dị, trong sáng. Nhân vật trữ tình được nhắc đến trong tác phẩm là "ta", còn đối tượng trữ tình là "Người", "mẹ". Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là tình cảm sâu nặng của người con dành cho mẹ khi đã đi qua tuổi trưởng thành và thấu hiểu những nhọc nhằn, hi sinh của mẹ.

Hiện lên trong khổ thơ đầu tiên là hoàn cảnh tâm trạng, sự việc khơi nguồn cảm xúc về mẹ của nhà thơ:

"Có sợi tóc mẹ đêm qua vừa rụng xuống

Một khoảng thời gian của Người lặng lẽ ra đi

Ta hiểu lắm rồi một ngày sẽ đến

Trái tim ta buốt giá âm thầm"​

Câu thơ mở đầu là lời kể, là tình huống bất thường và đau đớn của cuộc đời. Đó là người mẹ lặng lẽ, nhẹ nhàng mà qua đời. Những câu thơ tiếp đó là dự cảm đầy xót xa của người con về một ngày mẹ sẽ rời xa cõi đời. "Ta hiểu lắm" có lẽ là hiểu về quy luật cuộc đời, lẽ sinh tử đời người. Đọc câu thơ, ta cảm nhận được sự lí trí, bình tĩnh đón nhận của người viết. Lí trí là vậy, nhưng trái tim của người vẫn thổn thức đớn đau khi phải vĩnh biệt mẹ "Trái tim ta buốt giá âm thầm". Đây là tình cảm, tâm lí thông thường của con người.

Khổ thơ thứ hai là những suy nghĩ của tác giả về ngày mẹ ra đi. Đó là kí ức, kỉ niệm tuổi thơ ùa về trong tâm trí người con:

"Xin dằn vặt trong ta đừng tránh tiếng

Hãy gọi ta về thuở ấy ngây thơ

Ta đã đổi lấy đôi que kẹo kéo

Bằng những sợi tóc của Người rụng xuống đêm đêm"​

Cảm xúc dằn vặt ấy của người con là sự hối hận, hối tiếc về những điều từng làm. "Đôi que kẹo kéo" là thức quà quen thuộc, yêu thích của tuổi thơ. Chi tiết sợi tóc của mẹ rụng xuống hàng đêm ẩn dụ cho sự vất vả, nhọc nhằn của mẹ. Phải chăng, tuổi thơ vô tư đã không biết rằng vị ngọt thơm của kẹo kéo lại phải đánh đổi bằng mồ hôi, bằng nỗi vất vả của mẹ?

Tiếp đó, khổ thơ thứ ba là tiếp nối những cảm xúc day dứt khi nhớ về mẹ:

"Ôi có phải những lần ta ngang ngược

Những lần ta làm trái lời Người

Những lần ấy tựa cơn gió lạnh

Thổi vào tóc người như gió thổi vào cây"​

Nhà thơ đã nhớ đến những kỉ niệm một thời đã từng ngang ngược cãi mẹ. Điệp ngữ "những lần" được sử dụng để hình dung về sự việc đã xảy ra trong quá khứ. Phép so sánh được dùng trong câu thơ "Thổi vào tóc người như gió thổi vào cây" cho thấy mái tóc của mẹ như tình yêu dành cho con còn là nỗi buồn của mẹ mà đến khi trưởng thành người con mới hiểu được. Ở trong đó còn là sự băn khoăn, hối hận đến vô cùng vì đã làm mẹ buồn lòng.

Khổ thơ tiếp đó là những hình dung, tưởng tượng của tác giả khi mẹ không còn:

"Một ngày mai ta biết ngủ nơi đâu

Ta biết thở bằng gì khi xa hương tóc mẹ

Nỗi buồn ta - mặt đất không cây lá

Ta sẽ bị cô đơn, ta sẽ bị xói mòn"​

Lời tự hỏi "biết ngủ nơi đâu", "biết thở bằng gì" khẳng định ý nghĩa, vai trò của người mẹ trong cuộc đời con người. Mẹ là nguồn sống, là điểm tựa tinh thần, là người vỗ về giấc ngủ bình yên cho con. Thiếu mẹ là sự chông chênh, trống vắng, không gian yên bình, ấm áp cũng chẳng còn. Nhà thơ đã so sánh nỗi buồn khi mất mẹ sẽ giống như mặt đất không có cây lá, nghĩa là mặt đất không còn sự sống. Phép điệp "ta sẽ bị" cho thấy người con mất đi chỗ dựa tinh thần, ngọn nguồn yêu thương chỉ còn lại cõi tâm hồn khô cằn, héo úa. Đó là nỗi hụt hẫng không gì có thể lấp đầy nếu thiếu đi tình yêu thương của mẹ.

Khép lại bài thơ là ước mong về mẹ vĩnh hằng, cao cả của thi nhân:

"Cho ta đi đôi giày tết bằng hoa buổi sớm​

Rón rén về bên giấc ngủ của Người

Lòng nhẹ nhõm mây bay ta nằm vào hồi hộp

Nơi có sợi tóc của Người vừa mới ra đi"​

Đây là khổ thơ có tính chất tượng trưng, siêu thực. Chi tiết "đôi giày tết bằng hoa buổi sớm" không chỉ thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên trong trẻo mà còn cho thấy sự êm ái của bước chân khi người con trở về. "Rón rén về bên giấc ngủ của Người" diễn tả mong muốn giữ được không gian tĩnh lặng đến tuyệt đối để giấc ngủ bên kia cuộc đời được bình yên. "Lòng nhẹ nhõm mây bay ta nằm vào hồi hộp" cho thấy sự giải thoát về tâm hồn của người con. Sự mong manh ngắn ngủi của cuộc đời được thể hiện ở câu thơ cuối "Nơi có sợi tóc của Người vừa mới ra đi", mẹ đã đi vào cõi vĩnh hằng nhẹ nhàng. Ngay cả giây phút ấy khi trở về bên mẹ, người con vẫn tràn đầy nỗi xúc động nghẹn ngào, một phút giây ngưng lặng của cảm xúc với một cõi lòng thanh thản khi chiêm nghiệm triết lí rằng sống gửi thác về. Người mẹ lặng lẽ rời cõi tạm để chìm vào giấc ngủ vĩnh hằng.

Có thể nói, "Mái tóc mẹ" đã khẳng định và đề cao tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt, ca ngợi vẻ đẹp của người mẹ - ngọn nguồn nuôi dưỡng mọi sự sống trên đời. "Mái tóc mẹ" là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng, mái tóc ấy là cả cuộc đời vất vả, cực nhọc của mẹ, là thế giới tinh thần, tình cảm yêu thương mà mẹ dành cho con. Mái tóc mẹ mang tính khái quát để gửi gắm tình yêu thương quý trọng mẹ cùng những chiêm nghiệm triết lí về đời người.

Tóm lại, "Mái tóc mẹ" là một bài thơ xúc động, gợi nhiều suy ngẫm về cách ứng xử của con với sự hi sinh lặng thầm của mẹ. Bài thơ sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ, hình ảnh thơ đa nghĩa, khơi gợi trong người đọc những suy nghĩ sâu sắc về tình mẫu tử thiêng liêng.