[Cần ngừi nui]

Được xuất bản năm 1605, tiểu thuyết Đôn Ki-hô-tê đã tạo nên cơn sốt trong giới phê bình văn học. Cho đến nay, qua nhiều cuộc bình chọn, tác phẩm vẫn giữ vững danh hiệu là "tiểu thuyết số 1 thế giới", "tiểu thuyết hay nhất mọi thời đại".. Nó cũng là một trong những cuốn sách được dịch ra nhiều thứ tiếng nhất và được tái bản nhiều nhất trong lịch sử nhân loại, chỉ sau Kinh thánh. Tác giả của tiểu thuyết vĩ đại này là văn sĩ kiệt xuất người Tây Ban Nha Miguel De Cervantes. Cervantes là người khai sinh thể loại tiểu thuyết phiêu lưu hiện đại. Các tp của ông mang nhiều tư tưởng tiến bộ về quyền tự do, bình đẳng của con người. Trong đó, Đôn được độc giả đón nhận nhiều nhất, nổi tiếng vang dội hơn cả tên tuổi của ông. Ông viết tiểu thuyết Đôn Ki-hô-tê khi thời đại của lối sống hiệp sĩ đã qua rồi. Trong thời đại công nghiệp, không ai còn sống theo kiểu đó nữa. Tuy nhiên, trong xã hội lúc bấy giờ, không ít người nuối tiếc quá khứ một thời, cố bám víu lấy nó bằng cách xây dựng cho mình những ảo vọng, những lí tưởng phù du, xa rời thực tế. Họ say mê đọc những cuốn tiểu thuyết hiệp sĩ được bày bán nhan nhản trên hè phố khiến cho đầu óc ngày càng mê muội. Xéc-van-téc nhận thấy rõ căn bệnh xã hội này và tiểu thuyết Đôn Ki- hô-tê ra đời là một thông điệp của nhà văn trước hiện tượng đó. Xéc-van-téc viết Đôn Ki-hô-tê không phải để ca ngợi tinh thần hiệp sĩ mà là để phê phán một tư tưởng đã quá lỗi thời. Ông sáng tác một tác phẩm theo đúng kiểu tiểu thuyết hiệp sĩ nhưng đọc lên ai cũng hiểu ông muốn nói gì. Ông xây dựng một nhân vật hiệp sĩ già nua (dấu hiệu của sự hết thời), đầu óc chứa đầy những ý tưởng tốt đẹp nhưng phi thực tế, do đó không sao thực hiện nổi bởi lực bất tòng tâm và hoàn cảnh xã hội cũng không còn như trước nữa. Những thất bại liên tiếp trong trạng thái u mê của nhân vật này chính là lời cảnh tỉnh đối với những người chỉ thích sống trong hoài niệm cùng những lí tưởng viển vông. Tiểu thuyết đồ sộ gồm 126 chương, gần 700 nhân vật khác nhau đủ mọi tầng lớp, xuất thân, lứa tuổi. Một đoạn trích trong chương 8 của tiểu thuyết đã được đưa vào chương trình giảng dạy Ngữ văn 8. Nội dung câu chuyện xoay quanh cuộc phiêu lưu nhân vật Đôn Ki-hô-tê. Nhân vật vốn là nhà quý tộc, có lẽ do quá nhàn rỗi nên đã dành thời gian vào những quyển sách kiếm hiệp. Đầu óc lão lúc nào cũng nghĩ đến những chuyện hoang đường, phiêu lưu. Sau cùng, Đôn Ki-hô-tê đã được về nhà với bộ dạng ốm yếu. Thông qua lời nói đầu, độc giả cũng biết được rằng, cuốn sách được chắp bút khi tác giả đang bị giam giữ trong tù. "Tôi đã thai nghén nó ở trong một nhà tù, nơi trú ngụ của mọi bất tiện và mọi âm thanh buồn thảm. Cảnh vật yên tĩnh, thôn xóm thanh bình, đồng quê êm ả, bầu trời trong sáng, tiếng suối róc rách, tâm trí thảnh thơi, nhưng cái đó một phần lớn khiến cho những thi hứng cằn cỗi nhất cũng trở nên phong phú và nảy nở những áng văn chương khiến người ta phải thích thú và thán phục". Đặt trong sự phát triển chung của tiểu thuyết thế giới, Đôn Ki-hô-tê được coi là một kiệt tác. Giọng văn hóm hỉnh, các giả định đầy kịch tính với bao chiến công và thất bại thảm hại của chàng hiệp sĩ Đôn Ki-hô-tê xứ Mantra đã cho thấy tài kể chuyện, dựng cảnh của Xéc-van-téc. Tác phẩm chế giễu tàn dư lý tưởng hiệp sĩ phong kiến, báo hiệu sự xuất hiện của thời đại Phục hưng với những con người mới, tính cách và nghị lực mới. Về một mặt nào đó, tác phẩm đề cao tinh thần yêu thương nhân loại, trân quý tự do, bình đẳng, ghét thói xa hoa, thực dụng, quý trọng danh dự, tôn thờ đạo nghĩa.

Tác giả Xéc-van-tét