68
0
- Kiếm tiền
- Toiodayviban đã kiếm được 680 đ
Hôm nay chúng ta học gì? Cùng tớ tìm hiểu về một thể loại văn xuôi quen thuộc nhé!
Đặc điểm của truyện ngắn
1. Khái niệm truyện ngắn
- Truyện ngắn là hình thức tự sự cỡ nhỏ. Khuôn khổ ngắn nhiều khi làm cho truyện ngắn có vẻ gần gũi với các hình thức truyện kể dân gian như truyện cổ tích, giai thoại, truyện cười, hoặc gần với những bài kí ngắn. Nhưng thực ra không phải. Nó gần với tiểu thuyết hơn cả bởi là hình thức tự sự tái hiện cuộc sống đương thời.
- Tác giả của truyện ngắn thường hướng tới khắc họa một hiện tượng, phát hiện một nét bản chất trong quan hệ nhân sinh hay đời sống nội tâm con người, tạo thành một ấn tượng hoàn chỉnh.
2. Đặc điểm của truyện ngắn
Cùng một thể loại văn xuôi tự sự như tiểu thuyết, truyện ngắn vừa có những nét chung lại có những nét riêng của mình. Nội dung thể loại truyện ngắn có thể rất khác nhau, bao trùm hầu hết các phương diện của đời sống: Đời tư, thế sự, hay sử thi, nhưng cái độc đáo của nó lại là ngắn, dung lượng thường hạn chế.
2.1. Về cốt truyện
- Đặc trưng truyện ngắn thể hiện đầu tiên ở cốt truyện. Cốt truyện là một hệ thống cụ thể những sự kiện, biến cố, hành động trong tác phẩm tự sự và tác phẩm kịch thể hiện mối quan hệ qua lại giữa các tính cách trong một hoàn cảnh xã hội nhất định nhằm thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm.
- Cốt truyện truyện ngắn đơn giản, nó chỉ đề cập đến một vài biến cố riêng của cuộc sống con người. Tình tiết trong truyện ngắn vì thế thường được lựa chọn rất kỹ, chỉ ghi lại những tình huống nào tiêu biểu nhất, đủ sức cho người đọc hình dung cả quá trình sống của nhân vật. Cũng vì vậy mà "dung lượng hiện thực trong cuộc sống phản ánh có mức độ" (Lê Tư Chỉ, Để phân tích truyện ngắn, NXB Trẻ, 1996, tr. 19).
- Cốt truyện của truyện ngắn có thể là nổi bật, hấp dẫn, thường tự giới hạn về thời gian, không gian; nhưng chức năng của nó nói chung là để nhận ra một điều gì sâu sắc về con người và cuộc đời. VD Chú Đất Nung (Nguyễn Kiên), Bức tranh của em gái tôi (Tạ Duy Anh)
- Dựa vào cốt truyện, có thể chia làm hai loại truyện.
+ Truyện không có cốt truyện (hoặc cốt truyện rất mờ nhạt) : Do chủ ý nghệ thuật của nhà văn chỉ nhằm thể hiện diễn biến tâm trạng nhân vật trong mối liên hệ với hoàn cảnh. Truyện chỉ có những ý tưởng, không có sự kiện gay cấn, thời gian cụ thể, thậm chí không có đầu đuôi (truyện ngắn Thạch Lam).
+ Truyện ngắn có cốt truyện rất chú ý xây dựng những tình tiết, sự kiện bộc lộ tính cách của nhân vật và thúc đẩy hướng phát triển, vận động của mạch truyện. Bản thân cốt truyện là hệ thống các sự kiện, được chia theo lớp lang từ đầu đến cuối truyện. Các sự kiện càng gay cấn, nổi bật càng tạo kịch tính, sức hấp dẫn cho truyện (CHÍ PHÈO – Nam Cao).
2.2. Về dung lượng
- Truyện ngắn có dung lượng nhỏ, ngắn gọn mà cô đúc nên có sức ám ảnh lớn. Nó tập trung vào một hoặc một vài biến cố trong một không gian, thời gian nhất định, tạo ra ấn tượng mạnh mẽ và sự liên tưởng cho người đọc.
