Chương 20: Quả bóng lăn qua đường, nhưng người chớ có chạy qua Bấm để xem Tối nay hai bố con đánh bóng trong sân, không cẩn thận làm bóng rơi xuống dốc núi. Con vừa chạy đuổi theo, vừa ngăn quả bóng lại. Thấy bóng lăn qua đường, cũng may con không lao theo bóng mà chạy qua đường, bởi vì một chiếc ôtô vừa phóng vụt tới. Con còn nhớ lúc bóng lăn qua đường, ba đã hét lên thế nào phía sau con không. Ba hét lên rằng: "Kệ quả bóng lăn qua đường, còn người không được qua". Lúc còn nhỏ, ông nội của con cũng thường nhắc nhở ba như thế. Vậy nên mỗi lần gặp trường hợp bóng lăn qua đường, ba vẫn thường nhớ lại câu nói đó mà dừng bước, đứng nhìn thật cẩn thận hai bên đường rồi mới chạy qua nhặt bóng. Mặc dù nói: "Người không được qua" thực ra người cũng qua đường rồi, chỉ có điều không phải qua đường một cách vội vã bất cẩn mà thôi. Sau đó, lúc mới lên trung học, có một lần ba chạy theo một chiếc xe buýt khi chợt nhìn thấy nó cách bến không xa, nhưng không cẩn thận nên bị ngã một cú đau. Tay, chân, đầu gối bị rách và chảy máu. Bà nội con trách ba: "Ba con lúc còn sống không phải đã nói với con rằng:" Bóng lăn qua đường, nhưng người chớ có chạy qua rồi đó sao? " Ba mươi năm qua đi, câu nói đó vẫn còn mãi trong kí ức của ba. Ông nội nói" quả bóng "cũng để tượng trưng cho những thứ khác như hộ chiếu, đồng hồ đeo tay, bút máy, tiền bạc hay những đồ vật quí báu.. Khi ba bị cướp giật trong ngõ hẻm; khi ba vẽ kí họa trên cầu, không may bị gió cuốn giấy vẽ xuống sông; khi lên núi, balô bị rơi xuống dốc. Rất nhiều lần khác nữa, rõ ràng biết rằng chỉ cần chộp vội một cái là có thể giật lại được những thứ của mình, nhưng ba vẫn giữ được thái độ bình tĩnh giống như đứa trẻ năm nào đứng bên đường thanh thản nhìn thứ đồ chơi yêu quí nhất của mình lăn qua đường vậy. Có thể con thấy rất ngạc nhiên vì người cha vốn thường rất can đảm và đầy sức sống của con bỗng dưng lại trở nên yếu đuối nhường ấy. Nhưng tại sao con không tự hỏi rằng ba đã làm bao nhiêu việc to lớn, đã trải qua bao hoàn cảnh hiểm nghèo mà vẫn đứng vững hiên ngang? Lúc còn trong quân đội, có một viên chỉ huy cao lớn, khôi ngô, mỗi lần chỉ huy huấn luyện, ông ta chỉ cần đứng lên phía trên, chẳng cần phải hò hét cũng đã có đủ uy phong để chỉ đạo người khác. Còn nhớ hồi đó mỗi lần huấn luyện cách bò trườn tiến công, chỉ cần thấy chiến sĩ nào giơ cao chân lên một chút là viên chỉ huy đó tiến đến đạp một cái thật mạnh vào chân:" Nếu đây là trận đánh thật thì cái chân này của đồng chí đã bị bắn nát từ lâu rồi! "Nói xong viên chỉ huy đó đứng ra làm mẫu ngay. Mặc dù có thân hình và đôi chân to lớn, nhưng khi nằm, cả cái thân hình to lớn ấy phút chốc trở nên mỏng dính, ép sát xuống mặt đất. Sau cùng ba kể con nghe một câu chuyện thú vị thế này: Gần đây ba đọc được một báo cáo nghiên cứu nói rằng, theo thống kê, những đứa trẻ khi học mẫu giáo nhìn thấy thức ăn nhưng không ăn ngay mà chờ thứ khác ngon hơn, những đứa trẻ ấy khi học lên trung học thường có kết quả học tập tốt hơn. Nếu ví những thức ăn kia là quả bóng lăn qua đường, thì những đứa trẻ biết chờ đợi, biết nghĩ xa hơn một chút, không phải sẽ đứng bên đường bình tĩnh quan sát hay sao?" Bóng lăn qua đường. Nhưng người chớ có chạy qua". Câu nói học được từ ông nội, giờ đây ba tặng lại cho con, hi vọng nó sẽ có ích cho con suốt cả cuộc đời.
Chương 21: Hãy tự mình quyết định Bấm để xem Vì bận chuyển nhà mà gần đây ba bận tối mắt tối mũi, ấy vậy mà lần nào hỏi con chuẩn bị đến đâu rồi, con đều nói: "Vội gì ba, chỉ cần một lúc là con làm xong ngay ấy mà". Cho mãi đến hôm nay khi chỉ còn hai ngày nữa là công ty chuyển nhà mang xe đến dọn dẹp, con mới bắt đầu mang hộp cát tông vào phòng mình thu xếp, miệng không ngừng đặt ra những câu hỏi: "Làm thế nào để gấp đáy hộp lại nhỉ? Sách không dùng đến, mang tặng thư viện được không nhỉ? Hết băng dính rồi thì làm thế nào? Sổ ghi chép từ năm kia có nên để lại không nhỉ? Sách bỏ đi, vứt vào thùng rác có được không?" Và câu trả lời của ba lúc ấy là: "Con hãy tự mình quyết định lấy!" Chắc khi nghe thấy câu này con thích lắm. Còn nhớ lúc ba còn nhỏ, lần đầu tiên nghe bà nội nói thế, ba tự nhiên có một cảm giác hưng phấn đặc biệt, như thể nghe thấy người ta nói: "Tiền mừng tuổi của con, con có thể giữ lấy mà dùng". Điều đó chứng tỏ tự mình đã làm chủ bản thân rồi. Tự mình làm chủ là một việc thực sự giỏi giang! Làm chủ nghĩa là không phải bất cứ việc gì cũng phải xin ý kiến người khác, làm chủ nghĩa là có thể làm việc theo những gì mà mình mong muốn. Làm chủ nghĩa là có quyền chủ động, chi phối. Làm chủ nghĩa là không cần nghe người khác sai bảo. Nhưng nên nhớ, làm chủ cũng có nghĩa là con phải hoàn toàn chịu trách nhiệm trước những việc mình làm, thậm chí phải chịu trách nhiệm trước những người khác nữa, bởi vì hành vi của bản thân sẽ ảnh hưởng đến người khác, tất nhiên tự mình làm chủ cũng cần phải tính đến sự ảnh hưởng của mình đến những người khác. Ví dụ, ba là chủ gia đình, thoạt nghe có vẻ uy quyền lắm nhưng thực ra làm chủ gia đình nghĩa là ba phải chịu trách nhiệm trước tất cả những thành viên trong cả gia đình. Hôm nay, ba muốn con làm chủ, làm chủ trong việc tự thu xếp đồ đạc của con. Con có quyền quyết định đối với những thứ là của con, giữ hay không giữ, mang về nhà mới hay vứt vào sọt rác? Tất cả đều nằm hết trong quyền quyết định của con! Tất nhiên, một cách tương đối, con cũng cần xem xét nên bỏ cái gì và giữ lại cái gì. Việc lỡ vứt đi cái không nên vứt, con sẽ bị tổn thất ra sao. Đặc biệt hơn, trước đây con đều hỏi ba cái này làm thế nào, cái kia làm thế nào, còn hôm nay ba cho con tự quyết định lấy! Con nói con không có băng dính để dính hộp cát tông, ba nói ba có nhưng ba cũng đang cần dùng, không thể nào cho con dùng chung được. Con có thể lục tung các thứ lên mà tìm hoặc chạy sang hàng xóm mượn, hay có thể đội mưa đi xa hàng dặm để mua. Nhưng, không nên hỏi ba phải làm thế nào. Hôm nay, con tự nghĩ lấy cách giải quyết! Con đừng nghĩ ba lạnh lùng, bởi con đã đến cái tuổi cần phải tự mình chịu trách nhiệm trước bản thân rồi. Sách của con chứ không phải sách của ba, ba không thể lựa chọn thay cho con được; thùng giấy của con chứ không phải của ba, ba không có tài phân thân để giúp con. Song điều quan trọng nhất là: Con không phải là ba, càng không phải là cái bóng của ba, ba không thể thay con làm chủ suốt cả cuộc đời! Có lần, cha thấy vị chỉ huy nói: Lúc đánh trận, cấp trên chỉ chỉ đạo anh mấy giờ mấy phút thì tấn công, chứ không hỏi xem người anh đã thấm mệt rồi, liệu có thể xoay sở nhanh như thế hay không, họ cũng không hỏi xem vũ khí của anh có đủ không, lương thực thế nào, bởi vì cái mà họ xem xét là cái toàn cục chứ không thể để ý từng tí nhỏ nhặt như thế được. Tóm lại, anh sống hay anh chết là việc của anh, nhưng cái tiêu chí mấy giờ mấy phút phải tấn công kia lại là trách nhiệm mà anh không thể chối bỏ. Đúng vậy, trách nhiệm là thứ không thể chối bỏ. Một người trưởng thành phải là một người biết chịu trách nhiệm từ đầu đến cuối, bởi vì anh ta hiểu rằng: "Trách nhiệm là một chuỗi mắt xích, tổ trưởng không làm tròn nhiệm vụ của lớp trưởng giao phó, lớp trưởng sẽ không hoàn thành nhiệm vụ của trường giao phó, cứ như vậy từng tầng từng tầng một dồn lên trên, chỉ cần người bên dưới không hoàn thành trách nhiệm thì mục tiêu của cấp trên cũng không hoàn thành được. Mà quân sự lại liên quan đến sự an nguy của cả một quốc gia, đến sự sống còn của nhân dân, sao lại không có người chịu trách nhiệm cơ chứ? Người không hoàn thành nhiệm vụ lẽ nào lại không đáng chịu sự trừng phạt cao nhất? Lại nói lại chuyện của bố con mình. Mặc dù chuyển nhà không phải là chuyện đánh trận, nhưng một khi xe chở đồ đến mà con vẫn chưa sắp xếp xong có phải con đã làm ảnh hưởng đến gia đình rồi không? Còn ngày hôm sau nữa, người mua nhà của chúng ta cần chuyển đến ở ngay, ngôi nhà cũ của họ cũng có thể có người chủ mới phải dọn đến gấp, thế có phải một chuỗi mắt xích hay sao? Nói với con nhiều như thế, nhưng cũng vẫn chỉ là nhắc nhở con một câu cũ mèm:" Con hãy tự mình quyết định lấy!"
