Bài viết: 846 

NỘI DUNG
Chương 1: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA ĐẢNG
Chương 1: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA ĐẢNG
1.2. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa Đảng
1.2. 5. Nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức, sinh hoạt của Đảng là sản phẩm văn hóa cao đẹp của Đảng
[DOWN]
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa Đảng. Người đặc biệt coi trọng nguyên tắc tập trung dân chủ. Hồ Chí Minh gọi tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức của Đảng, là nguyên tắc cơ bản nhất để xây dựng Đảng Cộng sản thành một tổ chức chiến đấu chặt chẽ, vừa phát huy sức mạnh của mỗi cá nhân, vừa phát huy sức mạnh của tập thể phấn đấu cho mục tiêu, lý tưởng chủ nghĩa xã hội.
Thứ nhất; tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản thể hiện Đảng là một tổ chức chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Tư tưởng, chính trị và tổ chức của Đảng đều thống nhất" [1] để khi hành động thì toàn Đảng thống nhất như một người. Người khẳng định, thực hiện nghiêm chế độ tập trung dân chủ "là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng" [2], "là then chốt của thành công" [3] . Người cho rằng, Đảng ta là một khối thống nhất về tư tưởng và hành động nếu thiếu điều đó "Đảng xệch xoạc, ý kiến lung tung, kỷ luật lỏng lẻo, công việc bê trễ" [4] .
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, dân chủ và tập trung là hai mặt có quan hệ gắn bó và thống nhất với nhau trong tổ chức và hoạt động của Đảng, Người cho rằng: "Đối với mọi vấn đề, mọi người tự do trình bày ý kiến của mình, góp phần tìm ra chân lý.. Khi mọi người đã phát biểu ý kiến, đã tìm thấy chân lý, lúc đó quyền tự do tư tưởng hóa ra quyền tự do phục vụ chân lý" [5] .
Theo Hồ Chí Minh, "dân chủ" là tất cả đảng viên đều được tự do bày tỏ chính kiến của mình về các vấn đề trong sinh hoạt đảng để góp phần thống nhất về quan điểm, chủ trương trong lãnh đạo, chỉ đạo; để xây dựng nghị quyết, đưa được nghị quyết vào cuộc sống.
Về tập trung, Hồ Chí Minh nhấn mạnh trong Đảng phải thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động. Biểu hiện của tập trung là thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới phục tùng cấp trên.. Tập trung trên cơ sở phát huy dân chủ chứ không phải tập trung quan liêu, độc đoán, chuyên quyền.
Hiểu và thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ sẽ làm cho Đảng ta ngày càng vững mạnh, thống nhất trong tư tưởng và hành động. Mở rộng dân chủ trong Đảng là vũ khí quan trọng nhất để "lãnh đạo nhân dân ta hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác" [6] . Do đó, tập trung dân chủ phải được quán triệt và thực hiện trong từng đảng viên, trong các tổ chức đảng để Đảng ta hoàn thành sứ mệnh lịch sử của một Đảng cầm quyền lãnh đạo nhân dân ta xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội
Thứ hai; tập trung dân chủ là tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách
Trong Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa Đảng, cùng với nguyên tắc tập trung dân chủ, Người còn đề cập tới nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Đây là biểu hiện của nguyên tắc tập trung dân chủ trên phương diện lãnh đạo, quản lý.
Hồ Chí Minh khẳng định: "Tập thể lãnh đạo là dân chủ. Cá nhân phụ trách là tập trung. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách tức là dân chủ tập trung" [7] . Theo Hồ Chí Minh thì một người dù tài giỏi đến mấy cũng không thể nào thấy hết mọi mặt của một vấn đề, càng không thể thấy hết được mọi việc, hiểu hết được mọi chuyện. Vì vậy, để lãnh đạo được sát, đúng cần phải có sự tham gia ý kiến của nhiều người. Nhiều người thì nhiều kiến thức, người thấy mặt này, người thấy mặt kia, do đó hiểu được toàn diện, mọi vấn đề. Người khẳng định cũng như dân chủ tập trung, tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách có mối liên hệ biện chứng, gắn bó chặt chẽ với nhau: "Lãnh đạo mà không tập thể thì sẽ đi đến cái tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc. Phụ trách không có cá nhân thì sẽ đi đến tệ bừa bãi, lộn xộn, vô chính phủ. Kết quả cũng là hỏng việc. Tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách cần phải luôn luôn đi đôi với nhau" [8] .