- Ví dụ: Truyện ngắn Vi hành của Nguyễn Ái Quốc dịch ra tiếng Việt chỉ hai trang sách, được viết dưới hình thức một bức thư kể về một sự kiện là tác giả bị nhận nhầm là Khải Định. Cốt truyện không có gì, sự kiện đơn giản, dung lượng rất ngắn nhưng truyện lại có sức công phá lớn, tác động mạnh mẽ vào ý thức, khêu gợi trí tưởng tượng của người đọc để đặt ra vấn đề chính trị – xã hội, vấn đề dân tộc, vấn đề đấu tranh..
2.3. Về kết cấu
- Kết cấu của truyện ngắn thường là một sự tương phản, liên tưởng.
- VD: Ở Bên hồ Hàm nguyệt, sự tương phản thể hiện rất rõ giữa hoàn cảnh tội nghiệp, đáng thương của chị Ngàn – một cô gái mồ côi mẹ, lại mù lòa – với sự hiền thảo, chăm khéo và cái tâm sống hết lòng vì người khác, không nghĩ đến bất hạnh của bản thân mình ở nhân vật. Điều này tác động rất lớn đến nhân vật Tâm – người kể chuyện, nó kéo dòng suy tưởng, dòng tâm trạng của cô bé vượt thoát sự hữu hạn của không gian, thời gian để hướng tới vẻ đẹp trường cửu của thiên lương con người.
2.4. Về nhân vật
- Nhân vật truyện ngắn ít hơn tiểu thuyết và thường bắt buộc phải được xây dựng theo nguyên tắc điển hình hóa. Nhân vật phải được đặt trong một hoàn cảnh cụ thể, vừa mang tính chung phổ quát vừa mang tính riêng độc đáo.
- Trong truyện ngắn, nhân vật là một mảnh nhỏ của thế giới, là hiện thân cho một trạng thái quan hệ xã hội, ý thức xã hội hoặc trạng thái tồn tại của con người, phát ngôn trực tiếp hoặc gián tiếp cho tư tưởng nhà văn.
- Mặt khác, do đó truyện ngắn lại có thể mở rộng diện nắm bắt các kiểu loại nhân vật đa dạng trong cuộc sống, chẳng hạn như: Chức nghiệp, xuất than, gia hệ, bạn bè, những kiểu loại mà trong tiểu thuyết chỉ hiện ra thấp thoáng trong các nhân vật phụ.
2.5. Về chi tiết
- Chi tiết trong truyện ngắn hay tiểu thuyết đều nhằm bộc lộ tính cách, tâm tư, tình cảm.. Đan dệt nên các tình huống truyện. Có hai loại chi tiết: Chi tiết trung tâm và chi tiết phụ trợ.
- Chi tiết ở truyện ngắn là yếu tố có ý nghĩa quan trọng bậc nhất của thể loại này. Bởi yêu cầu dung lượng ngắn song phạm vi phản ánh lớn. Nên tính cô đọng, hàm súc và tượng trưng của chi tiết cao. Hành văn mang ẩn ý, tạo cho tác phẩm những chiều sâu chưa nói hết. Một chi tiết nổi bật có thể gợi cho người đọc liên tưởng đến cả một trạng thái nhân sinh xã hội, suy rộng ra bề sâu, bề xa của nội dung phản ánh.
- VD: Với truyện Điểm tám của Nguyên Hương, chi tiết lá thư đầy lỗi chính tả mà lần đầu tiên trong đời người bố cầm bút viết cho con trai đang đi học xa, ngoài chức năng bùng nổ giá trị thẩm mĩ và tính nhân văn rất tự nhiên nhưng cũng hết sức bất ngờ, nó còn có sức ám ảnh, tạo ra sự xúc động, trân trọng rất lớn ở độc giả..
2.6. Các yếu tố khác
- Bút pháp trần thuật tiêu biểu của truyện ngắn thường là bút pháp chấm phá
- Ngôn ngữ truyện ngắn thường cô đọng, súc tích.
- Giọng điệu, cái nhìn cũng là những yếu tố quan trọng làm nên cái hay của truyện ngắn.
3. Cách phân biệt truyện ngắn và tiểu thuyết
Có hai cách để phân biệt truyện ngắn hay tiểu thuyết:
- Căn cứ theo số trang mà truyện có thể viết ra.
- Căn cứ theo cách viết của cả truyện: Tiểu thuyết hay truyện dài thì cứ triền miên theo thời gian, đôi khi có quãng hồi ức trở ngược lại. Truyện ngắn thì gây cho người đọc một nút thắt, một khúc mắc cần giải đáp. Cái nút đó càng ngày càng thắt lại đến đỉnh điểm thì đột ngột cởi tung ra, khiến người đọc hả hê, hết băn khoăn.
