Vãn

Tác giả: HỒ CHÍ MINH

Thể loại: Thơ ca

Vãn

Vãn xan ngật liễu, nhật tây trầm,

Xứ xứ sơn ca, dữ nhạc âm;

U ám Tĩnh Tây cấm bế thất,

Hốt thành mỹ thuật tiểu hàn lâm.

Dịch nghĩa

Chiều hôm

Cơm chiều xong, mặt trời lặn về tây,

Khắp nơi, rộn tiến ca dân dã và tiếng nhạc;

Nhà ngục u ám huyện Tĩnh Tây,

Bỗng thành một viện hàn lâm nghệ thuật nhỏ.

Dịch thơ

Cơm xong, bóng đã xuống trầm trầm,

Vang tiếng đàn ca, rộn tiếng ngâm;

Nhà ngục Tĩnh Tây mờ mịt tối,

Bỗng thành nhạc quán viện hàn lâm.

Cảm nhận bài thơ Vãn – Hồ Chí Minh​

Vãn là một trong những bài thơ nhỏ mà giàu sức gợi từ Nhật ký trong tù. Dù viết trong hoàn cảnh bị giam cầm nơi nhà ngục Tĩnh Tây u tối, Bác Hồ vẫn nhìn thấy trong từng khoảnh khắc đời thường một vẻ đẹp lạc quan và đầy sinh khí. Chỉ bốn câu thơ ngắn nhưng toát lên tinh thần bất khuất, một tâm hồn nghệ sĩ ngay trong chốn lao tù.

Điều cảm động nhất là ở chỗ: giữa không gian u ám ấy, Bác vẫn nhìn ra ánh sáng, vẫn cảm nhận được âm thanh ca hát của những người tù. Cơm chiều xong, trời xuống chậm, tiếng hát vang lên khắp nhà lao như làm bừng sáng cả không gian. Trong đôi mắt của người chiến sĩ – thi sĩ, nơi giam cầm bỗng trở thành "một viện hàn lâm nhỏ", nơi nghệ thuật và tinh thần tự do vẫn tồn tại.

Bài thơ cho thấy sức mạnh nội tâm của Bác: dù bị xiềng xích, người vẫn không để bóng tối lấn át, không để hoàn cảnh làm mòn ý chí. Ngược lại, Bác biến những khoảnh khắc bình thường nhất thành niềm vui tinh thần, thành sức mạnh để tiếp tục đấu tranh. Đọc Vãn, ta thấy một tâm hồn khoáng đạt, tươi sáng và đầy niềm tin vào sự sống.

Phân tích bài thơ Vãn – Hồ Chí Minh

Bài thơ mở đầu bằng khung cảnh rất đời thường của nhà ngục:

"Vãn xan ngật liễu, nhật tây trầm"

(Cơm chiều xong, mặt trời lặn về tây)

Giây phút sau bữa cơm chiều thật bình dị, nhưng trong cảnh tù đày, đó lại là khoảnh khắc đáng quý nhất trong ngày. Ánh chiều tắt gợi sự tĩnh lặng, báo hiệu một đêm nữa lại đến trong cảnh tù nhân.

Câu thơ thứ hai mở ra một không gian đầy âm thanh:

"Xứ xứ sơn ca, dữ nhạc âm"

(Khắp nơi vang tiếng ca dân dã và tiếng nhạc)

Điều kỳ diệu nằm ở đây: Trong bầu không khí nặng nề của nhà ngục, người tù vẫn hát, vẫn ca ngợi cuộc sống. Tiếng hát ấy không chỉ xua tan u ám mà còn thể hiện tinh thần lạc quan, sức mạnh nội tâm của những con người bị giam cầm nhưng không bị khuất phục.

Hai câu sau là điểm nhấn nghệ thuật:

"U ám Tĩnh Tây cấm bế thất,

Hốt thành mỹ thuật tiểu hàn lâm."

(Nhà ngục Tĩnh Tây u ám bỗng thành một viện hàn lâm nghệ thuật nhỏ)

Bác sử dụng hình ảnh đầy bất ngờ: Nhà ngục – biểu tượng của tăm tối, đọa đày – lại được ví như "viện hàn lâm nghệ thuật nhỏ". Chính tiếng hát của tù nhân đã biến chốn lao tù thành nơi đầy sức sống. Lối ví von này vừa cho thấy trí tưởng tượng giàu chất nghệ sĩ, vừa thể hiện tinh thần lạc quan không gì dập tắt được của người chiến sĩ.

Bài thơ vì thế không chỉ là bức tranh chiều trong tù, mà còn là biểu tượng của niềm tin giữa gian khó. Hồ Chí Minh luôn mang theo trong mình ánh sáng của sự sống, và truyền ánh sáng ấy cho những người khác.