Chương 22: Xin chào, bạn có khỏe không? Bấm để xem Buổi chiều, mấy đứa trẻ bên nhà hàng xóm đối diện ra cổng đứng chơi. Lúc ấy, ba quay đầu lại gọi con: "Con ra đây chào các bạn một tiếng để làm quen đi". "Sao con lại phải ra chào hỏi họ? Làm như vậy vừa ngại vừa không tự nhiên" – Con đáp lại. "Con có thể cầm quả bóng ra cổng, khi đi qua chỗ các bạn đứng, có thể nói:" Xin chào! "Thế không được à?" Con vẫn đứng im cho đến khi lũ trẻ nhà hàng xóm đi khuất vào nhà. Con đã bỏ lỡ cơ hội làm quen với các bạn. Ba biết con không thích tự mình chủ động bắt quen, nhưng con nên biết rằng, con người ta quen biết nhau ngoài những cơ duyên rất tự nhiên ra thì phần lớn đều là những nguyên cớ do mình tự tạo ra. Ví như chuyện chúng ta chuyển đến đây, sớm muộn gì cũng phải làm quen với họ, đây chẳng qua chỉ là con nói "Xin chào" với họ sớm hơn một chút mà thôi, làm sao con có thể coi là cố tình bắt chuyện làm thân được. Mà cho dù có cố tình tạo ra cơ hội để quen biết thì cũng đáng lắm chứ! Nói trở lại, sao con không nghĩ rằng các bạn ấy ra đứng ở cổng chơi cũng là cố tình dẫn con ra cửa để rồi nói một câu "Xin chào" làm quen! Chiều tối hôm qua, con cũng nhìn thấy ba đứng nói chuyện với bà Parker – hàng xóm mới – trong sân sau đấy thôi. Thế là hai người quen biết nhau, trao đổi số điện thoại cho nhau, rồi hứa sẽ giúp đỡ, trông nom nhà cửa cho nhau. Thế con có biết ba và bà ấy đã làm quen như thế nào không? Cả ba và bà ấy gần như chào nhau cùng một lúc qua hàng rào. Ba tin rằng, không phải mình ba mà cả bà Parker kia nữa đều cố tình đi ra phía hàng rào để chào hỏi nhau. Nếu không thì lúc chiều tối nhiều muỗi như thế, cả hai người hà tất đều đi ra hàng rào làm gì cơ chứ? Hai người cách nhau một cái hàng rào chừng mấy mét, chẳng hẹn mà cùng ngước mắt nhìn nhau, cười một cái thật thân thiện, rồi cùng nói một tiếng: "Xin chào". Sau đó, ba lách qua hàng rào vào sân sau nhà bà ấy đứng nói chuyện. Cái cách hai người cùng chuẩn bị tốt tâm lí chờ thời cơ đến là hành động và cách đón nhận ánh mắt của đối phương là vô cùng quan trọng. Cũng giống như thế khi con tham dự một bữa tiệc, hay một bữa liên hoan chẳng hạn, lúc nào con cũng cần phải duy trì sự nhạy bén của mình để đáp lại những ánh mắt của người khác. Và con xem trên tivi thì thấy, người ta cách nhau hàng chục thước vẫn có thể nâng li chúc tụng nhau, thử nghĩ mà xem nếu như không phải nhờ vào sự nhạy bén thì sao có thể để ý đến người khác khi ở cách xa như thế? Mỉm cười với nhau từ xa mà không cần phải nói gì, nâng li rượu lên, dùng ánh mắt để biểu đạt tấm thịnh tình của mình chính là điều làm người ta cảm động nhất! Ngược lại, khi con nhìn thấy một người bạn và con cứ hướng mắt về phía người bạn ấy, thậm chí gọi tên người đó, nhưng đối phương lại chậm chạp không có phản ứng đáp lại thì tẽn tò biết mấy. Chúng ta ai mà chẳng từng gặp những trường hợp tương tự như thế, làm cho người khác có cảm giác bị lúng túng. Khi bạn con phải đập mạnh vào vai một cái và nói: "Cậu sao thế, mình chào cậu mãi mà không thấy phản ứng gì" thì lúc ấy con mới nhận ra, đó là vì con thiếu đi sự nhạy bén, làm tổn thương đến tình cảm của người khác, làm câu "Xin chào" rất nồng nhiệt kia như bị giội một gáo nước lạnh vậy. "Xin chào" là một tín hiệu thân thiện mà con chuyển đến người khác. Rất nhiều sự thành công cũng bắt đầu ngay từ khoảnh khắc người ta nói "Xin chào" ấy. Bởi vì đây là xã hội loài người, tất cả mọi hoạt động, mọi sự giao dịch, mọi thành tựu đều phát sinh từ sự tiếp xúc quan hệ giữa con người với con người. Thế nên con càng quen biết nhiều, mối quan hệ cộng đồng của con càng tốt thì con càng dễ dàng thành công! Ba có một người bạn, không tiền bạc, không quyền thế, thậm chí cũng chẳng có tài cán gì, nhưng lại trở thành một người khiến người khác rất hoan nghênh, thán phục. Người giàu có giúp anh ta tiền bạc, người có quyền thế giúp tiếng nói của anh ta có hiệu quả, còn người có tài thì tình nguyện xin hiến kế, khiến anh ta trở thành một người cực kì thành đạt. Tại sao vậy? Bởi vì anh ta có quan hệ với cả ba loại người này. Anh ta giới thiệu một người có quyền thế nhưng không có tiền cho một người giàu có đang cần một người hậu thuẫn về chính trị; lại giới thiệu một người có tài cho cả hai người trên, vậy là cả ba đều có lợi, kết thành một mối, một sức mạnh. Mà ai là trung tâm của sức mạnh ấy, con biết không? Chính là anh bạn không tiền, không quyền thế, không tài cán kia đấy. Như vậy, năng lực kết giao với mọi người không phải là một tài năng kiệt xuất đó sao? Lẽ nào anh bạn kia của ba cũng ngồi chờ những cơ hội mới để làm thân với những người kia? Tất nhiên là anh ta đã biết nắm chắc những cơ hội nhỏ rồi phát huy thành sự tình cờ nhẫu nhiên để quen biết. Cần biết rằng, người biết kết duyên, thì cho dù đứng bên đường nhìn vào tủ kính của cửa hàng cũng có thể hàn huyên với những người khác cũng nhìn vào tủ kính, bởi vì họ có chung một điểm chú ý – đó cũng là một loại duyên. Thế có nghĩa là chiều nay con đã bỏ lỡ một cơ duyên tốt rồi đấy, đúng không? Nên nhớ rằng mỗi một người sống trên thế giới này đều có thể có duyên với con, đều có thể trở thành một lực lượng trợ giúp cho con. Tục ngữ Trung Quốc có một câu như thế này: "Kiến diện tam phân tình" (Đã gặp được mặt nhau tức là đã có ba phần tình với nhau rồi). Nếu con thường xuyên gặp gỡ người khác thì con có thể đã tích lũy được biết bao nhiêu cái phần tình ấy! Những mối quan hệ đó có thể là tấm thẻ bảo đảm cho sự thành công của con, nó cũng chính là tấm thẻ thông hành giúp con những khó khăn. Đừng do dự! Hãy nắm lấy thời cơ để nở một nụ cười và cất tiếng: "Xin chào!" Thế giới này sẽ trở nên rộng lớn hơn, đáng yêu hơn!