Chúc các bạn học tốt nhé!
- Truyện ngắn là hình thức tự sự cỡ nhỏ. Khuôn khổ ngắn nhiều khi làm cho truyện ngắn có vẻ gần gũi với các hình thức truyện kể dân gian như truyện cổ tích, giai thoại, truyện cười, hoặc gần với những bài kí ngắn. Nhưng thực ra không phải. Nó gần với tiểu thuyết hơn cả bởi là hình thức tự sự tái hiện cuộc sống đương thời.
- Tác giả của truyện ngắn thường hướng tới khắc họa một hiện tượng, phát hiện một nét bản chất trong quan hệ nhân sinh hay đời sống nội tâm con người, tạo thành một ấn tượng hoàn chỉnh.
2. Đặc điểm của truyện ngắn
Cùng một thể loại văn xuôi tự sự như tiểu thuyết, truyện ngắn vừa có những nét chung lại có những nét riêng của mình. Nội dung thể loại truyện ngắn có thể rất khác nhau, bao trùm hầu hết các phương diện của đời sống: Đời tư, thế sự, hay sử thi, nhưng cái độc đáo của nó lại là ngắn, dung lượng thường hạn chế.
2.1. Về cốt truyện
- Đặc trưng truyện ngắn thể hiện đầu tiên ở cốt truyện. Cốt truyện là một hệ thống cụ thể những sự kiện, biến cố, hành động trong tác phẩm tự sự và tác phẩm kịch thể hiện mối quan hệ qua lại giữa các tính cách trong một hoàn cảnh xã hội nhất định nhằm thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm.
- Cốt truyện truyện ngắn đơn giản, nó chỉ đề cập đến một vài biến cố riêng của cuộc sống con người. Tình tiết trong truyện ngắn vì thế thường được lựa chọn rất kỹ, chỉ ghi lại những tình huống nào tiêu biểu nhất, đủ sức cho người đọc hình dung cả quá trình sống của nhân vật. Cũng vì vậy mà "dung lượng hiện thực trong cuộc sống phản ánh có mức độ" (Lê Tư Chỉ, Để phân tích truyện ngắn, NXB Trẻ, 1996, tr. 19).
- Cốt truyện của truyện ngắn có thể là nổi bật, hấp dẫn, thường tự giới hạn về thời gian, không gian; nhưng chức năng của nó nói chung là để nhận ra một điều gì sâu sắc về con người và cuộc đời. VD Chú Đất Nung (Nguyễn Kiên), Bức tranh của em gái tôi (Tạ Duy Anh)
- Dựa vào cốt truyện, có thể chia làm hai loại truyện.
+ Truyện không có cốt truyện (hoặc cốt truyện rất mờ nhạt) : Do chủ ý nghệ thuật của nhà văn chỉ nhằm thể hiện diễn biến tâm trạng nhân vật trong mối liên hệ với hoàn cảnh. Truyện chỉ có những ý tưởng, không có sự kiện gay cấn, thời gian cụ thể, thậm chí không có đầu đuôi (truyện ngắn Thạch Lam).
+ Truyện ngắn có cốt truyện rất chú ý xây dựng những tình tiết, sự kiện bộc lộ tính cách của nhân vật và thúc đẩy hướng phát triển, vận động của mạch truyện. Bản thân cốt truyện là hệ thống các sự kiện, được chia theo lớp lang từ đầu đến cuối truyện. Các sự kiện càng gay cấn, nổi bật càng tạo kịch tính, sức hấp dẫn cho truyện (CHÍ PHÈO – Nam Cao).
2.2. Về dung lượng
- Truyện ngắn có dung lượng nhỏ, ngắn gọn mà cô đúc nên có sức ám ảnh lớn. Nó tập trung vào một hoặc một vài biến cố trong một không gian, thời gian nhất định, tạo ra ấn tượng mạnh mẽ và sự liên tưởng cho người đọc.
- Ví dụ: Truyện ngắn Vi hành của Nguyễn Ái Quốc dịch ra tiếng Việt chỉ hai trang sách, được viết dưới hình thức một bức thư kể về một sự kiện là tác giả bị nhận nhầm là Khải Định. Cốt truyện không có gì, sự kiện đơn giản, dung lượng rất ngắn nhưng truyện lại có sức công phá lớn, tác động mạnh mẽ vào ý thức, khêu gợi trí tưởng tượng của người đọc để đặt ra vấn đề chính trị – xã hội, vấn đề dân tộc, vấn đề đấu tranh..