Đi đôi với việc tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, bàn bạc tập thể phải thực hiện đúng chế độ phân công cá nhân phụ trách, đảm bảo chế độ thủ trưởng trong từng công việc nhằm phát huy tinh thần chủ động sáng tạo, ý thức trách nhiệm cá nhân. Người chỉ rõ: "Việc gì đã được tập thể bàn kỹ lưỡng rồi, kế hoạch định rõ ràng rồi, thì cần giao cho một người khác hoặc một nhóm ít người phụ trách, theo kế hoạch đó mà thi hành. Như thế mới có chuyên trách, công việc mới chạy. Nếu không có cá nhân phụ trách, thì sẽ sinh ra cái tệ người này ủy quyền cho người kia, người kia ủy quyền cho người nọ, kết quả là không ai thi hành. Như thế thì việc gì cũng không xong. Tục ngữ có câu:" Nhiều sãi không ai đóng cửa chùa "là như thế" [9] .
Như vậy, nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách cũng chính là thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ. Góp phần làm Đảng ta thống nhất về ý chí và hành động.
Thứ ba; tập trung dân chủ là phát huy quyền dân chủ của mỗi đảng viên
Điều đó được thể hiện trong việc đề cao vai trò, trách nhiệm và tính tích cực của mỗi thành viên đối với các công việc của Đảng. Hồ Chí Minh cho rằng, trong nội bộ Đảng, chủ thể dân chủ là đảng viên.
Tất cả các đảng viên đều bình đẳng trước Điều lệ Đảng. "Đảng có kỷ luật rất nghiêm khắc, tất cả đảng viên đều phải tuân theo" [10] . Trong thực hiện, để đảm bảo sự hiểu biết, sự tham gia, sự quyết định và quản lý của đảng viên đối với công việc của Đảng, Người chỉ rõ: "Bất cứ vấn đề nào đảng viên đều phải hết sức thảo luận và phát huy ý kiến" [11] . Quan điểm này là sự vận dụng chỉ giáo của Lênin cho rằng: "Tất cả mọi công việc của Đảng đều được toàn thể các đảng viên, hoàn toàn bình quyền và không ngoại lệ nào, tiến hành trực tiếp hoặc thông qua các đại biểu; đồng thời tất cả những người có trách nhiệm trong Đảng, tất cả các ban lãnh đạo của Đảng, tất cả các cơ quan của Đảng đều được bầu ra, đều có trách nhiệm phải báo cáo và có thể bị bãi miễn" [12] .
Điều đó, sẽ ngăn chặn được khuynh hướng tập trung quan liêu rất dễ nảy trong điều kiện Đảng cầm quyền; đồng thời ngăn chặn tình trạng đảng viên "khi có ít nhiều quyền hạn trong tay thì đâm ra kiêu ngạo, xã xỉ, phạm vào tham ô, lãng phí, quan liêu, không tự giác, mà biến thành người có tội với cách mạng" [13] .
Mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng phải luôn hiểu rõ bản chất và thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ là góp phần làm cho Đảng ta luôn vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức.
Thứ tư; tập trung dân chủ là đề cao tinh thần phê bình và tự phê bình
Điều đó sẽ đảm bảo sự đoàn kết thống nhất ý chí và hành động. Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nói: "Một đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một đảng hỏng" [14] . "Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tư phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất Đảng" [15] . Các tổ chức đảng, các cán bộ, đảng viên phải chịu sự giám sát. Theo Hồ Chí Minh, giám sát dân chủ trong Đảng là "thang thuốc hay nhất, là thiết thực phê bình và tự phê bình" [16] .
Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trên tinh thần đề cao nguyên tắc phê bình và tự phê bình góp phần làm cho Đảng ta ngày càng trong sạch vững mạnh, thực hiện công việc của Đảng ngày càng hiệu quả.
[1] . Sđd: T. 7, tr. 230.
[2] . Sđd: T. 12, tr. 497 – 498.
[3] . Sđd: T. 11, tr. 154.
[4] . Sđd: T. 5, tr. 258.
[5] . Sđd: T. 8, tr216.
[6] . Sđd: T. 12, tr. 510.
[7] . Sđd: T. 5, tr. 505.
[8] . Sđd: T. 5, tr. 505.
[9] . Sđd: T. 5, tr. 505.
[10] . Sđd: T. 7, tr. 230.