Chương 23: Bớt đi một cái nhìn Bấm để xem Chiều ngày hôm qua, cô thư kí của ba thiếu chút nữa thì bị người ta đâm mù mắt. Lúc đưa đến bệnh viện, mắt trái của cô ấy hầu như không còn nhìn thấy gì nữa, máu tươi không ngừng chảy ra từ vết thương dài 5cm. Ba không sao cầm máu được cho cô ấy vì vết thương nằm giữa chỗ lông mày và mắt. Vết thương bị dao đâm sâu chừng nửa cm, há to như một cái miệng đang phun máu. Bác sĩ khâu vết thương cho cô ấy nói rằng: "Nguy hiểm quá, hôm nay kể như cô ấy gặp may, chỉ thấp xuống một chút nữa thì mắt trái của cô ấy sẽ mù hoàn toàn". Ba đi đến chỗ tạm giam, kẻ hành hung đang bị lấy cung, bên cạnh là vợ hắn. Khi biết vết thương nghiêm trọng, họ lộ vẻ kinh ngạc. Lúc ba hỏi tại sao lại hung hăng thế, cô vợ trả lời rằng: "Anh ấy tức giận lên thì không sao kiềm chế được, có thể cô thư kí của anh nói những lời chọc giận, khiến anh ấy phẫn nộ". Ba lại theo cảnh sát về bệnh viện để lấy lời khai của cô thư kí. Cô ấy kể, hai người cùng đi xe máy song song với nhau, chỉ là một va chạm nhỏ thôi. Bị vỡ mất cái gương chiếu hậu, cô ấy chỉ cằn nhằn vài câu, thế mà bị đâm cho một nhát. "Tôi thấy anh ta đèo vợ, nghĩ rằng chắc anh ta không thô bạo. Nếu anh ta đi một mình, tôi đã không dám nhiều lời, nào ngờ.." Nào ngờ bị đâm một nhát, mặc dù không bị mù, nhưng sẹo thì khó tránh khỏi. Sáng nay khi nghe kể lại câu chuyện này, một người bạn cũ cũng kể cho ba nghe câu chuyện anh ta gặp phải trước đây: "Hôm nọ mình đang lái xe đi trên đường thì một chiếc xe khác lao ngang qua mặt làm mình thót cả tim, nếu phản xạ không nhanh thì đã bị đâm rồi. Mình liếc mắt nhìn tay lái xe một cái, đúng là chỉ" nhìn một cái "thôi. Tay lái xe đó bỗng quặt xe lại đuổi theo mình rồi rút dao trong người ra vạch hai vạch thật mạnh vào xe mình. Thật quá nguy hiểm! May mà là ban ngày đấy, nếu không e rằng hai cái vạch đó không phải ở trên xe mà là trên mặt mình rồi". Những chuyện chỉ vì "nhìn một cái" mà thiệt mạng thì từ cổ chí kim, từ Đông sang Tây đều đã quá nhiều rồi. Chồng của dì con đi tàu điện ngầm ở NewYork, không may va phải một người da đen, chỉ quay sang nhìn nó một cái thôi mà bị nó đánh cho rách cả mồm, phải đi khâu mấy mũi đó sao? Hồi còn nhỏ bà nội con thường nhắc nhở ba rằng, gặp những kẻ côn đồ thì tốt nhất là không nên nhìn bọn nó – dù chỉ nhìn một cái thôi, cũng không. "Nếu con liếc nhìn nó một cách miệt thị thì chắc chắn con sẽ bị chúng nó đánh. Nếu con nhìn trộm một cách rụt rè thì bon chúng sẽ được thể mà ăn hiếp con. Nếu con nhìn chúng trừng trừng một cách thách thức, chúng sẽ nghĩ con thích chĩa mũi vào chuyện người khác". Bà nội con nói: "Càng là phần tử bất lương, bọn chúng càng tự ti. Con chỉ coi chúng là đám người không bình thường thôi là được, hà tất phải tỏ ra anh hùng mà rước vạ vào thân". Từ xưa, những tên côn đồ kiểu này đã không ít. Tên lưu manh cố tình làm nhục Hàn Tín, bắt ông chui qua háng hắn. Sử kí "Truyện Kinh Kha" có một nhân vật tên là Tần Vũ Dương: "Mười ba tuổi đã giết người, không một ai dám ngỗ thị". Chỉ cần Tần Vũ Dương cảm thấy cái nhìn của ai đó làm nghịch mắt hắn một chút thôi, thì đã bị hắn coi như "ngỗ thị" rồi. Những kẻ ngày xưa đó suy cho cùng cũng có khác gì với phường lưu manh ngày nay đâu. Ấy vậy mà sau này, Hàn Tín trở thành một danh tướng trong lịch sử. Tần Vũ Dương lại trở thành một "kẻ đáng khinh nổi tiếng" trong lịch sử. Lúc bước chân vào cung của Tần Thủy Hoàng, hắn sợ đến mức mặt mày thất sắc, chân tay run lẩy bẩy. Thế thì mạnh mồm một lúc, hung hăng phỏng có ích gì, thứ anh hùng kiểu ấy là cái kiểu ở đâu vậy? Gặp phải kẻ ngang ngược, trừ khi con có thực lực mạnh hơn, hoặc con có sự hậu thuẫn của quần chúng chính nghĩa, còn nếu không thì hãy nhún một bước. "Núi không chuyển thì đừng chuyển". Núi mạnh là thế mà cũng bị con người chinh phục được, bởi vì con người biết làm thế nào để mở đường đi qua núi. "Núi không chuyển thì đừng chuyển". Hôm nay con nhẫn nhịn một chút, chỉ cần con có trong tay sức mạnh của chính nghĩa thì ba tin ắt có ngày con sẽ gặp lại hắn!
