Chúng ta không hề xa lạ với các thuật ngữ: Atlat, Atlat thế giới, Atlat bản đồ Việt Nam, Atlat địa lí Việt Nam.. Vậy có khi nào bạn lại thắc mắc rằng Atlat là gì? Atlat nghĩa là gì? Tại sao bản đồ địa lí được gọi là Atlat? Bài viết dưới đây sẽ phần nào giải đáp các thắc mắc này. Atlat là gì? Tại sao trong môn Địa lí, các tập bản đồ được gọi là Atlat Atlat (Atlas) là gì? Atlat (phiên âm: Át-lát) là thuật ngữ được dùng để đặt tên cho những tấm bản đồ, tập bản đồ: Bản đồ trái đất, một khu vực của trái đất, một hành tinh, hoặc một đất nước, một vùng lãnh thổ. Atlat nghĩa là gì? Tại sao bản đồ địa lí được gọi là Atlat Về phương diện địa lí, Atlas là tên gọi chỉ hệ thống núi ở ven biển phía tây bắc Châu Phi, nằm trên lãnh thổ các nước Ma-rốc, An-giê-ri, Tuy-ni-đi. Các dãy núi này có chiều dài khoảng 2.000 km, bề rộng khoảng 400 km, chạy theo hướng tây nam - đông bắc. Một số dãy núi trong hệ thống này: Atlas Telo, Atlas Cao, Atlas Trung, Anti Atlas.. (Dãy Atlas hùng vĩ ở Ma-rốc) Xét về phương diện này, bản đồ hay tập bản đồ trong môn Địa lí được gọi là Atlas vì chúng cùng có ý nghĩa biểu đạt tính hệ thống: Atlas hệ thống núi nối tiếp nhau, có liên quan đến nhau và Át-lát hệ thống các bản đồ có quan hệ hữu cơ với nhau. Từ "Atlas" xuất hiện lần đầu tiên trên bìa tập bản đồ của Méc-ca-tô có lẽ xuất phát từ điểm tương đồng này. Trong ngôn ngữ người Việt, hiện tượng này được gọi là phương thức chuyển nghĩa ẩn dụ (gọi tên sự vật này bằng tên sự vật khác trên liên tưởng tương đồng). Ví dụ từ "chân" nghĩa gốc chỉ một bộ phận trên cơ thể con người được dùng trong các trường hợp "chân núi", "chân bàn" vì có nét tương đồng - đều tiếp giáp mặt đất. Atlas tên hệ thống núi được dùng trong trường hợp bản đồ Atlas vì cùng có tính hệ thống. Về phương diện nghệ thuật (văn học, mĩ thuật), Atlas là tên một nhân vật trong thần thoại Hy Lạp. Nhân vật này phải chịu hình phạt của thần Dớt là gánh trên vai cả bầu trời. Sau này, trên thế giới (như trung tâm Rockefeller ở Mỹ) xuất hiện nhiều công trình điêu khắc phác họa hình ảnh thần Atlas thân hình lực lưỡng, râu dài, cúi đầu, khom lưng, giơ hai tay đỡ một quả cầu rất to đè nặng xuống hai vai. Quả cầu ấy là trái đất. Tại sao thần Atlas phải chịu hình phạt gánh cả bầu trời? Trong Thần thoại Hy Lạp, Atlas là con trai của thần khổng lồ Titans Iapetus và tiên nữ Asia. Khi thần Zeuscùng nhiều thần nổi lên chống lại các vị thần cũ, để chiếm toàn quyền lực và đỉnh núi Olympus, thì thần Atlas cùng các khổng lồ Titans (ở phía đối địch với Zeus) phản kháng lại bằng việc giáng những đòn khủng khiếp. Atlas và các Titans vần từng quả núi ném tới tấp, khiến bầu trời, vũ trụ nổ tung, cả thế giới trở thành cảnh hỗn mang: Sấm sét rung chuyển cả thế giới âm phủ, khiến các vị thần dưới tận cùng lòng đất khiếp sợ. Chiến đấu ác liệt như vậy nhưng cuối cùng, thần Zeus vẫn áp đảo và giành phần thắng. Các thần Titans bị xiềng chặt, đày xuống địa ngục; trong trại giam có tường thành bằng đồng vây kín. Riêng đối với Atlas, Zeus bắt đội cả bầu trời; chàng quỳ một chân xuống cho vững, hai tay bưng bầu trời trên đôi vai lực lưỡng. Theo wikipedia (Thần Atlas gánh cả bầu trời) Xét về phương diện này, bản đồ hay tập bản đồ trong môn Địa lí được gọi là Atlas vì bản đồ, tập bản đồ là hình vẽ biểu thị trái đất, hay một phần trái đất – vật mà thần Atlas gánh trên vai. Cách đọc Atlat địa lý Việt Nam Hiểu rõ cấu trúc của Atlat Atlat Địa lý có cấu trúc 4 phần tương ứng với 4 chương trong sách giáo khoa Địa 12 gồm: Địa lý tự nhiên, địa lý dân cư, địa lý các ngành kinh tế và địa lý các vùng kinh tế. Theo đó, các trang Atlat có nội dung cụ thể như sau: - Trang 1, 2: Bìa Atlat - Trang 3: Hệ thống kí hiệu bản đồ trong Atlat. - Trang 4, 5: Phạm vi lãnh thổ, các đơn vị hành chính, dân số, diện tích, các thành phố trực thuộc trung ương. - Trang 6 – 14: Những kiến thức phần Địa lý tự nhiên. - Trang 15 – 16: Những kiến thức phần Địa lý dân cư. - Trang 17 – 25: Tóm tắt kiến thức về các ngành kinh tế. Cụ thể: Kinh tế chung (trang 17) ; kinh tế nông nghiệp (trang 18, 19, 20) ; kinh tế công nghiệp (trang 21, 22) ; các ngành dịch vụ (trang 23, 24, 25). - Các trang còn lại là kiến thức về các vùng kinh tế trọng điểm. (Atlat Địa lí Việt Nam) Nắm vững hệ thống ký hiệu trên bản đồ, biểu đồ Cần tìm hiểu và nắm vững các quy ước ở mục ký hiệu chung (trang 3 của Atlat) và các bảng chú giải trong từng trang Atlat để có thể đọc nhanh, đúng bản đồ, biểu đồ và từ đó phân tích chính xác hơn. Đọc Atlat đúng trình tự - Đọc bảng chú thích để nhận biết và đọc được các ký hiệu, ước hiệu, tỷ lệ.. trên mỗi bản đồ. - Phân tích các ký hiệu, ước hiệu trên bản đồ để rút ra các nhận xét cần thiết. - Thông qua việc phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội để từ đó rút ra các kết luận.. Các bước khi đọc Atlat - Đọc kĩ câu hỏi, xác định đúng nội dung câu hỏi; - Xác định nhanh các trang Atlat liên quan cần dùng để giải quyết được nội dung câu hỏi; - Xác định kỹ năng cần vận dụng để làm việc với bản đồ (nhận biết, đọc tên đối tượng, xác định vị trí hay xác định mối quan hệ) ; - Xác định và khai thác các kí thiệu thông tin từ Atlat; - Kết hợp 4 bước trên để tìm ra thông tin trả lời câu hỏi. Trên đây là một số thông tin liên quan đến thuật ngữ Atlat quen thuộc trong môn Địa lí. Như vậy, nguồn gốc của thuật ngữ Atlat trong môn Địa lí xuất phát từ hệ thống núi Atlat ở châu Phi và thần Atlas trong thần thoại Hy Lạp với hình phạt gánh cả bầu trời (trái đất) trên vai.