[11] . Sđd: T. 3, tr. 7.
[12] . V. I Lênin: Toàn tập, Sđd: T. 14, tr. 324.
[13] . Sđd: T. 6, tr. 494
[14] . Sđd: T. 5, tr. 261.
[15] . Sđd; t. 12, tr. 497.
[16] . Sđd: T. 5, tr. 262.
Thứ nhất; tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản thể hiện Đảng là một tổ chức chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Tư tưởng, chính trị và tổ chức của Đảng đều thống nhất" [1] để khi hành động thì toàn Đảng thống nhất như một người. Người khẳng định, thực hiện nghiêm chế độ tập trung dân chủ "là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng" [2], "là then chốt của thành công" [3] . Người cho rằng, Đảng ta là một khối thống nhất về tư tưởng và hành động nếu thiếu điều đó "Đảng xệch xoạc, ý kiến lung tung, kỷ luật lỏng lẻo, công việc bê trễ" [4] .
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, dân chủ và tập trung là hai mặt có quan hệ gắn bó và thống nhất với nhau trong tổ chức và hoạt động của Đảng, Người cho rằng: "Đối với mọi vấn đề, mọi người tự do trình bày ý kiến của mình, góp phần tìm ra chân lý.. Khi mọi người đã phát biểu ý kiến, đã tìm thấy chân lý, lúc đó quyền tự do tư tưởng hóa ra quyền tự do phục vụ chân lý" [5] .
Theo Hồ Chí Minh, "dân chủ" là tất cả đảng viên đều được tự do bày tỏ chính kiến của mình về các vấn đề trong sinh hoạt đảng để góp phần thống nhất về quan điểm, chủ trương trong lãnh đạo, chỉ đạo; để xây dựng nghị quyết, đưa được nghị quyết vào cuộc sống.
Về tập trung, Hồ Chí Minh nhấn mạnh trong Đảng phải thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động. Biểu hiện của tập trung là thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới phục tùng cấp trên.. Tập trung trên cơ sở phát huy dân chủ chứ không phải tập trung quan liêu, độc đoán, chuyên quyền.
Hiểu và thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ sẽ làm cho Đảng ta ngày càng vững mạnh, thống nhất trong tư tưởng và hành động. Mở rộng dân chủ trong Đảng là vũ khí quan trọng nhất để "lãnh đạo nhân dân ta hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác" [6] . Do đó, tập trung dân chủ phải được quán triệt và thực hiện trong từng đảng viên, trong các tổ chức đảng để Đảng ta hoàn thành sứ mệnh lịch sử của một Đảng cầm quyền lãnh đạo nhân dân ta xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội
Thứ hai; tập trung dân chủ là tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách
Trong Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa Đảng, cùng với nguyên tắc tập trung dân chủ, Người còn đề cập tới nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Đây là biểu hiện của nguyên tắc tập trung dân chủ trên phương diện lãnh đạo, quản lý.
Hồ Chí Minh khẳng định: "Tập thể lãnh đạo là dân chủ. Cá nhân phụ trách là tập trung. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách tức là dân chủ tập trung" [7] . Theo Hồ Chí Minh thì một người dù tài giỏi đến mấy cũng không thể nào thấy hết mọi mặt của một vấn đề, càng không thể thấy hết được mọi việc, hiểu hết được mọi chuyện. Vì vậy, để lãnh đạo được sát, đúng cần phải có sự tham gia ý kiến của nhiều người. Nhiều người thì nhiều kiến thức, người thấy mặt này, người thấy mặt kia, do đó hiểu được toàn diện, mọi vấn đề. Người khẳng định cũng như dân chủ tập trung, tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách có mối liên hệ biện chứng, gắn bó chặt chẽ với nhau: "Lãnh đạo mà không tập thể thì sẽ đi đến cái tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc. Phụ trách không có cá nhân thì sẽ đi đến tệ bừa bãi, lộn xộn, vô chính phủ. Kết quả cũng là hỏng việc. Tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách cần phải luôn luôn đi đôi với nhau" [8] .