Chương 24: Tình thương báo đền Bấm để xem Chắc con vẫn thường nghe ba nhắc đến phong cảnh ở đảo Lan, đúng không? Nhưng ba nói cho con biết, ấn tượng sâu đậm nhất mà đảo Lan để lại trong ba không phải là phong cảnh sơn thủy hữu tình mà chính là ấn tượng khi gặp gỡ một gia đình sống ven biển. Đó là một buổi chiều tà, ba đang tản bộ trên bãi biển thì gặp một gia đình nọ, cả nhà đang ngồi xổm trên bãi cát gom nhặt những con cá trong tấm lưới vừa đánh lên. Họ chia đống cá ra làm bốn phần, có thể nói là bốn loại cá có chất lượng khác nhau. "Sao lại chia cá thành mấy phần như thế?" – Ba tò mò hỏi. Người đàn ông bằng giọng địa phương ồm ồm của mình chỉ vào phần cá ngon nhất nói: "Đây là cá của đàn ông"; rồi lại chỉ vào hai phần cá còn lại, nói: "Cá của phụ nữ, cá của trẻ con". Cuối cùng người đàn ông chỉ vào phần cá vừa ít vừa tồi nhất, nói: "Còn đây là cá của người già, cho người già ăn". Mười lăm năm rồi, hình ảnh gia đình ven biển ấy còn hiện rõ trước mặt ba, thậm chí có thể nói nó in đậm trong tâm trí ba. Ba thường nghĩ: Tại sao người già lại phải ăn thứ tồi tệ nhất ấy. Và tại sao khi ba hỏi, cụ già trong cái gia đình ấy lại ngẩng đầu lên nhìn ba cười? Hôm nay, ba đến nhà một người bạn chơi, lại một lần nữa gặp một cảnh xúc động tương tự như thế. Ăn tối xong, ba chỉ vào chỗ thức ăn thừa, nói một câu xã giao với chủ nhà: "Cậu chuẩn bị đồ ăn nhiều quá, thừa thế này thật lãng phí!" Nào ngờ thằng bé mới 6 – 7 tuổi nói ngay, chẳng hề do dự gì: "Không phí đâu ạ, bà nội sẽ ăn". "Mẹ chồng tôi một lát nữa sẽ ra ăn" - Vợ người bạn thấy ba lộ vẻ vô cùng kinh ngạc thì giải thích thêm: "Bà em không thích ăn cùng, bảo ăn thứ ngon là bà lại không thích. Chỉ có đồ ăn thừa, bà em mới ăn, mà ăn rất ngon lành cơ". Con trai! Bây giờ ba ngồi trước bàn viết thư cho con, nghĩ đến hình ảnh ban tối, ba không cầm được nước mắt, ba cứ tự hỏi mình: Tại sao vậy? Tại sao? Chỉ tại vì người già không còn khả năng lao động nữa nên chỉ đáng được ăn đồ thừa, ăn đồ hỏng thôi sao? Chỉ vì người già "tự nguyện", "vui vẻ" nên chúng ta mặc kệ hay sao? Ba tin rằng con đã đọc cuốn: "Thắp lên ngọn đèn lòng", trong đó ba có viết một bài "thích ăn đầu cá", đúng không? Một cụ già trước lúc lâm chung được bạn bè rán cho một cái đầu cá thật to vì họ biết cụ già trước đây rất thích ăn đầu cá, không ngờ họ được nghe cụ già nói ra cái điều bí mật mà cụ đã giấu kín suốt mười mấy năm: "Đầu cá thì cũng ngon đấy, nhưng tôi đã ăn đầu cá đến già nửa đời người mà chưa bao giờ thấy thích thú cả, chỉ vì hoàn cảnh gia đình khó khăn, chồng con đều thích ăn phần cá nạc nên tôi giả bộ thích ăn đầu cá vậy thôi?" Đây là một câu chuyện hoàn toàn có thật, cụ già trong câu chuyện lúc cuối đời đã may mắn được nói lên tiếng nói thật lòng của mình. Vấn đề là ở chỗ trên đời này có biết bao nhiêu những bậc cha mẹ đã hi sinh vì gia đình như thế, để lúc cuối đời ra đi trong câu nói: "Cụ ấy thích như thế!" của những người còn sống? Đúng vậy, các cụ đang mỉm cười đấy, bởi vì sự hi sinh của mình đã có kết quả, mà cái cười ấy là cái cười vui cơ! Nhưng những người bề dưới nhìn thấy nụ cười ấy phải chăng cũng có thể cười theo được? Hay nên tự hổ thẹn mà khóc? Gần đây, ba tiến hành bình xét cho chương trình: "Tinh thần của nền văn minh Trung Quốc" của đài truyền hình, ấn tượng sâu sắc nhất để lại cho ba là kết quả điều tra của một chuyên gia xã hội học phương Tây sau nhiều năm nghiên cứu tại Trung Quốc, bắt đầu từ năm 1937: "Đừng cho rằng nông thôn Trung Quốc có rất nhiều gia đình tam tứ đại đồng đường. Trên thực tế hiện tượng này hầu như không có. Nguyên nhân chủ yếu là tuổi thọ của người dân quá ngắn, bình quân chỉ từ 50 tuổi trở xuống, không sống được đến cái tuổi nhiều đời cùng sống chung, lại vì nghèo khó mà không duy trì được sự đầy đủ cần thiết". Con có tin không? Người Trung Quốc thường cho rằng, từ cổ đã thịnh hành cách nói đa đại đồng đường, nhưng hóa ra họ đã sai rồi. Đó chỉ là lí tưởng chứ không phải là thực tế. Phụ huynh cùng các bậc tôn trưởng bình quân đều không sống quá 50 tuổi. Đó thật là một chuyện đau lòng. Vấn đề là cha mẹ đoản thọ, không thể an hưởng tuổi già, lẽ nào đó lại không phải là nỗi hổ thẹn của những người làm con hay sao? Quá khứ nghèo, còn bây giờ cuộc sống đã khá giả hơn. Khi cuộc sống đã đủ đầy hạnh phúc, chúng ta nên chăng tự nghĩ xem mình đã hiểu thuận hay chưa? Còn nhớ có một lần con mang bột vây cá ra uống, ba đã rất không hài lòng, nói: "Cái đó để dành cho bà nội con đấy". Con đã gân cổ lên nói rằng: "Bà nội không thích uống, bà bảo con uống hết đi". Con có nghĩ rằng, bà nội thực sự không thích uống hay vì bà nội yêu con và có ý để dành cho con. Con nên biết rằng, răng bà nội không còn khỏe nữa, nên bà thích uống nhất thứ dễ uống như bột vây cá đó! Mùa đông năm nào nhà ta cũng mua đầy hồng. Tại sao mỗi lần mua hồng, ba đều phải mua mười mấy quả? Bởi vì ba phát hiện ra rằng, nếu chỉ mua mấy quả, bà nội thấy con thích ăn, thì lần nào bà cũng sẽ lấy chuối ăn trước. Khi ba giục bà lấy hồng để ăn, bà thường lấy cớ đã ăn chuối rồi. Chỉ khi nào thấy hồng quá nhiều, nếu không ăn để lâu sẽ hỏng bà mới chủ động lấy ăn. Chắc con cũng thường thấy ba gắp thức ăn cho bà nội. Bà thường từ chối. Ba bèn để mãi thức ăn trên đũa ở lưng chừng giữa mâm, đến khi sợ thức ăn rời xuống bàn ăn, bà mới chịu đưa bát ra. Con có để ý không, lần nào bà cũng ăn hết rất ngon lành. Chắc con cũng thấy lần nào làm thức ăn mặn bà cũng giành lấy ăn, nhưng mỗi lần như thế bao giờ ba cũng kiên quyết không để bà ăn, vì người huyết áp cao như bà không thể ăn mặn được. "Nhìn xem, có con cái nhà ai thế này cơ chứ, không cho mẹ gắp thức ăn!" – bà thường nói đùa như thế với người trong nhà. Con không để ý thấy bà rất vui khi nói câu đó sao? Vì thế, hôm nay ba phải căn dặn con, hi vọng con lưu tâm đến cái ăn cái uống của những người già trong gia đình. Ba đi vắng, mẹ con cũng thường phải làm thêm giờ, do vậy công việc đó sẽ là trách nhiệm của con. Khi còn nhỏ, người lớn thường dùng biện pháp ép buộc chúng ta ăn thứ này, không được ăn thứ kia. Họ làm thế bởi vì họ yêu quí mong muốn điều tốt cho chúng ta mà thôi! Đến bây giờ khi về già, trở thành những người cần được quan tâm săn sóc, chúng ta cũng phải dùng biện pháp như họ đã áp dụng để quan tâm, đền đáp lại – Đó là người con, người cháu hiếu thảo. Đây không phải là sự cưỡng ép mà là cách nhận ra sự khách khí trong cư xử của người già, từ đó kiên quyết thuyết phục người già tiếp nhận sự quan tâm săn sóc, sự hiếu thuận của chúng ta.. Có thể đến lúc họ từ giã cõi đời này, chúng ta sẽ bớt đi phần nào sự ân hận vì chúng ta đã góp phần vào đất trời tạo ra sự công bằng, mang đến sự báo đền, và hơn thế - đó là một tình cảm tôn kính nhất mà tuổi già nhận được.
