Soạn bài: Prô - Mê - Tê Và Loài Người - Chân trời sáng tạo, Ngữ văn 10, tập 1

Prô-mê-tê Và Loài Người

​

* Prô-mê-tê: Prométhéo, tiếng Hy Lạp: Người tiên đoán.

>> Tri thức văn học

- Xuất xứ: Văn được được trích trong Thần thoại Hy Lạp, tập 1, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1990, trang 79-81, Nguyễn Văn Khỏa

- Thể loại Truyện thần thoại

- Đặc điểm truyện thần thoại:

+Là truyện kể hoang đường, kì ảo

+Kể về thế giới tâm linh, nguồn gốc vũ trụ, cuộc trinh phục thiên nhiên, sáng tạo văn hóa, quan niệm về nhân sinh của người xưa

+Có vai trò quan trọng trong việc lưu giữ di sản văn hóa nguyên thủy của cộng đồng

- Tóm tắt:

Thuở ấy trên thế gian chỉ mới có các vị thần, mặt đất mênh mông nhưng khá vắng vẻ. Vì vậy, hai anh em thần Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê đã xin phép U-ra-nôx và Gai-a tạo cho thế gian đông vui hơn. Rồi người em Ê-pi-mê-tê lập tức lấy đất và nước nhào nặn ra các loài vật và ban cho mỗi loài một đặc ân của thần và "vũ khí" riêng để chúng có thể tự phòng thân. Con thì được ban chạy nhanh như gió, con thì có đôi mắt sáng nhìn thấu đêm đen.. Khi công việc xong xuôi, Ê-pi-mê-tê gọi anh trai – thần Prô-mê-tê đến xem xét thì thấy một con còn thiếu "vũ khí" – con người. Bằng trí thông minh của mình cùng nỗi lo lắng dành cho con người, thần Prô-mê-tê đã dựa theo thân hình trang nhã của các vị thần để tái tạo lại cho họ một thân hình thanh tao hơn, giúp con người đứng thẳng, đi bằng hai chân, làm việc bằng đôi tay. Không chỉ vậy, thần Prô-mê-tê còn lên tận cỗ xe của thần Mặt Trời Hê-li-ôx để lấy lửa châm vào ngọn đuốc của mình rồi trao cho con người. Nhờ có ngọn lửa đó, cuộc sống của con người đã bừng sáng hơn, thoát khỏi cảnh tối tăm, lạnh giá, đói khát. Cuộc sống con người từ đó cũng trở nên văn minh và hạnh phúc hơn.

- Giá trị nội dung: Văn bản nói về về nguồn gốc và quá trình con người được tạo ra, sinh tồn dưới hình ảnh thần Prô-mê-tê tự tay dựng nên, giúp đỡ loài người. Qua đó thể hiện thái độ tôn vinh công lao của Prô-mê-tê, và ca ngợi ý nghĩa của ngọn lửa trong cuộc sống của con người.

- Ý nghĩ, thông điệp của truyện: Mỗi loài (con vật, con người) đều cần có những đặc ân riêng, "vũ khí" riêng, sức mạnh riêng để có thể phòng thân, hộ mệnh, tự lập, tự bảo vệ được cuộc sống của chính mình.

- Giá trị nghệ thuật:

+văn bản mang những đặc trưng của thể loại thần thoại như không gian mang định tính, không cụ thể, thời gian cổ sơ

+Nhân vật mang tính điển hình, mang sức mạnh phi thường

Hướng Dẫn Soạn Bài Prô-mê-tê Và Loài Người - Ngữ văn lớp 10 Tập 1, Chân Trời Sáng Tạo

>> Trước Khi Đọc

Câu hỏi (trang 15) :

Bạn đã từng đọc hay nghe kể về thần thoại Hy Lạp và câu chuyện Prô-mê-tê và loài người chưa? Hãy chia sẻ với các bạn cùng lớp những điều bạn đã biết. Nếu chưa biết, bạn hãy thử đoán truyện Prô-mê-tê và loài người sẽ nói về vấn đề gì?