Đi đôi với việc tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, bàn bạc tập thể phải thực hiện đúng chế độ phân công cá nhân phụ trách, đảm bảo chế độ thủ trưởng trong từng công việc nhằm phát huy tinh thần chủ động sáng tạo, ý thức trách nhiệm cá nhân. Người chỉ rõ: "Việc gì đã được tập thể bàn kỹ lưỡng rồi, kế hoạch định rõ ràng rồi, thì cần giao cho một người khác hoặc một nhóm ít người phụ trách, theo kế hoạch đó mà thi hành. Như thế mới có chuyên trách, công việc mới chạy. Nếu không có cá nhân phụ trách, thì sẽ sinh ra cái tệ người này ủy quyền cho người kia, người kia ủy quyền cho người nọ, kết quả là không ai thi hành. Như thế thì việc gì cũng không xong. Tục ngữ có câu:" Nhiều sãi không ai đóng cửa chùa "là như thế" [9] .
Như vậy, nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách cũng chính là thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ. Góp phần làm Đảng ta thống nhất về ý chí và hành động.
Thứ ba; tập trung dân chủ là phát huy quyền dân chủ của mỗi đảng viên
Điều đó được thể hiện trong việc đề cao vai trò, trách nhiệm và tính tích cực của mỗi thành viên đối với các công việc của Đảng. Hồ Chí Minh cho rằng, trong nội bộ Đảng, chủ thể dân chủ là đảng viên.
Tất cả các đảng viên đều bình đẳng trước Điều lệ Đảng. "Đảng có kỷ luật rất nghiêm khắc, tất cả đảng viên đều phải tuân theo" [10] . Trong thực hiện, để đảm bảo sự hiểu biết, sự tham gia, sự quyết định và quản lý của đảng viên đối với công việc của Đảng, Người chỉ rõ: "Bất cứ vấn đề nào đảng viên đều phải hết sức thảo luận và phát huy ý kiến" [11] . Quan điểm này là sự vận dụng chỉ giáo của Lênin cho rằng: "Tất cả mọi công việc của Đảng đều được toàn thể các đảng viên, hoàn toàn bình quyền và không ngoại lệ nào, tiến hành trực tiếp hoặc thông qua các đại biểu; đồng thời tất cả những người có trách nhiệm trong Đảng, tất cả các ban lãnh đạo của Đảng, tất cả các cơ quan của Đảng đều được bầu ra, đều có trách nhiệm phải báo cáo và có thể bị bãi miễn" [12] .
Điều đó, sẽ ngăn chặn được khuynh hướng tập trung quan liêu rất dễ nảy trong điều kiện Đảng cầm quyền; đồng thời ngăn chặn tình trạng đảng viên "khi có ít nhiều quyền hạn trong tay thì đâm ra kiêu ngạo, xã xỉ, phạm vào tham ô, lãng phí, quan liêu, không tự giác, mà biến thành người có tội với cách mạng" [13] .
Mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng phải luôn hiểu rõ bản chất và thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ là góp phần làm cho Đảng ta luôn vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức.
Thứ tư; tập trung dân chủ là đề cao tinh thần phê bình và tự phê bình
Điều đó sẽ đảm bảo sự đoàn kết thống nhất ý chí và hành động. Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nói: "Một đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một đảng hỏng" [14] . "Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tư phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất Đảng" [15] . Các tổ chức đảng, các cán bộ, đảng viên phải chịu sự giám sát. Theo Hồ Chí Minh, giám sát dân chủ trong Đảng là "thang thuốc hay nhất, là thiết thực phê bình và tự phê bình" [16] .
Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trên tinh thần đề cao nguyên tắc phê bình và tự phê bình góp phần làm cho Đảng ta ngày càng trong sạch vững mạnh, thực hiện công việc của Đảng ngày càng hiệu quả.
[1] . Sđd: T. 7, tr. 230.
[2] . Sđd: T. 12, tr. 497 – 498.
[3] . Sđd: T. 11, tr. 154.
[4] . Sđd: T. 5, tr. 258.
[5] . Sđd: T. 8, tr216.
[6] . Sđd: T. 12, tr. 510.
[7] . Sđd: T. 5, tr. 505.
[8] . Sđd: T. 5, tr. 505.
[9] . Sđd: T. 5, tr. 505.
[10] . Sđd: T. 7, tr. 230.
[11] . Sđd: T. 3, tr. 7.
[12] . V. I Lênin: Toàn tập, Sđd: T. 14, tr. 324.
[13] . Sđd: T. 6, tr. 494
[14] . Sđd: T. 5, tr. 261.
[15] . Sđd; t. 12, tr. 497.
[16] . Sđd: T. 5, tr. 262.
- Còn tiếp -