Chương 25: Con người sinh ra là để sống Bấm để xem Đêm qua đã rất muộn, ba bỗng nhận được điện thoại từ Đài Bắc, cô của con đã qua đời ở cái tuổi 49, mặc dù cô con còn rất khỏe mạnh. "Cô ấy ra đi chẳng kịp nói điều gì, cô ấy thật sự đã đi rồi" - Chồng của cô nức nở trong điện thoại như thể đó là chuyện không thể xảy ra. Chú ấy gào lên không thành tiếng; cho dù chú ấy có không tin thì cô con cũng đã không còn nữa, đã thực sự xa chúng ta và chẳng bao giờ quay trở lại. Ba ngồi lặng đi, thấy con cũng ngồi một góc trong phòng đọc, không gõ máy tính nữa mà im lặng. Cha len lén lau nước mắt, nhấc điện thoại gọi cho mấy người họ hàng ở nước Mĩ, sau rồi sang phòng vẽ, ngồi đối diện với mẹ con. "Tại sao gần đây nhà ta có bao nhiêu bạn bè thân thích, người thì ốm, người thì mất như thế?" Cuối cùng mẹ con cũng phá tan bầu không khí nặng nề ấy. Ba cũng đang nghĩ về điều này. Đầu tiên là tiến sĩ Côn Lan, mới hơn 40 tuổi, một hôm không đi làm mà cũng không thông báo nghỉ. Cô thư kí gọi điện, không thấy ai nhấc máy; đến nhà ấn chuông cửa cũng không thấy động tĩnh gì, cảnh sát mở cửa ra mới phát hiện ông nằm trên sô pha, đã lạnh cứng từ bao giờ. Tiếp đến là chú Thôi trong giới báo chí, trước khi về nước còn gọi điện mấy lần mời ba dẫn chương trình. Thế mà lúc trở về Mĩ, chú ấy đã không còn nữa, từ lúc đổ bệnh cho đến lúc chết không quá 3 tuần. Sau đó là chú Lâm, người bạn hồi trung học, bỗng nhiên một hôm chú thấy trời đất quay cuồng, xe cứu thương đưa đến bệnh viện, bác sĩ mới phát hiện ra có một khối u nằm đè vào dây thần kinh thị giác, bác sĩ lập tức phẫu thuật ngay, phải đục một lỗ từ mũi xuyên thẳng lên tuyến yên dưới não. Lúc đó ba còn nhờ cô của con thay ba đi thăm hỏi, thế mà chính người đi thăm hỏi hôm ấy cũng đã vĩnh biệt cuộc đời! Còn nhớ lần học đại học, có lần ba nói chuyện với một người lớn tuổi hơn ba. Ông ấy nói: "Cậu biết thế nào là tuổi 40 không? Tuổi 40 là cái tuổi mà ngày nào cũng phải uống vitamin mới thấy yên ổn". Câu nói này ba mãi ghi nhớ trong lòng. Thế nhưng đến hôm nay khi chính ba bước vào cái tuổi 40 thì điều ba cảm thấy rõ ràng nhất lại là: Phải học cách đối diện với cái chết của thân hữu và của chính bản thân mình! Ba luôn dằn vặt thường tự hỏi: Tại sao thế hệ trước không sớm dậy cho chúng ta biết về "cái chết". Đúng vậy, ba nghĩ rằng: "Cái chết" có thể đem ra mà dạy được, không phải dạy chúng ta chết mà là dạy chúng ta cách đối mặt với cái chết. Nếu không, mỗi khi phải vĩnh biệt một người thân, chúng ta thường khó lòng vượt qua. Mẹ con là một trường hợp, chuyên xét duyệt đầu vào của các học sinh mới, mẹ con phát hiện ra rằng có một số học sinh mấy năm học trung học đều có thành tích tốt, bỗng một năm nào đó đột nhiên sức học giảm xuống thì nguyên nhân hầu như đều do gặp phải biến cố gia đình, trong đó chủ yếu là sự ra đi của những người thân. Trong khối văn phòng của nhà trường cũng có một thầy giáo người Trung Quốc, ông là một tiến sĩ tốt nghiệp trường Havard. Bác sĩ tâm lý yêu cầu ông mỗi tuần phải lên lớp hai ngày, không lương, chỉ chuyên làm những việc mà cả học sinh tiểu học cũng biết làm, mục đích chỉ để ông có cơ hội tiếp xúc với mọi người. Con biết vì sao không? Vì ông ta không tài nào chấp nhận một sự thực là vợ ông ta đã qua đời. Ông hầu như đang sống trong một thế giới hư vô, hoang tưởng. Nhưng ba cũng có một người bạn, mặc dù tình cảm vợ chồng của cô chú ấy thực sự sâu sắc, lúc nào cũng quấn quýt với nhau; nhưng khi cô vợ mất đi, chú ấy vẫn kiên cường chịu đựng được. Bởi vì ngay sau khi chôn cất vợ xong, trở về nhà, chú ấy bỏ tất cả đồ đạc cũ trong nhà đi, thay mới toàn bộ giấy dán tường, giường tủ, ghế sô pha.. còn bản thân thì thường xuyên đi xa nghỉ ngơi. Chú ấy nói: "Nhìn thấy vật sẽ lại nhớ tới người, người chết thì đã chết rồi, khóc lóc có ích gì, người sống thì vẫn phải tiếp tục sống cơ mà. Masa (tên vợ chú ấy) nằm dưới đất, nếu có biết, chắc cũng sẽ mong muốn tớ vượt qua được nỗi khổ đau này. Yêu vợ cần phải tiếp tục sống tốt, chứ không phải là chết theo vợ". Ba ví dụ, cộng với việc cô con qua đời, ba muốn nói với con: Trước đây, ông bà nội con là những người của thế hệ trước với những quan niệm tại thời điểm đó, chỉ mong con mình học ở trường gần nhà, thậm chí sau này có dựng vợ gả chồng cho con cái thì cũng vẫn muốn ở chung một chỗ. Nhưng đến bây giờ, ba mẹ mong muốn con được ra ngoài mở mang, muốn con ra ở riêng. Hiếu thuận với bố mẹ không cứ phải suốt ngày quanh quẩn ở nhà giống như loài cây leo, tự mình không đứng thẳng được. Theo đúng lẽ trời đất, ba mẹ sẽ ra đi trước các con. Nếu sống chung nghĩa là ngày ngày mỗi một góc trong nhà sẽ đếu in hình bóng của cha mẹ và như thế nó vô tình sẽ tạo ra một sự hụt hẫng lơn hơn. Sau này, ba mẹ ra đi trước, lúc ấy con càng khó lòng mà chịu được sự mất mát ấy. Con cái tôn kính cha mẹ thì cần phải giúp đỡ cha mẹ hoàn thành được ý nguyện của mình, tránh đi những luyến tiếc ân hận của cả cha mẹ và con cái. Bố mẹ yêu thương con cái thì càng phải giúp đỡ con cái vượt qua những đau đớn của việc chia ly mất mát. Kể cả khi bố mẹ mất đi, con cái vẫn đủ sức kiên cường bước tiếp trên con đường phía trước. Hi vọng ngay từ khi còn trẻ, con đã có thể xác định cho mình nhân sinh quan về cái chết, tự trang bị cho tâm lí của chính mình. Con càng phải nhớ rằng, con người sinh ra là để sống, chứ không phải là để chết. Giả sử thần chết có đến gõ cửa, buộc ta phải chết vào ngày mai, thì hôm nay ta vẫn phải đàng hoàng mà sống!
Chương 26: Không lên nổi sân khấu thì làm sao có thể thành công Bấm để xem "Đài Loan có một tờ tạp chí muốn mời Joanna – cô bạn học của con – chụp ảnh làm người mẫu ảnh bìa đấy". Vừa về đến New York, ba nói ngay tin vui này cho con. Con phẩy tay nói: "Joanna không làm người mẫu nữa rồi". "Sao thế?" – Ba ngạc nhiên hỏi – "Cô ấy cao 1m8 lại rất xinh đẹp nữa, cô ấy rất hợp với nghề người mẫu này cơ mà?" "Cảm giác bị tước đoạt! Ba biết không, người mối lái của cô ấy không ngày nào không gọi cho cô ấy đi biểu diễn ở các nơi, nhưng đừng nói đến 100 lần, có 1000 lần cũng không được, khó khăn lắm mới có một cơ hội đi chụp ảnh người mẫu cho một tờ tạp chí mốt ở Canada, nhưng không may gặp đúng thời tiết xấu, mà tay thợ ảnh lại cần một bức ảnh sáng sủa với trời cao mây xanh, thế là tiền thù lao thì cầm rồi, nhưng ảnh thì không được sử dụng". Con nói tiếp, vẻ bất bình: "Bực nhất là vụ nghỉ đông, cô ấy tìm được một công việc rất tuyệt: Đi chụp hình ở Pahama. Nào ngờ, lúc cô ấy đang phấn khởi bay sang Maiami, lúc chuyển tiếp mới biết Pahama là đảo ở nước ngoài, mà Joanna lại chẳng có hộ chiếu visa gì cả, người ta chẳng cho cô nhập cảnh, cô ấy phải xách vali về nước. Mua vé máy bay hạng thường thì hết, đành phải mua vé hạng nhất, người mối lái không chịu thanh toán tiền vé máy bay khứ hồi. Như thế thì Joanna sạt nghiệp rồi còn đâu, và cô ấy quyết định không làm người mẫu nữa". "Con thấy như vậy có hợp lý không?" – Ba hỏi "Ít nhiều cũng có lí, cảm giác bị tước đoạt là có lí, không phải một lần mà là hết lần này đến lần khác." Vậy thì hãy để ba kể cho con nghe một vài kinh nghiệm mà bản thân ba đã trải qua