[Trường Ca] Mặt Đường Khát Vọng - Nguyễn Khoa Điềm

"Mặt đường khát vọng"

Tác giả: Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm

Đề tài: Tư tưởng Đất nước của nhân dân

Giới thiệu tác phẩm

Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ thuộc thế hệ nhà thơ trẻ chống Mỹ. Thơ ông giàu suy tư chiêm nghiệm, chất trữ tình chính luận

Trường ca "Mặt đường khát vọng" được tác giả Nguyễn Khoa Điềm sáng tác ở chiến khu Trị Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974.

Tác phẩm được tạo ra nhằm mục đích thuyết phục thanh niên vùng đô thị chính quyền Việt Nam Cộng Hòa đứng lên chống chính quyền và chống sự can thiệp quân sự của Hoa Kỳ tại miền Nam Việt Nam.

"Trong 'Mặt đường khát vọng' [..] với lối viết rất riêng, không đao to búa lớn, và không bắt đầu từ những anh hùng dân tộc như Bà Trưng, Bà Triệu.. tác giả thủ thỉ kể về mình và về người bạn gái đang dấn thân trong cuộc đấu tranh, về những con người rất bình dị nhưng đều có những cống hiến cho đất nước với thái độ vô cùng yêu thương, trân trọng [..] Nguyễn Khoa Điềm đã có cái nhìn khác về đất nước và nhân dân với cách thể hiện cũng rất riêng của mình [..] Đó là sự tìm tòi, là cái nhìn mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm về đất nước ở thời điểm ấy, thời hoa lửa". Hiền Thảo của báo toổ quốc cho rằng: "Cách định nghĩa đất nước của Nguyễn Khoa Điềm rất thơ và khúc chiết, không chung chung trừu tượng mà khá cụ thể. Quan niệm đó, vừa có tính kế thừa, vừa phát triển mang ý nghĩa triết lí rộng lớn [..] thể hiện chiều sâu, bề rộng văn hóa, những trải nghiệm, suy tưởng riêng và xúc động mãnh liệt, chân thành của Nguyễn Khoa Điềm.

Cái truyền thống và hiện đại, cái hiện tại và quá khứ, cái riêng và cái chung, cái đơn lẻ và cái tổng thể.. hòa quyện vào nhau, thúc đẩy lẫn nhau làm bật lên cái tổng quát, cái nhìn vào tương lai. Những thời điểm ghi ở cuối tác phẩm là dấu ấn, nói lên nhiều điều về hoàn cảnh sáng tác cũng như vị thế của tác giả.

Trường ca" Mặt đường khát vọng gồm có 9 chương. "Đất Nước" là chương 5 trong trường ca "Mặt Đường Khát Vọng" của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, nhưng được tách ra như một bài thơ độc lập với sức hấp dẫn đặc biệt - hiện tượng hiếm của văn học Việt Nam.

Với giá trị nội dung, nghệ thuật sâu sắc, nhiều đoạn trích trong trường ca đã được đưa vào đề kiểm tra môn ngữ văn kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, thi vào 10, thi cuối học kì.​

 

Lời chào

Ta đã đi qua những năm tháng không ngờ

Vô tư quá để bây giờ xao xuyến

Bèo lục bình mênh mang màu mực tím

Nét chữ thiếu thời trôi nhanh như dòng sông..

**

Ta lớn lên bối rối một sắc hồng

Phương cứ nở hoài hòa như đếm tuổi

Như chiều nay, một buổi chiều dữ dội

Ta nhận ra mình đang lớn khôn..

**

Biết ơn những cánh sẻ nâu đã bay đến cánh đồng

Rút những cọng rơm vàng về kết tổ

Đá dạy ta với cánh diều thơ nhỏ

Biết kéo về cả một sắc trời xanh

Biết ơn mẹ vẫn tính cho con thêm một tuổi sinh thành

**

"Tuổi của mụ" con nằm tròn bụng mẹ

Để con quý yêu tháng ngày tuổi trẻ

Buổi mở mắt chào đời, phút nhắm mắt ra đi..

**

Biết ơn trò chơi tuổi nhỏ mê ly

"Chuyền chuyền một.." miệng, tay buông bắt

Ngôn ngữ lung linh, quả chuyền thoăn thoắt

Nên một đời tiếng Việt mãi ngân nga..

**

Biết ơn dấu chân bấm mặt đường xa

Những dấu chân trần, bùn nặng vết

Ta đi học quen dẫm vào không biết

Dáng cuộc đời in mãi dáng ta đi..

**

Biết ơn dòng sông dựng dáng kiếm uy nghi

Trong tâm trí một nhà thơ khởi nghĩa

Cao Bá Quát ngã mình trên chiến địa

Trăm năm rồi sông vẫn sáng màu gươm..

**

Trăm năm rồi ta đếm bước sông Hương

Vẫn soi thấy niềm đau và nổi giận

Khuôn mặt trẻ bỗng già trên lớp sóng

Ngẩng đầu lên, ta thấy mặt quân thù!

(1974)