Trả lời:

- Em đã từng đọc nhiều sách kể về thần thoại Hy Lạp, trong đó có câu chuyện về Prô-mê-tê và loài người.

- Em hiểu rằng Thần thoại Hy Lạp là những câu chuyện thần thoại và truyền thuyết của người Hy Lạp cổ đại kể về các vị thần, các anh hùng, nguồn gốc thế giới, và nguồn gốc cũng như ý nghĩa của các tín ngưỡng, các nghi lễ tôn giáo của họ.

- Prô-mê-tê là một nhân vật trong thần thoại Hy Lạp. Ông là một vị thần khổng lồ nổi tiếng với trí thông minh và rất tốt bụng, đã tạo ra con người có thân hình thanh tao hơn, giúp con người đứng thẳng, đi bằng hai chân, làm việc bằng đôi tay.

- Không chỉ vậy, thần Prô-mê-tê còn lên tận cỗ xe của thần Mặt Trời Hê-li-ôx để lấy lửa châm vào ngọn đuốc của mình rồi trao cho con người giúp cho con người có cuộc sống văn min h và hạnh phúc hơn.

- Bởi vì ăn cắp ngọn lửa từ xe ngựa của vị thần Apollo để trao cho con người mà thần Prô-mê-tê đã bị thần Zeus trừng phạt xích ông vào một tảng đá và cho một con đại bàng đến ăn gan của thần Prô-mê-tê. Cho đến khi Heracles xuất hiện, ông đã được anh cứu thoát

Đọc văn bản.

Câu 1. Dự đoán: Theo bạn, thần Prô-mê-tê sẽ ban cho con người "vũ khí" gì?

Trả lời:

(Các em chọn, trả lời 1 trong các phương án bên dưới nhé)

Em dự đoán:

- Vì thần Prô-mê-tê rất yêu thương co người nên em tưởng tượng thần sẽ ban cho con người một vũ khí tự vệ linh thiêng giúp con người có cuộc sống yên ổn trên Thế gian.

- Từ cho tiết: Đúng là một con người trần trụi hoàn toàn đứng trước mặt Prô-mê-tê, em đoán thần Prô-mê-tê sẽ ban cho con người bộ quần áo đặc biệt để bảo vệ cơ thể con người và giúp con người có cuộc sống văn minh hơn

Câu 2. Tưởng tượng: Qua những việc thần Prô-mê-tê đã làm, bạn hình dung thế nào về nhân vật này?

Trả lời:

- Những việc mà thần Prô-mê-tê đã làm bao gồm:

+) Tái tạo cho con người một thân hình đẹp đẽ thanh tao hơn hẳn các con vật.

+) Làm cho con người có dáng đứng thẳng, đi bằng hai chân, giúp đôi tay thảnh thơi để làm việc khác.

+) Lấy lửa của thần Mặt Trời châm vào ngọn đuốc đem xuống trao cho loài người.

=>Nhận xét: Qua đó cho thấy thần Prô-mê-tê là vị thần rất tài giỏi, thông minh, tốt bụng và luôn yêu thương, quan tâm và lo nghĩ cho loài người

Câu 3. Suy luận:

Đây là lời của ai? Lời này có ý nghĩa gì?

"Và từ đó dẫu mong manh và bấy yếu

Giống loài người đã có ngọn lửa của Prô-mê-tê

Ngọn lửa thiêng dạy cho họ biết bao nghề."

Trả lời:

- Đây có thể là lời của tác giả - con người, nói về công lao của thần Prô-mê-tê khi đã ban cho họ ngọn lửa.

- Ý nghĩa: Lời nói này như một lời cảm ơn, sự kính trọng, ngợi ca, tôn vinh công lao của thần Prô-mê-tê và chỉ ra sức mạnh của ngọn lửa - giúp cuộc sống con người văn minh và hạnh phúc hơn.

Sau khi đọc.

Câu 1 - Trang 17:

Bạn đã từng hình dung thế nào về một vị thần? Nhân vật Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê trong "Prô-mê-tê và loài người" có làm cho hình dung đó của bạn thay đổi không? Vì sao?

Trả lời:

- Em hình dung:

+ thần là những người có sức mạnh lạ thường, có những quyền năm, và tài phép phi thường.

+) Thần có tấm lòng nhân ái, vị tha, luôn đem sức mạnh của mình để giúp đỡ chúng sinh.

+) Thần chỉ xuất hiện ở khoảng thời gian không rõ ràng, khi loài người cần gặp khó khăn, thiệt thòi, thiếu thốn cần sự giúp đỡ.

- Sau khi đọc truyện Prô-mê-tê và loài người, hai nhân vật Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê trong Prô-mê-tê và loài người làm cho hình dung lúc ban đầu của em có hình dung giữ nguyên, có hình dung thay đổi. Bởi:

+Hai vị thần cũng xuất hiện trong khoảng thời gian không rõ ràng ( "thuở ấy").

Cũng có sức mạnh và khả năng kì lạ, giúp cuộc sống muôn loài tốt hơn: Thần Ê-pi-mê-tê có khả năng tạo ra "vũ khí" để giúp cho các con vật có những sức mạnh riêng của mình (con thì được ban cho sức chạy nhanh, con được ban cho đôi mắt sáng, con có sức khỏe). Còn thần Prô-mê-tê ban cho người lửa

+Nhưng, cũng qua nhân vật thần Ê-pi-mê-tê, em mới biết được thần linh cũng có thể bị lơ đễnh, đãng trí, đần độn và cũng mắc thiếu sót

Câu 2 - Trang 17:

Tóm tắt quá trình tạo nên con người và thế giới muôn loài của hai vị thần. Từ đó nhận xét về cách xây dựng cốt truyện và nhân vật trong "Prô-mê-tê và loài người"

Trả lời:

- Tóm tắt quá trình tạo nên con người và thế giới muôn loài của hai vị thần:

+Thế gian chỉ có mỗi các vị thần nên hết sức vắng vẻ bởi chỉ có mỗi thần. Nên hai anh em thần Ê-pi-mê-tê và Prô-mê-tê đã quyết định sẽ tạo thêm những thứ khác cho nhân gian. Thần Ê-pi-mê-tê xung phong việc chế tạo còn Prô-mê-tê sẽ kiểm tra và sửa chữa lại.

+Thần Ê-pi-mê-tê lấy đất và nước nhào nặn ra các loài vật và ban cho chúng một đặc ân của thần, một "vũ khí" để phòng thân, hộ mệnh, bảo vệ được cuộc sống của giống loài mình.

+ Thần Prô-mê-tê kiểm tra, xem xét lại và tái tạo lại thân hình cho con người có dáng đứng thẳng, đi bằng hai chân ; để đôi tay làm những việc khác. Trao cho con người ngọn lửa của thần Mặt Trời, để làm vũ khí cho họ, giúp cuộc sống con người văn minh và hạnh phúc hơn.

- Nhận xét về cách xây dựng cốt truyện và nhân vật:

+Cách xây dựng cốt truyện trong văn bản ngắn gọn, cụ thể, hay và hấp dẫn (tập trung vào việc nêu lên quá trình tạo nên con người và thế giới muôn loài của hai vị thần. Từ đó, làm nổi bật hình ảnh vĩ đại và công lao to lớn của hai vị thần với muôn loài và vai trò của lửa trong đời sống con người)

+ Kết hợp sử dụng yếu tố kỳ ảo với hiện thực (thần linh, con người có dáng đứng thẳng, đi hai chân, đôi tay linh hoạt và khéo léo, con vật).

+Xây dựng tuyến nhân vật thú vị, gần gũi. (thần Prô-mê-tê tốt bụng, thông minh, sáng tạo, giàu lòng nhân hậu; thần cũng có tính lơ đãng)

Câu 3 - Trang 17: Nêu nội dung bao quát của truyện "Prô-mê-tê và loài người". Thông điệp mà người xưa muốn gửi gắm qua câu chuyện này là gì?

Trả lời:

- Khái quát nội dung: Truyện giúp người đọc hình dung sự hình thành con người và thế giới muôn loài và vai trò của ngọn lửa trong cuộc sống con người. Từ đó, ca ngợi công lao to lớn của hai vị thần Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê.

- Thông điệp mà người xưa muốn gửi gắm qua truyện:

+ Mỗi loài (loài vật, con người) đều cần có những đặc ân riêng, có "vũ khí" riêng, có sức mạnh riêng để có thể phòng thân, tự vệ, tự lập, giúp cho cuộc sống của đồng loại mình.

+ sự tôn kính đến thần Prô-mê-tê

+Thể hiện trí tưởng tượng và sáng tạo trong cách lí giải về sự xuất hiện của loài người.

+Đề cao vai trò của ngọn lửa trong lao động và cuộc sống của loài người

Câu 4 - Trang 17:

Truyện "Prô-mê-tê và loài người" giúp bạn hiểu thêm gì về nhận thức và cách lí giải nguồn gốc con người và thế giới muôn loài của người Hy Lạp xưa?

Trả lời:

Qua truyện Prô-mê-tê và loài người, em ta thấy:

- Cách nhận thức và lí giải nguồn gốc con người và thế giới muôn loài của người Hy Lạp xưa chủ yếu dựa vào sự tưởng tượng của người xưa. Các vị thần luôn được coi là những người đã khai sinh ra thế giới, vạn vật và giúp cho cuộc sống loài người ngày càng tốt hơn nên người Hy Lạp xưa luôn tôn thờ, và kính ngưỡng điều này.

- Nhận thức và cách lí giải về nguồn gốc con người và thế giới muôn loài của người Hy Lạp xưa luôn xoay quanh tín ngưỡng, tôn giáo và gắn liền với hình ảnh các vị thần linh thiêng, tài năng, phi thường.

Câu 5 - Trang 17:

Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận ra "Prô-mê-tê và loài người" là một truyện thần thoại?

Trả lời:

Có 5 dấu hiệu giúp chúng ta nhận ra Prô-mê-tê và loài người là một truyện thần thoại:

- Về không gian: Sử dụng từ "thế gian", cho thấy không xác định được nơi chốn cụ thể, mang đậm tính cổ xưa.

- Về thời gian: Sử dụng từ "thuở ấy", cho thấy đây là thời gian cổ xưa, không xác định được cụ thể.

- Về cốt truyện: Tập trung nói công lao tạo nên con người và thế giới muôn loài của hai vị thần Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê.

- Sử dụng yếu tố kỳ ảo: Nhào nặn con vật, con người, Prô-mê-tê lấy lửa ở bánh xe của thần mặt trời và trao cho con người.

- Nhân vật: Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê là hai vị thần có khả năng, sức mạnh phi thường; thực hiện công việc phi thường: Sáng tạo thế giới loài vật và sáng tạo ra con người.

Câu 6 - Trang 17:

Chỉ ra sự tương đồng và khác biệt giữa hai truyện Thần Trụ trời và Prô-mê-tê và loài người.

Trả lời:

* Có 7 Điểm tương đồng:

- Cả hai truyện đều thuộc thể loại truyện thần thoại.

- Cùng nói về nguồn gốc, lịch sử của con người và vạn vật trên thế gian qua góc nhìn thần thoại với sự xuất hiện của yếu tố kì ảo

- Cả hai truyện đều lí giải bằng trực quan và bằng tưởng tượng.

- Đều có những yếu tố tưởng tượng, hư cấu.

- Đều nói về sự tạo lập thế giới.

- Nhân vật chính đều là các vị thần

- Đều ca ngợi công lao các vị thần

*Điểm khác biệt:

- Truyện Thần Trụ trời là thần thoại Việt Nam. Còn truyện Prô-mê-tê và loài người là thần thoại nước ngoài – thần thoại Hy Lạp.

- Truyện Thần Trụ trời nói về nguồn gốc hình thành của trời đất và sự vật tự nhiên với công lao của thần Trụ Trời. Truyện Prô-mê-tê và loài người nói về nguồn gốc muôn loài và con người với c ông lao của hai anh em vị thần Prô-mê-tê.

Xem tiếp:

Soạn Bài: Đi San Mặt Đất - Sách Chân Trời Sáng Tạo, Ngữ Văn 10