nhé. Nhớ cái năm vừa tốt nghiệp đại học, rất may mắn ba được dẫn một chương trình truyền hình dạ hội chào mừng ngày quốc khánh. Vì ăn nói hoạt bát, phản ứng mau lẹ nên công ty nọ đã mời ba tổ chức và chủ trì một tiết mục tương tự. Thế là ngày nào ba cũng bận rộn với việc liên hệ biểu diễn, với việc soạn kịch bản, thậm chí còn tham gia thu thanh cùng ca sỹ hoặc hợp xướng luôn cùng họ. Trong chương trình có một tiết mục kịch ngắn do chính ba viết, thế mà trong lúc ba vất vả đi tìm tài liệu, hoàn thành kịch bản thì ban tổ chức lại nói với ba rằng không được. Ban tổ chức đi tìm người chỉnh sửa lại. Kịch bản chỉ sửa có vài chỗ nho nhỏ thôi, song tên người viết kịch bản là ba đã bị thay đổi rồi, chứ đừng nói đến thù lao.. Sau đó không lâu, lại chính là cái công ty ấy mời ba dẫn chương trình khác. Xong việc, người tổ chức đưa cho ba phiếu thanh toán tiền thù lao và nói: "Rất xin lỗi, do kinh phí hạn hẹp, mặc dù anh kí nhận là ngần này tiền, nhưng chúng tôi chỉ có thể trả anh một nửa, số còn lại phải chia cho các anh em khác!" Sau đợt đó, lại một lần khác, ông ta đến tìm ba nói rằng có một tiết mục cần thay đổi và giới thiệu ba với tác giả. Vị tác giả đó hết sức nhiệt tình, yêu cầu ba lập tức vạch kế hoạch cho tiết mục mới ngay và tiến hành viết tập bản thảo thứ nhất. Nào ngờ bản thảo hoàn thành nộp lên trên thì cũng biệt vô âm tín luôn. Hóa ra tay tác giả kia đã chuồn đi cùng tập bản thảo và phương án tiết mục đã lập của ba. Thật tức chết đi được! Thế là công ty nọ phải yêu cầu ba đi tìm một tác giả khác.. Nói đến đây, ba hỏi con: Nếu là con, con có đi không, mà những việc trước đó có được coi là cảm giác bị tước đoạt hay không? Thế mà ba vẫn đi đấy! Đây cũng chính là nguyên do ba chủ trì chương trình "Giành lấy từng phút giây". Chương trình đó có lượng người xem rất cao. Con có biết đầu tiên ba cầm bản thảo đến gặp người phụ trách nhà xuất bản thế nào không. Ông ta lật lật vài trang đầu rồi ném bản thảo trả lại ba và cười nói: "Những kịch bản vụn vặt kiểu này, chúng tôi không hứng thú". Nụ cười lúc đó của ông ta khiến ba suốt đời không quên được. Sau đó, ba lại cầm bản thảo đi gặp bộ phận xuất bản của công ty truyền hình, ba hỏi: "Nội dung này nếu công ty đã chịu trách nhiệm phát đi thì liệu có phải do chính công ty xuất bản hay không?" Họ cũng trả lời tương tự: "Vụn vặt như thế này, anh tự mình xuất bản đi". Chính cái câu nói: "Anh tự mình xuất bản đi" đã thôi thúc ba viết hết bản thảo này đến bản thảo khác, xây dựng niềm tin đối với việc viết văn, sáng tạo ra rất nhiều điều, xuất bản hết cuốn sách này đến cuốn sách khác. Cho đến bây giờ, ba vẫn thường nghĩ: Nếu như không nếm trải mùi vị của sự thất bại và tước đoạt ban đầu, nếu như bản thảo do người khác xuất bản qua loa cho xong thì có lẽ sẽ không có sự thành công như vậy, và cũng sẽ chẳng có ba như ngày hôm nay. Nghĩ lại ngày trước, nếu ba tính toán hơn thiệt với ông tổ chức nọ, hay tìm người phụ trách công ty kia cãi lí, thì có thể càng không bao giờ có những cơ hội, sau đó ba càng không thể được mời tham gia bộ phận thông tin. Lại nói một chút về bộ phận thông tin. Sau khi ba được vào làm việc ở bộ phận thông tin, do chương trình "Giành lấy từng phút giây" có tiếng vang lớn, hơn nữa lại có công ty truyền hình mời ba dẫn chương trình, thậm chí còn thu hút được mười mấy công ty quảng cáo. Nào ngờ lúc đầu công ty đồng ý, nhưng sau lại có sự thay đổi với lí do nhà báo không thích hợp với việc làm chương trình nên cuối cùng họ cho ba đảm nhiệm một chương trình mang tính báo chí có tên: "Diễn đàn thời sự". Lúc bấy giờ tiêu chuẩn tin tức vô cùng nghiêm ngặt, ai ai cũng nói ba không những đánh mất quả trứng vàng mà còn bị cầm phải củ khoai lang nóng bỏng tay. Trên thực tế đúng là như vậy, tập một vừa thu xong buổi sáng, buổi chiều nhận được tin: "Không được phát". Lí do là chương trình phê phán chế độ thi cử đại học và trung học chuyên nghiệp quá nhiều, ảnh hưởng đến tâm lí các thí sinh dự thi và các bậc cha mẹ, ảnh hưởng không tốt đến sự an định của xã hội. Mà ngày hôm sau chương trình đó phải được phát đi, ba trở thành con kiến ngồi trong cái nôi lửa. Xin hỏi, đó không phải là cảm giác bị thất bại đó sao. Nếu là con hoặc là cô bạn Joanna của con thì liệu các con có tiếp tục làm nữa hay thôi. Ba nghiến răng làm tiếp. Không đầy một năm sau, chương trình "Diễn đàn thời sự" giành được huy chương vàng! Đến hôm nay, mỗi lần gặp sự thất bại, hoặc bị chèn ép, ba đều cảm thấy rất biết ơn bởi vì tất cả những thành công của ba đều đến từ thất bại, những cơ hội tốt của ba đều phát sinh từ tay đối phương. Những con đường gồ ghề khấp khểnh trước đó, khi con đường núi trước mắt bị sụt lở, ba thường tìm kiếm một con đường khác. Cái ba đạt được chính là ba đã tìm thấy lối ra và được chiêm ngưỡng những cảnh đẹp mà chưa ai nhìn thấy. Thế nên trong vốn từ vựng của ba không có từ: "Cảm giác bị tước đoạt, chèn áp". Lại nói đến chuyện đường gập ghềnh. Năm ngoái khi về nước, ba lên núi Ly Sơn chơi cùng một người bạn là diễn viên truyền hình. Vừa đến nơi, ngay đêm đó nhận được điện thoại từ Đài Bắc yêu cầu chú ấy về ngay, đóng một vở kịch nam đóng giả nữ. "Nhất định là diễn viên nổi tiếng không chịu đóng, họ mới vời đến mình đây, xin lỗi cậu sáng sớm mai mình phải về ngay". "Đã là vai người khác chê không đóng thì cậu nhận làm gì?" "Bởi vì đây là cơ hội hiếm hoi cho mình giành được vai chính. Muốn thành công phải lên được sân khấu, không lên nổi sân khấu thì sao có thể hy vọng thành công?" Câu nói của chú ấy thật ngắn gọn nhưng lại chứa đựng hiện thực của cuộc sống, cô đọng sự chân thực của cuộc đời. Nó cũng làm ba nhớ đến câu chuyện của một ca sĩ nổi tiếng đã kể với ba mười mấy năm về trước: "Hồi đó, tôi vẫn còn vô danh tiểu tốt, tôi đến một nhà hát xin biểu diễn. Ông chủ rất trịch thượng nói:" Cô đáng giá ngần ấy ư? Nếu như cô có thể chứng mình bằng tiếng vỗ tay dưới khán đài kia tôi sẽ mời cô ". Lúc đó quả thật tôi đã cảm thấy mình bị làm nhục, nhưng tôi cố nuốt nước mắt, nói:" Có thể, tôi có thể làm cho người đến xem phải xếp hàng mua vé! "Tôi đã tự bỏ tiền ra mua vé mời bạn bè người thân đi xem, họ vỗ tay cổ vũ. Sau đó tiếng vỗ tay ngày càng to, không phải chỉ những người tôi mời đến mà là rất nhiều những khán giả khác bỏ tiền mua vé đến xem tôi hát, thậm chí sau này bạn bè người thân tôi có muốn đến xem cũng không thể chen vào mua vé được.." Câu nói của cô ca sĩ làm ba khó quên nhất ấy là: "Muốn thành công, trước tiên phải bước lên được võ đài đã. Không bước nổi lên võ đài thì còn nói gì đến chuyện thành công!" Mà cái võ đài ấy cũng đâu có dễ gì lên được, phải biết chịu đựng, phải biết gánh vác, phải đầu tư, phải chịu thiệt, thậm chí phải biết lén nuốt nước mắt mới lên đến nơi. Nói vậy thì cái cảm giác tước đoạt của Joanna có là gì! Nếu sợ bị chế giễu, sợ bị tước đoạt thì cô ấy có lên được sân khấu không? Có thành công được hay không? Mong con ngẫm nghĩ lại những gì ba vừa nói, và chuyển những lời ấy tới Joanna. À mà ba còn thấy tò mò thêm một điều nữa: Là một học sinh năm cuối trường Stuyvesant, sao lại không biết Pahama là ngoại quốc nhỉ?