2.3. Về kết cấu
- Kết cấu của truyện ngắn thường là một sự tương phản, liên tưởng.
- VD: Ở Bên hồ Hàm nguyệt, sự tương phản thể hiện rất rõ giữa hoàn cảnh tội nghiệp, đáng thương của chị Ngàn – một cô gái mồ côi mẹ, lại mù lòa – với sự hiền thảo, chăm khéo và cái tâm sống hết lòng vì người khác, không nghĩ đến bất hạnh của bản thân mình ở nhân vật. Điều này tác động rất lớn đến nhân vật Tâm – người kể chuyện, nó kéo dòng suy tưởng, dòng tâm trạng của cô bé vượt thoát sự hữu hạn của không gian, thời gian để hướng tới vẻ đẹp trường cửu của thiên lương con người.
2.4. Về nhân vật
- Nhân vật truyện ngắn ít hơn tiểu thuyết và thường bắt buộc phải được xây dựng theo nguyên tắc điển hình hóa. Nhân vật phải được đặt trong một hoàn cảnh cụ thể, vừa mang tính chung phổ quát vừa mang tính riêng độc đáo.
- Trong truyện ngắn, nhân vật là một mảnh nhỏ của thế giới, là hiện thân cho một trạng thái quan hệ xã hội, ý thức xã hội hoặc trạng thái tồn tại của con người, phát ngôn trực tiếp hoặc gián tiếp cho tư tưởng nhà văn.
- Mặt khác, do đó truyện ngắn lại có thể mở rộng diện nắm bắt các kiểu loại nhân vật đa dạng trong cuộc sống, chẳng hạn như: Chức nghiệp, xuất than, gia hệ, bạn bè, những kiểu loại mà trong tiểu thuyết chỉ hiện ra thấp thoáng trong các nhân vật phụ.
2.5. Về chi tiết
- Chi tiết trong truyện ngắn hay tiểu thuyết đều nhằm bộc lộ tính cách, tâm tư, tình cảm.. Đan dệt nên các tình huống truyện. Có hai loại chi tiết: Chi tiết trung tâm và chi tiết phụ trợ.
- Chi tiết ở truyện ngắn là yếu tố có ý nghĩa quan trọng bậc nhất của thể loại này. Bởi yêu cầu dung lượng ngắn song phạm vi phản ánh lớn. Nên tính cô đọng, hàm súc và tượng trưng của chi tiết cao. Hành văn mang ẩn ý, tạo cho tác phẩm những chiều sâu chưa nói hết. Một chi tiết nổi bật có thể gợi cho người đọc liên tưởng đến cả một trạng thái nhân sinh xã hội, suy rộng ra bề sâu, bề xa của nội dung phản ánh.
- VD: Với truyện Điểm tám của Nguyên Hương, chi tiết lá thư đầy lỗi chính tả mà lần đầu tiên trong đời người bố cầm bút viết cho con trai đang đi học xa, ngoài chức năng bùng nổ giá trị thẩm mĩ và tính nhân văn rất tự nhiên nhưng cũng hết sức bất ngờ, nó còn có sức ám ảnh, tạo ra sự xúc động, trân trọng rất lớn ở độc giả..
2.6. Các yếu tố khác
- Bút pháp trần thuật tiêu biểu của truyện ngắn thường là bút pháp chấm phá
- Ngôn ngữ truyện ngắn thường cô đọng, súc tích.
- Giọng điệu, cái nhìn cũng là những yếu tố quan trọng làm nên cái hay của truyện ngắn.
3. Cách phân biệt truyện ngắn và tiểu thuyết
Có hai cách để phân biệt truyện ngắn hay tiểu thuyết:
- Căn cứ theo số trang mà truyện có thể viết ra.
- Căn cứ theo cách viết của cả truyện: Tiểu thuyết hay truyện dài thì cứ triền miên theo thời gian, đôi khi có quãng hồi ức trở ngược lại. Truyện ngắn thì gây cho người đọc một nút thắt, một khúc mắc cần giải đáp. Cái nút đó càng ngày càng thắt lại đến đỉnh điểm thì đột ngột cởi tung ra, khiến người đọc hả hê, hết băn khoăn.
Chúc các bạn học tốt nhé!
Chỉnh sửa cuối:
