Ung thư là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới. Một câu hỏi thường được đặt ra là liệu bệnh ung thư có thể di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác hay không. Mặc dù có một số dạng ung thư liên quan đến yếu tố di truyền, nhưng phần lớn các trường hợp ung thư ở người không di truyền cho đời sau. Vậy đâu là nguyên nhân của hiện tượng này? Bài viết này sẽ phân tích cơ chế sinh học của ung thư, vai trò của đột biến di truyền và các yếu tố môi trường trong việc hình thành căn bệnh này.


1. Bản Chất Của Ung Thư

Ung thư là một nhóm bệnh lý đặc trưng bởi sự tăng trưởng không kiểm soát của tế bào. Các tế bào ung thư có thể xâm lấn các mô lân cận và di căn đến các cơ quan khác trong cơ thể. Quá trình hình thành ung thư thường bắt nguồn từ những đột biến gen trong tế bào.

Những đột biến này có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân, bao gồm:

Yếu tố môi trường như hóa chất độc hại, bức xạ, khói thuốc lá, chế độ ăn uống không lành mạnh.

Sai sót trong quá trình sao chép DNA khi tế bào phân chia.

Ảnh hưởng của tuổi tác.

Phần lớn các đột biến gây ung thư là đột biến soma, chỉ ảnh hưởng đến các tế bào cơ thể mà không tác động đến tế bào sinh sản (tinh trùng hoặc trứng), do đó không truyền lại cho thế hệ sau.

2. Đột Biến Soma Và Đột Biến Mầm

2.1. Đột Biến Soma

Đột biến soma là những thay đổi trong DNA xảy ra ở tế bào cơ thể trong suốt cuộc đời của một cá nhân. Những đột biến này có thể được tích lũy theo thời gian do tác động của môi trường hoặc do lỗi tự nhiên trong quá trình nhân đôi DNA.

Ví dụ, một người hút thuốc lá có thể bị tổn thương DNA trong các tế bào phổi, dẫn đến ung thư phổi. Tuy nhiên, vì những thay đổi này chỉ ảnh hưởng đến tế bào phổi, chúng không được truyền lại cho con cháu.

2.2. Đột Biến Mầm

Ngược lại, đột biến mầm là những thay đổi di truyền xảy ra trong tế bào sinh sản (tinh trùng và trứng). Những đột biến này có thể được di truyền từ cha mẹ sang con cái. Một số hội chứng ung thư di truyền có liên quan đến đột biến mầm, chẳng hạn như:

Hội chứng Li-Fraumeni (liên quan đến đột biến gen TP53).

Ung thư vú và buồng trứng di truyền (do đột biến gen BRCA1 và BRCA2).

Hội chứng Lynch (liên quan đến ung thư đại trực tràng di truyền không do polyp).

Tuy nhiên, những dạng ung thư di truyền này chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ (khoảng 5-10%) trong tổng số các ca ung thư. Điều này có nghĩa là phần lớn ung thư không phải là bệnh di truyền.

3. Cơ Chế Bảo Vệ Của Cơ Thể Đối Với Đột Biến

Cơ thể con người có nhiều cơ chế bảo vệ để giảm thiểu ảnh hưởng của đột biến, bao gồm:

Hệ thống sửa chữa DNA: Khi có lỗi xảy ra trong quá trình sao chép DNA, các enzym sửa chữa có thể nhận diện và sửa chữa kịp thời.

Cơ chế chết tế bào theo chương trình (apoptosis) : Nếu một tế bào bị tổn thương quá mức, cơ thể sẽ kích hoạt cơ chế tự hủy để ngăn chặn sự phát triển không kiểm soát.

Hệ miễn dịch: Cơ thể có thể nhận diện và tiêu diệt các tế bào bất thường trước khi chúng trở thành ung thư.

Tuy nhiên, khi các cơ chế này bị suy yếu hoặc bị phá hủy bởi các yếu tố môi trường, ung thư có thể phát triển. Nhưng vì những thay đổi này không ảnh hưởng đến tế bào sinh sản, chúng không truyền lại cho thế hệ sau.

4. Vai Trò Của Yếu Tố Môi Trường

Ngoài yếu tố di truyền, môi trường đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển ung thư. Các yếu tố môi trường có thể tác động đến nguy cơ mắc bệnh bao gồm:

Chế độ ăn uống: Tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường và chất béo có thể làm tăng nguy cơ ung thư.

Lối sống: Hút thuốc, uống rượu và ít vận động đều là những yếu tố làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh.

Tiếp xúc với chất độc hại: Bức xạ, amiăng, hóa chất trong thuốc trừ sâu đều có thể gây đột biến DNA.

Những yếu tố này tác động chủ yếu lên tế bào soma chứ không phải tế bào mầm, do đó không ảnh hưởng đến thế hệ sau.

5. Khi Nào Ung Thư Có Thể Di Truyền?

Mặc dù phần lớn ung thư không di truyền, nhưng trong một số trường hợp nhất định, nguy cơ mắc ung thư có thể tăng nếu trong gia đình có tiền sử bệnh. Điều này xảy ra khi một người mang đột biến mầm làm tăng nguy cơ phát triển ung thư.

Những gia đình có tiền sử nhiều người mắc cùng một loại ung thư thường được khuyến khích làm xét nghiệm di truyền để xác định nguy cơ. Nếu phát hiện đột biến, người mang gen có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa, chẳng hạn như thay đổi lối sống hoặc tầm soát ung thư sớm.

6. Kết Luận

Mặc dù ung thư có thể có yếu tố di truyền trong một số trường hợp hiếm hoi, phần lớn các loại ung thư ở người không di truyền cho đời sau. Nguyên nhân chính là do ung thư chủ yếu phát sinh từ đột biến soma, chỉ ảnh hưởng đến các tế bào cơ thể mà không truyền lại qua tế bào sinh sản. Hơn nữa, cơ thể có nhiều cơ chế bảo vệ để ngăn chặn sự di truyền của những đột biến nguy hiểm.

Thay vì lo lắng về nguy cơ di truyền ung thư, mỗi cá nhân nên tập trung vào việc duy trì lối sống lành mạnh, giảm tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ và thực hiện tầm soát ung thư định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Đây là cách tốt nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe cho bản thân cũng như thế hệ tương lai.

Bạn ơi, mình không phải học ngành y, cũng không làm việc gì liên quan đến y học cả. Nhưng mình tìm được rất nhiều các bài báo khoa học, được xuất bản trên các tạp chí khoa học uy tính về việc ung thư có tính di truyền bạn nhé. Bạn nên tìm hiểu kĩ hơn trước khi truyền tải thông tin.

Tiểu nô nô nói:

Bạn ơi, mình không phải học ngành y, cũng không làm việc gì liên quan đến y học cả. Nhưng mình tìm được rất nhiều các bài báo khoa học, được xuất bản trên các tạp chí khoa học uy tính về việc ung thư có tính di truyền bạn nhé. Bạn nên tìm hiểu kĩ hơn trước khi truyền tải thông tin.

Bấm vào để xem thêm..

Năm lớp 12 mình từng đi thì hsgqg môn Sinh học và hiện tại, mình đang học chuyên ngành Công nghệ sinh học năm thứ 4 và từng đi phòng lab về tế bào trực thuộc viện hàn lâm. Mình nói ra bạn đừng vội khó chịu, vì mình chỉ muốn dẫn ra chính xác khoảng thời gian mình bỏ ra cho lĩnh vực này. Sau thời gian tìm hiểu như thế, kiến thức mình tìm được là ung thư không di truyền.

Ung thư xuất phát từ sự sai khác trong bộ máy di truyền, như là những đột biến do yếu tố môi trường, yếu tố tuổi tác và tích lũy đột biết và không được sửa chữa. Cơ chế sửa chữa của cơ thể cũng có thể bị chậm lại, mất đi do sự bào mòn NST (do tuổi tác) hoặc nhiều yếu tố khác (như môi trường độc hại). Các cơ chế thường thấy như methyl hóa, sự chết tế bào và các cổng kiểm soát phân bào chẳng hạn = ung thư chính là do sự trục trặc ở đâu đó và do tích lũy mà có. Nên bạn sẽ thấy tuổi càng lớn càng dễ bị ung thư, vẫn có trường hợp người trẻ tuổi và trẻ em bị nhưng rất ít và thường bị nhầm lẫn do di truyền từ bố mẹ.

Nhưng hok đâu, vì bố mẹ sinh ra chúng ta, sự kết hợp giữa trứng và tinh trùng tạo ra một cá thể mới. Vì vậy, có rất nhiều đoạn gene của chúng ta tương đồng với bố mẹ (cũng như sự tương đồng ty thể với mẹ). Có nghĩa là, một đoạn gene nào đó của mẹ hay bố dễ bị tác động bởi môi trường và tích lũy đột biến, thì rất có thể bạn cũng vậy. Mà chú ý nha, nó khác với "di truyền ung thư". Bởi vì nếu bạn được di truyền trong gene, thì nó có thể biểu hiện ra tính trạng hoặc không là tùy theo sự bắt cặp alen. Còn các gene giống nhau mà mình đề cập, nó có thành ung thư hay không là do môi trường, tuổi tác và các yếu tố ngoại sinh và nội sinh tác động. Nói dễ hiểu, ví dụ gene bạn đã da vàng rồi, bạn có dưỡng cỡ nào thì nó cũng là da vàng trắng, còn thả vô môi trường nắng nóng cỡ nào cũng là vàng sạm, không thể đen như da đen, mà cũng không bao giờ trắng như da trắng. Còn ung thư thì có. Bạn có thể thắc mắc vẫn có trường hợp thay đổi kiểu hình do môi trường như con thỏ trong sách giáo khoa đổi màu đen khi trời lạnh chẳng hạn. Nhưng đó là kiểu hình, chỉ biểu hiện hay không chứ ko phải bị đột biến như ung thư.

Nếu bạn có thắc mắc thêm về tại sao nữ giới có người nhà mắc ung thư vú thì dễ mắc bệnh hơn thì tương tự như vậy á. Minh chứng như một báo link doi mình vừa lục trên Cambridge University xuống: Doi: 10.1056/NEJMsr1501341. Vấn đề này giáo viên có đề cập với mình năm lớp 10 rồi, chương trình cũ cuốn màu xanh lá với cuốn nâng cao màu đỏ á.

Cho nên, ung thư không hề di truyền (nói chính xác là không trực tiếp di truyền cho đời sau). Kiến thức này mình từng tranh cãi với các bạn mình và tìm hiểu từ những năm cấp 3 lên đến khi chạy đề tài. Nếu bạn bảo có các bài báo nghiên cứu uy tín, thì bạn có thể cho mình các bài link doi để tham khảo. Mình chỉ chấp nhận các bài nghiên cứu là link doi thôi nhé.

Cảm ơn bạn đã góp ý và ghé qua bài viết. Nếu có thắc mắc khác bạn cứ để lại bình luận, mình sẽ giải đáp ạ.

Xin lỗi bạn vì mình đã dùng thuật ngữ không đúng, đáng nhẽ mình không nên nói là ung thư không di truyền, mà chính xác nên là không trực tiếp di truyền (giống như cách bạn đã giải thích ở trên). Tuy vậy, mình đọc được kha khá các bài báo cho bằng chứng rằng tỉ lệ người mắc ung thư trong gia đình có tiền sử ung thư cao hơn so với gia đình không có tiền sử mắc ung thư. Cho nên mình cảm thấy cấn khi bạn bảo không nên lo lắng về yếu tố di truyền. Cái này bắt đầu lúc mình đi khám sức khỏe và bác sĩ hỏi mình rằng gia đình có ai có tiền sử bất kì loại ung thư nào không. Lúc đấy mình mới nghĩ, nếu nó không có tính di truyền, tại sao bs lại hỏi mình như vậy. Mình không phải bên y, cũng không phải bên sinh, mình không hiểu các thuật ngữ và cơ chế quá sâu như các bạn thuộc chuyên ngành này. Không biết mình sử dụng thuật ngữ có chính xác không, nhưng khi mình tìm "Hereditary cancer syndromes" thì ra khá nhiều bài báo. Mình chỉ đọc các báo cáo thống kê, cũng như một vài bài báo cho thấy tỉ lệ này cao hơn theo gia đình. Mình để link ở dưới cho bạn nhé. Cảm ơn bạn vì đã giải đáp.

Redirecting
Redirecting
doi: 10.5306/wjco.v14.i2.40
Redirecting