Chương 27: Giả bộ vất vả Bấm để xem Mấy hôm trước, một mình con đi đến ga tàu hỏa, lúc về con nói to, vẻ ấm ức: "Trời ạ, suýt nữa thì con lỡ tàu, ba có biết đường xa thế nào không, phải mất 25 phút đấy, con phải chạy mới kịp". Nghe con nói vậy nên hôm nay lần đầu tiên đi tàu hỏa, ba phải đi từ sớm. Không ngờ, ba đi bộ mất có 20 phút! Ba phải đứng chờ gần nửa tiếng, đến lúc về nhà hỏi con, con mới nói: "Không phải con chạy cả đoạn đường, con còn vừa đi vừa nhẩn nha nhìn ngắm, đến lúc phát hiện ra có thể không kịp giờ tàu, con mới co cẳng chạy đấy chứ". Thế thì ba phải trách con rồi, một lần nữa lại đưa ra những tin không xác thực, lại còn giả bộ vất vả nữa.. Cái kiểu giả bộ này đâu chỉ có mình con, rất nhiều người lớn khác cũng mắc phải. Ví dụ, gần đây công ty đồ nội thất chuyển đến cho ba một cái bàn làm việc mà ba đã đặt hàng, mặc dù muộn hơn so với đặt hàng những hơn mười ngày nhưng lúc gọi điện cho ba thông báo hàng đến, ông chủ vẫn cứ giả bộ gấp gáp thở dốc: "Thật không dễ dàng gì, cuối cùng thì cũng xong". Ấy thế mà lúc hàng đến nơi, nhìn bên trong, gỗ vẫn chưa bào kĩ, keo dán đùn ra phía bên ngoài cũng chẳng được làm sạch, làm tội mấy người trong xưởng vẽ của ba phải một phen bận rộn. Xem bộ dạng của ông chủ mặt mũi đầy mồ hôi, như thể toàn bộ thời gian sức lực của ông ta đều dồn cả vào chiếc bàn mà ba đặt hàng vậy. Nhưng khi ba hỏi riêng mấy chú thợ thì mới biết, cái bàn mất mười mấy ngày công ấy, trên thực tế, nếu thực sự chuyên tâm thì hai người làm chỉ mất chừng bốn ngày công là cùng. Vậy thì ông chủ kia cũng chẳng khác con, ra vẻ tạo ra cái bộ dạng khổ sở kia? Ở Đài Loan, ba cũng thường gặp những trường hợp như thế. Ví như việc đặt khung tranh cũng vậy, mười mấy ngày trước đã mang tranh đến, yêu cầu bác thợ nên để tranh trên tường khô khoảng bảy ngày, tránh trường hợp bị biến hình. Ấy thế mà cách ngày lấy hàng khoảng 4 ngày đến xem, ba mới phát hiện ra rằng bác thợ chưa hề động đến. Trách họ không làm sớm cho mình thì họ nói: "Biết làm thế nào được, có những người trước nữa, tranh của người khác cũng chậm mất bao nhiêu ngày, nếu làm của anh trước thì tranh của người khác lại không hoàn thành được". Nghe qua thì có vẻ rất có lí, nhưng lại nghĩ: Nếu cửa hàng khung tranh nghỉ vài ngày không mở cửa hoặc tranh thủ làm nốt những khung tranh còn lại, không nghỉ lễ tết, hoàn thành trước ngày giao 3 ngày thì có phải toàn bộ số tranh đặt hàng của khách đều có thể hoàn thành rồi không? Lí do không làm kịp của họ rất đơn giản, chỉ vì "khất lần", mà khất lần cũng có quán tính của nó, tất cả mọi việc đều chờ đến một thời điểm, cuối cùng không thể hoàn thành thì khất lần đến một thời điểm nhất định nào đó, rồi đến lúc không thể khất được nữa. Chỉ có điều khi anh ta làm việc này đã là muộn rồi thì tự khắc cái việc sau đó cũng bị muộn theo. Thế là đã trì hoãn một việc, kế đến là một loạt những việc khác cũng bị trì hoãn theo. Không thể bớt được công việc gì thì đành phải hoãn các công việc khác lại, phải hoàn thành chậm hơn dự định. Không làm đúng thời gian thì đành phải làm bộ vất vả trước mắt người khác. Vất vả thì đúng rồi, nhưng cái sự vất vả kia lại do cái việc khất lần mang lại chứ không phải do tính chất công việc. "Khất lần" phải chăng là bản tính của con người? Nguyên nhân cơ bản của nó chính là sự lười nhác; một nguyên nhân khác nữa có thể là không biết cách vạch kế hoạch. Cách khắc phục hiệu quả là: Việc đến tay phải làm ngay, không nên do dự, bởi vì do dự chính là bạn đang lãng phí thời gian. Rất nhiều người do công việc quá nhiều, lại bị mất phương hướng, vừa muốn làm việc này trước vừa muốn làm việc kia trước, kết quả là lẽ ra có thể hoàn thành được vô khối việc, song anh ta vẫn chưa biết bắt tay vào làm việc gì.. Bắt tay vào việc ngay không chỉ giúp ta hoàn thành công việc có hiệu quả, và hơn thế nữa nó giúp ta tạo được một thói quen tốt, nghĩa là biết cách sắp xếp mọi việc theo trình tự, cái nào cần được ưu tiên trước làm trước và phải làm ngay. Còn nhớ có người đã hỏi bà Thatcher - Cựu thủ tướng Anh: "Làm thế nào mà bận trăm công nghìn việc của chính phủ, song bà vẫn có thời gian chăm chút đến gia đình". Câu trả lời của bà là: "Liệt kê những việc phải làm, làm xong đâu đấy, sau đó hãy tiếp tục những việc khác". Nghe thì có vẻ đơn giản, nhưng phương pháp ở đây là biết hành động một cách tích cực, biết vạch kế hoạch trước sau, biết căn cứ vào tình hình thực tế để điểu chỉnh công việc.. Mỗi lần con cảm thấy mình sao lúc nào cũng chậm lúc nào cũng muộn, lúc nào cũng vội vã thì xin con hãy nhớ lấy những lời của ba: Tranh thủ những lúc nghỉ ngơi, rảnh rỗi, liệt kê những việc mà mình buộc phải hoàn thành trong thời gian tới, khẩn trương hoàn thành những việc đã trót trì hoãn. Con phát hiện ra rằng mặc dù phải hi sinh một hai ngày nghỉ nhưng con sẽ làm cho những việc tiếp sau đi vào quỹ đạo. Điều đặc biệt quan trọng là: Không được giả bộ vất vả nữa. Khi con trì hoãn công việc phía trước để sau đó phải vắt chân lên cổ, lo hoàn thành công việc tiếp theo thì xin đừng than thở làm gì!
Chương 28: Hãy cẩn thận với cấp dưới Bấm để xem Hôm nay người lái xe taxi nhầm đường khiến ba con mình muộn mất 30 phút. Khi xuống xe, bác tài cứ xin lỗi mãi. Ba bảo: "Không sao", con lại trách ba: "Bảo rẽ phải, ông ấy lại rẽ trái, hòng làm đường xa thêm để ăn tiền chứ gì, hạng người này không đáng tôn trọng". Bây giờ con nghe ba kể câu chuyện sau: Khi ba còn làm ở đài truyền hình, có một người bạn kể với ba: "Tay X tính tình trăng hoa, ra bên ngoài hay làm bậy lắm". Ba hỏi lại: "Sao cậu biết?" Chú ấy cười lớn: "Không chỉ biết đâu nhé, tớ còn có bằng chứng nữa kia". Hóa ra tay X kia đối xử với lái xe rất tệ, mà lái xe lại là người hiểu rõ sinh hoạt của ông ta nhất, những tiếng đồn bất lợi cho ông ta đều từ miệng người lái xe mà ra. Lái xe lại là người thường xuyên gần gũi với ông ta nên ai cũng tin lời nói của anh ta. Từ câu chuyện kể trên, ba phát hiện ra rằng đối với cấp dưới thì càng cần phải tôn trọng. Hơn nữa khi địa vị của con càng cao thì tiếng tăm của con cũng càng lớn, con càng cần phải trân trọng cấp dưới. "Không được trách mắng cấp dưới trước mặt mọi người" – Đó là một nguyên tắc đối xử. Còn nhớ có lần ba đi ăn cơm cùng mấy người bạn, khi món cá được bưng lên, mọi người nếm thử và thấy có vẻ không ổn. Có một vị đi cùng ra hiệu cho mọi người không nên to chuyện, rồi gọi người phục vụ đến nhã nhặn nói với cậu ta: "Tay nghề nấu nướng của các anh không chê vào đâu được, món nào cũng ngon cả" – Anh bạn của ba ghé tai nói nhỏ với người phục vụ: "Anh có thể mang con cá này vào trong kia cho thêm một chút cay nữa, nhân tiện nếm thử xem!" Không lâu sau, người phục vụ vui vẻ bê đĩa cá ra, đặt lên bàn, nói: "Các vị nếm thử xem món cá này bây giờ thế nào rồi?" Ai cũng biết con cá ấy đã được thay bằng một con cá khác. Đây chính là một ví dụ về cách nói uyển chuyển. Người bạn của ba hôm đó có nói với mọi người: "Nếu như tôi to tiếng nói với ông chủ rằng, con cá ươn thì có lẽ anh ta sẽ sợ mất mặt mà cãi cá tươi cho kì được. Vậy thì hà cớ gì, cả hai bên đều bực mình vô ích, mà dù có cãi thắng đi chăng nữa thì e rằng trong món ăn tiếp theo chưa biết chừng họ sẽ cho vào đó vô số thứ bẩn thỉu". Như trường hợp đi taxi của ba con mình hôm nay chẳng phải tương tự là gì? Bác tài rẽ nhầm hướng, ba nhã nhặn nói, e rằng không phải đường này, bác ta sẽ lập tức quay lại ngay, thậm chí họ còn xin lỗi nữa, vậy thì chúng ta sao không bỏ qua để hai bên cùng vui vẻ, hà tất trước khi đi còn ca cẩm vài câu khiến cả hai bên đều cảm thấy không thoải mái. Trên đường đời, con còn gặp nhiều những người khác có địa vị thấp hơn mình, khi con ở những vị trí cao hơn thì những người này càng nhiều. Con có được vị trí cao như vậy là nhờ vào sự giúp đỡ của những người thấp hơn, họ có thể nâng con lên, họ cũng có thể lật con xuống. Khi con đối xử với họ tồi tệ một chút thì trong lòng họ cái ấn tượng ấy đã bị thổi phồng lên mười phần, tốt với họ một phần thì từ mồm họ có thể tâng bốc lên đến mười phần. Họ sẽ hào hứng, đắc ý nói rằng: "Không ngờ vị ấy vị nọ chức vụ cao như thế mà lại khiêm tốn, vị tha đến vậy". Thế là cái tiếng tốt của con sẽ bay càng xa, thêm nữa sẽ nghĩ rằng: "Đối với người dưới mà ông ta đối xử tốt như vậy thì quả là người hòa nhã thân thiện". Những lúc gặp tình thế khó khăn, người có thể giúp con vượt qua hoạn nạn rất có thể lại chính là những người ấy đấy! Nên nhớ rằng: Người hàng ngày giúp con buộc thắt lưng, đeo kiếm cho con lại là người dễ dàng đâm cho con một nhát! Người giúp con cạo râu lại là người dễ dàng kề dao vào cổ để hại con!
Chương 29: Giấc mơ Havard Bấm để xem Con có biết hồi nhỏ trường đại học nào ở Mĩ mà ba được nghe nói đến đầu tiên không? Đó là trường Havard! Lúc học đến trung học, ba đọc trong cuốn "bách khoa toàn thư" và được biết trường Havard có lịch sử dài hơn chính lịch sử nước Mĩ. Tính đến đầu những năm 60, Havard đã đào tạo cho nước Mĩ 6 vị tổng thống. Những nhà văn nhà thơ mà ba sùng bái đều học trường Havard. Có điều lúc đó ngay đến việc có thi đỗ vào những trường đại học trong nước hay không cũng còn chưa biết chắc nữa, chứ nói gì đến Havard. Cho mãi đến khi ba gặp con trai ngài đại sứ Mĩ ở Trung Quốc thì cái ý định thi vào trường Havard mới nhen lên trong ba. Chú ấy nói với ba: "Kết quả học tập hồi trung học của tôi cũng không phải thật xuất sắc, nhưng sau cuộc phỏng vấn tôi đã được nhận vào. Lúc ấy vị giám khảo đã nói:" Chúng tôi quan tâm đến việc anh sẽ đạt được những gì trong tương lai, chứ không phải là những việc mà anh đã đạt được trong quá khứ ". Thế là ba nghĩ, biết đâu với một kết quả học tập không mấy xuất sắc như ba, nhưng lại có một ngày nào đó bản thân mình sẽ được vào trường Havard! Sau này khi sang Mĩ, vừa đến nơi, ba đã thấy trên báo có bài đăng trường Havard cải cách chương trình học, mỗi một học sinh tốt nghiệp ra trường đều phải đạt tiêu chuẩn tinh thông viết lách, toán học và máy tính. Họ cho rằng đây là những bước đào tạo cơ bản cho một sinh viên đại học, nếu không biết linh hoạt sử dụng ba môn này thì khó lòng trở thành thế hệ kế tục trong xã hội tương lai. Bài báo còn nói thêm, trường Havard cho rằng, giáo dục đại học không phải là đào tạo ra một loạt những con mọt sách làm việc máy móc, mà là chỉ dẫn cho sinh viên biết cách làm thế nào để đi sâu nghiên cứu các lĩnh vực khác nhau. Trường Havard cho rằng, họ cần những" Con người quốc tế ". Đó chính là những người có tầm nhìn mang tính quốc tế. Cho dù có giỏi những môn khoa học cơ bản thế nào đi chăng nữa mà thiếu đi thế giới quan hay sự tu dưỡng về đạo đức thì cũng vẫn không đủ. Trường Havard càng ngày càng trở nên thú vị với ba. Thậm chí khi ba đã là phó giáo sư, ba vẫn muốn bỏ việc, chuyển đến Cambridge để làm" Một sinh viên Havard ". Thật tiếc, những lo lắng của cuộc sống cộng với việc con đỗ vào trường Shyvesant đã khiến ba phải từ bỏ ý định này. Thêm nữa, năm ngoái đọc báo cáo thống kê thấy nói, thậm chí những học sinh có số điểm trung bình là 97, 27 cũng bị trường Havard trả về, ba lại sợ rằng" có khi đến con trai mình cũng khó vào được Havard ". Nhưng con không nản lòng, con đến thư viện trường lần giở" Hồ sơ lưu trữ ". Đó là tập hồ sơ tập hợp những bài phát biểu cảm tưởng của những bậc tiền bối các khóa học ở các trường danh tiếng. Con nói với ba:" Havard quả là mái trường có sức hấp dẫn mê hồn với bao nhiêu người ". Mặc dù những người trong trường đều nói ở đó có những" đồ ăn "khó nhá nhất thiên hạ, nhưng con nói:" Cái hấp dẫn người ta nhất không phải là những vị giáo sư mà là chính những sinh viên, không phải cơ sở vật chất của trường học mà là không khí học. Ở đó, mỗi cá nhân đều khác nhau "." Cái chúng ta cần chính là những cái không giống nhau đó, chứ không phải là cái giống nhau. Sản phẩm của sự giáo dục máy móc, chỉ là những thứ giống hệt nhau, nhưng trường Havard để sinh viên tự mình phát triển trở thành chính mình ". Nhìn đôi mắt sáng ngời của con, ba lại nhớ đến tuổi trẻ của mình, mơ ước được trở thành một sinh viên Havard. Thế là đến năm cuối cấp 3, con đã bắt đầu làm hồ sơ thi tuyển: Viết đơn xin học, viết lí lịch bản thân, xin trường Havard đồng ý nhập học trước thời hạn." Con có thể kể ra những việc con đã làm giúp ba "– Ba góp ý." Cái đó không quan trọng, bởi vì nhà trường không tính điểm dựa theo thành tích đã đạt được của những người trong gia đình "." Ba mẹ có thể nhờ thầy hiệu trưởng của trường con viết cho một lá thư giới thiệu "- Mẹ con nói." Điều đó cũng chẳng quan trọng, ba mẹ ạ! ". Ba mẹ cũng chẳng nói gì thêm nữa, thôi thì để tự con thực hiện giấc mơ của mình. Đến lúc con cầm bản lí lịch tự thuật của mình đưa ba xem, con đã làm ba ứa nước mắt. Con viết:" Là người di cư đến đây, tôi có cách đánh giá nền văn hóa Mĩ bằng một con mắt hoàn toàn mới. Tôi có thể dùng quan điểm của phương Tây để nhìn lại di sản nền văn hóa phương Đông. Dòng máu phương Đông chảy trong huyết quản, nếu có thể vào trường Havard, tôi hy vọng sẽ tìm thấy sự giao thoa giữa một bên là chủ nghĩa cá nhân phương Tây và tư tưởng Nho giáo phương Đông. Tôi sẽ dùng vốn văn hóa phương Đông khiêm tốn của mình bắc thành chiếc cầu nối giữa hai nền văn hóa hai dân tộc này.."Ba phát hiện ra rằng, lúc đến Mĩ định cư, khi ấy con mới 7 tuổi, ngày nào ba cũng bắt con học tiếng Hoa, vì điều này mà ba con mình tranh cãi không biết bao nhiêu lần và cũng hao tốn bao nhiêu tâm lực của ba, thế nhưng hôm nay ba đã thấy công sức của ba đã kết thành quả ngọt. Hôm nay, trước đêm Noel, ba ngồi viết thư cho con từ một phía khác của quả đất, lòng tràn đầy xúc động, thầm cảm tạ cuộc đời và lòng biết ơn đối với trời cao đất dày. Cuối thư, ba muốn nói rằng: Chúc con trở thành một sinh viên Havard! Ba mẹ đặt niềm tin tự hào và vinh quang nơi con!
